مختلف روانی نوجوانان را وادار می کند که در بسیاری از موقعیتها ابراز وجود کنند و این امر در موقعیتهای مطلوب، از عوامل تسهیل کننده سازگاری است و از آسیبهای فردی و اجتماعی جلوگیری می کند (رحیمیان بوگر و همکاران، 1386). نداشتن بهرهی کافی از مهارتهای اجتماعی و رفتارهایی که در آنها نشانهای از ابراز وجود دیده نمی شود مانند کمرویی، گوشهگیری، خجالتی بودن، تسلیمطلبی و ناکارآمدی در تعاملات میانفردی، از یک سو و وجود رفتارهای پرخاشگرانه، انفجاری و واکنشی از سوی دیگر، نوعی اختلال در روابط اجتماعی محسوب میشود، در حالیکه ابراز وجود به گونهای متناسب منجر به سازگاری در تعامل اجتماعی میگردد و به فرد امکان میدهد در احقاق حقوق خود پافشاری کرده و احساسات خود را به روشی مثبت و مؤثر بیان کند (زبدا[2] و همکاران، 2007). برنامه های آموزش ابراز وجود به گونهای طراحی شدند، تا رفتارهای قاطعانه و اعتماد به نفس را در افراد افزایش دهد و از اضطراب اجتماعی آنها بکاهند (آگباکورو و استیلا[3]، 2012). پژوهشهای انجام شده نشان دادهاند، نوجوانانی که از قدرت استدلال و ابراز وجود در حد کافی برخوردار هستند، از سازگاری و سلامت روانی خوبی بهره میبرند (قربان شیرودی و همکاران، 1389). در واقع وجود مشکلات پایدار در ارضای نیازها و ارتباطات اجتماعی آشفته، می تواند منجر به ناسازگاری اجتماعی در افراد و بهخصوص نوجوانان شود، در حالیکه رشد و تقویت ابراز وجود در نوجوانان، از جمله عناصر اساسی و با اهمیت در ایجاد سازگاری، خودپندارهی مثبت و افزایش انگیزهی پیشرفت میباشد. تحقیقات نشان دادهاند که مهارتهای ابراز وجود با بسیاری از مفاهیم بهداشت روان ارتباط دارد، زیرا موجب تقویت اعتماد به نفس در افراد میگردد و احساس شایستگی و تسلط را در آنها افزایش میدهد (تاونآند[4]، بدون سال؛ ترجمه پرویز نظیری و آرش مولا، 1378: 38). بنابراین با آموزش ابراز وجود میتوان به افراد، به خصوص نوجوانان آموخت که به گونهای مناسب به بیان خواستهها و نظرات خود اقدام کنند و در نتیجهی ابراز آزادانهی تمایل و عقاید خود، به احساس ارزشمندی و رضایتمندی در روابط متقابل دست یابند.
پایان نامهی حاضر از پنج بخش مقدمه، ادبیات تحقیق، روش پژوهش، تجزیه و تحلیل یافتهها و نتیجهگیری تشکیل گشته که به ترتیب شرح داده شده است. لازم به ذکر است که در این پایان نامه واژههای ابراز وجود، جرأتمندی و قاطعیت به یک معنا به کار رفته است.
1-2- بیان مسئله
نوجوانی از حساسترین، مهمترین و حیاتیترین دورههای زندگی انسان به شمار میرود. این دوره در واقع پلی است که فرد را از وابستگی دوران کودکی، به استقلال و مسئولیت پذیری در زندگی میرساند (هارجی، ساندرز و دیکسون،[5] 2000؛ ترجمهی خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، 1384: 83). در طی دورهی نوجوانی که از 19-10 سالگی ادامه دارد، روابط با همسالان تعمیق میشود و استقلال در تصمیم گیری رشد می کند. نوجوانی دورهی کاوش، انتخاب و فرآیند تدریجی به سمت خودپنداری منسجم است. در این میان یکی از مشکلاتی که تأثیر بازدارنده بر کارآمدی نوجوانان دارد و از شکل گیری هویت سالم، شکوفایی استعدادها و قوای فکری- عاطفی آنان جلوگیری می کند، مشکل برقراری و حفظ ارتباطات اجتماعی است (مهرابیزاده هنرمند، تقوی و عطاری، 1388). انسان، موجودی اجتماعی است و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران میباشد به گونهای که شکوفایی استعدادها و خلاقیتهایش از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی شکل گرفته و به فعلیت درمیآید. بنابراین لزوم فراگیری آموزشهای منتهی به ارتقای مهارتهای اجتماعی، امری بااهمیت به شمار میرود. در ابتدا افراد، از سه الگو برای اظهار افکار و احساسات خود استفاده می کنند. این الگوها که توسط رفتارهای فرد مشخص میشود عبارتند از: پرخاشگری، قاطعیت و کمجرأتی. ناتوانی در کنترل یا ابراز هرکدام از این موارد زمینهساز بروز اختلالاتی برای انسان میگردد (کیپر[6]، 2006). عدم قاطعیت یک مشکل بین فردی است، که در موقعیتهای اجتماعی، تعاملهای شغلی، خانوادگی و جمعی مشخص میشود و زمینهساز مشکلات دیگری از جمله اختلالات روانی میگردد. بسیاری از بزهکاریها و رفتارهای منحرف در نوجوانان به این دلیل به وجود میآید که آنها قدرت نه گفتن در جای مناسب را ندارند و از مهارتهای اجتماعی لازم برخوردار نیستند، بنابراین یکی از اصولی که می تواند مانع از وجود بسیاری از مشکلات اجتماعی گردد، برخورداری از ابراز وجود یا قاطعیت است. ابراز وجود یکی از عناصر مهم در روابط اجتماعی به شمار میرود که هم قابل آموزش و هم قابل تغییر و اصلاح است (رس وگراهام[7]، 1991؛ ترجمهی علیرضا رضایی و منیجه شهنی ییلاق، 1380: 1). مبحث ابراز وجود، سابقهای طولانی در رفتار درمانی دارد و آموزش آن در واقع، نوعی مداخلهی نظامدار است که به بهبود اثر بخشی شیوهی ارتباطی پرداخته و به افراد آموزش میدهد، احساسات ممنوع خود را به گونهای صحیح ابراز کنند (قربان شیرودی و همکاران، 1389). از نگاهی دیگر، ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی «نه گفتن» به تقاضاهایی است که فرد نمیخواهد انجام بدهد (گاندوگجی[8]، 2012).
برخورداری از سبک قاطعانه در مقایسه با سبک پرخاشگرانه یا منفعلانه، باعث به حداقل رسیدن احساس خشم و یا ترس، در ارتباط با دیگران میشود (زبدا و همکاران، 2007). نوجوانانی که ابراز وجود را به عنوان یکی از مؤلفههای ارتباط مؤثر در اختیار دارند میتوانند با بیان مسائلشان راهحلهای بهتری در سایهی ارتباطات خود کشف کنند و از حمایتهای اجتماعی برخوردار شوند.
آموزش ابراز وجود، در شکوفایی استعدادها و رشد خلاقیت دانش آموزان نیز نقش مؤثری را ایفا می کند (رحیمیان بوگر، 1386). تعداد زیادی از پژوهشگران معتقدند که، آموزش مهارتهای اجتماعی مانند ابراز وجود باعث میشود که نوجوانان بتوانند با ابراز نظرهای مختلف، رد کردن خواهش یا دستور همسالان و بیان نظرها و احساسهای مخالف خود به اعتماد به نفس بالایی برسند، آنها همچنین متذکر شدند که نباید نقش مهم این مهارت را در ایجاد روابط سالم عاطفی-اجتماعی از یاد برد (زبدا و همکاران، 2007). لین [9]و همکاران (2004) در گزارشی از نتایج آموزش ابراز وجود به دانشجویان اظهار میدارند که آنها با به کارگیری این روشها در تعاملات بین فردی، صمیمیت و خلوص نیت نشان داده و روشهای مؤثرتری در حل تعارضات، کاهش اضطراب و تنشهایی که مربوط به موقعیت اجتماعی است به کار میگیرند.
از آنجاییکه نوجوانی یکی از مراحل مهم تحول انسان به شمار میرود، با عوامل تنیدگیزای فراوانی همراه میباشد. در این دوره به علت تغییرات ساختار اجتماعی و رشد جسمانی، بین بلوغ فیزیولوژیکی و بلوغ اجتماعی، ناهماهنگی ایجاد شده و زمینهساز مشکلات خاصی میگردد. هنگامی که نوجوانان نمیتوانند به طور موفقیتآمیز، بر بحرانها و چالشهای تحولی غلبه کنند، دچار پریشانیهای مختلف روانشناختی میشوند و اختلال قابل ملاحظهای در جریان بهنجار زندگی روزمره و جنبههای عاطفی، اجتماعی و شناختی آنها بروز خواهد کرد که به دنبال آن شخصیت نوجوانان دچار اغتشاش میگردد. از همین رو یکی از موضوعات مورد بررسی در دورهی نوجوانی، سازگاری است (گاربر، کیلی و مارتین[10]، 2002). سازگاری، فرآیندی دو سویه است. از یک طرف فرد به صورتی مؤثر با اجتماع ارتباط برقرار می کند و از طرف دیگر اجتماع، ابزارهایی تدارک میبیند که فرد از طریق آن تواناییهای بالقوهی خویش را تحقق میبخشد. در این تعامل، فرد و اجتماع دستخوش تغییر و تحول شده و سازش نسبتا پایدار به وجود میآید (پنجهبند، تیموری و شکرایی، 1386). سازگاری دارای ابعاد اجتماعی، عاطفی، جسمانی و اخلاقی است که در رأس همهی آنها سازگاری اجتماعی قرار دارد. به طوریکه این سازگاری پیش درآمد رسیدن به سازگاری اخلاقی و عاطفی نیز تلقی میشود. سازگاری اجتماعی دانش آموزان که یکی از مهمترین نشانه های سلامت روان آنها محسوب میشود، عبارت است از توان فرد برای برقراری ارتباط سالم با دیگران و اینکه فرد، ضمن توجه به احساسات و نیازهای خود هیچ گونه آسیبی به خود و دیگران وارد نکند و این امر در نتیجهی برخورداری از مهارتهای اجتماعی است. بنابراین میتوان گفت در طی دورهی نوجوانی، نیاز به تعادل هیجانی- عاطفی و سازگاری از مهارتهای اجتماعی مورد نیاز دانش آموزان متوسطه، به شمار میرود (اوا، فیندلر و راندلف[11]، 1986: 42). یکی از مهمترین و اساسیترین مهارتهای اجتماعی که در برقراری، حفظ و انسجام روابط بین فردی اهمیت دارد ابراز وجود است که از جمله متغیرهای تأثیرگذار بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان نیز محسوب میشود. زیرا آموزش ابراز وجود، یکی از روشهایی است که می تواند به افراد کمک کند، مهارتهای مورد نیاز در تعاملات اجتماعی را یاد بگیرند و بتوانند احساسات و تمایلات خود را، با در نظر گرفتن احساسات و خواسته های دیگران بیان کند (دریر[12] و همکاران، 2005). پژوهشهایی که در رابطه با ابراز وجود صورت گرفته، نشان دادند که ابراز وجود، یک مداخلهی اولیه و اصلی برای سازگاری با دنیای جدید و محیط ناپایدار و پرهرج و مرج امروزی است. بنابراین شناخت فواید، اثرات روانی – اجتماعی و عوامل بازدارندهی ابراز وجود، جهت رسیدن به قدرت سازگاری نقش به سزایی دارد.
یکی از تغییرات تجربه شده در دورهی نوجوانی، تغییر در خودپنداره میباشد (بالدوین و هافمن[13]، 2002). باورهایی که فرد درباره خودش فراهم میآورد، اصطلاحا خودپنداره نامیده میشود (بدار، دزیل و لامارش[14]، 2006؛ ترجمهی حمزه گنجی، 1392: 53). خودپنداره یکی از مهمترین عوامل برای سلامت فردی میباشد و به در واقع بسیاری از مشکلات رفتاری با این متغیر مرتبط میباشد (آگوستو[15] و همکاران، 2009). بدون شک، اساسیترین کلید شخصیت و رفتار انسان تصویری است که فرد در ذهن خود از خویشتن دارد. در واقع میتوان گفت تصویری که انسان از خود دارد، استعدادهای او را در زمینه های گوناگون رقم میزند. لذا هرچه نگرش بهتری از خود داشته باشد، مؤثرتر و خلاقتر خواهد بود. واکنشهای دیگران، مشاهده رفتارهای خود، مقایسه خود با اشخاصی که به ما شباهت دارند و در محیط ما زندگی می کنند، از جمله منابع تشکیلدهندهی خودپنداره به شمار میروند. خودپنداره در واقع، به عنوان سیستم سازماندهندهی ادراکات و تجربیات هر فرد است و برخورداری از خودپندارهی مثبت عامل اساسی سازگاری عاطفی- اجتماعی، احساس خود ارزشمندی و توانایی در مقابله با چالشهای زندگی است (جینگ،[16] 2007). در آموزش ابراز وجود، تصویر ذهنی فرد از خویشتن که شامل احساسات در مورد خود و عملکردهای خود است، بهبود مییابد. بنابراین ابراز وجود با خودپنداره و حرمت خود ارتباط نزدیک دارد و به ایجاد حس خودباوری در روابط بین فردی کمک می کند. افرادیکه از توانایی جرأتورزی برخوردار هستند، نه تنها در مواجهه با مشکلات و عوامل تنشزا رویارویی بهتری دارند، بلکه از جهت رفتار موفقیتآمیز در برخورد با این عوامل ارزیابی شناختی مثبتی از خود داشته و به تبع آن هیجانها و عواطف خوشایندی را تجربه خواهند کرد (ابوترابی کاشانی و بیات، [17]2010). دانش آموزان با به کارگیری مهارتهای ابراز وجود، مانند انتقاد سازنده و بروز احساسات مثبت و منفی میتوانند بر محیط کنترل داشته باشند و خود را به صورت فعالانه دخل و تصرف نمایند. بنابراین آنها با بهره گرفتن از رفتار ابرازمند و دوری از رفتارهای پرخاشگرانه و منفعلانه خود را خوب ارزیابی کرده و بدین صورت، احتمال ایجاد خودپندارهی مثبت را در خویش بالا میبرند. خودپندارهی مثبت نشان دهندهی این است که فرد خودش را در مقام شخصی، با نقاط قوت و ضعف میپذیرد و این امر موجب اعتماد به نفس او در روابط اجتماعی میشود (بونگ و اسکالویک[18]، 2003). پس میتوان گفت، بین خصوصیات افراد با خودپندارهی بالا و برخورداری از ویژگیهای ابراز وجود رابطه وجود دارد (ناتویگ، آلبرکسن و کیوانسترام[19]، 2003). دفاع از حقوق شخصی خود، توانایی نه گفتن، شروع کردن، خاتمه دادن و چگونگی حل مشکلات خاص اجتماعی، تحمل فشارها و احساس آزادی و تشخیص در انتخاب کردن، به دست آوردن پذیرش و اعتماد دیگران و دوری از طرد شدن اجتماعی از خصوصیات مشترک افراد دارای خودپندارهی مثبت و دارای ابراز وجود است (دلوتی[20]، 1981). بنابراین میتوان گفت، رفتار جرأتورزانه با خودپندارهی مثبت، عزت نفس، تسلط، خودبسندگی و اعتماد به نفس همگرایی و همبستگی دارد (محامد، 1378: 32). بنابر آنچه ذکر گردید، آموزش ابراز وجود رویکردی رفتاری است که حمایت وسیعی به دست آورده و به خصوص برای افرادیکه دارای مشکلات بین فردی هستند، ارزشمند است. این آموزش اغلب در فضایی گروهی، به کار برده میشود و تأکید دارد به افراد بیاموزد، بدون اینکه حقوق دیگران را زیر پا بگذارند از حق خود دفاع کنند. افرادیکه یاد گرفتند خود را ابراز کنند، معمولا در مورد خودشان احساس خوبی دارند و تشخیص دادند که روی پای خود ایستادهاند، بدون اینکه دیگران را مورد تحقیر و انتقاد قرار دهند، در نتیجه عزت نفس آنها افزایش مییابد.پس میتوان گفت آموزش جرأت ورزی علاوه بر اینکه بر روابط بین فردی نقش گستردهای دارد. رفتارهایی از قبیل استقلال، اعتماد به نفس و خودآگاهی را در فرد تقویت می کند (یعقوبی، 1377: 23).
انگیزه، قلب یادگیری و مهمترین شرط یادگیری است. همچنین مایهی جنبش انسان و عامل آغاز کننده، راهنما و نگهدارندهی رفتار، تا زمان دستیابی به هدف مطلوب نیز میباشد. یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر انگیزهی دانش آموزان انگیزهی پیشرفت است که عبارت است از، گرایش کلی به تلاش کردن برای موفقیت و انتخاب فعالیتهای موفقیت/ شکست هدفگرا است (اسلاوین[21]، 2006؛ ترجمهی یحیی سیدمحمدی، 1385: 373). از دیدگاه نوتا و سریسا [22](2003) این آموزش در مورد دانش آموزان نامصمم و ناتوان در تصمیم گیری تحصیلی نیز موثر است. زیرا ابراز وجود کردن، توانایی دانش آموزان را برای جمعآوری اطلاعات مهم به منظور تصمیم گیری بهبود میبخشد و تمایل آنها را برای کسب اهداف حرفهای نیرومند میسازد.
با توجه به آنچه ذکر شد، میتوان گفت، دانشآموزانی که در ابراز عقاید خود دچار مشکل هستند، در بسیاری از مواقع دچار سرخوردگی و شکست میشوند و این مسئله باعث کاهش عزت نفس آنها و افزایش روز افزون اضطراب برای حضور در محیطهای اجتماعی میگردد، علاوه بر این عدم برخورداری از توانایی ابراز وجود به طور معمول باعث افت تحصیلی و ایجاد چرخهی نادرستی از رفتارها و عواطف نابهنجار میشود. بنابراین با آموزش به موقع مهارتهایی، مانند ابراز وجود در سنین نوجوانی میتوان نوجوانان را تا میزان قابل ملاحظهای در مقابل اینگونه چرخههای نامعقول رفتاری و عاطفی ایمن ساخت.
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش
در عصر حاضر اغلب پدر، مادرها الگوی تربیتی جرأتمندی را به فرزندان خود آموزش نمیدهند. بنابراین تعداد زیادی از دانش آموزان، با مشکل اضطراب و عدم ابراز وجود روبرو هستند و یا توانایی لازم را برای نشان دادن خود در کلاس درس ندارند و اغلب سکوت اختیار می کنند. بسیاری از معلمان، مدیران و مشاوران در مدارس با دانش آموزانی روبرو میشوند که رفتاری منفعلانه داشته و نمیتوانند از خود دفاع کنند. متأسفانه این دانش آموزان به اشتباه، از سوی معلمان به عنوان افراد مؤدب و منضبط در نظر گرفته میشوند و همین امر به اضطراب و عدم ابراز وجود در آنها دامن میزند (حسینی بیرجندی، 1382: 89). این دانش آموزان در واقع افرادی هستند که خود، احساسات و خواستههایشان را در بسیاری از مواقع نادیده میگیرند و دیگران معمولا آنها را کمرو و فاقد اطمینان به خود میدانند. از طرف دیگر، ابراز وجود به صورت طبیعی برای همه اتفاق نمیافتد زیرا افراد ساختارهای منفعلانه را از قبل آموختهاند، بنابراین لازم است با آموزش رفتارهای مبتنی بر ابراز وجود، رفتارهای منفعل را یادزدایی نمود (رنجبرکهن و سجادینژاد، 1389). رفتار توأم با ابراز وجود، در موقعیتهای اجتماعی و تحصیلی افراد از اهمیت بهسزایی برخوردار است و یادگیری این مهارت، منجر به احساس توانمندی، اعتماد به نفس بیشتر، کاهش استرس و پیشگیری از آسیبهایی مانند اعتیاد، مصرف سیگار، انحرافات و سوء استفادههای جنسی در نوجوانان میشود. آموزش قاطعیت در سنین نوجوانی علاوه بر کاهش احساس ناتوانی و سر درگمی، روشهای حل مشکلات، برطرف کردن تعارضات، روشهای تصمیم گیری و رفتارهای توأم با قاطعیت را در نوجوانان توسعه میدهد (ترودو[23] و همکاران، 2003). یکی دیگر از مسائلی که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته سازگاری اجتماعی است. تغییرات گستردهای که در تمامی جنبههای زندگی نوجوان رخ میدهد، مرحلهای بحرانی را ایجاد می کند که طبعا مشکلات و ناسازگاریهایی را به همراه خواهد داشت. نوجوانان با مشکلاتی در زمینه سازگاری در روابط بین فردی، بلوغ و زمینه های تحصیلی مواجه میشوند که در این صورت ایجاد شایستگیهای لازم در آنها برای مقابلهی مؤثر و کارآمد با چالشهای حال و آینده ضروری به نظر میرسد. سازگاری اجتماعی در نوجوانان به عنوان مهمترین نشانهی سلامت روان است. علاوه بر این از یک طرف، رشد اجتماعی مهمترین جنبهی رشد وجود هر شخصی است و از طرف دیگر معیار اندازه گیری رشد اجتماعی هرکس سازگاری او با دیگران است. نوجوانان در صورت موفق شدن در برقراری ارتباط با دیگران، مورد پذیرش اجتماعی قرار میگیرند و زمینه سازگاری آنها فراهم میشود. بنابراین لازم است خلق و خو و سازگاری اجتماعی نوجوانان با دیگران توسط مربیان و والدین مورد توجه قرار گیرد (رشیدزاده، فتحیآذر و هاشمی، 1390).
پژوهشها نشان می دهند اگر دانش آموزان درک درستی از خود داشته باشند، بیشتر از فرآیندهای یادگیری خودتنظیمی استفاده می کنند و عملکرد تحصیلیشان بهبود خواهد یافت. به طور کلی خودپنداره با موفقیت تحصیلی ارتباط دارد نتایج پژوهشها نشان میدهد دانشآموزانی که از خودپندارهی مثبت برخوردار هستند دربارهی خود و تواناییهایشان احساس بهتری دارند در نتیجه در تکالیف آموزشگاهی بهتر عمل می کنند (طالبزاده نوبریان و همکاران، 1390). از این رو لازم است خودپنداره به گونهای عمیقتر و گستردهتر مورد توجه قرار گیرد
مسئله موفقیت یا عدم موفقیت در امر تحصیل از دغدغههای اصلی نظام آموزشی است و موفقیت و پیشرفت تحصیلی در هر جامعه نشاندهندهی کارآمدی این نظام در زمینه هدفیابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین یکی دیگر از مواردی که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد انگیزهی پیشرفت است. این انگیزه باعث تحرک، پویایی و برنامه ریزی صحیح در دانش آموزان میشود و از این طریق می تواند بر موفقیت تحصیلی آنها اثر بگذارد. در واقع شرط مهم برای رشد و شکوفایی هر جامعهای وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است و پرورش و تقویت انگیزهی پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهتدهی مناسب رفتار، علایق و نیازهای افراد در راستای اهداف ارزشمند و معین میباشد (وست و سادوسکی[24]، 2011). در آخر نیز باید به این نکته توجه کرد که دانش آموزان و نوجوانان سرمایههای آینده جامعه محسوب میشوند، نقش بی بدیل این قشر در روند رشد، توسعه و تعالی کشور بر هیچ کس پوشیده نیست، لذا هرگونه سرمایه گذاری برای این گروه سنی در جهت رشد و شکوفایی به عنوان پشتوانهای اساسی ضروری است.
1-4- اهداف تحقیق (هدف کلی، اهداف جزئی)
1-4-1- هدف کلی
هدف پژوهش حاضر، آن بود که به بررسی اثربخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی، خودپنداره و انگیزهی پیشرفت دانش آموزان اول و دوم دبیرستان یزد در سال تحصیلی 1392-1391 بپردازد، تا بتواند بستری مناسب جهت افزایش دانش موجود فراهم سازد. در همین راستا این پژوهش تلاش کرده است تا با آموزش ابراز وجود به عنوان یک مهارت و کفایت در ارتباطات میان فردی، اطلاعات، باورها، جرأتورزی، عزتنفس و سلامت روانی دانش آموزان را افزایش دهد و اطلاعاتی جهت استفادهی روانشناسان و مشاوران تربیتی فراهم آورد.
1-4-2- اهداف جزئی
تعیین تفاوت بین سازگاری اجتماعی گروه کنترل و آزمایش در پیشآزمون و پسآزمون
تعیین تفاوت بین خودپندارهی گروه کنترل و آزمایش در پیشآزمون و پسآزمون
تعیین تفاوت بین انگیزهی پیشرفت گروه کنترل و آزمایش در پیشآزمون و پسآزمون
تعیین تفاوت بین ناراحتی از ابراز وجود دانش آموزان گروه کنترل و آزمایش در پیشآزمون و پسآزمون
تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان
تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر خودپندارهی دانش آموزان
تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر انگیزهی پیشرفت دانش آموزان.
تعیین اثر بخشی آموزش ابراز وجود بر کاهش ناراحتی از ابراز وجود دانش آموزان.
تعداد صفحه :237
