فصل اوّل: کلیّات تحقیق. 2
1-1 مقدمه 3
1-2 بیانمسأله 3
1-3 اهمیتوضرورتتحقیق 5
1-4 اهدافوکاربردهایتحقیق 7
1-4-1 هدفاصلیتحقیق 7
1-4-2 اهدافعلمیتحقیق 7
1-4-3 اهدافکاربردی . 7
1-5 تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات تحقیق 8
1-5-1 تعاریف نظری مفاهیم و اصطلاحات تحقیق . 8
1-5-2 تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق 10
1-5-2-1 معرفی نهادهها و ستادههای مدل 10
1-6 سؤالات تحقیق 11
1-7 فرضیه های تحقیق. 11
1-8 قلمرو تحقیق . 11
1-8-1 قلمرو موضوعی. 11
1-8-2 قلمرو مکانی 12
1-8-3 قلمرو زمانی. 12
1-9 خلاصه فصل 12
فصل دوّم: ادبیات و پیشینه تحقیق.13
2-1 مقدمه14
2-2 مروری بر مفاهیم ارزیابی عملکرد.14
2-2-1 تاریخچه ارزیابی عملکرد.14
2-2-2 تعاریف ارزیابی عملکرد15
2-2-3 فرآیند ارزیابی عملکرد.16
2-2-4 ابعاد ارزیابی عملکرد18
2-2-4-1 عملکرد کارکنان.19
2-2-4-2 ارزیابی عملکرد بخشی از یک سازمان19
2-2-4-3 ارزیابی عملکرد یک مدیر19
2-2-5 اثرات ارزیابی عملکرد19
2-2-6 اهمیت ارزشیابی عملکرد.20
2-2-7 رویکردهای نوین و سنتی در ارزیابی عملکرد.21
2-2-8 مدلهای ارزیابی عملکرد.22
2-2-9 شاخصهای عملکرد25
2-3 مروری بر مفاهیم کارایی.26
2-3-1 کارایی26
2-3-2 انواع کارایی27
2-3-2-1 کارایی تکنیکی.27
2-3-2-2 کارایی تخصیصی.27
2-3-2-3 کارایی اقتصادی.28
2-3-2-4 کارایی ساختاری .28
2-3-2-5 کارایی درآمدی .28
2-3-3 روشهای ارزیابی کارایی.29
2-3-3-1 روشهای پارامتری29
2-3-3-2 روشهای ناپارامتری30
2-3-3-2-1 روش وصل نقاط حدی.31
2-3-3-2-2 روش تحلیل پوششی دادهها31
2-4 مروری بر مفاهیم تحلیل پوششی داده ها.32
2-4-1 تاریخچه تحلیل پوششی دادهها32
2-4-2 معرفی تحلیل پوششی دادهها32
2-4-3 مزایای تحلیل پوششی دادهها32
2-4-4 معایب تحلیل پوششی دادهها34
2-4-5 مدلهای اصلی تحلیل پوششی دادهها35
2-4-5-1 مدلCCR 35
2-4-5-2 مدل BCC38
2-4-5-3 مدل جمعی39
2-4-5-4 مدل اندرسون- پترسون.40
2-4-5-5 مدل متغیرهای غیرقابل‌کنترل41
2-5 پیشینه تحقیق41
2-5-1 خلاصه تحقیقات خارجی.41
2-5-2 خلاصه تحقیقات داخلی.44
فصل سوّم: روش اجرای تحقیق.49
3-1 مقدمه49
3-2 روش تحقیق.49
3-3 جامعه آماری50
3-4 روش جمعآوری داده ها.50
3-5 ابزار جمعآوری داده ها.50
3-6 فرآیند ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی در این تحقیق51
3-6-1 شناسایی اهداف ارزیابی.51
3-6-2 تعیین ورودی ها و خروجیها.52
3-6-2-1 نهادهها52
3-6-2-2 ستاندهها.53
3-6-3 انتخاب مدلهای DEAبرای رسیدن به اهداف ارزیابی.54
3-6-4 انتخاب نرم‌افزاری برای حل مدلها.55
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها.56
4-1 مقدمه.57
4-2 نهادهها و ستاندههای اولیه تحقیق57
4-3 نهادهها و ستاندههای تحقیق پس از اعمال ضرایب وزنی58
4-4 نتایج اجرای مدل.60
فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادات65
5-1 مقدمه.66
5-2 نتیجهگیری.66
5-3 پیشنهادات کاربردی تحقیق67
5-4 پیشنهادات برای تحقیقات آتی.67
منابع.69
پیوستها73
چکیده انگلیسی79
عنوان انگلیسی80
چکیده
دانشگاهها مانند همه سازمانهای دیگر، نیاز دارند که عملکردشان به منظور ایفای نقش مؤثرتر ارزیابی شود و همچنین قادر به استفاده بهینه از منابع محدود خود شوند. هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد هر یک از گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، شامل دانشکده علوم انسانی، دانشکده فنی و مهندسی ، دانشکده علوم کشاورزی، دانشکده علوم آب و دانشکده علوم اجتماعی میباشد که با بهره گرفتن از تحلیل پوششی دادهها برای پنج گروه آموزشی انجام گرفت. بنابراین عملکرد پنج گروه آموزشی با متغیرهای نهاده شامل: تعداد پرسنل آموزش، تعداد دانشجو، اعتبارات و تجهیزات و متغیرهای ستانده شامل: متغیرهای آموزشی (تعداد فارغ‌التحصیلان مقاطع مختلف، تعداد دانشجویان مشروطی) و متغیرهای پژوهشی (تعداد کتب، تعداد مقالات و تعداد طرح‌های پژوهشی) مطالعه شد.یافته‌های پژوهش نشان داد که به جز گروه آموزشی چهارم دیگر گروههای آموزشی کارا می‌باشند. همچنین نتایج رتبه‌بندی گروههای آموزشی کارا با مدل اندرسون و پترسون نشان داد که گروه آموزشی دوم رتبه یک، گروه آموزشی سوم رتبه دو، گروه آموزشی پنجم رتبه سه، گروه آموزشی اول رتبه چهار را به خود اختصاص دادند. در پایان این تحقیق، برخی نتایج، پیشنهادات و همچنین برخی نکات برای تحقیقات مشابه ممکن در آینده ارائه شد.
کلیدواژهها: کارایی، ارزیابی عملکرد، تحلیل پوششی داده ها، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر
فصل اوّل
کلیّات تحقیق
1-1 مقدمه
وظایف و رسالت اولیه دانشگاهها گسترش و انتقال دانش است که اولی از طریق پژوهش و دومی از طریق آموزش به دست میآید (کائو و هانگ[1]، 2008). برای حصول اطمینان از تحقق این وظایف و رسالت بایستی سیستمی جهت ارزیابی آنها و زیرمجموعههایشان طراحی گردیده و در این فرآیند با ملاکها و اصول خاص و علمی به بررسی آن پرداخت. به دلیل تنوع فعالیتها و هدفهای متعدد دانشگاهها، ارزیابی کارایی و سنجش بهرهوری آنها پیچیدگی خاصی دارد (لانزر و دیگران، 1998). در نتیجه از آنجا که امروزه یکی از شاخصهای اصلی سنجش توسعه‌یافتگی کشورها، سهم یک جامعه در تولید دانش است، ارزیابی عملکرد نظامهای آموزشی و به تبع آن ارتقای کارایی آنها، اهمیت دوچندان یافته است.
تعیین کارایی پژوهشی در دانشگاه حداقل از دو جهت، یکی کمک به کارکنان و اعضاء هیأت علمی دانشگاه در جهت بالابردن سطح کمی و کیفی فعالیتهای پژوهشی خود و دیگری برای کمک به مدیران در برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مفید و ضروری است.
در این فصل ابتدا موضوع تحقیق و مسألهای که به دنبال یافتن راه‌حلی برای آن هستیم، بیان‌شده و در ادامه ضرورت و اهمیت تحقیق شرح داده می‌شود. سپس اهداف تحقیق را بیان کرده و تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق بیان خواهد شد، همچنین فرضیات تحقیق را به صورت مختصر تعریف میکنیم تا در فصول بعدی تشریح شوند. قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق، از جمله سایر بخشهایی هستند که در این فصل آورده شده اند.
1- بیان مسأله
مدیران سازمانها و ادارات جهت برنامه ریزی و کنترل سازمان خود، نیاز به اندازه گیری و ارزیابی عملکرد واحدهای زیرمجموع سازمان خود دارند تا بتوانند واحدها را مقایسه کرده و از نقاط ضعف و قوت واحدها آگاه شوند و پیشنهادات لازم را جهت افزایش عملکرد واحدها ارائه دهند. از آنجا که روشهای موجود ارزیابی و سنجش عملکرد واحدها اغلب تجربی و فاقد پشتوانه علمی محکمی بوده و بهعلاوه، به دلیل استاندارد بودن این روشها، نتایج آنها در سازمانهای مختلف با یکدیگر قابل مقایسه نیستند در این مطالعه برای ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، از روش علمی تحلیل پوششی داده ها[2] که از روشهای متداول ارزیابی عملکرد در زمینه های مختلف برای واحدهای تولیدی و خدماتی میباشد، استفاده شده است.
تحلیل پوششی داده ها روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرندهای است که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاهها، بانکها و غیره (کلین[3]، 2001).
آموزش عالی در ایران در طی دو دهه گذشته با چالشها و مسائل متعددی مواجه بوده است. گسترش کمی دانشگاهها، کثرت موسسات آموزشی متنوع، افزایش تعداد دانشجویان و گاه وجود خیل عظیم دانش آموخته بیکار از جمله چالشهایی هستند که نظام آموزش عالی ایران را با مشکلات عدیدهای مواجه نموده است. گسترش کمی نظام آموزش عالی بدون توجه به ظرفیتهای موجود و توان بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، کاهش کیفیت نظام آموزش عالی را به دنبال خواهد داشت. وظایف و رسالت دانشگاهها گسترش و انتقال دانش است که تنها از طریق آموزش و پژوهش امکان پذیر خواهد بود. برای حصول اطمینان از تحقق این وظایف و رسالت می باید سیستمی جهت ارزیابی کارایی و بهرهوری واحدهای آموزشی طراحی گردد.
کارایی[4] به معنی تلف نکردن منابع است که از نسبت ستانده کل به نهاده کل به دست می آید از طرفی بدون شک رسالت و هدف اساسی هر سازمانی بهره برداری موثر و کارا از منابع در اختیار می باشد و همچنین استفاده از فنون و تکنیکهای پیشرفته و شناخت فرصتها و محدودیتها وابسته به آگاهی از وضعیت فعلی سازمان است. دانشگاهها به عنوان بدنه اصلی آموزش عالی و منبع مهم تامین نیروی انسانی ماهر و متفکر نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در رشد و توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور دارند و بعضاً به عنوان محور اصلی توسعه نیز معرفی می شوند. از این رو حفظ و سلامت کارایی دانشگاهها به عنوان یک هدف مهم به شمار میآید چرا که عدم کارایی دانشگاهها می تواند توسعه علمی و سیستمهای آموزشی و پژوهشی را محدود سازد. از این رو به همان نسبت که واحدهای کارا و سالم میتوانند به رشد علمی و اقتصادی جامعه کمک نمایند عملکرد بد دانشگاهها نیز می تواند بحرانهای عظیم فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به همراه داشته باشد.
در طول سالهای گذشته مدلهای مختلفی برای اندازه گیری کارایی دانشگاهها و مراکز آموزشی ابداع شده است که میتوان به دو دسته کلی مدلهای سخت با تکیه بر دادههای کمی و عینی (تحقیق در عملیات[5]، اغلب مدلهای تصمیم گیری چند معیاره[6]، مدل تحلیل پوششی داده ها[7]، تکسونومی عددی) و همچنین مدلهای نرم با تأکید بر دادههای ذهنی و کیفی (تجزیه وتحلیل سلسلهمراتبی[8]، روش دلفی وگروههایاسم) تفکیک کرد (آذر، 1385). روش تحلیل پوششی داده ها یک روش کارآمد در ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری میباشد که با بکار بردن مدلهای برنامه ریزی خطی کارایی واحدها را اندازه گیری مینماید. لذا در این تحقیق، به منظور ارزیابی گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر از روش تحلیل پوششی داده ها استفاده مینماییم. مسأله اصلی تحقیق حاضر عبارتست از:
“وضعیت عملکرد گروههای آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر از حیث کارآمدی چگونه است؟”
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
ارزیابی عملکرد[9] به عنوان یکی از ضروریترین زیرمجموعههای وظیفه کنترل-یکی از چهار عنصر دانش سازمان و مدیریت-در سازمانها است که به اندازه گیری و سنجش وضع موجود می پردازد تا بتوان از آن به عنوان مبنایی جهت تصمیم گیری در مورد ادامه، تعدیل و یا جلوگیری از کاری که در حال انجام است استفاده نمود. رشد فزاینده تکنولوژی، موج گسترده اطلاعرسانی و توسعه خدمات ویژه و متنوع، بیش از پیش لزوم برنامه ریزی اصولی و سپاسگزاری همه جانبه را جهت ادامه حیات برای سازمانها آشکار کرده است. ضمانت اجرایی این سیاستها، هرچند که هوشمندانه تدوین شوند، کنترل دقیق و مداوم واحدها و ارزیابی و بهبود مستمر روشها است. سیستمهای ارزیابی عملکرد سازمانها، یک مکانیزم مهم کنترل در راستای خطمشیها و سیاستهای کلی سازمان بوده و اطلاعات مهم و حیاتی را در خصوص میزان تناسب و سازگاری عملکرد واحدها با برنامهها، در اختیار مدیران قرار می دهند. البته وقوع این امر در گرو آن است که نظام ارزیابی عملکرد از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده و تمام جوانب فعالیتها را مد نظر قرار دهد (اداره تحقیقات و برنامه ریزی، 1384، ص7).
از آنجا که امروزه یکی از شاخصهای اصلی سنجش توسعه یافتگی کشورها، سهم یک جامعه در تولید دانش است، ارزیابی عملکرد واحدهای آموزشی و به تبع آن ارتقای کارایی آنها اهمیت دو چندان یافته است. بررسی عملکرد گروههای آموزشی دانشگاهها به چند دلیل عمده انجام می پذیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
دانشگاهها به منظور کنترل و نظارت بر عملکرد گروههای آموزشی تحت نظارت خود میبایست وضعیت آنها را با معیارها و ابزار مناسبی بررسی نمایند.
به منظور ایجاد مسئولیت پذیری مدیران اجرایی (مدیر گروههای آموزشی) عملکرد آنها با ابزار دقیقی سنجیده شود و بدین ترتیب زمینه رقابت بین گروههای آموزشی فراهم گردد.
با بررسی عملکرد میتوان معیارهای مناسبی برای تخصیص بودجهها و منابع موجود بین گروههای آموزشی موجود به دست آورد.
با ارزیابی عملکرد گروههای آموزشی و مشخص نمودن نقاط ضعف و قوت آنها و ایجاد بستری مناسب زمینه ایجاد رقابت سالم و ارتقاء سطح کمی و کیفی عملکرد گروه ها فراهم خواهد شد.
1-4 اهداف و کاربردهای تحقیق
1-4-1 هدف اصلی تحقیق
هدف اصلی این تحقیق بکارگیری روش DEA برای ارزیابی کارایی گروههای آموزشی باهدف تعیین گروه های کارآ و ناکارآ، تعیین مرزکارآیی، تعیین میران بهبود عملکرد
