فصل اوّل

 

1-1-  مقدمه 1

 

1–2 بیان مسئله 2

 

1–3 ضرورت و اهمیت انجام تحقیق 13

 

1-4- اهداف تحقیق 17

 

1-5- پرسش­های تحقیق 17

 

فصل دوّم

 

1 مقدمه. 21

 

2-1- پیشینه تحقیق. 22

 

2-1-1- تحقیقات داخلی 23

 

2-1-2- تحقیقات خارجی 25

 

2-3 -دیدگاه­های نظری. 26

 

2-3-1 دیدگاه­های جامعه­شناختی. 27

 

2-3-1-1 دیدگاه­کارکردگرایی. 28

 

2-3-1-2 دیدگاه وابستگی 30

 

2-3-1-3 دیدگاه سیستمی 31

 

2-3-2- دیدگاه جمعیت­شناختی. 32

 

2-3-2- دیدگاه اقتصادی درباره مهاجرت. 35

 

2- 3-4- دیدگاه­های فرهنگی و اجتماعی 41

 

2-4- نظریه­ های مهاجرت 43

 

2-4-1- نظریه­ مایکل تودارو. 44

 

2-4-2- نظریه ­لاوری و راجرز. 44

 

2-4-3- نظریه اسکوتز وشاستاد. 44

 

2-4-4- نظریات جاذبه و دافعه. 45

 

2-5- مهاجرت­های روستا- شهری 47

 

2-5-1- روندهای مهاجرتی در ایران. 50

 

فصل سوّم

 

3 – مقدمه. 55

 

3-1 – روش تحقیق کیفی 56

 

3-2 – نظریه­ی زمینه­ای 56

 

3-2-1 – نحوه گرد­آوری داده­ ها. 57

 

3-2-2 – میدان پژوهش. 59

 

3-2-3- روش­های نمونه گیری. 60

 

3-4 – جامعه آماری. 61

 

3-5 – تجزیه و تحلیل داده‌ها 63

 

فصل چهارم

 

 

 

4- مقدمه. 65

 

4-1 – تمایل به مهاجرت به عنوان واکنشی در برابر تغییرات ارزش­ها   66

 

4-1- 1- آرمان سازی فرهنگ شهری. 66

 

4-1-2- تغییر سبک زندگی 68

 

4-1-3 – شکاف نسلی. 70

 

4-1-4 – بهبود کیفیت زندگی. 72

 

4-1-5 – فاصله اجتماعی. 72

 

4-1-6 – جهت­گیری رسانه­ای. 74

 

4-1-7 – رواج مدرک­گرایی 76

 

4-2- تمایل به مهاجرت کنشی به انگیزه­های اقتصادی 77

 

4-2-1- امنیت شغلی. 78

 

4-2-2 – ریسک اقتصادی 79

 

4-2-3- شکاف درآمدی 82

 

4-2-4 – ریسک پذیری فعالیت­های کشاورزی 83

 

4-3- تمایل به مهاجرت به عنوان واکنشی در برابر توسعه نابرابر     85

 

4-3-1- تبعیض در برخورداری از امکانات 86

 

4-3-2 – تجربه اقامتی 87

 

4-2-3- حمایت نهادی 88

 

4-3-4- شهری شدن روستائیان. 90

 

4-4 – خرده فرهنگ جوانی 90

 

4-5- ترمیم عزت نفس 92

 

4-6-  نظم پذیری جوامع شهری 93

 

فصل پنجم

 

5 – مقدمه. 97

 

5-1- بحث و نتیجه گیری. 98

 

5-2 – پیشنهادات پژوهش. 105

 

5-3 – محدودیت های پژوهش. 105

 

منابع 106

 

ضمائم.

 

جدول 1-3: ویژگیهای مصاحبه شوندهها. 64

 

1-     مقدمه

 

مهاجرت در مفهوم کلی خود، جزء مکمل تاریخ انسان است: از کوچ مداوم قبایل عشایری تا تحرک نیروی کار در جوامع صنعتی جهان امروز جستجو برای زیستگاه جدید، همواره مورد توجه بشر بوده و بشر تا می‌توانسته برای بهتر شدن شرایط زندگی خویش اقدام به جابجایی محل سکونت خود نموده است. تحرک جغرافیایی جمعیت موضوع مطالعه جغرافی­دانان، جامعه­شناسان و برنامه­ریزان می­باشد. انسان اولیه به دلایل مختلف از جمله بهبود بخشیدن به وضعیت زندگی، حس تنوع­طلبی، اجبار سیاسی، امنیت و غیره به تغییر محل سکونت خود می­پرداخته است. این جابجایی­ها با آنچه امروز تحقق می­یابد کاملاً متفاوت است. از آنجا که در گذشته رشد جمعیت و جابجایی­ انسان­ها در مقیاس کوچک­تری صورت    می­‌گرفت، تأثیر این جابجایی­ها بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مناطق مهاجرفرست و مناطق مهاجرپذیر چندان قابل ملاحظه نبوده و حتی امری کاملاً طبیعی و بعضاً مفید تلقی می­شد. امّا در       سا­ل­های اخیر موضوع مهاجرت به عنوان یکی از مسائل مهم اجتماعی شهرها، از دغدغه­های اصلی   برنامه­ریزان و مدیران شهرها بوده و پیامدهای منفی آن بر مبداء و مقصد را مورد برسی قرار داده­اند. بنابراین مهاجرت تحت عنوان یک فرایند می ­تواند ناشی از تنگناهایی باشد که قسمتی از آن به ویژگی­های وضعیت محلی و قسمتی دیگر با فرصت­های شغلی و تسهیلات آموزشی بهداشتی که مراکز شهری عرضه می­دارند، بستگی داشته باشد، خانوراهای روستای به دنبال کاهش و یا افزایش درآمد خویش به تبعیت از وابستگی اقتصادی و سیاسی روستا به شهر و نیز آگاهی از فرصت­های شغلی موجود در شهرها به همراه برخورداری و استفاده سریع­تر از این تسهیلات رفاهی و معیشتی با توجه به دوری و نزدیکی روستا به مراکز شهری به سوی این کانون­ها مهاجرت کرده و عموماً با دست­یابی به رفاه نسبی برای همیشه در این سکونت­گاه­ها ماندگار می­شوند (زالی، 1391: 28).

 

در این فصل ابتدا به مساله مهاجرت پرداخته می­شود، اینکه چرا مهاجرت به عنوان یک مسأله اجتماعی باید مطالعه گردد و بعد از توضیح و شناسایی این مساله، ضرورت انجام این پژوهش و علت انتخاب روش کیفی برای مطالعه این تحقیق اهداف و سوالاتی باید در طول این نوشتار باید به آنها پاسخ داده شود مطرح گردیده است.

 

 

 

1-1-                       بیان مسأله

 

مهاجرت به عنوان یک پدیده­ جمعیتی قدمتی به اندازه­ زندگی بشر دارد. انسان اولیه همچون انسان امروزی برای دست یافتن به زندگی بهتر اقدام به ترک محل زندگی کرده و به محیط دیگری نقل مکان می­کرده است. بنابراین، هدف از مهاجرت همواره بهبود شرایط زندگی بوده است. با این­حال پس از انقلاب صنعتی و به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم، به علت افزایش بیش از حد مهاجرت در برخی از کشورها و مناطق دنیا پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهاجرت برای مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر بیش از حد مورد توجه قرار گرفته است.

 

«مهاجرت یکی از چهار عامل اصلی تغییر و تحول جمعیت بوده، به دلیل ماهیت خود می ­تواند علاوه­ بر تغییرات درازمدت و طولانی، آثار سریع و کوتاه­مدت نیز در تعداد و ساختار جمعیت ایجاد کنند» (زنجانی،1380: 12). از آنجا که مهاجرت­ها معمولاً در سنین کار و فعالیت (64-15 سالگی) صورت می‌گیرد، باعث تغییراتی در ساختار سنی و جنسی جمعیت مبداء و مقصد می­شود که خود پیامدهای عمدتاً اقتصادی و اجتماعی را به دنبال دارد (همان:6). مهاجرت داخلی یک فرایند مهم در بسیاری از کشورهاست که عکس­العمل مردم نسبت به عواملی نظیر نابرابری­های اقتصادی منطقه­ای، ناکامی اجتماعی و عدم رضایت در بسیاری از جنبه­های زندگی را منعکس می­ کند. مهاجرت شدید که قریب به 300 سال پیش در جوامع اروپایی آغاز شده بود و در کشور‌های در حال توسعه در ارتباط مستقیم با برنامه های عمرانی در دهه­ی1960 شکل گرفت. شکل غالب مهاجرت که در این سال­ها بیش­تر روستا – شهری بود موجب متورم شدن سریع شهرها شد که خود پیامد­های بی شماری را به دنبال داشت، رکود در مناطق غیر شهری ، شلوغی بیش از حد شهرها، خدمات اجتماعی نامناسب، افزایش انحرافات و جرایم، پایین آمدن کیفیت محیط زیست، کمبود امکانات بهداشتی و آب آشامیدنی سالم از جمله آثاریاست که مهاجرت از خود بر جای گذاشت (زالی، 1391: 29).

 

ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﻣﻜﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﭘﺎﻳـﺪار در رﺷـﺘﻪﻫـﺎیﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ راﺑﻄـﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻜﺎن در ﻗالب  ﭘﺪﻳﺪه­ی ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺴـﺘﺮدﮔﻲ ﻣﻬـﺎﺟﺮت در دﻧﻴﺎی اﻣﺮوز، ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی ﺑﻨﺤﻮی ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺟﻮاﻧـﺎن از روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ (ﺳﺠﺎدﭘﻮر، 1384: 64). در سراسر جهان به­ویژه پس از جنگ جهانی دوم مهاجرت­های روستایی به عنوان پدیده­ای جمعیتی در عرصه­های ملی و بین ­المللی مطرح شد. اگرچه این مهاجرت­ها در آغاز طبیعی و منطقی به نظر می‌رسید اما بعد از چند دهه و به دنبال آثار و پیآمدهای نامطلوب آن در کشورهای کمتر توسعه یافته، غیرمنطقی و مشکل­زا  تلقی می­شود (طاهرخانی،1380: 68).

 

غالباً در کشورهای در حال توسعه جهان، مهاجرت روستائیان به شهرها، در درجه اول به سوی شهرهای پایتختی بوده و بعد آن مراکز استان­ها مورد توجه مهاجران قرا می­گیرد که علت این امر بیشتر پاسخی به علل و انگیزه­های اقتصادی می­باشد. ضعف ساختاری مناطق روستایی سبب گردیده تا روستائیان برای بدست آوردن فرصت­های بهتر به مناطق شهری مهاجرت نمایند. گریزناپذیری مهاجرت بویژه در میان اقشار دانش­آموخته به عنوان فرار مغزهای روستایی تعبیر شده است؛ لذا مهاجرت برای کسب موفقیت نتیجه منطقی این شعار گشته: «شما بازنده خواهید شد اگر روستا را ترک نکنید» بدین ترتیب ارزش­های سنتی اجتماعات کوچک روستایی با منطق سادگی و بی­پیرایگی در مقایسه با فرهنگ شهری رنگ می­بازد و مهاجرت به عنوان یکی از پیامدهای آن تظاهر می­یابد (قاسمی سیانی، 1388: 147). در مقابل تأثیرات منفی و مخرب مهاجرت بر توسعه شهری در مناطق جهان سوم مبهوت کننده بود، بعضی از این جوامع با اتخاذ سیاست­ها­یی خاص مانند قوانین اجباری و ایجاد امکانات در مراکز روستایی و تبدیل آنها به شهرهای کوچک، مهاجرت داخلی خود را کنترل نموده و مانع از رشد شدید نقاط شهری شدند (وثوقی، 1366: 58 ).

 

پدیده­ مهاجرت در همه­ی کشورهای دنیا اتفاق می­افتد و به جز در مورد مهاجرت­های اجباری که بر اساس مسائل سیاسی و حوادث طبیعی روی می­دهد، تمامی مدارک و شواهد حاکی از این است که جوانان بیش از سایر گروه­های سنی، تن به مهاجرت می­ دهند و در طولانی مدت با مهاجرت آنان ممکن است تولید نسل در جامعه کاهش بیابد (قاسمی سیانی،1388: 146).

 

حرکات جمعیت برای اجتماع مثل نبض انسان می­باشد که بوسیله آن می­توانیم نشانه­ های سلامت و بیماری جامعه را تشخیص ­دهیم. درجه­ای از حرکت­های جمعیتی طبیعی و

 

فهرست مطالب

 

چکیده 1

 

 

 

فصل اول: کلیات و طرح مسئله

 

1-1- مقدمه 3

 

1-2- طرح مسئله 4

 

1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش 8

 

1-4- اهداف تحقیق 8

 

1-5- سئوالات پژوهش 8

 

1-6- فرضیه های تحقیق 9

 

1-7- پیشینه پژوهش 9

 

1-8- فیلم های مورد پژوهش وروش نمونهگیری 12

 

 

 

فصل دوم: ادبیات نظری تحقیق

 

2-1- مقدمه: بازنمایی و روش نشانه شناسی 15

 

2-2- مبنای نظری روایت روابط نسلی در سینمای حاتمی کیا 17

 

2-3- دوگانگی‌ها و تقابل‌های روایی مربوط به روابط نسلی در سینمای حاتمی کیا 19

 

2-4- بازنمایی و زبان 25

 

2-5-  بازنمایی و فرهنگ 28

 

2-6- بازنمایی و ایدئولوژی 35

 

2-7- تحلیل ایدئولوژی 36

 

2-8- رویکردهای نظری به بازنمایی 39

 

 

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه 45

 

3-2- سطوح تحلیل متون رسانه ای 49

 

3-3- نشانه شناسی 51

 

3-4- مسئله معنا در نشانه شناسی 52

 

3-5- نشانه شناسی فیلم 57

 

3-6- تحلیل نشانه شناختی 59

 

3-7- ابعاد متفاوت نشانه شناسی تصویر 60

 

3-8- رمز های فنی سینمایی 60

 

3-9- نشانه های تصویری یا رمزگان فرم 62

 

3-10- تحلیل نشانه شناختی 62

 

3-11- تحلیل رمزگان 63

 

3-12- رمزگان اجتماعی 64

 

3-13- رمزگان فنی 65

 

3-14- زمان و مکان 65

 

3-15- وسایل صحنه 66

 

3-16- نورپردازی 68

 

3-17- دوربین 69

 

3-18- رمزهای ایدئولوژیک 71

 

3-19- تحلیل روایت 72

 

3-20- تحلیل ساختار روایت 73

 

3-21- بررسی سیر روایی و پیرنگ داستانی آثار منتخب حاتمی کیا 74

 

 

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

 

4-1-  مقدمه 76

 

4-2- تحلیل فیلم « مهاجر» 77

 

4-3- تحلیل فیلم «از کرخه تا راین» 91

 

4-4- تحلیل فیلم «آژانس شیشه ای » 103

 

4-5- تحلیل فیلم «روبان قرمز» 120

 

4-6- تحلیل فیلم «موج مرده» 140

 

 فصل پنجم: نتایج تحقیق

 

فهرست منابع و مراجع فارسی و انگلیسی 165

 

 

 

چکیده

 

فیلم در جهان امروز، به عنوان متنی فراگیر و گسترده و رسانه ای برای انتقال معانی و دلالت‌هایی است که رمزگذار در اثر خود، آن ‌را برای مخاطب خود قرار داده است(استم،1383). طی سالیان طولانی که از ساخت اولین فیلم می گذرد، قدرت رسانۀ فیلم توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

 

شاید در گذشته فیلم تنها یکی از وسایل سرگرمی محسوب می شد، اما امروز از فیلم­ها علاوه بر ایجاد سرگرمی در جهت اهدافِ خاصی چون آموزش، اطلاع رسانی، ترویج عقاید و . استفاده می کنند و فیلم هم مانند بسیاری از تولیدات رسانه ای به عنوان یکی از عناصر تاثیر گذار در فرهنگ عامه مورد توجه است.

 

فیلم­های تولید شده توسط ابراهیم حاتمی کیا با اشاره های اجتماعی- سیاسی و مضامینی مرتبط با تحولات اجتماع و کشور به یاد آورده می شود. هر فیلمش در مقاطع مختلف، بازتابی از شرایط اجتماعی و سیاسی کشور بوده و همین مدل بحث ها و جدل های مختلف و تمایز سینمای او شده است. ابراهیم حاتمی کیا در میان فیلمسازان برآمده و تربیت شده بعد از انقلاب، بی شک مهم ترین و بهترین و نمونه­ای ترین کارگردان در روایت تاریخ و تحولات اجتماعی 30 سال اخیر ایران بوده است. بر این اساس تلاش این رساله براین خواهد بود که از این زاویه ره گیری و بررسی فیلم های کارنامه او را با بهره گرفتن از رویکرد نشانه شناسی در بستر زمان ساخت و مقاطع شکل گیری و نیز ارتباطش با فضای سیاسی و اجتماعی کشور که می تواند صورت عینی تری از اهمیت و البته کارکرد آثار این کارگردان در سینمای ایران یا جریان فرهنگی کشور به دست دهد، بررسی و تحلیل نماید.

 

این پژوهش کیفی از چند جهت دارای اهمیت است: نخست اینکه به بررسی و تحلیل آثار هنرمندی صاحب سبک می پردازد که بی شک از فیلمسازان تاثیر گذار بعد از انقلاب اسلامی ایران بوده است. دوم اینکه همواره در فیلم های کارگردان مورد نظر بازنمایی شرایط جامعه رخ داده است. او فیلمسازی است که همواره دغدغه مسائل موجود در جامعه را داشته است و در تمامی آثارش رد پای دغدغه های او از اجتماعی که در آن زندگی می کند پیداست. سوم اینکه آثار سینمایی وی نمادین هستند و در آنها از نشانه­ های خاصی بهره گرفته شده است، که جای بسی تحلیل و بررسی دارد.

 

این پژوهش در پی آن است که برخی از آثار مهم و تاثیرگذار فیلم های سینمای ابراهیم حاتمی کیا را با بهره گرفتن از روش نشانه شناسی و تحلیل روایت بررسی کند.

 

کلید واژه ها: نشانه شناسی، ابراهیم حاتمی کیا، تحلیل روایت، سینما، بازنمایی

 

1-1- مقدمه

 

سینما از مقوله های مهمی است که برای ورود به آن بدون پیش آگاهی و آشنایی با زمینه هایی چون:زیبایی شناسی، جامعه شناسی، نشانه شناسی، زبان شناسی و تا حدی نیز روان شناسی، نمی توان کاری از پیش برد.

 

برای کسی که به عنوان “پژوهشگر”به عرصه سینما گام می گذارد، در نخستین گام، به هیچ روی بحث کیفیت فیلم مطرح نخواهد بود، چرا که هر اثر با هر کیفیتی، به عنوان یک محصول سینمایی، در کارنامه هنری یک فیلمساز مورد بررسی قرار می گیرد. در چنین عرصه­ای، هرگز بحث قبول یا رد یک اثر مطرح نمی شود، بلکه هدف اصلی پژوهشگر مورد نظر، تحلیل محتوایی اثر و برشمردن ویژگی­ها و معرفی و تبیین و شناخت نشانه های موجود در هر فیلم است.

 

هنگامی که دوسوسور(1910) در سوئیس و پیرس در آمریکا سخن از نشانه شناسی به میان آوردند، گمان نمی کردند که بنیان دانش تازه­ای را می گذارند که به فراسوی مرزهای زبان شناسی کشیده می شود و می تواند برای تحلیل “هر نظامی از نشانه ها” به کار آید. از این رو، نشانه شناسی راهی برای تحلیل فرهنگ یا “جهان ذهن” به تعبیر لاتمن (1990) درمعنای گسترده آن شد. رابطه فرهنگ و ارتباطات دوسویه است.به طوری که، فرهنگ بدون ارتباطات و ارتباطات بدون فرهنگ بی معناست. از این رو ارتباطات به شیوه ­های مختلف(کلامی،بصری،بدنی)،بدون نظامی از نشانه­ها امکان­پذیر نخواهد بود. به تعبیر لاتمن (1990)حتی سازمان یافتگی ذهن به نوعی بدون نظامی از نشانه ها امکان ناپذیر است. بر اساس نشانه شناسی می توان گفت که نشانه ها همه جا هستند و هر چیزی (کلمه، تصویر،صدا و غیاب آنها) یک نشانه است. به طور خلاصه، هر چیزی که از آن معنایی تولید شود، نشانه است. ماشین نشانه شناسی مستمراً در مغز ما فعال است. وقتی “معنای” نشانه ها خوب درک نشود،”سوءتفاهم” حاصل می شود. جهان زندگی ما پر از این سوءتفاهم­هاست.

 

اگر ما امروز در دنیای از نظر دیداری رسانه ای شده، دنیایی که در آن تصاویر دیداری سبک زندگی را شکل می دهند و ارزشها را القاء می کنند زندگی می کنیم، در درجۀ اول مرهون فیلمها هستیم(دانسی،1387). فیلم در جهان امروز، به عنوان متنی فراگیر و گسترده و رسانه ای برای انتقال معانی و دلالت‌هایی است که رمزگذار در اثر خود، آن ‌را برای مخاطب خود قرار داده است(استم،1383). طی سالیان طولانی که از ساخت اولین فیلم توسط اگوست ماری لویی نیکلا لومیر[1] و برادرش لویی ژان لومیر[2] (1895) می گذرد، قدرت رسانۀ فیلم توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. ملتهای زیادی بر آن شده اند که هم به عنوان مسئله ای مهم برای فرهنگ ملی شان فیلم تولید کنند و هم گاهی از سایر کشورها فیلم وارد کنند. در این حین، فیلم به رسانه ای بین المللی تبدیل شده است(دانسی،1387).

 

شاید در گذشته فیلم تنها یکی از وسایل سرگرمی محسوب می شد، اما امروز از فیلمها علاوه بر ایجاد سرگرمی در جهت اهدافِ خاصی چون آموزش، اطلاع رسانی، ترویج عقاید و . استفاده می کنند و فیلم هم مانند بسیاری از تولیدات رسانه ای به عنوان یکی از عناصر تاثیر گذار در فرهنگ عامه مورد توجه است.

 

فیلم های تولید شده توسط ابراهیم حاتمی کیا با اشاره های اجتماعی- سیاسی و مضامینی مرتبط با تحولات اجتماع و کشور به یاد آورده می شود. هر فیلمش در مقاطع مختلف، بازتابی از شرایط اجتماعی و سیاسی کشور بوده و همین مدل بحث ها و جدل های مختلف و تمایز سینمای او شده است. ابراهیم حاتمی کیا در میان فیلمسازان برآمده و تربیت شده بعد از انقلاب، بی شک مهم ترین و بهترین و نمونه­ای ترین کارگردان در روایت تاریخ و تحولات اجتماعی 30 سال اخیر ایران بوده است. بر این اساس تلاش این رساله براین خواهد بود که از این زاویه ره گیری و بررسی فیلم های کارنامه اورا با بهره گرفتن از رویکرد نشانه شناسی در بستر زمان ساخت و مقاطع شکل گیری و نیز ارتباطش با فضای سیاسی و اجتماعی کشور که می تواند صورت عینی تری از اهمیت و البته کارکرد آثار این کارگردان در سینمای ایران یا جریان فرهنگی کشور به دست دهد، بررسی و تحلیل نماید.

 

1-2- طرح مسئله

 

این رساله در پی آن است که برخی از آثار مهم و تاثیرگذار فیلم های سینمای ابراهیم حاتمی کیا را با بهره گرفتن از روش نشانه شناسی و تحلیل روایت بررسی کند.

 

پیروزی انقلاب اسلامی، تحولات شگرفی را در عرصه های مختلف به وجود آورد. یکی از این عرصه ها که قطعا تحولاتی دور از انتظار – در بدو امر – را به خود دیده «سینما» است. پس از انقلاب، امکان تولید، رشد و ادامه حیات فیلمسازان تازه ای در عرصه سینما پدید آمد که ابراهیم حاتمی کیا یکی از آنهاست.

 

از ابتدای پیدایش فیلم، سالیان متوالی تنها روش تحلیل این متون رسانه ای، نگاه زیبایی شناسانه به فیلم بوده است. اما امروزه روش مطالعه فیلم محدود به این روش نمی شود. تغییر جهت از نگاه صرف زیبایی شناختی به نگاه های تحلیلی ترکیبی، مانند نشانه شناسی و تحلیل دریافت متون سینمایی، محصول تلاش طیف وسیعی ازمتفکران حوزه های مختلف مانند زبان شناسان، جامعه شناسان، مردم شناسان و منتقدان ادبی و سینمایی بوده است.( استم ، 1383).

 

در واقع استقبال مخاطبان و هم چنین فراگیری و گستردگی به کارگیری فیلم برای انتقال معانی مختلف، باعث توجه محققان حوزه های مختلف علوم انسانی و خصوصا حوزه های رسانه ای برای تجزیه و تحلیل این محصول رسانه ای شده است ( همان).

 

زیست جهانی که در آن زندگی می کنیم هم آنند متنی است که نشانه گذاری شده، ازاین طریق است که تعامل های انسانی ممکن می گردد. کنش های انسانی مبتنی بر رابطه ای دلالتی است و با تفاهمی که بر سر مدلول های متن محور و بافت محور صورت می گیرد، زمینه برای انجام کنش فراهم می گردد. در جهان خارجی هنگامی که یکی از طرفین رابطه، سوژۀانسانی باشد، رابطه دلالتی معنایی می یابد. انسان با پر کردن سیگنال های ارتباطی از معنا، می تواند تمامی متن زیست خود را ( در ارتباط با سایر ابژه ها) به نشانه تبدیل کند. بنابراین هر یک از لایه های زیست بشری، سرشار از نشانه هایی است که زندگی اجتماعی را میسر می­سازند. با توجه به لایه های متکثر متنی می توان به تحلیلی نشانه شناسانه از پدیده­های فرهنگی پرداخت.

 

از جمله مصنوعات بشری که ابزار انتقال پیام و معنا از طریق نشانه گذاری است، « رسانه» است. از میان رسانه های مدرن، سینما از اهمیت زیادی برخوردار است. سینمای صامت در ابتدا با نشانه هایی صرفاً دیداری ( بصری) به دنبال انتقال دلالت های خاصی بود که بشر تا قبل از آن امکان انتقال آنها را نداشت . پس از ورود صدا به سینما، نشانه گذاری از پیچیدگی محتوایی بیش تری برخوردار شد. با پیشرفت تکنولوژیک، رفته رفته سینما تبدیل به رسانه ایی چند لایه شد که از وجوه مختلف خاصیت بازنماییمدالیل های زیست جهان داراست. اگر چه صنعت سینما نیز به خاطر اقتضائات خاص اش از محدودیت برخوردار است. عنوان مثال ادبیات از قدرت برانگیزندگی تخیل بیشتری نسبت به سینما برخوردار است و برخی از موضوعات، قابلیت نشانه گذاری در لایه های صنعت سینما را ندارند. ولی این امر از اهمیت سینما در دنیای مدرن در تولید و باز تولید نشانه های دلالتی و انتقال معانی نمی کاهد.

 

اگر با دید ابزاری محض به بحث از ژانر جنگی در صنعت سینما پرداخته شود، می توان مطلب را از دریچه­ای دیگر نیز تبیین نمود. از منظر تغییرات اجتماعی به موضوع می پردازیم . از دیر باز جوامع گوناگون دست خوش تغییرات اساسی بوده و هستند. از عوامل مهم این تغییرات یورش های نظامی جهت تصاحب زمین یا منفعتی خاص می باشد. از گروه حمله کننده به عنوان «مهاجم» و ازگروه حمله شونده بعنوان «مدافع» یاد می شود. البته میزان تهاجم و دفاع متناسب با قوای مادی و معنوی هر گروه قابل تغییر می باشد. کنش و واکنش های انسانی در چنین حالتی بسیار قابل مطالعه است. نوع درکی که افراد از نیروهای خویش (بعنوان نیروهای خودی) و نیروهای بیگانه (بعنوان نیروهای غیرخودی) دارند، در کیفیت کنش ها اثر عظیمی بر جای می گذارد. نه تنها در زمان درگیری بلکه پس ازآن نیز این نوع فهم و درک می تواند در چگونگی سازمان دهی نیروهای انسانی تاثیر بسزایی بر جای می گذارد. از جمله ابزارهایی که به باز تولید این نوع فهم و درک در دوران مدرن می پردازند، رسانه ها و خصوصاً صنعت سینما است. حکومت ها یا کشورهای درگیر در دو طرف مخاصمه نیز به نوبه خود از این ابزار چه در دوران جنگ برای بسیح عمومی و تهییج احساسات و چه در دوران پس از جنگ برای بازسازی و احیای روحیه اجتماعی استفاده می برند. از ژانرهای مهم روایی در سینما، که یک گفتمان خاص با مقولات گفتمانی مشخص را به خود اختصاص داده است، ژانر جنگی است. این بحث در مورد کشورهای که در تجربه تاریخی خود جنگی را از سر گذرانده اند. از اهمیت بیشتری برخوردار است. صنعت سینما با خلق نشانه ها به باز تولید مفاهیم و برداشت­های مختلف پرداخته که چه در حین جنگ و چه پس از آن از جهات گوناگونی حایز اهمیت­اند. از جمله می توان

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- مقدمه 3

 

1-2- تعریف مساله و بیان نکات اصلی 4

 

1-3- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش 9

 

1-4- اهداف تحقیق 12

 

فصل دوم: ادبیات و چارچوب نظری تحقیق

 

2-1- مقدمه 15

 

2-2- پیشینه مطالعاتی پژوهش 16

 

2-2-1- مطالعات خارجی 17

 

2-2-2- مطالعات داخلی: 20

 

2-3- مبانی نظری 22

 

2-3-1- انواع تئوری های مربوط به رسانه 24

 

2-3-1-1- تئوری تاثیر مستقیم 25

 

2-3-1-2- الگوی دو مرحله ای 25

 

2-3-1-3- استفاده و لذت 27

 

2-3-1-4- تئوری های ناظر بر تاثیرات فرهنگی 29

 

2-3-1-5- تئوری کشت 29

 

2-3-1-6-تنظیم دستور کار 30

 

2-3-1-7- فرضیه جایگزینی (جابجائی) 31

 

2-4- چارچوب نظری تحقیق 34

 

2-4-1- الگوی اوقات فراغت 38

 

2-4-2-پایگاه اقتصادی-اجتماعی 40

 

2-4-3- نظام قدرت درون خانواده 41

 

2-4-4-سرمایه فرهنگی خانواده 44

 

2-5- فرضیه های پژوهش: 46

 

فصل سوم: رو.ش شناسی

 

3-1- روش تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده ها 51

 

3-2- جامعه آماری 52

 

3-3- حجم نمونه 52

 

3-4- شیوه نمونه گیری 53

 

3-5- واحد نمونه 54

 

3-6- واحد تحلیل 54

 

3-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیّرهای مورد بررسی 54

 

3-7-1- متغیر وابسته و تعریف مفهومی آن 55

 

3-7-1-1 نظام روابط اجتماعی درون خانواده 56

 

3-7-1-1-1 دایره و شدت (صمیمیت) روابط 56

 

3-6-1-2- میزان پایبندی به ارزش های خانوادگی 57

 

3-6-2- متغّیر واسط 58

 

3-6-3- متغّیرهای مستقل 59

 

3-6-3-1- پایگاه اقتصادی- اجتماعی 59

 

3-6-3-1-1- تحصیلات 60

 

3-6-3-1-2- وضعیّت اشتغال 60

 

3-6-3-1-3- مالکیّت مسکونی 61

 

3-6-3-2- نظام قدرت 61

 

3-6-3-3- سرمایه فرهنگی 63

 

3-6-3-4- الگوی اوقات فراغت 64

 

3-7- اعتبار و پایایی 66

 

فصل چهارم: یافته های تحقیق

 

4-1- مقدمه 69

 

4-2- آمار توصیفی 70

 

4-2-1- جداول یک بعدی  مربوط به نتایج متغیرهای زمینه ای 70

 

4-2-2- جداول یک بعدی مربوط به متغیرهای اصلی 72

 

4-2-2-1- میزان استفاده از اینترنت در بین کاربران 72

 

4-2-2-2- ساعات استفاده از اینترنت 73

 

4-2-2-3- سرویس خدمات اینترنت 74

 

4-2-2-4- الگوی فراغت کاربران 74

 

4-2-2-5- نظام قدرت خانوادگی کاربران 75

 

4-2-2-6- سرمایه فرهنگی کاربران 76

 

4-2-2-7- پایگاه اقتصادی- اجتماعی کاربران 76

 

4-2-2-8- نظام روابط درون خانواده کاربران 77

 

4-2-2-9- پایبندی به ارزشهای خانوادگی کاربران 77

 

4-2-2-10- بررسی وضعیت مجموعه فعالیت های فراغتی 78

 

4-3- تحلیل استنباطی 79

 

4-3-1- آزمون فرضیات تحقیق 79

 

4-3-1-1- فرضیه اول: 80

 

4-3-1-2- فرضیه دوم 82

 

4-3-1-3- فرضیه سوم 84

 

4-3-1-4- فرضیه چهارم 86

 

4-3-1-5- فرضیه پنجم 88

 

4-3-1-6- فرضیه ششم 90

 

4-3-1-7- فرضیه هفتم 91

 

4-3-1-8- فرضیه هشتم 93

 

4-3-2- آزمون مدل نظری تحقیق 95

 

4-3-2-1- مدل اول: متغیر وابسته: نظام روابط اجتماعی درون خانواده 95

 

3-3-2-2- مدل دوم: متغیر وابسته: پایبندی به ارزشهای خانوادگی 99

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

مقدمه 105

 

5-1- خلاصه یافته ها: 105

 

5-2- بحث و نتیجه گیری 108

 

5-3- محدودیتهای پژوهش 112

 

5-4- پیشنهادهای پژوهش 113

 

منابع و مآخذ 115

 

 

 

فهرست جداول

 

جدول 3- 1) تعداد بلوک ها و خانوارهای انتخابی در هر ناحیه متناسب با حجم ناحیه 54

 

جدول3-2) سطح سنجش متغیرهای مورد بررسی 55

 

جدول 3-3) عملیاتی کردن متغیر وابسته نظام روابط اجتماعی 57

 

جدول3-4) عملیاتی کردن متغیر وابسته میزان پایبندی به ارزشهای خانوادگی 58

 

جدول 3-5) عملیاتی کردن متغیر واسط میزان استفاده از اینترنت 59

 

جدول3-6) عملیاتی کردن متغیر مستقل پایگاه اقتصادی-اجتماعی 61

 

جدول3-7) عملیاتی کردن متغیر مستقل نظام قدرت درون خانواده 63

 

جدول3-8) عملیاتی کردن متغیر مستقل سرمایه فرهنگی 64

 

جدول3-9) عملیاتی کردن متغیر مستقل الگوی اوقات فراغت 65

 

جدول 3-10) میزان پایایی شاخص های تحقیق 66

 

پاییز 1392
 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب :

 

فصل اول – کلیات پژوهش

 

مقدمه

 

طرح مسئله

 

ضرورت و اهمیت موضوع

 

چارچوب نظری تحقیق

 

نظریه استفاده  و رضایتمندی و خشنودی

 

مدل جذابیت عمومی ( ارتباط به معنی توجه )

 

نظریه بازار پیام

 

سؤالات

 

فرضیات

 

اهداف

 

تعریف واژه‏ها و اصطلاحات  

 

فصل دوم – پیشینه تحقیق

 

منبع داخلی

 

منابع خارجی

 

فصل سوم – روش شناسی تحقیق

 

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

جامعه و نمونه آماری

 

فصل چهارم – نتایج تحقیق

 

سیمای پاسخگویان

 

اثبات یا رد فرضیه های تحقیق

 

فصل پنجم – نتیجه گیری و پیشنهادها

 

نتیجه گیری

 

پیشنهادها

 

فهرست منابع

 

ضمائم

 

  فهرست جدول ها :

 

جدول شماره 1- الگوی شناختی استفاده و خشنودی مک کوییل

 

جدول شماره 2- الگوی فرهنگی استفاده و خشنودی مک کوییل

 

جدول شماره 3- الگوی ارتباط به معنی توجه مک کوییل

 

جدول شماره 4 – جنسیت پاسخگویان

 

جدول شماره 5 – فراوانی دانش آموزان به تفکیک دبیرستان

 

جدول شماره 6 – تلویزیون بهترین وسیله انتقال فرهنگ

 

جدول شماره 7 – زمان فراغت، بیشتر تلویزیون

 

جدول شماره 8 – دوست داشتن برنامه صداوسیما نسبت به ماهواره

 

جدول شماره 9- علاقه به برنامه صداوسیما نسبت به ماهواره به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 10 – طرفدارهنرپیشه ایرانی نسبت به خارجی

 

جدول شماره 11 – طرفدارهنرپیشه ایرانی نسبت به خارجی به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 12 – جذابیت صدای خواننده مردنسبت به زن

 

جدول شماره 13- جذابیت صدای خواننده مردنسبت به زن به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 14 – جذابیت بازی هنرپیشه زن نسبت به مرد

 

جدول شماره 15 – جذابیت بازی هنرپیشه زن نسبت به مرد به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 16 – تاثیرمستقیم مدل مو و آرایش افرادمشهور بر نوجوانان

 

جدول شماره 17- تاثیر مدل مو و آرایش افرادمشهور بر نوجوانان به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 18 – دریافت مُدسال از چهره های مشهور

 

جدول شماره 19 – دریافت مدسال از چهره های مشهور به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 20 – علاقه نداشتن به فوتبال

 

جدول شماره 21 – علاقه نداشتن به فوتبال به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 22 – طرفدارتیمی که ورزشکار موردعلاقه درآن است

 

جدول شماره 23- طرفدارتیمی که ورزشکار موردعلاقه درآن است

 

جدول شماره 24 – نگهداری عکس ورزشکار مورد علاقه

 

جدول شماره 25 – نگهداری عکس ورزشکار مورد علاقه

 

جدول شماره 26- پیروی تکه کلام نوجوانان از کلام هنرپیشگان

 

جدول شماره 27- پیروی تکه کلام نوجوانان از کلام هنرپیشگان به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 28- محبوبیت افرادمعمم نسبت به هنرمندان

 

جدول شماره 29- محبوبیت افرادمعمم نسبت به هنرمندان به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 30- علاقه به برنامه های افراد معمم

 

جدول شماره 31 – علاقه به برنامه های افراد معمم به نسبت تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 32- محبوبیت چهره های سیاسی بدلباس

 

جدول شماره 33- محبوبیت چهره های سیاسی بدلباس به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 34- علاقه به دوستی با هنرپیشه یاورزشکار محبوب

 

جدول شماره35- علاقه به دوستی با هنرپیشه یاورزشکار محبوب به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 36- تجربه دوستی باجنس مخالف پیش از دانشگاه

 

جدول شماره37- تجربه دوستی باجنس مخالف پیش از دانشگاه به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 38- داشتن دوست ازجنس مخالف نوعی کلاس است

 

جدول شماره39- داشتن دوست ازجنس مخالف نوعی کلاس است به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 40- علاقه به چهره های مشهور اولین گام درگرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 41- علاقه به چهره های مشهور اولین گام درگرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 42- نیازبه دوست داشتن مهمترین انگیزه گرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 43- نیازبه دوست داشتن مهمترین انگیزه گرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 44- احساس تنهایی عامل مهم گرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 45- احساس تنهایی عامل مهم گرایش به جنس مخالف

 

جدول شماره 46- پوشش هماهنگ به مدروزعامل عدم پذیرش همسالان

 

جدول شماره47-پوشش مد روز عامل عدم پذیرش همسالان به تفکیک جنسیت

 

جدول شماره 48- خی دوی فرضیه اول

 

جدول شماره 49- خی دوی فرضیه دوم

 

جدول شماره 50- خی دوی فرضیه سوم

 

جدول شماره 51- خی دوی فرضیه چهارم

 

جدول شماره 52- خی دوی فرضیه پنجم

 

جدول شماره 53- خی دوی فرضیه ششم

 

جدول شماره 54- خی دوی فرضیه هفتم

 

جدول شماره 55- خی دوی فرضیه اصلی

 

 

 

فهرست نمودارها :

 

نمودار شماره 1- جنسیت پاسخگویان

 

نمودار شماره 2- فراوانی دانش آموزان به تفکیک دبیرستان

 

نمودارشماره3 – تلویزیون بهترین وسیله انتقال فرهنگ

 

نمودارشماره4 – زمان فراغت، بیشتر تلویزیون

 

نمودارشماره 5 – دوست داشتن برنامه صداوسیما نسبت به ماهواره

 

نمودارشماره 6- طرفدارهنرپیشه ایرانی نسبت به خارجی

 

نمودارشماره 7 – جذابیت صدای خواننده مردنسبت به زن

 

نمودارشماره 8 – جذابیت بازی هنرپیشه زن نسبت به مرد

 

نمودارشماره 9- تاثیرمستقیم مدل مو و آرایش افرادمشهور بر نوجوانان

 

نمودارشماره 10 – دریافت مُدسال از چهره های مشهور

 

نمودارشماره 11- علاقه نداشتن به فوتبال

 

نمودارشماره 12- طرفدارتیمی که ورزشکار موردعلاقه درآن است

 

نمودارشماره 13- نگهداری عکس ورزشکار مورد علاقه

 

نمودارشماره 14- تکه کلام نوجوانان

 

نمودارشماره 15 – محبوبیت افرادمعمم نسبت به هنرمندان

 

نمودارشماره 16- علاقه به برنامه های افراد معمم

 

نمودارشماره 17- محبوبیت چهره های سیاسی بدلباس

 

نمودارشماره 18- علاقه به دوستی با هنرپیشه یاورزشکار محبوب

 

نمودارشماره 19- تجربه دوستی باجنس مخالف پیش از دانشگاه

 

عنوان                                                                                                    صفحه

 

فصل اول : کلیات تحقیق

 

1 – 1 ) مقدمه . 2

 

2 – 1 ) طرح و بیان مسئله 4

 

3 – 1 ) اهمیت و ضرورت پژوهش 7

 

4 – 1 ) اهداف تحقیق 8

 

1 – 4 – 1 ) اهداف کلی . 9

 

2 – 4 – 1 ) اهداف جزیی . 9

 

5 – 1 ) قلمرو مطالعاتی 10

 

1 – 5 – 1 ) قلمرو مکانی . 10

 

2 – 5 – 1 ) قلمرو زمانی . 10

 

فصل دوم : مباحث و چهارچوب نظری .

 

1 – 2 ) مقدمه . 12

 

2 – 2 ) پیشینه تاریخی تحقیق . 12

 

3– 2 ) مباحث نظری تحقیق . 23

 

1 – 3 – 2 ) فصل مشترک جامعه شناسی و سینما . 23

 

2 – 3 – 2 )  هنر در مکاتب مختلف جامعه شناسی . 27

 

3 – 3 – 2 ) جامعه شناسی هنر و نظریه های کلاسیک . 32

 

4 – 3 – 2  ) ساختار اجتماعی و آفرینش هنری 34

 

5 – 3 – 2 ) ماهیت اصلی جایگاه هنرمند 35

 

6 – 3 – 2  ) هنر به مثابه ی کار تولیدی یا صنعت . 35

 

7 – 3 – 2  ) نظریه ی هنر مارکس . 36

 

8 – 3 – 2 ) نقش نهادهای اجتماعی در تولید هنر 36

 

9 – 3 – 2 ) نقش عوامل اقتصادی در ایجاد هنر 38

 

10– 3 – 2 ) مکتب فرانکفورت و پارادایم انتقادی 38

 

11 – 3 – 2 ) رویکرد انتقادی 38

 

12 – 3 – 2 ) رویکرد ساختارگرا در سینما . 40

 

13 – 3 – 2 ) رویکرد کارکرد گرا در سینما . 40

 

14 – 3 – 2  ) جامعه شناسی هنر در ایران 44

 

4 – 2 ) سینما چیست ؟ 45

 

1 – 4 – 2 ) سینما در جهان 46

 

2- 4 – 2 ) سینما در ایران 47

 

3 – 4 – 2 ) سینمای پس از انقلاب 50

 

4 – 4 – 2  ) ساختارسینمای ایران . 51

 

5 – 4 – 2  ) سایه جامعه ایرانی برسینما . 52

 

5 – 2 ) سینمای ملی 54

 

1 – 5 – 2 ) سینمای ملی ایران  . 55

 

2 – 5 – 2 ) اقتصاد سینمای ملی . 56

 

3 – 5 – 2 ) تقاضای سینما 59

 

4 – 5 – 2 ) سینمای ایران بعد از انقلاب 62

 

5 – 5 – 2 ) آمار تماشاگر در سینمای بعد از انقلاب 69

 

6 – 5 – 2 ) سانسور در سینمای ایران . 76

 

7 – 5 – 2 ) مدیریت سالن های سینماهای تهران 79

 

8 – 5 – 2 ) مدیریت سالن های سینما در شهرستانها 84

 

9 – 5 – 2 ) چه کسی ؟ کجا ؟ چه چیزی می بیند ؟ 86

 

6– 2 ) مخاطب خانگی 90

 

1 – 6 – 2 ) نمایش خانگی 91

 

2 – 6 – 2 ) ویدئو در ایران 96

 

3 – 6 – 2 ) تنهایی تماشاگر سینما 98

 

4 – 6 – 2 ) در طی این سه دهه چه کسانی به تماشای فیلم رفته اند؟ 100

 

5 – 6 – 2 ) تلویزیون  101

 

6 – 6 – 2 ) اثرات مختلف تلویزیون . 104

 

7 – 2  ) مدل نظری تحقیق « دیاگرام» روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته . 105

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش .

 

1 – 3 ) مقدمه 107

 

2 – 3 )  جامعۀ آماری . 108

 

3 – 3 )  حجم نمونه و شیوۀ نمونه گیری  108

 

4 – 3 )  فرضیه  های پژوهش . 111

 

5 – 3 ) تعاریف عملیاتی متغیرها . 112

 

6 – 3 ) متغیر های پژوهش . 115

 

7 – 3 ) نحوه جمع آوری داده ها ( با ذکر چگونگی تعیین اعتبار و پایائی ابزار جمع آوری ). 115

 

8 – 3 ) روش تجزیه وتحلیل داده ها  . 116

 

فصل چهارم : یافته های پژوهش .

 

1 – 4 ) آمار و نتایج توصیفی . 118

 

2 – 4 ) نتایج استنباطی 169

 

فصل پنجم : جمع بندی و نتایج  پژوهش .

 

1 – 5 ) مقدمه 179

 

2 – 5 )  در آمد و صرفه اقتصادی سینما رفتن 180

 

3 – 5 )  شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای . 182

 

4 – 5 )  جابجایی سریع مدیران 184

 

5 – 5 ) گرانی بلیط : قیمت شناور ، سدی برای ریزش مخاطب 185

 

6 – 5 ) پخش سریع و ارزان قیمت سی دی فیلم های اکران 187

 

7 – 5 ) تعداد و کیفیت پایین سالنها 189

 

8 – 5 ) جنبه های آسیب شناختی در خانه فیلم دیدن . 191

 

9 – 5 ) پیشنهادات تحقیق 193

 

10 – 5 ) منابع . 195

 

11 – 5 ) پیوست ها . 199

 

12 – 5 ) چکیده انگلیسی . 20

 

 

 

اولین دستگاه های نمایش خانگی دو سه سال پیش از انقلاب وارد ایران شد ، اما چندان مورد استقبال قرار نگرفت ، چون سینماها فعال بودند و برنامه های تلویزیون اوقات فراغت مردم را پر می کرد ، سینماهای کشور جدیدترین فیلم های سینمای خارجی را گاه همزمان با کشورهای اروپایی نمایش می دادند و کسی نیاز به به تماشای فیلم خارج از جریان سینما یا تلویزیون در خانه احساس نمی کرد . با وقوع انقلاب ، تغییرات عمده اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در بطن جامعه ایران شکل گرفت و به آتش کشیده شدن سینماها و دیگر معضلات مرتبط با توزیع و تولید فیلم عملا ظرفیت سینماهای کشور به نصف تقلیل یافت و به تبع شرایط پیش آمده ، تولید برنامه در تلویزیون نا به سامان شد  و سانسورهای جدید اعمال شده همراه با حذف بسیاری از مولفه های جذاب برای مخاطب از برنامه های تلویزیونی و فیلم های سینمایی ، عملا تماشاگر ایرانی را به استفاده از نوارهای ویدئو در محیط خانه خود مشتاق کرد .

 

تحقیق حاضر با موضوع  بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر سینما گریزی و گرایش به سینمای خانگی با جامعه آماری دانشجویان کارشناسی علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز ورودی سال 1389 در 5 فصل آماده و تنظیم گردیده است .

 

سوال اصلی تحقیق : بررسی عوامل جامعه شناختی که باعث می شود مخاطب ترجیح می دهد در خانه فیلم ببیند یا بهتر بگویم سینمای خانگی را انتخاب کند .

 

اهمیت و ضرورت مسئله تحقیقاتی :  چگونه مدیران و سینماگران می توانند مخاطب را از خانه نشینی جدا و به سالن بیاورند .

 

روش تحقیق : روش اسنادی برای مطالعه و از پرسش نامه و تکمیل آن  بین 257 دانشجو  به عنوان ابزار برای سنجش عوامل استفاده و از روش های آمار توصیفی و استنباطی برای محاسبه متغیرها استفاده گردیده است .

 

در این تحقیق با بهره گرفتن از مولفه های اصلی مطرح شده در مدل نظری تحقیق ، فرضیه ها را در حوزه جامعه شناسی مطرح نمودیم . فرضیه های مربوط به حوزه جامعه شناسی را با یک فرضیه اصلی ( مادر ) تحت عنوان تعداد دفعات تماشای فیلم درخانه  ( سینمای خانگی ) با فرضیه های فرعی مانند درآمد ماهیانه فرد ، شرکت های پخش سی دی فیلم های اکران ، سانسور ، عدم تبلیغات صحیح ، گرانی بلیط ، جابجایی سریع مدیران ، کمبود و کیفیت پایین سالن ها و وجود شبکه های تلویزیونی و ماهواره سنجیده شد ، که از میان فرضیات فوق دو فرضیه ی کمبود و پایین بودن کیفیت سالن ها وعدم تبلیغات صحیح رد و بقیه فرضیات پذیرفته شده است .

 

نتیجه تحقیق : جنبه های آسیب شناختی سینما بسیار پنهان و خطرناک است  به آنها توجه نمی کنیم ولی انتظار نتیجه خوب داریم سینمای خوب می تواند راه گشای معضلات و مشکلات اجتماع باشد ، اگر واقعیت به درستی نشان داده شود می تواند عزم و همت مردم را جزم کند تا آنها را به سوی حل آن سوق دهد . اگر فیلم خوب ساخته شود می تواند وجدان فردی را به وجدان جمعی تبدیل کند ، ، رضایت مخاطب در گرو  وسعت انتخاب اوست . انتخابی با احترام به ارزش و عقاید او، مخاطب مقطعی را به مخاطب همیشگی تبدیل کنیم، و حرف آخر اینکه تا مدیریت خوب اعمال نشود ، فیلم خوب ساخته نمی شود ، تا فیلم خوب ساخته نشود ، مردم به سینما نمی روند ، و از آن گریزان می شوند ، و این درد و این مشکل بر پیشانی جامعه ایران خواهد ماند که ما نمی توانیم فرهنگ اصیل خود در سینما را به تصویر بکشیم و تاثیر آن را در جامعه خود ببینیم .

 

پیشگفتار :

 

بدون هیچ تردیدی نمایش فیلم ابتدا یک نمایش خانگی بوده است ، یعنی قبل از این که فیلم یک اکران عمومی داشته باشد ، یک اتفاق خانگی بوده است . وقتی چندین نفرغریبه برای دین فیلمی کنار هم می نشینند ، اختراعی دیگر به غیر از سینما به وجود می آید ، یعنی سینما یک اختراع است و سالن سینما اختراعی دیگر .

 

تماشای فیلم در باطن ، خود یک امر فردی است که در جمع نیز امکان وقوع آن وجود دارد ، یعنی وقتی افرادی با هم یک واحد را تشکیل می دهند و در فضایی امن و مطمئن ، لذات حفظ فردیت و حضور در جمعیت را با هم ترکیب می کنند و به آن معنای جدیدی می بخشند . سینما رفتن ، جلوه ای از ایمن سازی و برپایی محیطی انسانی برای تماشای فیلم است و هر شخصی می تواند در سینما برای خود یک حریم خصوص بسازد . نمایش خانگی به معنی مصرف درون خانه ای کالا ، همواره با تولید و تولد اغلب پدیده هایی تکنولوژیک بوده است که می توانسته خیلی سریع به تولید انبوه برسد .

 

سینما در خانه متولد شد اما در جمع رشد پیدا کرد ، سینما و دستگاه نمایش فیلم به دلیل آن که اختراعی سفارشی و لزوما برای اقتصاد نبود ، مجبور شد که تحمیل سالن های سینما بر خود و تحمیل یک تمهید پیوسته اقتصادی را بپذیرد . اما در اوج دوران صنعت مدرن و با پیدایش و توسعه تلویزیون بود که مردم توانستند در خانه به تماشای فیلم بشینند .

 

در پایان نامه حاضر سعی محقق بر این بوده است تا با نگاهی درست و جامعه شناسانه دلایل استقبال از سینمای خانگی را ریشه یابی نماید و در این روند از زحمات اساتید محترم جناب آقای دکتر علیرضا کلدی در سمت استاد رهنما و جناب آقای دکتر حسین آقاجانی در سمت استاد مشاور بهره گرفته ام .

 

  1 – 1 ) مقدمه :

 

سال هاست همه ی کارشناسان سینمایی از وجود بحران در جذب مخاطب در سینمای ایران و وضعیت کنونی آن  که در حال ورشکستگی است صحبت می کنند . ازعلائم