نقش سیاست های سرمایه در گردش بر عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
این تحقیق با هدف بررسی نقش سیاست های سرمایه در گردش بر عملکرد مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است.به این منظور تعداد 93 شرکت طی دوره زمانی 1388 تا 1392 انتخاب گردید. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش جمع آوری اطلاعات توصیفی و از نوع همبستگی است. در این تحقیق از روش EGLS  برای آزمون فرضیات استفاده شد و مانایی، ناهمسانی و خطی بودن آن ها مورد تحلیل قرار گرفت. همچنین اثر متغیر های مختلف نوع سیاست دارایی های جاری و سیاست بدهی های جاری را بر بازده دارائی ، بازده حقوق صاحبان سهام ،ارزش شرکت ، سود هر سهم وسود خالص عملیاتی شرکتها مورد مطالعه قرار گرفت . اندازه شرکت و رشد فروش و اهرم بدهی به عنوان متغیر های کنترلی مورد استفاده قرار گرفته است. داده های اولیه از طریق نرم افزار ره آورد نوین 3 گرد آوری می شود پس از انجام طبقه‌بندی مناسب بر روی داده‌ها و انجام محاسبات و پردازش اولیه، اطلاعات خروجی با بهره گرفتن از نرم‌افزار Eviews 8 برای اجرای مدل و آزمون فرضیات مورد استفاده قرار گرفته است.نتایج تحقیق حاضر که در قالب ده فرض نقش سیاست های سرمایه در گردش بر عملکرد مالی شرکت ها مورد بررسی قرار داده است .با توجه به نتایج بدست آمده نسبت دارایی های جاری به کل دارایی بر نرخ بازده دارائی ، سود خالص عملیاتی، عملکرد شرکت (کیو توبین)  و سود هر سهم تاثیر مستقیم و معنادار و بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام تاثیر معکوس و معناداری دارد. همچنین نسبت بدهی های جاری به کل دارایی بر نرخ بازده دارائی تاثیر معناداری ندارد اما نسبت بدهی های جاری به کل دارایی بر نرخ بازده دارائی، بر سود خالص عملیاتی و عملکرد شرکت (کیو توبین)  تاثیر معناداری ندارد. همچنین نسبت بدهی های جاری به کل دارایی بر نرخ بازده حقوق صاحبان سهام تاثیر مستقیم و معنادار و بر سود هر سهم تاثیر  معکوس و معناداری دارد.
واژه های کلیدی : سیاست سرمایه در گردش، سیاست دارایی های جاری، سیاست بدهی های جاری، بازده دارائی، بازده حقوق صاحبان سهام،ارزش شرکت، سود خالص عملیاتی
فهرست مطالب
فصل اول
1- 1  مقدمه. 2
1-2  بیان مسأله. 4
1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق 5
1-4 سوال تحقیق 6
1-5 فرضیه های تحقیق 6
1-6  اهداف اساسی پژوهش. 7
1-7 متغیر های تحقیق 8
1-7-1 متغیر وابسته. 8
1-7-2 متغیر مستقل 10
1-7-3 متغیر های کنترلی 11
1-8 قلمرو تحقیق 12
1-8-1 قلمرو موضوعی تحقیق 12
1-8-2 قلمرو مکانی تحقیق 12
1-8-3 قلمرو زمانی تحقیق 12
1-9 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی 12
فصل دوم
بخش اول : سرمایه در گردش. 15
2-1-1 مقدمه. 16
2-1-2 تعریف سرمایه در گردش. 17
2-1-3  ماهیت سرمایه در گردش. 19
2-1-4 اهمیت سرمایه در گردش. 20
2-1- 5  چرخه سرمایه در گردش. 23
2-1-6  اجزای سرمایه در گردش. 27
2-1-7 میزان سرمایه در گردش. 28
2-1-8 تغییرات سرمایه در گردش. 30
2-1-9 تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش. 30
2-1-10 مدیریت سرمایه در گردش. 35
2-1-11 اجزای مدیریت سرمایه در گردش. 38
2-1-12 اهمیت مدیریت سرمایه در گردش. 45
2-1-13 کارایی مدیریت سرمایه در گردش. 46
2-1-14 استراتژی های مدیریت سرمایه در گردش. 52
2-1-15  سیاست های مطلوب در مدیریت سرمایه در گردش. 58
2-1-16 سیاست سرمایه در گردش و ثروت سهامداران. 60
2-1-17 سیاستهای سرمایه در گردش و عملکرد مالی شرکتها 61
بخش دوم : عملکرد مالی 62
2-2-1 مقدمه. 63
2-2-2  تعریف عملکرد. 63
2-2-3 اندازه گیری عملکرد. 65
2-2-4  مفهوم ارزیابی عملکرد. 66
2-2-5  اهداف ارزیابی عملکرد. 66
2-2-6 تشریح مفهوم عملکرد. 67
2-2-7  معیارهای ارزشیابی عملکرد. 68
2-2-8   معیارهای ارزیابی عملکرد مالی شرکتها 69
2-2-8-1  معیارهای حسابداری 69
2-2-8-1-1  معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری 69
2-2-8-1-2  معیارهای مبتنی بر اطلاعات حسابداری و اطلاعات بازار. 72
2-2-8-2 معیارهای اقتصادی 73
2-2-9  مدل های اندازه گیری عملکرد. 76
2-2-9-1مدل سینک و تاتل (1989) 76
2-2-9-2 ماتریس عملکرد (1989) 76
2-2-9-3 مدل نتایج و تعیین کننده ها (1991) 77
2-2-9-4 اهرم عملکرد   (1991) 77
2-2-9-5  کارت امتیازدهی متوازن  (1992) 78
2-2-9-6  فرایند کسب و کار (1996) 79
2-2-9-7  تحلیل ذی نفعان (2001) 79
2-2-9-8  مدل تعالی سازمان. 80
2-2-9-9 چارچوب مدوری و استیپل (2000) 80
بخش سوم : تحقیقات انجام شده 82
2-3-1 تحقیقاتی انجام شده در داخل ایران 83
2-3-2 تحقیقاتی انجام شده در خارج از ایران 85
فصل سوم
3-1 مقدمه. 87
3-2 جامعه آماری 87
3-3 نمونه آماری 88
3-4 نوع تحقیق 89
3-4-1 نوع تحقیق بر مبنای هدف. 89
3-2-4 نوع تحقیق بر مبنای روش. 89
3-5 جمع آوری و طبقه بندی داده ها 89
3-6 روش تحقیق 90
3-7 متغیر های تحقیق 90
3-7-1 متغیر مستقل 91
3-7-2 متغیر وابسته. 91
3-7-3 متغیر های کنترلی 94
3-8 فرضیه های تحقیق 94
3-9 مسائل مورد توجه در تخمین مدل. 95
3-9-1 نرمال بودن. 96
3-9-2 ناهمسانی واریانس. 96
3-9-3 خود همبستگی 97
3-9-4 هم خطی 98
3-9-5 مانایی متغیرها 98
3-10تجزیه و تحیل داده ها 100
3-11 مزایای استفاده از داده های تابلویی 101
3-12 تخمین مدل رگرسیون با داده های تابلویی 101
3-12-1نحوه عملکرد جمله AR. 102
3-12-2 انتخاب مدل مناسب در داده های تلفیقی 103
3-13 خلاصه فصل 106
فصل چهارم
4-1 مقدمه. 108
4-2 مطالعه ی توصیفی داده های تحقیق. 108
4-3 آزمون نرمال بودن متغیر وابسته و جمله خطا 112
4-4 نتایج آزمون ها و تخمین های انجام شده 114
4-4-1 آزمون چاو(chow) یا آزمون تغییرات ساختاری مربوط به فرضیه ها 115
4-4-2 آزمون هاسمن مربوط به فرضیه ها 115
4-5 ناهمسانی واریانس. 116
4-5-1 روش‌های شناسایی ناهمسانی واریانس. 117
4-5-2 روش‌های رفع ناهمسانی واریانس. 118
4-6 بررسی وجود هم خطی 124
4-6-1 راه های تشخیص هم خطی 124
4-7 آزمون مانایی متغیرهای تحقیق. 125
4-8 خلاصه فصل. 127
 فصل پنجم
5-1 مقدمه. 129
5-2 فرضیات و نتایج بررسی مدل ها 129
5-3 محدودیت های تحقیق. 130
5-4 پیشنهادهای کاربردی 131
5-5 پیشنهادات آتی 133
منابع و مآخذ
فهرست منابع فارسی 135
فهرست منابع انگلیسی 137

مقدمه
 

امروزه کاربرد مباحث مدیریت مالی جایگاه ویژه‌ای را در ارتقاء کارایی سازمان به خود اختصاص داده است. لذا اتخاذ تصمیمات تأمین مالی و سرمایه‌گذاری به‌عنوان دو وظیفه اصلی مدیران مالی، اهمیت خاصی را دارا هست. در این راستا، مدیریت سرمایه در گردش که همان مدیریت بر منابع و مصارف جاری هست، جهت حداکثر سازی ثروت سهامداران به‌عنوان بخشی از حیطه مباحث مدیریت مالی دارای اهمیت ویژه‌ای است.(عباس زاده و همکاران ، 1392)
شالوده مباحث مدیریت مالی را سرمایه تشکیل می‌دهد و می‌توان ادعا کرد که همه فعالیت‌های تجاری نیازمند سرمایه‌اند.سرمایه عبارت است از تمام منابع مالی که مورد مصرف شرکت قرار می‌گیرد و در این راستا مدیریت مالی چارچوب روابط بین سرمایه و شرکت را مشخص می‌کند.
یکی از وظایف مدیریت مالی، اعمال مدیریت بر سرمایه در گردش هست. مدیریت سرمایه در گردش درواقع همان مدیریت بر دارایی‌ها و بدهی‌های جاری هست. مهم‌ترین دارایی‌های جاری عبارت از وجه نقد، حساب‌های دریافتنی و موجودی‌ها می‌باشند. موجودی زیاد و افزایش دادوستد رویه‌های اعتباری منجر به فروش بالا می‌شود. موجودی زیادتر همچنین ریسک عدم پوشش تقاضا را کاهش می‌دهد. دادوستد اعتباری ممکن است فروش را تحریک کند به خاطر اینکه به شرکت اجازه می‌دهد تا به کیفیت محصول قبل از پرداخت دسترسی پیدا کند. ( فتحی و توکلی ,1388)
امروزه در همه واحدهای تجاری سرمایه در گردش بخش عظیمی از سرمایه سازمان را به خود اختصاص  می‌دهد و مدیریت آن نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. سرمایه در گردش برای موفقیت هر واحد تجاری یک عامل مهم است و نیازمند کنترل و مدیریت کافی هست. مدیریت سرمایه در گردش، به دنبال رسیدن به شرایطی است که شرکت با مازاد یا کمبود نقدینگی مواجه نشود. درصورتی‌که شرکت با کمبود نقدینگی مواجه گردد . عدم نگهداری سطح مطلوب نقدینگی برای یک شرکت، باعث می‌شود آن شرکت در استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت موفق نباشد و برای تولید کالاها و رفع نیازهای مشتریان، به مواد اولیه موردنیاز دسترسی به‌موقع نداشته باشد . همچنین ممکن است واحد تجاری در ایفای به‌موقع تعهداتش با مشکل مواجه شده و بر اعتبار آن اثر سوء گذارد. چنین شرکتی به علت کمبود منابع قادر به بهره‌برداری از شرایط مطلوب بازار و پذیرش پروژه‌های سودآور نخواهد بود. این شرکت قادر به تهیه یکجای تجهیزات موردنیاز خود و استفاده از تخفیفات نقدی نخواهد بود. ادامه این وضعیت ممکن است باعث سقوط قیمت سهام شرکت و نهایتاً با کاهش ارزش به خاتمه فعالیت واحد تجاری منجر شود. (دیانتی ،1391 )
سرمایه در گردش از اقلام مهم دارائی‌های واحدها بنگاه‌های اقتصادی تلقی می‌شود که در تصمیمات مالی نقش قابل‌توجهی دارد. تداوم فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی تا میزان زیادی به مدیریت منابع کوتاه‌مدت آن بستگی دارد، زیرا فعالیت‌های عملیاتی در یک دوره عادی که معمولاً سالانه است به شناخت سرمایه در گردش و مدیریت مطلوب آن مربوط می‌شود بطوریکه از این طریق، نتایج مورد انتظار تحقق یابد و امکان تداوم فعالیت در بلندمدت فراهم شود . نگهداری سطح مطلوب وجه نقد برای پرداخت بدهی‌های سررسید شده، و استفاده از فرصت‌های ناگهانی مناسب جهت سرمایه‌گذاری که نشانه‌ای از انعطاف‌پذیری واحد تجاری  هست و دسترسی به مواد اولیه برای تولید به‌طوری‌که شرکت بتواند به‌موقع جوابگوی تقاضای مشتریان باشد دال بر اهمیت سرمایه در گردش می‌باشد . هرگونه تصمیمی در این بخش توسط مدیران واحد تجاری اتخاذ می‌شود اثرات شدیدی بر روی بازدهی عملیاتی واحد تجاری می‌گذارد که باعث تغییر ارزش شرکت و نهایتاً ثروت سهامداران خواهد شد.( رهنمای رود پشتی و کیائی،1387)
مدیران واحد انتفاعی در شرایط مختلف با توجه به عوامل درونی و بیرونی واحد انتفاعی و با توجه به ریسک و بازده باید استراتژی مناسبی را برای اداره و مدیریت سرمایه در گردش  واحد  خود  انتخاب  نمایند.  چنانچه نوع استراتژی مدیریت دارائی‌های جاری و بدهی‌های جاری در موقعیتی معین به‌گونه‌ای مناسب انتخاب شود، امکان دستیابی به بهترین استراتژی مدیریت سرمایه در گردش فراهم خواهد شد. ایجاد تعادل در دارائی‌های جاری و بدهی‌های جاری از اهمیت خاصی برخوردار است؛ به‌طوری‌که تصمیم‌گیری در مورد یکی بر روی دیگری تأثیر زیادی می‌گذارد.
یکی از مهم‌ترین بحث‌های مدیریت یک واحد انتفاعی، مدیریت سرمایه در گردش آن است که نقش قابل‌توجهی در رشد و بقای واحد انتفاعی ایفا می‌کند. مدیریت سرمایه در گردش در دو گروه مدیریت دارائی‌های جاری و مدیریت بدهی‌های جاری تقسیم می‌شود. این تحقیق به دنبال آن است تا عوامل مختلفی را که با نوع انتخاب استراتژی مدیریت سرمایه در گردش در ارتباط است موردبررسی قرار دهد.
برخی از این عوامل عبارت‌اند از:  سودهرسهم ، نرخ بازده سرمایه‌گذاری و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام. مدیریت سرمایه در گردش یکی از بخش‌هایی است که در ساختار مدیریتی یک سازمان نقش حیاتی ایفا می‌کند به‌طوری‌که در برخی موارد بحث سرمایه در گردش و نقدینگی را بسان خونی تشبیه کرده‌اند که در یک واحد تجاری در جریان است و از مدیریت این بخش به‌عنوان قلب تپنده آن یادشده است که وظیفه پمپاژ خون به رگ‌های سازمان را به عهده دارد . (عباس زاده و همکاران ،1392)

1-2  بیان مسأله
 

یکی از مهم‌ترین بحث‌های مدیریت یک واحد انتفاعی، مدیریت سرمایه در گردش آن واحد انتفاعی است که نقش قابل‌توجهی در رشد و بقای واحد انتفاعی ایفا می‌کند مدیریت سرمایه در گردش در  دو گروه مدیریت دارائی‌های جاری و مدیریت بدهی‌های  جاری  تقسیم می‌شود . ایجاد تعادل در دارائی‌های جاری و بدهی‌های جاری از اهمیت خاصی برخوردار است به‌طوری‌که تصمیم‌گیری در مورد یکی بر روی دیگری تأثیر زیادی می‌گذارد. در اداره امور سرمایه در گردش یک واحد تجاری استراتژی‌های گوناگونی وجود دارد که از تلفیق استراتژی دارائی‌های جاری  و استراتژی بدهی‌های جاری  حاصل می‌شود . مدیریت سرمایه در گردش واحد تجاری در شرایط مختلف باید استراتژی‌های مناسبی را برای شرکت انتخاب نماید تا بتواند به نحو کارآمد دارائی‌های جاری و بدهی‌های جاری را اداره نماید و تأمین مالی اقتصادی صورت گیرد و بدین طریق بازده شرکت را بالابرده و ثروت سهامداران را حداکثر نماید . به عبارتی ارزش زایی مدیریت سرمایه در گردش بسیار حائز اهمیت است. (رهنمای رود پشتی و کیائی،1387).
در اقتصاد پر چالش کنونی با فشارهای فزاینده محیطی و منابع خارجی محدود,دارایی‌ها و بدهی‌های جاری در قالب سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است و مدیریت بهینه آن در  بنگاه‌ها می‌تواند به‌عنوان یک مزیت رقابتی محسوب شود.
گونداولی[1]بر این باور است که امروزه شرکت‌ها راه‌های جدیدی را برای رشد و بهبود عملکرد مالی و کاهش ریسک جستجو می‌کنند و در این راستا سرمایه در گردش به‌عنوان منبعی مهم برای بهبود عملکرد مالی به شمار می‌آید.هاووتیس[2] نیز بر این باور است که مدیریت سرمایه در گردش فعال یک نیاز اساسی برای توانایی شرکت‌ها جهت سازگاری در یک اقتصاد پر چالش است و هدف آن برقراری یک تعادل حساس بین حفظ نقدینگی برای پشتیبانی از عملیات روزانه و حداکثر سازی فرصت‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت می‌باشد.( فتحی و توکلی ,1388)
مدیریت سرمایه در گردش نقش اساسی را در عملکرد روزانه واحدهای تجاری ایجاد می‌کند. بنابراین مدیریت سرمایه در گردش یک عنصر مالی مهم شرکت می‌باشد به‌طوری‌که تأثیر مستقیمی بر نقدینگی و سودآوری[3] هر موسسه‌ای دارد (Rehman &Nasr,2007)
شرکت‌ها می‌توانند سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش خود را به حداقل برسانند یعنی یک سیاست جسورانه را در پیش گیرند و یا اینکه یک سیاست محافظه‌کارانه را انتخاب کنند، بنابراین مدیریت شرکت مجبور است قبل از انتخاب سیاست سرمایه در گردش خود در مورد موازنه‌ی ریسک و بازده تصمیم‌گیری نماید. حداقل کردن سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش (سیاست تهاجمی) ممکن است به‌طور مثبتی بر روی سودآوری شرکت تأثیر بگذارد . از سوی دیگر سرمایه‌گذاری سنگین در سرمایه در گردش (سیاست محافظه‌کارانه) نیز ممکن است منجر به سودآوری گردد .در کل می‌توان این‌چنین استدلال کرد که سیاست‌های سرمایه در گردش جسورانه، اگرچه ریسک زیادی را نیز دارا می‌باشد در مقایسه باسیاست‌های سرمایه در گردش محافظه‌کارانه دارای سودآوری بیشتری است و شرکت‌ها باید از طریق موازنه  ریسک و بازده که شالوده‌ی تمام تصمیم‌گیری‌های مالی است، سیاست‌های سرمایه در گردش مناسب را اتخاذ نمایند.(حسینی ، 1389)
 واحدهای انتفاعی با به‌کارگیری راهبردهای گوناگون در ارتباط با مدیریت سرمایه در گردش می‌توانند میزان نقدینگی شرکت را تحت تأثیر قرار دهند. این راهبردها می‌تواند بر میزان خطر و بازده آن‌ها اثرگذار باشد(زهدی،1389)

1-3  اهمیت وضرورت تحقیق
 

در مورد اهمیت موضوع سرمایه در گردش ،برخی از مطالعات نشان می‌دهد که حجم زیادی از دارایی شرکت‌ها در سرمایه در گردش سرمایه‌گذاری شده است . موضوع