بهار 1393
 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                   صفحه

 

چکیده 1

 

مقدمه 2

 

 

 

بخش اول – کلیات مبانی نظری و تئوریک نظارت قضائی و تعاریف

 

فصل اول – مبانی نظری و تئوریک نظارت قضائی 8

 

مبحث اول- کنترل سازمانهای اداری. 8

 

بند اول – نظارت اداری 8

 

بند دوم –نظارت پارلمانی 9

 

بند سوم-نظارت قضائی. 10

 

بند چهارم– تفاوت نظارت قضائی با تجدید نظرخواهی 14

 

گفتار اول – الگو های نظارت قضائی 15

 

بند اول- مدل انگلیسی. 15

 

بند دوم –مدل فرانسوی . 16

 

بند سوم مدل آلمانی 17

 

گفتار دوم- جهات نظارت قضائی 18

 

بند اول – غیر قانونی بودن 18

 

بند دوم -غیر عقلائی بودن و اصل تناسب 21

 

بند سوم – آئین نامناسب عدم رعایت موازین شکلی و آئینی . 22

 

مبحث دوم- اصول کلی حقوق عمومی و اداری. 23

 

بند اول- حقوق عمومی . 23

 

بند دوم- حقوق اداری . 24

 

گفتار اول – مفاهیم اصول حقوق عمومی 26

 

گفتار دوم- توصیف اصول حقوق عمومی مشترک در نظام های حقوقی جهان. 28

 

بند اول – اصول قانونی بودن . 29

 

بند دوم- اصل صلاحیت. 29

 

بند سوم – اشتباه حکمی 31

 

بند چهارم – اشتباه موضوعی . 31

 

بند پنجم- اصل برابری در برابر قانون و تبعیض در برابر قانون . 31

 

بند ششم- اصل احترام به حقوق بنایدین و حق دادخواهی 33

 

بند هفتم- اصل عطف بماسبق نشدن قوانین و تصمیمات اداری 33

 

بند هشتم- اصل تناسب 33

 

بند نهم – اصل مستند و مستدل بودن تصمیمات اداری 33

 

بند دهم- حق برخورداری از دادرسی منصفانه 35

 

بند یازدهم- حق تجدید نظر خواهی از تصمیمات مقام اداری در مراجع اداری. 36

 

بند دوازدهم- اصل معقول بودن . 37

 

بند سیزدهم- اصل انتظار مشروع 37

 

بند چهاردهم-اصل رعایت آئین تشریفات قانونی 39

 

بند پانزدهم- اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها 39

 

فصل دوم- کلیات تعاریف تخلف و مقایسه آن با جرم. 42

 

مبحث اول- تعریف تخلف و تخلفات اداری . 42

 

گفتار اول- تعریف جرم. 42

 

بند اول- وجوه افتراق تخلف اداری با جرم. 66

 

بند دوم- وجوه افتراق تخلف اداری با جرم. 66

 

بند سوم- مجازات های اداری . 68

 

بند های الف تا کاف 68

 

گفتار دوم – قانون رسیدگی به تخلفات اداری . 75

 

بند اول- قلمروی قانون رسیدگی به تخلفات اداری . 75

 

مبحث دوم- مفهوم و تعریف دولت 77

 

گفتار اول- تعریف اداره 78

 

بند اول- مفهوم استخدام. 80

 

 بخش دوم- مراجع رسیدگی به تخلفات اداری مراجع نظارتی و
دیوان عدالت اداری

 

فصل اول- مراجع رسیدگی به تخلفات اداری و مراجع نظارتی. 89

 

مبحث اول- ساختار اعضای رسیدگی کننده هیئت های تخلفات اداری 89

 

گفتار اول- هیئت های بدوی . 89

 

گفتار دوم- هیئت های تجدید نظر 95

 

بند اول گروه تحقیق. 100

 

بند دوم- اعمال مجازات توسط مقامات 104

 

مبحث دوم- چگونگی تشکیل پرونده  در هیئت ها . 107

 

بند اول- جمع آوری دلایل و تکمیل پرونده 107

 

گفتار اول- استفاده از کارشناس 111

 

بند اول- استفاده از مراجع ذیصلاح. 114

 

گفتار دوم- صدور رای 115

 

بند اول- ابلاغ رای 122

 

بند دوم- اجرای رای. 125

 

فصل دوم – هیئت عالی نظارت و دیوان عدالت اداری 129

 

مبحث اول- هیئت عالی نظارت 129

 

گفتار اول- صلاحیت هیئت عالی نظارت 130

 

گفتار دوم- دبیرخانه هیئت عالی نظارت . 131

 

مبحث دوم- دیوان عدالت اداری 133

 

گفتار اول- مراحل رسیدگی  پرونده در دیوان 135

 

بند اول- دستور موقت 135

 

بند دوم- هیئت عمومی دیوان عدالت اداری . 138

 

گفتار دوم- صلاحیت دیوان عدالت اداری . 138

 

بند اول- صلاحیت شعب 147

 

بند دوم – صلاحیت هیئت عمومی دیوان عدالت اداری . 148

 

نتیجه و پیشنهادات 152

 

منابع و ضمائم 157

 

چکیده

 

حقوق عمومی شاخه ای از علم حقوق ومجموعه قواعد و مقررات مربوط به ماهیت و شکل نهاد های دولتی و روابط آن با یکدیگر که ماموریت آن مطالعه قواعد و روابط دولت و مردم با یکدیگرو روابط نهاد های دولتی با هم و روابط مامورین این نهاد ها با دستگاه های متبوع خودمی باشد اصول حاکم بر حقوق عمومی که مبتنی است برانجام وظایف قانونی دولت و اعمال حاکمیت قانون در جامعه و رعایت حقوق فردی وآزادی های عمومی و حق اعتراض و شکایت علیه مقامات حکومتی یا اداری در این تحقیق نقش دیوان عدالت اداری به عنوان یک نهاد حقوق عمومی در جهت تحقق حاکمیت قانون و قانونمداری و صیانت از حقوق شهروندی در پرتوی تحلیل آرای هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری و نحوه تاثیر گذاری هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری در اجرای اصول حقوق عمومی واداری مورد توجه و بحث قرار می گیرد در راستای این تحقیق فرآیند اقدامات و تصمیمات این قبیل هیئت ها و ارتباط آن با دیوان عدالت اداری ونقش تاثیر گذاری آنان در جهت حاکمیت قانون و احقاق حقوق فردی وصیانت از حقوق کارکنان دولت به عنوان بخشی از شهروندان جامعه مثبت و موفق ارزیابی گردیده است.

 

واژگان کلیدی: هیئت رسیدگی به تخلفات اداری. دیوان عدالت اداری . آرای هیئت عمومی دیوان

 

مقدمه

 

در اصل 170 و 173 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دیوان عدالت اداری را به عنوان نظارت قضائی بر اعمال دولت و قوه مجریه مطرح کرده است هیئت های تخلفات اداری نیز به عنوان یکی از مراجع اختصاصی و شبه قضائی و یکی از نهاد های مشمول در جهت بازنگری از آرای صادره از آن مراجع و از موضوعا ت مشمول صلاحیت دیوان میباشد بدیهی است که پدیده تخلفات اداری در هر شکل آن قابل توجیه نمی باشد صرف نظر از اوضاع و احوالی که توسط کارمند ارتکاب می یابد مهم نقش سیستم اداری و نهادهای متولی در بر خورد با این گونه پدیده ها است که به تناسب شرایط و اوضاع واحوال نسبت به آن عکس العمل منطقی و قانونی بعمل آید.در این راستا نقش هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری بعنوان متولیان رسیدگی به این قبیل مسائل پر رنگ و با اهمیت می گردد بمنظور مقابله با تخلفات اداری و نظارت و کنترل بر روند فعالیت های دستگاه های دولتی قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 1372 به تصویب رسید مجری این قانون هیئت های بدوی و تجدید نظررسیدگی به تخلفات اداری مستقر در وزارتخانه ها و سازمان های دولتی می باشند در این تحقیق بحث از کلیات و تعاریف و چگونگی تشکیل و تشکیلات و نحوه رسیدگی به تخلفات اداری و عناصر قانونی و کارمندان دولت و قلمروی شمول قانون و صدور آرا وابلاغ و چگونگی اجرای آن ونهادهای نظارتی و نقش دیوان عدالت اداری به عنوان عالی ترین  مرجع اداری در مقام دادرسی اداری  و نظارت قضائی دیوان بعنوان نهاد حقوق عمومی بررسی و تحلیل  آرای دیوان در قلمروی شعب و نیز هیئت عمومی از منظر اصول حقوق عمومی و حقوق اداری و نوع تاثیر گذاری آن در رسالتی که دیوان در جهت اعمال اصول  حقوق عمومی دارد مورد ارزیابی قرار می گیرد.

 

اهداف

 

موضوع این تحقیق که یکی از دغدغه های تدوین کنده می باشدنقش  دیوان عدالت اداری  بعنوان یک مرجع قضائی و بعنوان عالی ترین نهاد اداری کشوردر جهت نظارت براعمال و تصمیمات هیئت های تخلفات اداری وچگونگی تاثیر آن بر اعمال حاکمیت قانون وصیانت از حقوق کارکنان دولت بعنوان بخشی از شهروندان جامعه با تحلیل وبررسی از آرای هیئت های تخلفات اداری ونقد و بررسی و تحلیل آرای شعب  وهیئت عمومی دیوان عدالت اداری و علل نقض و یا تائید آن وشناسا ئی خلا های قانونی و آسیب شناسی در زمینه نکات مبهم واجرای قانون در نظام حقوق اداری پرداخته ایم.

 

پرسش

 

آیا دیوان عدالت اداری توانسته است نقش نظارتی خود را در جهت حفظ حقوق شهروندی و صیانت از کارکنان دولت ایفا نماید؟

 

2 آیا ضرورت وجود نهادی بنام هیئت های تخلفات اداری در وزارتخانه ها و سازمان های دولتی در جایگاه نظارت بر اعمال اداره وکارکنان آن و حاکمیت قانون احساس می شود .؟

 

3- چگونه هیئت های تخلفات اداری نقش نظارتی خود را در جهت تثبیت حاکمیت قانون اعمال می نماید؟.

 

 فرضیه

 

1-دیوان عدالت اداری رسالت خود را بعنوان یک نهاد نظارتی در خصوص تصمیمات و آرای هیئت های تخلفات اداری وتحقق حاکمیت قانون و صیلنت از حقوق شهروندی ایفا نموده است.

 

2-وجودهیئت های تخلفات اداری بعنوان نهاد نظارتی در وزارتخانه ها در جهت تثبیت حاکمیت قانون و کنترل و نظارت بر اعمال اداره و کارکنان آن احساس می گردد.

 

3- هیئت های تخلفات اداری وظایف خود توسط قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 1372  و آئین نامه اجرائی قانون و دستور العمل اجرائی در جهت نظارت بر رفتار اداره وکارکنان آن اعمال می نماید.

 

روش تحقیق

 

روش تحقیق در این رساله بصورت کتابخانه ای و استفاده از مقالات و کتب حقوقی و مطالعه آرای شعب دیوان و هیئت عمومی و نیز جمع آوری قوانین مصاحبه با قضات صادر کننده در خصوص آرای هیئت های تخلفات اداری و تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی آن صورت گرفته است.

 

 موانع و دشواری های تحقیق

 

بلحاظ کثرت پرونده ها و تعدد موضوعات مورد تحقیق و عدم امکان دسته بندی موضوعات و نیازمند به زمان طولانی جهت جمع آوری و بررسی آن می باشد با جمع آوری تعدادی از آرای شعب و هیئت عمومی دیوان که چکیده ای از نظر اجماعی قریب باتفاق آرا قضات حاضر در جلسه هیئت عمومی دیوان مورد بررسی قرار گرفته است .با توجه به این که آرای صادره در دیوان از منظر حقوق عمومی و اداری مورد تحلیل قرار گرفته و محدودیت های آرای دیوان در تمسک به سایر اصول حقوق عمومی که عمدتا در زمینه غیر قانونی بودن تصمیمات و اقدامات و خارج از موازین قانونی و خروج از حوزه صلاحیت و اختیارات وضع قاعده قانونگذاری بوده که این محدودیت و کمبود آرا در ازمینه های مختلف اصول حقوق عمومی یکی از موانع و محدودیت های این تحقیق می باشد.

 

این تحقیق از دو بخش اصلی تشکیل گردیده است یک بخش در مورد کلیات و تعاریف مفاهیم , موضوعات تئوریک و قوانین و در بخش دوم تشکیلات و صلاحیت هیئت های بدوی و تجدید نظررسیدگی به تخلفات اداری و گروه تحقیق و هیئت عالی نظارت و اختیارات و صلاحیت و نحوه تشکیل و صدور آرا و نحوه ابلاغ و اجرای آن ونیز ساختار تشکیلاتی دیوان عدالت اداری و حوزه صلاحیت و اختیارات دیوان به عنوان یک مرجع نظارتی مورد بحث قرار گرفته است بار اصلی این تحقیق در واقع در بخش دوم متمرکز شده که  در اثنای طرح موضوعات مورد بحث با استناد به آرای هیئت عمومیو شعب دیوان و تحلیل آن و علل نقض و یا تایید آن مورد بررسی قرار گرفته .

 

فصل اول: مبانی نظری و تئوریک نظارت قضائی

 

در این فصل نیاز مند زمینه سازی نظری پیرامون مبانی نظری و مفاهیم تئوریک در باب نظارت قضائی و جهات نظارت قضائی و معیار های ابطال مصوباتی که توسط مراجع عمومی و اداری تصمیم گیری می گردد و نیز آشنائی با مفاهیم اصول کلی حقوقی و و حوزه هائی از قلمرو صلاحیت ها و اختیارات مقامات اداری مورد بحث و تحلیل قرار می گردد.

 

 مبحث اول: کنترل سازمانهای اداری

 

سازمانهای اداری هر کشور به مسیله دو دسته از نهاد ها مورد کنترل و نظارت قرار می گیرند

 

1-نهادهای کنترل کننده حکومتی– منظور نهاد هائی است که در ساختار حکومتی هر کشور به منظور و کنترل دیگر دستگاه ها ایجاد می شود در کشور ایران نهاد هائی مانند مجلس سازمان بازرسی کل کشورودیوان عدالت اداری از این قبیل اند.

 

2-نهاد های کنترل کننده غیر حکومتی- منظور از این گونه نهاد ها مطبوعات احزاب تشکیلات حرفه ای و شغلی و به طور کلی همه نهاد هائی که به نحوی بازتاب دیدگاه جامعه و افکار عمومی نسبت به عملکرد سازمانهای اداری کشور است.

 

نهاد های کنترل کننده حکومتی بر سازمان های اداری به سه صورت انجام می گیرد

 

نظارت اداری 2- نظارت پارلمانی 3-نظارت قضائی[1]
 

 

بند اول- نظارت اداری

 

نظارت اداری خود بر تشکیلات ومستخدمین اعمال می نماید نظارت در جهت تطبیق با قوانین و متناسب با مصلحت عمومی است بیشتر موارد افرادی که در اثر عمل اداره متضرر شده اند شکایت می نمایند و هر دستگاهی خود بازرسی داخلی دارد که وظیفه کنترل و نظارت را دارد معمولا شکایت به رئیس و واحد بازرسی صورت می گردد.

 

سازمانها و مقامات اداری بر اجزا و کارکنان خود نظارت دارند مهمترین این نوع کنترل اداری از طریق سلسله مراتب اداری اعمال می گردد مقامات اداری حق ابطال یا اصلاح تصمیمات کارکنان زیر دست را دارند و از این طریق نظارت اداری را اعمال می نمایند.

 

نظارت اداری از طریق سازمان های بازرسی مستقل صورت می گیرد که از طریق غیر قضائی اعمال می گردد و در صورت وقوع تخلف و جرم برخورد قانونی از طریق مراجع قضائی بعمل می آید در ماده 2 قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور نظارت سازمان بر اجرای صحیح قوانین و مقررات و آئین نامه ها و تصویب نامه ها و دستور العمل ها در دستگاه های اداری را مورد اشاره قرار داده است.

 

در نظام حقوق اداری غیر متمرکز در قالب قیمومت اداری نظارت خود را اعمال می کند این نوع نظارت ناظر بر اعمال و تصمیمات دستگاه های غیر متمرکز و نهاد غیر متمرکز می باشد و سازمان مرکزی حق ابطال تصمیمات و یا انحلال و سلب عضویت اعضای شورا را دارند

 

 

 

بند دوم- نظارت پارلمانی

 

پارلمان از طرق مختلف بر تصمیمات و اقدامات سازمان های اداری نظارت می کند حق قانونگذاری و تصویب قانون بودجه و حق تحقیق و بررسی و تفحص و سوال و استیضاح وزرا و رئیس جمهور بررسی گزارش دیوان محاسبات کشور و رسیدگی به شکایت از سازمانهای اداری کشور از مصادیق نظارت پارلمانی محسوب می گردد .

 

کنترل اعمال و تصمیمات اداری ممکن است به وسیله خود دستگاه اداری به عمل آید کنترل اداری و پارلمانی در عین اینکه دارای اهمیت فراوانی است ولی به تجربه ثابت شده است که این نوع نظارت ها بیشتر برای ارزیابی درجه پیشرفت ها و برنامه ها سود مند است تا جوابگوئی به دعاوی و شکایات افراد از دستگاه های اداری که به عنوان یک حق مسلم قانونی برای افراد شناخته شده است مسلما در اصلاحات اداری اصول و روش های نظارت اداری و پارلمانی را به گونه ای که بموقع و بیطرفانه و موثر باشد نمی توان از نظر دور داشت لکن آنجه در اینجا مورد نظر است کنترل و نظارتی است که باید بوسیله قوه قضائیه یعنی دادگاه ها انجام شود تا ماموران اداری احیانا از اختیارات قانونی خود تجاوز و تخطی و سو استفاده نکنند و حقوق افراد ضایع نشود.[2]

 

 

 

بند سوم- نظارت قضائی[3]

 

بازنگری قضائی شیوه ای است که به وسیله آن قضات دادگاه عالی اعمال حقوق عمومی را که با طرح دعوا نزد آنها مطرح می شود با توجه به صلاحیت دادگاه در صدور رای به ابطال ممانعت الزام وضوح بخشیدن و جبران خسارت به دقت بررسی می کنند نه به منظور قضاوت در مورد درستی و حسن تصمیم گیری مقام عمومی بلکه با تکیه بر اختیار دادگاه در تشخیص خطای حقوق عمومی با استناد به یکی از دلایل غیر قانونی بودن غیر معقول بودن یا غیر منصفانه بودن. خواهان شخصی است که باید دارای منفعت کافی باشد دسترسی به دیگر وسایل حمایتی جایگزین مناسب نداشته باشد و دادخواست خود را فورا تسلیم کند.[4]

 

نظارت قضائی بر اعمال اداری یعنی نظارتیکه قوه مستقل دیگری اعمال می کند مراجع و دادگاه ها و هیئت هایی بر اساس اعتراض فرد ذینفع به رسیدگی بپردازد خصوصیت نظارت قضائی را از نظارت اداری مشتثنی می کند این است که نظارت قضائی توسط محاکم وابسته به قوه قضائیه و یک نظارت خارجی محسوب می گردد در حالیکه نظارت اداری جنبه داخلی دارد در نظارت قضائی انعطاف پذیری وجود ندارد به دلیل این که به ارزیابی اداره می پردازد و عمل اداری را مورد مقایسه با قانون می نماید نظارت قضائی بصورت مستمر و مستقیم نمی باشد تا زمانی که افراد شکایت نمایند و با صدور حکم پایان می یابد نظارت قضائی بعد از نظارت اداری صورت می گیرد نظارت اداری بدون تشریفات است در نظارت قضائی همراه با تشریفات و تقدیم دادخواست و ارائه دلیل و مدارک و رسیدگی و صدور حکم می باشد عمل مقامات

 

فهرست مطالب

 

چکیده فارسی. 1

 

مقدمه. 2

 

الف. طرح موضوع 4

 

ب. اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 8

 

ج. پرسشهای تحقیق 8

 

د. فرضیه‌های تحقیق. 8

 

هـ. مرور سوابق تحقیق 9

 

ز. روش تحقیق. 11

 

فصل اول: کلیات و تعاریف

 

1-1- کلیات 13

 

1-2- معنا و مفهوم جنایت 13

 

1-2-1- انواع جنایت. 16

 

1-3- رفتار فیزیکی 17

 

1-3-1- اقسام رفتار فیزیکی 17

 

1-4- معنا و مفهوم فعل 18

 

1-5- معنا و مفهوم ترک فعل 20

 

1-5-1- امتناع از انجام دادن فعل ایجابی معین 21

 

1-5-2- تکلیف قانونی 22

 

1-5-3- امتناع ارادی 22

 

1-5-4- تمایز جرم ترک فعل و جرم فعل. 22

 

1-5-5- انواع جرایم ترک فعل. 24

 

1-5-5-1- ترک فعل محض. 24

 

1-5-5-2- جرم فعل ناشی از ترک فعل. 25

 

1-5-5-2-1- معنا و مفهوم جرم فعل ناشی از ترک فعل 26

 

1-5-5-2-2- برخی از مصادیق جرم فعل ناشی از ترک فعل 30

 

1-6- معنا و مفهوم فعل معنوی 31

 

1-7- تعریف قتل عمد و نقش ترک فعل در آن. 32

 

1-8- انواع مجازات و بررسی نقش ترک فعل در آن 33

 

1-8-1- جرایم مستوجب حد. 33

 

1-8-2- جرایم مستلزم قصاص. 34

 

1-8-3- جرایم مستلزم پرداخت دیه. 35

 

1-8-4- جرایم مستلزم مجازاتهای تعزیری یا بازدارنده 35

 

1-9- پیشینه 36

 

فصل دوم: ترک فعل در جنایات

 

2-1- موضع قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در مورد جرم ترک فعل در قتل عمد 45

 

2-1-1- وجود تعهد به انجام فعل 48

 

2-1-2- وجود وظیفه خاص قانونی. 50

 

2-1-3- ترک انجام فعل. 52

 

2-1-4- عمدی بودن ترک فعل. 53

 

2-1-5- سبب اصلی و واحد نتیجه بودن ترک فعل 53

 

2-1-6- وجود رابطه سببیت میان ترک فعل و جنایت حاصله 54

 

2-1-7- توانایی انجام فعل. 56

 

2-1-8- ارکان تشکیل دهنده جرم ترک فعل. 57

 

2-1-8-1- رکن قانونی 57

 

2-1-8-2- رکن مادی 57

 

2-1-8-3- رکن روانی. 59

 

2-1-9- مقایسه ماده واحده قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین . مصوب سال 1354 و ماده 295 ق.م.ا مصوب 1392 . 59

 

2-2- محدوده ترک فعل در صور مختلف ارتکاب جرم 60

 

2-2-1- مباشرت 61

 

2-2-2- مشارکت 61

 

2-2-3- معاونت 64

 

2-2-3-1- معاونت در ترک فعل. 64

 

2-2-3-2- معاون ترک فعل. 67

 

2-3- مفهوم تسبیب. 70

 

2-3-1- تسبیب در ترک فعل 73

 

2-4- مطالعه تطبیقی ترک فعل. 78

 

2-4-1- جرایم ترک فعل واقعی. 78

 

2-4-2- ارتکاب جرایم فعلی از طریق ترک فعل. 79

 

2-4-3- شرایط مسئولیت کیفری تارک فعل 81

 

2-5- نظر حقوقدانان در مورد ترک فعل. 85

 

2-5-1- نظر مخالفان. 85

 

2-5-2- نظر موافقین. 86

 

2-6- آراء فقها. 93

 

2-6-1- نظر توقف 93

 

2-6-2- نظر مخالف (مخالفان). 93

 

2-6-3- نظر موافقان. 94

 

2-6-4- ترک فعل از دیدگاه فقهای اهل سنّت 102

 

2-7- نظر اداره حقوقی قوه قضائیه در مورد ترک فعل. 105

 

نتیجه‌گیری. 108

 

منابع. 113

 

چکیده:

 

درباره اینکه آیا ترک فعل میتواند بخودی خود، جرم محسوب شود و آیا کسی را میتوان بخاطر خودداری از انجام کاری مجرم شمرد یا خیر، نظرات متعدد و متفاوتی توسط علمای اسلامی و حقوقدانان مطرح گردیده است. عده‌ای با این عقیده که ترک فعل و امتناع را امر عدمی دانستند، با آن مخالفت کرده و گفتند که امر عدمی نمیتواند سبب امر وجودی گردد و عنصر قانونی برایش قائل نشدند. از سوی دیگر، عده‌ای یکی از بهترین راه‌های ایجاد روحیه و تعاون و گسترش فرهنگ همکاری در بین آحاد جامعه که در مواقع خطر و اضطرار به یاری همدیگر بشتابند را، این دانستند که افراد جامعه باید به لحاظ قانونی ملزم به کمک و همکاری به یکدیگر شوند و در صورت امتناع از ادای تکلیف، با ضمانت اجراهای کیفری مواجه گردند. از آنجائیکه این موضوع در کلیه جرایم عموماً و در جنایات علیه اشخاص خصوصاً و در جرم قتل از نوع عمدی آن تخصیصاً، دارای اهمیت خاصی است، لذا قرآن کریم هم که تبیین کننده حدود خداوند متعال میباشد، درباره آن سکوت اختیار نکرده و نظر داده است، بطوریکه از آیه 32 سوره مائده به وضوح بر می‌آید که کسیکه برای نجات جان انسانی اقدام نماید، همانند کسی است که کل جامعه انسانی را نجات داده است. با توجه به موارد فوق و برای رسیدن به پاسخ سؤال صدرالاشاره، ضمن شرح اجمالی و مفصل درباره موضوع ترک فعل و بررسی و مطالعه تطبیقی آن در حقوق چند کشور دیگر، به موضع فقهای اسلامی و نظر حقوقدانان و آرای قضایی پرداخته شده و در پایان برداشت نگارنده از موضع قانون مجازات اسلامی 1392، در مورد نقش جرم ترک فعل در جنایات شرح داده شده است.

 

کلید واژه‌ها: فعل، ترک فعل، جرم ناشی از ترک فعل، جنایت، رابطه سببیت، امر عدمی.

 

مقدمه

 

در آغاز این راه دشوار و پرتلاطم و در وادی پژوهش پیش‌رو که قلم در مسیر اثرگذاری بر لوح سپید زیر دست، رخصت از ذهن می‌گیرد، آنچه بدواً به فکر خطور می‌کند موضوع تحقیق است: جسم و جان، نفس و مادون نفس و جنایت بر آن با فعل یا ترک فعل.

 

بی‌تردید این پیکر خاکی بی‌ارزش، آنگاه که از روح کردگار در آن دمیده شد، قیمت یافت و بالاترین ودیعه الهی و والاترین مقام و جایگاه را از آن خویش ساخت.

 

در بدو تاریخ پیدایش بشر و پس از رانده شدن نخستین مخلوقات خدا، آدم و حوا از بهشت، در قبال نافرمانی بزرگ به بهایی ناچیز، آنجا که حضرت حافظ می‌گوید: «پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت ناخلف باشم اگر من به جوئی نفروشم» فرزندان آدم اول بار موضوع این گناه نابخشودنی و جرم عظیم را رقم زدند و قابیل دست و دامان خویش را آلوده به خون هابیل ساخت.

 

تاوان آن بهشت فروشی و این جنایت تا مرگ انسانیت در عصر معاصر امتداد یافته که شاعر می‌گوید:

 

«. از همان روزی که دست حضرت قابیل / گشت آلوده به خون حضرت هابیل / آدمیت مرده بود.» در نتیجه پیشینه جنایت بر نفس به زمان حضرت آدم باز می‌گردد.

 

این جرم بدلیل جایگاه خاص خود، در تمامی قرون و اعصار مرکز توجه و تمرکز بوده و با توجه به برهه زمانی خاص خود، عکس العمل مقتضی را بدنبال داشته است.

 

پدیده جرم نیز از گذشته تا به امروز گریبان گیر جوامع مختلف بوده است. در گذشته به دلیل حاکمیت بیشتر دین بر جوامع لفظ جرم برابر با گناه بوده، به عبارت دیگر هر گناهی جرم محسوب شده و عقوبت خاص خود را داشت، اما امروزه این دو لفظ از هم فاصله گرفته و پدیده جرم به تنهایی مورد مطالعه علم حقوق قرار می‌گیرد.

 

در تمامی جوامع،اینکه دقیقاً مشخص کنیم چه کاری جرم است؟ و چه کاری جرم نیست؟ تابتوان بر مبنای آن قوانین مدونی را تدوین نمود، همیشه جزء بحث اصلی حقوقدانان وسیاستمداران بوده است.

 

در کشور ما ایران، اینکه بطور واضح بدانیم کدام فعل و کدام ترک فعل را انجام ندهیم تا از سوی مراجع قضایی توبیخ نشویم،از شالوده های اصلی قانون مجازات اسلامی میباشد و در تمامی  مصوبات این قانون در سالهای مختلف،تلاش شده هر آنچه را که میتواند جرم باشد ولی در قانون به آن جرم انگاری نشده است، اضافه نمودو یا اینکه نواقص،ابهامات و اختلافات در خصوص آن با شفاف سازی و رفع تعارضات برطرف شود، از آن جمله می‌توان تارک فعل در جنایات را نام برد که قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 با تصویب ماده 295به تمامی ابهامات و اختلافات در خصوص مجرم شناختن تارک فعل پایان داد و برای همیشه تکلیف ترک کننده فعل را مشخص نمود.

 

در این پژوهش، تلاش شده به مقرّراتی که به تازگی و در قانون مجازات مصوب 1392 در خصوص ترک فعل در جنایات به تصویب رسیده است بپردازیم و تأثیرات و تبعاتی که می‌تواند داشته باشد را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

 

الف) طرح موضوع:

 

به تصریح ماده 2 قانون مجازات اسلامی:

 

«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می‌شود.» رکن مادی بیشتر جرایم به صورت فعل است، فعلی که قانونگذار انجام آن را جرم و مستوجب مجازات اعلام کرده است مانند سرقت و صدور چک بی‌محل. در مقابل جرایمی هستند که رکن مادی آنها ترک فعل است. در چنین جرایمی قانونگذار وظیفه یا تکلیفی را برای افراد معین کرده و در صورتی که افراد از انجام آن خودداری کنند در معرض اعمال مجازات قرار خواهند گرفت، مثل جرم موضوع ماده 597 ق.م.ا (بخش تعزیرات) راجع به خودداری مقامات قضایی از رسیدگی به شکایات و تظلمی که مطابق شرایط قانونی نزد آنها برده شده یا جرم موضوع ماده 642 ق.م.ا (بخش تعزیرات)درباره خودداری از پرداخت نفقه که به موجب آن تارک فعل را به حبس محکوم نموده است.

 

به موجب قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 در ارتکاب بعضی از جرایم از طریق فعل تردیدی نیست، ولی در وقوع آن از طریق ترک فعل محل بحث است، مثل جرم قتل عمدی. در بحث جرم قتل عمدی قانونگذار در بندهای سه گانه ماده 206 ق.م.ا مصوب 1370 به انجام کار از سوی قاتل اشاره کرده است، بدین ترتیب که در بند الف آن «قاتل با قصد قتل کاری انجام میدهد.» در بند ب «قاتل عمداً کار نوعاً کشنده را انجام می‌دهد» در بند ج (قاتل قصد قتل ندارد و کاری که انجام می‌دهد.) ملاحظه می‌شود که قانونگذار در بندهای سه گانه ماده 206 قانون فوق الذکر، از لفظ کار استفاده کرده است. ممکن است این شبهه مطرح شود که واژه کار در اینجا معادل فعل مذکور در ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 است و چون قانونگذار فقط به فعل اشاره کرده، ارتکاب قتل عمدی از طریق ترک فعل با توجه به موازین فعلی قانون مجازات اسلامی ممکن نباشد، زیرا در موادی مانند ماده 350 ق.م.ا مصوب 1370 می‌گوید: « هر گاه دیواری را در ملک خود به طور معتدل و بدون میل به یک طرف بنا نماید لکن تدریجاً مایل به سقوط به سمت ملک دیگری شود، اگر قبل از آنکه صاحب دیوار تمکن اصلاح آن را پیدا کند ساقط شود و موجب آسیب یا خسارت گردد چیزی بر عهده صاحب دیوار نیست و اگر بعد از تمکن از اصلاح، با سهل انگاری سقوط کند و موجب خسارت شود مالک آن ضامن می‌باشد.» و همچنین در ماده 357 ق.م.ا  مصوب 1370 که می‌گوید: «صاحب هر حیوانی که خطر حمله و آسیب رساندن آن را می‌داند باید آن را حفظ نماید و اگر در اثر اهمال و سهل انگاری موجب تلف یا خسارت گردد صاحب حیوان عهده‌دار می‌باشد و اگر از حال حیوان که خطر حمله و زیان رساندن به دیگران در آن هست آگاه نباشد یا آنکه آگاه باشد ولی توانایی حفظ آن را نداشته باشد و در نگهداری او کوتاهی نکند عهده دار خسارتش نیست.» قانونگذار، تارک فعل را به صراحت مجرم شناخته و وی را در صورت ترک فعل مستحق مجازات دانسته است.

 

ولی ابهام و دغدغه ای که در اینجا مطرح می‌شود «نوع مجازات» تارک فعل است، زیرا سوالی که همیشه وجود داشت این بود که هرگاه تارک فعل، بر اثر عدم انجام عملی باعث مرگ شخصی شود و جنایت حاصل به او مستند شود آیا می‌توان حسب مورد عمل او را عمدی، شبه عمدی و یا خطای محض دانست و وی را مجازات نمود؟!

 

به طور مثال اگر کسی دیوار خانه اش را از عمد تعمیر نکند و با علم بر فرو ریختن دیوار به آن وقعی ننهد و بداند بر اثر فرو پاشی دیوار فرد یا افرادی خواهند مرد آیا می‌توان به استناد ماده 350و 206 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 وی را قاتل عمد دانست و مجازات نمود؟! در این مثال تارک فعل با خودداری از تعمیر دیوار مسبب مرگ شخص یا اشخاصی می‌شود.

 

و یا اگر صاحب خانه‌ای بداند سگی که در خانه خویش دارد در صورت مواجه شدن با یک غریبه به او حمله می‌کند و حتی ممکن است باعث مرگ آن شخص غریبه شود، با این وجود بدون اینکه حرفی بزند به شخصی اذن بدهد که وارد خانه اش شود و بعد از ورود، سگ به او حمله کند و باعث مرگ او شود، آیا می‌توان به استناد ماده 357 ق.م.ا مصوب 1370 وی را ضامن و به یکی از انواع قتل متهم و مجازات نمود؟!

 

قانونگذار در دو ماده فوق الذکر، شخص تارک را فقط به پرداخت خسارت محکوم نموده و وی را تنها در این حد ضامن شناخته است!!

 

مگر غیر از این بوده است که به استناد بند الف ماده 206 ق.م.ا مصوب 1370 قانونگذار در مواردی که قاتل با انجام کاری قصد کشتن شخصی معیّن یا فرد یا افرادی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                       صفحه

 

 

 

چکیده 1

 

مقدمه 2

 

الف) بیان مسئله 3

 

ب) سوابق تحقیق 4

 

ج) اهمیت و ضرورت تحقیق 4

 

د) پرسش‌های تحقیق 4

 

هـ) فرضیه‌های تحقیق 4

 

و) اهداف تحقیق 5

 

ز) روش تحقیق 5

 

ح) سازماندهی تحقیق 5

 

 

 

بخش اول: کلیات

 

فصل اول: ضابطین دادگستری، مفهوم، پیشینه، انواع و منابع اقتدار . 7

 

مبحث اول: مفهوم ضابطین دادگستری 7

 

گفتار اول: تعریف لغوی. 7

 

گفتار دوم: تعریف حقوقی 8

 

گفتار سوم: تعریف ضابط در قوانین موضوعه ایران . 10

 

بند اول: تعریف ضابط در قانون سال 1290. 10

 

بند دوم: تعریف ضابط در قانون سال 1330. 11

 

بند سوم: تعریف ضابط در قانون سال 1378. 11

 

بند چهارم: تعریف ضابط در قانون آیین دادرسی کیفری جدید    12

 

گفتار چهارم: وجه مشخصه‌ های وظایف ضابطین دادگستری در  قانون مصوب سال 78       12

 

مبحث دوم: پیشینه ضابطان دادگستری در حقوق موضوعه ایران    20

 

گفتار اول: موقعیت و علل پیدایش ضابطان دادگستری در حقوق موضوعه ایران    20

 

مبحث سوم: انواع و منابع اقتدار ضابطان دادگستری  22

 

 

 

گفتار اول: انواع ضابطان دادگستری 22

 

بند اول: ضابطان عام دادگستری 22

 

الف) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران 23

 

ب) نیروهای مسلح 30

 

بند دوم: ضابطان خاص دادگستری. 31

 

الف) تعریف ضابطان خاص دادگستری 31

 

ب) انواع ضابطان خاص دادگستری . 32

 

گفتار دوم: مفهوم و منابع اقتدار ضابطان دادگستری    56

 

بند اول: منابع اقتدار ضابطان دادگستری در حقوق فطری   58

 

بند دوم: منابع اقتدار ضابطان دادگستری در حقوق موضوعه. 59

 

فصل دوم: تحقیقات مقدماتی، مفهوم،اوصاف،مقامات و مراجع مربوطه  65

 

مبحث اول: مقامات تحقیقات مقدماتی 67

 

مبحث دوم: اوصاف تحقیقات مقدماتی. 68

 

مبحث سوم: مقامات و مراجع ذیصلاح 69

 

 

 

بخش دوم: وظایف واختیارات ضابطین دادگستری 70

 

فصل اول: جرم مشهود ومفاهیم آن. 71

 

مبحث اول: مفاهیم. 71

 

گفتار اول: مفهوم جرم و طبقه‌بندی جرائم. 71

 

گفتار دوم: مفهوم جرم مشهود 72

 

مبحث دوم: مصادیق جرم مشهود 73

 

مبحث سوم: مقایسه جرم مشهود و جرم غیرمشهود 74

 

فصل دوم: وظایف و اختیارات ضابطین دادگستری در جرائم مشهود    75

 

مبحث اول: اعلام وقوع جرم و جلوگیری از فرار متهم 75

 

گفتار اول: اعلام وقوع جرم به مقام قضایی ذیصلاح 75

 

گفتار دوم: اقدامات لازم برای جلوگیری از فرار متهم   80

 

بند اول: جلب متهم 81

 

 

 

الف) تعریف جلب 81

 

ب) انواع جلب 82

 

ج) شرایط برگ جلب و نحوه تنظیم آن 85

 

د) نحوه اجرای برگ جلب. 87

 

بند دوم: بازداشت متهم 89

 

الف) بازداشت در جرایم مشهود. 91

 

ب) بازداشت در جرایم غیرمشهود . 93

 

فصل سوم: اقدامات لازم به منظور حفظ آثار و دلائل جرم و تحقیق و بازجویی 96

 

مبحث اول: معاینه محل، ورود و تفتیش منازل و اماکن و اشیاء 97

 

گفتار اول: معاینه محل 97

 

گفتار دوم: ورود و تفتیش  منازل و اماکن و اشیاء 99

 

بند اول: بازرسی اماکن خصوصی . 101

 

بند دوم: بازرسی اماکن عمومی و اشیاء 104

 

بند سوم: بازرسی بدنی اشخاص. 106

 

بند چهارم: تشریفات بازرسی و تفتیش منازل و اماکن 107

 

مبحث دوم: تحقیقات محلی و استماع شهادت شهود. 110

 

گفتار اول: تحقیقات محلی. 110

 

بند اول: نحوه اجرای تحقیقات محلی. 111

 

گفتار دوم: استماع شهادت شهود 112

 

بند اول: تعریف شاهد و مطلع 113

 

بند دوم: شرایط شاهد . 114

 

بند سوم: کیفیت احضار شهود 115

 

بند چهارم: کیفیت استماع شهادت شهود. 116

 

مبحث سوم: تحقیق و بازجویی از شاکی و متهم. 118

 

گفتار اول: تحقیق و بازجویی از شاکی 118

 

گفتار دوم: تحقیق و بازجویی از متهم 121

 

بخش سوم: مسئولیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی ضابطان دادگستری  125

 

فصل اول: مسئولیت‌های ضابطان و وجه افتراق آنها. 126

 

فصل دوم: مسئولیت‌های ناشی از تخلف در انجام وظایف ضابطان دادگستری. 129

 

فصل سوم: ممنوعیت های قانونی ضابطان دادگستری . 135

 

مبحث اول: اخذ تامین از متهم 135

 

مبحث دوم: انجام هرگونه تحقیق یا اقدامی بدون اجازه مقام‌های قضایی در جرایم غیرمشهود  138

 

مبحث سوم: مفتوح نمودن نامه‌های سر بسته مربوط به متهم بدون اجازه مقام قضایی 139

 

مبحث چهارم: تحقیق در جرائم منافی عفت 141

 

مبحث پنجم: تحقیق در جرایم اطفال. 143

 

نتیجه گیری و پیشنهادات. 147

 

منابع و مآخذ. 149

 

چکیده انگلیسی 153

 

چکیده

 

بدون شک می‌توان اذعان داشت که امنیت و عدالت دو مقوله جدایی‌ناپذیرند و بدون ایجاد امنیت، اجرای عدالت میسر نخواهد شد و بالطبع اجرای عدالت نیز در محیطی ناامن غیرممکن خواهد بود.

 

در این راستا، ضابطین دادگستری که طبق قانون، ایجاد امنیت و آسایش شهروندان را برعهده دارند، مهم‌ترین بازوی اجرایی دستگاه قضایی در ایجاد امنیت و عدالت به‌شمار می‌آیند و با عنایت به این که به‌طور مستقیم با جان و مال و ناموس و شرافت و حیثیت شهروندان سروکار دارند، کوچک‌ترین مسامحه‌ای از طرف آنان ممکن است لطمات جبران‌ناپذیری به حقوق اشخاص وارد نماید.

 

نتیجه آن که دستگاه قضایی در اجرای صحیح وظایف محوله که همان اجرای صحیح قانون و عدالت است، موفق نخواهد شد الا اینکه ضابطین به دور از اعمال سلیقه شخصی و سوءاستفاده از قدرت و. و با شناخت وظایف و اختیارات قانونی خود ضمن رعایت ارزش‌های والای انسانی و اسلامی (با حفظ کرامت) دستگاه قضایی را در راه یاری رسانند و بالطبع عدم شناخت ضابطین نسبت به وظایف و اختیارات قانونی خود می‌تواند یکی از معضلات و مشکلات فراروی دستگاه قضایی و همچنین ضابطین تلقی گردد.

 

لذا در این پایان‌نامه سعی نموده‌ام به نقش ضابطین قضایی در تحقیقات مقدماتی در پرتو قانون جدید آیین دادرسی کیفری پرداخته و راهکارهای علمی و عملی پیشنهاد گردد تا انشاءالله با رعایت قوانین علاوه بر حفظ کرامت و ارزش‌های والای انسانی، دستگاه قضایی نیز در اجرای عادلانه قوانین بیش از پیش توفیق یابد.

 

کلید واژه‌ها: ضابطین دادگستری، تحقیقات مقدماتی، قانون آیین دادرسی کیفری، قلمرو وظایف و اختیارات، جرایم مشهود و غیرمشهود.

 

مقدمه

 

یکی از نهادهایی که با شکل گرفتن اجتماعات و تولد جوامع شهری، ضرورت وجودی پیدا می‌کند، نهاد پلیس است. می‌دانیم که زندگی در جوامع بشری مستلزم برقراری ضوابط و مقرراتی است که ضامن بقای سلامت و استقرار امنیت باشد، به‌طوری که نحوه رابطه افراد را در زمینه‌های گوناگون تحت نظم خاصی درآورد. انتظام بخشیدن به امور جاری زندگی اجتماعی، بدون شک مستلزم وجود مأمورانی است که ضوابط و مقررات قانونی را اعمال و اجرا نمایند.

 

ضابطان دادگستری یکی از بازوان مهم دستگاه قضایی در اجرای عدالت به‌شمار می‌آیند و دستگاه قضایی در انجام رسالت‌های محوله‌اش موفق نخواهد شد مگر اینکه از ضابطان مجرب و مأمورین کارآزموده که به وظایف و جایگاه قانونی‌شان آگاهی و اشراف کامل داشته باشد بهره گیرد.

 

حفظ کرامت و ارزش والای انسانی و احترام به آزادی‌های مشروع و حقوق شهروندی و رعایت اصول و ارزش‌های اسلامی در گرو اقدامات صحیح و عادلانه عوامل دستگاه قضایی از جمله ضابطان دادگستری است نه تنها محکومیت‌ها باید برطبق ترتیبات قانونی و اصول و موازین قضایی باشد بلکه کشف و تعقیب جرایم و دستگیری مجرمین تحقیق از آنان باید مبتنی بر رعایت قوانین و با حکم و دستور قضایی مشخص و شفاف صورت گیرد و از اعمال هرگونه سلیقه شخصی و سوءاستفاده از قدرت و یا اعمال هرگونه خشونت غیرقانونی و یا یازداشت‌های اضافی و بدون ضرورت اجتناب شود.

 

ضابطان دادگستری، به دلیل وظایف حساسی که برعهده آنان گذاشته شده است، از اهمیت خاصی برخوردارند. به همین دلیل، قانون‌گذار طی مباحث اولیه قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب، و همچنین قانون جدید آیین دادرسی کیفری به موضوع ضابطین و وظایف آنان پرداخته است.

 

آنچه مسلم است، اولین برخورد مقامات قانونی با جرایم ارتکابی، توسط ضابطین صورت می‌پذیرد و به عقیده متخصصان علوم جرم‌یابی، چنانچه این برخورد اولیه، توأم با دقت، هوشیاری، نکته‌سنجی و ارتباط منظم وقایع نباشد، سنگ‌بنای اولیه پرونده کیفری، کج نهاده خواهد شد و قاضی نیز که مدارک مکتوب در پرونده‌ها بیشترین ادّله او برای تصمیم‌گیری است، به سبب سستی دلایل و مدارک جمع‌آوری شده، از صدور رأی متناسب عاجز مانده و در این رهگذر، اهداف مجازات که عبارتست از تنبیه مقصر، ارعاب سایرین، تشقّی خاطر مجنی‌علیه و سایر امور، حاصل نمی‌شود، و نتیجه آن، تجرّی مجرمین و یأس و دلسردی مردم نسبت به دستگاه‌های انتظامی و قضایی خواهد بود که اثر مستقیمی بر افکار مردم نسبت به حکومت خواهد داشت. علاوه بر آن ضابطانی که بدنه اصلی پرونده‌های کیفری را طراحی و تدارک می‌نمایند و به‌طور مستقیم با جان و مال و اعراض و حیثیت شهروندان سروکار دارند و کوچک‌ترین مسامحه‌ای از طرف آنان ممکن است لطمات جبران‌ناپذیری به حقوق اشخاص وارد نمایند بی‌گمان تحقیقات مقدماتی به‌عنوان مرحله‌ای که در آن دلایل له و علیه متهم جمع‌آوری می‌شود و در این مسیر از ادامه تعقیب مصون مانده یا به مرحله قضاوت و احتمالاً محکومیت هدایت می‌شود مرحله‌ای مهم از مراحل دادرسی کیفری است مرحله‌ای که در قوانین اکثر کشورها خصوصاً در قانون آیین دادرسی کیفری به شکل کیفیت و چگونگی انجام آن، حقوق و تکالیف طرفین و ضابطان توجه ویژه‌ای معمول شده است. با این همه در چند دهه اخیر، در برخی از کشورها اقداماتی در جهت جلوگیری از طولانی شدن کل روند دادرسی که تحقیقات مقدماتی قسمتی از آن است به عمل آمده، لذا با راهنمایی‌های اساتید ارجمند، در این رساله سعی شده تا نقش ضابطین قضایی در تحقیقات مقدماتی در پرتو قانون جدید آیین دادرسی کیفری مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

 

الف) بیان مسئله

 

اصولاً در آیین دادرسی کیفری انجام تحقیقات مقدماتی برعهده‌ی دادسرا می‌باشد. معمولاً ضابطین دادگستری، تحت نظارت دادستان، انجام امور تحقیقات مورد نظر مقامات قضایی را برعهده دارند. بدیهی است ضابطین دادگستری در انجام تکالیف محوله ملزم به رعایت قوانین و مقرراتی  می‌باشند که از طرف قانون گزار به آنها واگذار گردیده وعدم رعایت این قوانین و مقررات چه‌بسا ممکن است به ابطال تحقیقات محوله گردد. در تحقیق حاضر، نقش ضابطین دادگستری اعم از ضابطین عام و خاص در تحقیقات از منظر قانون جدید آیین دادرسی کیفری مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

 

ج) اهمیت و ضرورت تحقیق

 

اصولاً نقش ضابطین دادگستری در فرایند آیین دادرسی کیفری به لحاظ اینکه تحقیقات معمولاً، اساس رسیدگی را تشکیل می‌دهد، حائز اهمیت فراوانی می‌باشد و از این جهت پرداختن پیرامون موضوع به‌ویژه از منظر قانون جدید آیین دادرسی کیفری اهمیت مضاعف دارد.

 

د) پرسش‌های تحقیق

 

ضابطین دادگستری وفق قانون آیین دادرسی کیفری جدید در انجام تحقیقات مقدماتی چه نقشی را ایفا می‌کنند؟
 

عدم رعایت قواعد و مقررات از سوی ضابطین دادگستری چه آثاری بر تحقیقات معموله دارد.
هـ) فرضیه‌های تحقیق

 

به‌نظر می‌رسد قانون آیین دادرسی کیفری جدید برای ضابطین دادگستری نقش ویژه‌ای قائل شده است.
 

به‌نظر می‌رسد عدم رعایت مقررات ناظر به تحقیقات از سوی ضابطین دادگستری بعضاً موجب ابطال تحقیقات معموله می‌گردد.
و) اهداف تحقیق

 

تبیین جایگاه ضابطین دادگستری در قانون آیین دادرسی کیفری جدید
 

ارائه مجموعه‌ای مفید و کارآمد جهت بهره‌برداری ضابطین دادگستری اعم از {عام و خاص}
ز) روش تحقیق

 

– روشی که در این تحقیق به‌کار رفته به‌صورت توصیفی تحلیلی می باشد ابتدا محقق مطالب مرتبط را از منابع استخراج و عنداللزوم مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد.

 

– روش گردآوری اطلاعات: در گردآوری اطلاعات و مطالب تحقیق باتوجه به اینکه این تحقیق از نوع توصیفی بوده، لذا با بهره‌گیری و استفاده از نظرات استاد محترم راهنما و اساتید حقوق، مطالعات کتابخانه‌ای منابع فارسی، کتب ترجمه شده و متون حقوقی، مجلات و مقالات مرتبط با موضوع تحقیق، از روش فیش‌برداری جمع‌آوری شده و همچنین از تجارب قضات دادسرا به‌ویژه دادسرای نظامی جهت تکمیل مطالب بهره گرفتیم.

 

هـ ) سازماندهی تحقیق

 

ـ این پایان نامه از سه بخش تشکیل شده که بخش اول در خصوص کلیات موضوع پایان نامه بحث می نماید و بخش دوم در خصوص ضابطین دادگستری و جرم مشهود بوده در بخش سوم در خصوص مسئولیت ها و ممنوعیت های قانونی ضابطان دادگستری توضیح داده می شود، لازم به ذکر است هر بخش دارای چندین فصل بوده که به تفصیل در خصوص موضوعات بخش بحث می نماید.

 

فصل اول: ضابطین دادگستری، مفهوم، پیشینه، انواع و منابع اقتدار

 

مبحث اول: مفهوم ضابطین دادگستری

 

گفتار اول: تعریف ضابط در فرهنگ لغات

 

در فرهنگ لغت دهخدا[1] و در باب تعریف ضابط چنین آمده است: فراهم آورنده، نگاهدارنده، نگاهدارنده چیزی، آنکه ضبط مدینه و سیاست آن را از طرف سلطان بس باشد. شحنه – گرد عالم گشتن چه سود پادشاه ضابط باید (ابوالفضل بیهقی). پادشاه ضابط باید چون ملکی و بقعتی بگیرد و آن را ضبط نتواند کرد و زود دست بمملکت دیگر یازد. (ابوالفضل بیهقی، ص 90) ما را خداوندی گماشت عادل و مهربان و ضابط (ابوالفضل بیهقی) مبر؛ انه لمبر بذلک؛ ای ضابط له. رجل ضابط؛ مرد هشیار و توانا و سخت. (منتهی الارب) شتر قوی سخت. (منتهی الارب). شیر بیشه. (منتهی الارب) در اصطلاح درایه. متقن مثبت. ج؛ ضابطون و ضباط و ضوابط.

 

ضابط: فراهم آورنده، نگاهدارنده، نگاهدارنده چیزی، آنکه شهری را از طرف سلطان اداره کند. شحنه. حاکم. والی. مامور وصول مالیات. در اصطلاح درایه؛ متقن مثبت؛ ضابطون. ضباط. ضوابط.

 

پلیس: پاسبان اداره شهربانی (نظمیه) عسس. محتسب. مجموعه نیروهای انتظامی حافظ نظم و امنیت جامعه. مجازاً؛ محل استقرار این نیروها.

 

پلیس راه: بخشی از نیروهای انتظامی که انتظامات رفت و آمد وسائط نقلیه در راه ها و در شهرها را بر عهده دارد. هر یک از ماموران آن سازمان.

 

پلیس مخفی: مامور پلیسی که لباس خاصی ندارد تا شناخته نشود و پلاکی دارد که هنگام ضرورت ارائه می‌کند.

 

و اما در فرهنگ لغت معین[2] ضابط این گونه تعریف گردیده است :1- نگاهدارنده؛ حفظ‌کننده 2- آنکه شهری را از جانب سلطان اداره کند؛ شحنه؛ 3- حاکم؛ والی 4- (درایه) متقن؛ مثبت 5- نیرومند؛ قوی        6- محصل مالیات 7- ممیز و مفتش حساب 8- مباشر؛ ج. ضابطون؛ ضابطین– ضباط؛ ضوابط.

 

پلیس: شهربانی؛ نظمیه 2- پاسبان؛ آژان؛ عسس؛ محتسب اداره سه. سر- کلانتری (فره). سه مخفی. کارآگاه (فره)

 

پلیسی: منسوب به پلیس– داستان پلیسی

 

ضابط در فرهنگ لغت عمید[3] نیز این گونه تعریف گردیده: نگاهدارنده؛ حفظ کننده قوی؛ نیرومند؛ حاکم؛ قائد؛ مرد باهوش؛ ضباط؛ جمع

 

پلیس: نظم؛ انتظام؛ اداره شهربانی؛ پاسبان شهربانی

 

پلیس مخفی: کارآگاه

 

گفتار دوم: تعریف ضابط از دیدگاه حقوقدانان

 

آخوندی[4] در تعریف ضابط آورده است: ضابطان دادگستری یا پلیس قضایی مامورینی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان عمومی یا سایر مراجع قضایی در کشف و تحقیق مقدماتی جرم؛ حفظ آثار و دلایل آن و جلوگیری از فرار و اختفای متهم به موجب مقررات قانون اقدام می کنند.

 

آشوری معتقدند؛ که ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی برای کشف جرم؛ بازجویی مقدماتی از متهم و نیز جلوگیری از فرار یا پنهان شدن او و سرانجام حفظ آثار و دلایل جرم طبق ضوابط قانونی ؛ اقدام می کنند.

 

خالقی[5] معتقدند: ضابطین دادگستری بازوی اجرایی دادسراها و دادگاهها در انجام وظایفشان هستند که قانون تکالیف زیادی بر عهده ضابطین دادگستری قرار داده که از نخستین لحظه‌های پس از وقوع جرم تا واپسین دقایق اجرای مجازات را در برمی‌گیرد و شامل کشف جرم؛ گزارش وقوع آن به دادسرا؛ جلوگیری از محو دلایل و آثار جرم؛ ممانعت از فرار متهم انجام دستورات مقامات قضایی در تحقیق و بازجویی و ابلاغ اوراق قضایی می شود

 

و اما جوانمرد معتقدند: ضابطین در لغت به معنای مباشر؛ حفظ کننده و نگاهدارنده هر چیزی به حد خودش می باشد در اصطلاح حقوقی؛ ضابطین؛ بازوی اجرایی دادسرا و دادگاه‌ها در راستای انجام وظایفشان می‌باشند. قانونگذار در قوانین مختلف حسب مورد از زمان کشف جرم تا مرحله اجرای مجازات تکالیفی بر عهده ضابطین قرار داده است.

 

گفتار سوم: تعریف ضابط در قوانین موضوعه ایران

 

بند اول: تعریف ضابط در قانون سال 1290

 

در مورد ضابطان قضایی می توان گفت: کسانی اند که علی رغم ابلاغ و پایه قضایی وظایف و اختیارات ضابطین دادگستری را دارا بوده به عنوان مثال در قانون آ.د.ک مصوب 1290 دادستان و بازپرس جزو ضابطین دادگستری بوده اند که خود این برگرفته از مقررات قانون تحقیقات جنایی قدیم فرانسه صورت گرفته بود.

 

بند دوم: تعریف ضابط در قانون سال 1330

 

قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1330 در ماده 19 خود می گوید؛ ضابطان عدلیه عبارتند از: مامورین که مکلفند به تفتیش و کشف جرائم (خلاف و جنحه و جنایت) و با اقداماتی که برای جلوگیری مرتکب از فرار یا مخفی شدن موافق مقررات قانون باید بعمل آید.

 

بند سوم: تعریف ضابط در قانون سال 1378

 

در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 در ماده 15 خود می گوید؛ ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جرم و بازجویی مقدماتی و حفظ آثار و دلایل جرم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم و ابلاغ و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می‌نمایند و عبارتند از:

 

1- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.

 

2- روسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان.

 

3- مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند.

 

4- سایر نیروهای مسلح  در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند.

 

5- مقامات و مامورینی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند.

 

تبصره: گزارش ضابطین در صورتی معتبر است که موثق و مورد اعتماد قاضی باشد.

 

بند چهارم: تعریف ضابط در قانون آیین دادرسی کیفری جدید مصوب 1393

 

در قانون قانون آیین دادرسی کیفری جدید مصوب 1393 در ماده 28 خود می‌گوید: ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع‌آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضائی، به موجب قانون اقدام می‌کنند.

 

گفتار چهارم: وجه مشخصه‌ های وظایف ضابطین دادگستری در  قانون مصوب سال  78 و مقایسه آن قانون جدید

 

1- شاید مهمترین چالشی که دستگاه قضایی و ضابطین در ارتباط با قلمرو وظایف ضابطین با آن مواجه می‌شدند تعریف ضابطین دادگستری در ماده 15 ق.آ.د.کیفری مصوب سال 78  باشد که بدین لحاظ  همیشه این تعریف کلی مشکلات عدیده ای را  (بالاخص برای مقامات ارشد نیروی انتظامی) به همراه داشته است. چرا که هر یک از مقامات قضایی (حتی دادیاری در یکی از دورافتاده‌ترین شهرهای کشور) فرمانده نیروی انتظامی کشور را هم ضابط خود قلمداد می نمود و این باعث تنش‌های زیادی در اقصی نقاط کشور گردید و به همین علت مدت‌های مدیدی بر تعریف جامع و دقیق از ضابطین بحث‌های فراوانی بین دو دستگاه وجود داشته است و شاید بتوان گفت بر اثر همین چالش بوده که ماده 28 قانون جدید تعریف جدیدی از ضابطین را ارائه نموده و هر چند همین تعریف نیز جامع و کامل نمی‌باشد و بنظر می‌رسد در عمل مقامات نیروی انتظامی را با مشکلات جدیدی مواجه خواهد ساخت و به‌عنوان مثال به موارد زیر بایستی اشاره نمود:

 

کارکردهای شناختی، روانی و حرکتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس موثر بوده است.

 

واژه های کلیدی: بیماران مولتیپل اسکلروزیس، تمرینات پیلاتس، کارکرد شناختی، کارکرد روانی، کارکرد حرکتی

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
صفحه
عنوان
 

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1) مقدمه 1

 

1-2) شرح و بیان مساله پژوهشی 2

 

1-3) اهمیت و ارزش تحقیق 7

 

1-4) اهداف تحقیق 8

 

1-4-1) هدف کلی 8

 

1-4-2) اهداف اختصاصی 8

 

1-5) پیش فرض های تحقیق 8

 

1-6) فرضیه های پژوهش 8

 

1-7) محدودیت های پژوهش 9

 

1-7-1) محدودیت های قابل کنترل 9

 

1-7-1-1) شرایط بیماران جهت شرکت در طرح تحقیقاتی 9

 

1-7-1-2) شرایط محرومیت بیماران 9

 

1-7-1-3) محدوده ی پژوهش 10

 

1-7-2) محدودیت های غیرقابل کنترل 10

 

1-8) تعاریف اصطلاحات و مفاهیم 10

 

1-8-1) تعاریف نظری 10

 

1-8-2) تعاریف عملیاتی 11

 

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

2-1) مقدمه 13

 

2-2) مبانی نظری پژوهش 13

 

2-2-1) بیماری مولتیپل اسکلروزیس 13

 

 

 

صفحه
عنوان
 

 

2-2-3) تاریخچه بیماری ام.اس 16

 

2-2-3-1) در دنیا 16

 

2-2-3-2) همه گیر شناسی مولتیپل اسکلروزیس در ایران 17

 

2-2-3-3) همه گیر شناسی مولتیپل اسکلروزیس در اصفهان 17

 

2-2-4) علائم و نشانه ها 18

 

2-2-4-1) تغییرات خلق و خو 19

 

2-2-4-2) اختلال در عملکرد شناختی 20

 

2-2-4-3) اختلال اعصاب مغزی 21

 

2-2-4-4) اختلال در سیستم حرکتی 21

 

2-2-4-5) اختلال در عملکرد مخچه ای (اختلال در تعادل و هماهنگی)   22

 

2-2-4-6) اختلالات حسی(درد) 22

 

2-2-2-4-7) اختلال اسفنکتری و اختلال سیستم اوتونوم(کنترل مثانه و روده ها)   22

 

2-2-3) تظاهرات ثانویه 22

 

2-2-5) علائم عینی 23

 

2-2-6) تشخیص بیماری 23

 

2-2-6-1) روش های تشخیص آزمایشگاهی مالتیپل اسکلروزیس 24

 

2-2-6-2) ارزیابی کلینیکی بیماری 24

 

2-2-7) درمان های موجود برای بیماری مولتیپل اسکلروزیس 24

 

2-2-7-1) درمان های مکمل 25

 

2-2-8) تمرین درمانی بیماران مولتیپل اسکلروزیس 25

 

2-3) تمرینات پیلاتس 25

 

2-3-1) تاریخچه پیلاتس 25

 

2-3-2) پیلاتس 26

 

 

 

صفحه
عنوان
 

 

2-3-3) کنترولوژی 27

 

2-3-3-1) اصول تمرینات پیلاتس 27

 

2-3-4) فواید پیلاتس 28

 

2-3-5) تاریخچه پیلاتس در ایران 29

 

2-4) مرور تحقیقات و مطالعات انجام شده 29

 

2-4-1) مروری بر  تحقیقات داخلی 29

 

2-4-2) مروری بر تحقیقات خارجی 32

 

2-5) جمع بندی تحقیقات 36

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1) مقدمه 38

 

3-3) جامعه آماری 39

 

3-4) آزمودنی ها و شیوه انتخاب آن ها 39

 

3-5) مراحل انجام تحقیق 39

 

3-6) متغیر های تحقیق 40

 

3-6-1) متغیر های مستقل 40

 

3-6-2) متغیر وابسته 40

 

3-7) مواد یا موارد اندازه گیری شده 40

 

3-7-1) آزمون حافظه بالینی وکسلر 40

 

3-7-2) مقیاس سنجش شدت خستگی 41

 

3-7-4) آزمون 30 ثانیه نشستن و برخاستن 44

 

3-7-6) مقیاس سنجش میزان ناتوانی ( (EDSS. 44

 

3-8) دوره ها و ویژگی برنامه تمرینی منتخب پیلاتس 44

 

3-8-1) دوره های تمرینی پیلاتس 44

 

 

 

صفحه
عنوان
 

 

3-8-2) ویژگی برنامه تمرینی منتخب پیلاتس 44

 

3-8-2-1) نوع تمرینات و مدت آن 44

 

3-8-2-2) برنامه جلسات ورزش پیلاتس 45

 

3-8-2-3) شدت تمرین 45

 

3-9) روش آماری و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات 46

 

فصل چهارم: آمار توصیفی و استنباطی

 

4-1) مقدمه 47

 

4-2) الف: یافته های پژوهش 48

 

4-3) ب: یافته های استنباطی پژوهش 51

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

5-1) مقدمه 55

 

5-2) خلاصه ی پژوهش 55

 

5-3) نتایج پژوهش 56

 

5-4) بحث و نتیجه گیری و مقایسه ی یافته های همخوان و ناهمخوان   57

 

5-4-1) کارکرد های شناختی 57

 

5-4-2) خستگی 60

 

5-4-3) کارکرد روانی 62

 

5-4-4) کارکرد حرکتی 65

 

5-5) نتیجه گیری کلی 68

 

5-6) پشنهادات 68

 

5-6-1) پیشنهادات کاربردی 68

 

5-6-2) پیشنهادات تحقیقی برای پژوهشگران بعدی 68

 

پیوست شماره 1- رضایت نامه و اطلاعات اولیه 70

 

 

 

 

 

صفحه
عنوان
 

 

پیوست شماره 2- جدول طبقه بندی EDSS 71

 

پیوست شماره 3- آزمون حافظه بالینی وکسلر فرم الف 72

 

پیوست شماره 4- مقیاس سنجش شدت خستگی(FSS) 75

 

پیوست شماره 5- پرسشنامه افسردگی بک 76

 

پیوست شماره 6- آزمون های آماری 79

 

منابع و مآخذ 81

 

مقدمه

 

از سال 1886 که ژان مارتین شارکو[1]، نورولوژیست فرانسوی برای اولین بار مشخصات بالینی و ویژگی های آسیب شناسی بیماری مولتیپل اسکلروزیس[2] را با شواهد معتبر بافت شناسی به مجامع علمی معرفی کرد، تا به امروز در حیطه های نشانه شناسی، علت شناسی، همه گیر شناسی و درمان این بیماری تحولات بسیاری به وقوع پیوسته است[1].

 

مولتیپل اسکلروزیس جزء گروهی از بیماری های سیستم عصبی است که با تخریب غلاف میلین راه های عصبی همراه است. تخریب میلین در نواحی خاصی چون عصب بینایی، ساقه مغز و یا مخچه صورت می گیرد. این بیماری با مجموعه گسترده ای از علائم و نشانه ها همراه است[2-4]. و بدون شک بیماری ام.اس را می توان از شایع ترین بیماری های سیستم عصبی دانست[1]. متأسفانه تعداد زیادی از مردم جهان به این بیماری مبتلا هستند و روز به روز بر تعداد مبتلایان افزوده می شود. به طوری که این بیماری حدود 1/1 میلیون نفر را در سطح دنیا گرفتار نموده است. بالاترین میزان شیوع شناخته شده این بیماری، بیش از 250 مورد در هر 100 هزار نفر در جزایر اورکنی، در شمال اسکاتلند می باشد[2]. در ایران نیز، میزان شیوع این بیماری در حدود 15 تا 30 نفر در هر 100 هزار نفر گزارش شده است. طبق آخرین گزارش انجمن ام.اس ایران (1387) آمار دقیقی از مبتلایان به ام.اس ایران وجود ندارد و تعداد تقریبی مبتلایان 30 تا 40 هزار نفر گزارش شده است[5]. در مطالعه ای که در سال 1383 توسط اعتمادی فر و همکاران صورت گرفت، تعداد بیمارانی که به صورت داوطلبانه در انجمن ام.اس اصفهان ثبت نام کرده اند، 1014 نفر بوده است که نسبت به کل جمعیت استان اصفهان به طور تقریبی، 30-25 در هر 100 هزار نفر می باشد[6]. در تحقیقی دیگر، شیوع ام.اس در اصفهان 8/43 در هر 100 هزار نفر گزارش شده است[2, 5].آنچه مهم است همگان خصوصاً بیماران ام.اس بدانند آن است که ام.اس یک واژه مخوف و ترسناک نیست. ام.اس را به راحتی می توان مغلوب نمود. از جمله روش های درمانی مکمل که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته، استفاده از فعالیت بدنی است. از فواید ورزش درمانی برای بیماران مبتلا به ام اس می توان به بهبود وضعیت جسمانی بیماران، انجام بهتر فعالیت های روزانه و سلامت روحی و روانی آنان اشاره کرد[7]. لذا محقق در تلاش است تا با بررسی تاثیر تمرینات ورزشی پیلاتس[3]، میزان اثر بخشی منتخبی از تمرینات پیلاتس را بر کارکردهای شناختی، روانی و حرکتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس را مورد بررسی قرار دهد و اطلاعات جدیدی را به زنجیره اطلاعات قبلی بیفزاید.

 

1-2) شرح و بیان مساله پژوهشی

 

مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام.اس یک بیماری مزمن و ناتوان کننده سیستم عصبی است که میلین سیستم اعصاب مرکزی را تخریب می کند. علت اصلی این بیماری شناخته نشده است، ولی برخی منابع معتقدند که علّت آن، نقش مشترک ژنتیک و سیستم ایمنی با حضور عوامل عفونی می باشد، هر چند که هنوز دلایل قطعی جهت اثبات این فرضیه وجود ندارد عامل این بیماری با ازبین بردن ماده ای به نام میلین، باعث ایجاد اختلال در هدایت جریان های عصبی و الکتریکی شده، در پی آن به تدریج بخشی از عضلات بدن توانایی خود را از دست می دهند[2, 7, 8].

 

افزایش چشمگیر و روز افزون بیماران ام.اس در کشور، لزوم توجه به شیوع و علت شناسی این بیماری و بالطبع جنبه های درمانی آن را می طلبد. شیوع این بیماری در سنین جوانی، خصوصاً در خانم ها می تواند با کاهش عملکرد فردی و اجتماعی این افراد، مشکلات عدیده ای را متوجه جوامع مختلف نماید. بر اساس مطالعات مختلف، مولتیپل اسکلروزیس در زنان شایع تر از مردان است[2, 6, 9]. مشکلات این بیماران می تواند شناختی، روانی و جسمانی باشد[1, 2]. ناتوانی های حرکتی یکی از مشکلات بالینی شایع ام.اس است. سیستم اعصاب شامل تعداد زیادی از اعصاب حرکتی است. اغلب موارد، بیماری ام.اس در اعصابی که حرکات عضلانی را کنترل می کنند، بروز می کند. اکثریت افراد مبتلا به ام.اس قدرت عضلانی دست ها و پاهای خود را از دست می دهند. از دست دادن قدرت عضلانی معمولاً به طور مکرر در پاها بیشتر از دست ها رخ می دهد. در این حالت بیماران نیاز دارند که از وسائلی مانند عصا، چوب زیر بغل و صندلی چرخدار برای راه رفتن کمک بگیرند. اگر بیمار از فعالیت روزمره امتناع کند، این مسأله منجر به زمین گیر شدن بیمار می گردد. چنین بیمارانی مستعد به عفونت های ریوی، ادراری و زخم های بستر شده و عوارض ناشی از آن ها، از علل عمده مرگ و میر بیماران به شمار می رود. لذا باید تا آنجا که امکان دارد بیمار را تشویق به فعالیت نمود[1].

 

در کنار مشکلات جسمی، از بین رفتن میلین سلول های عصبی منجر به مشکلات روحی و روانی نیز می شود که محدوده آن از اختلالات تفکر و حافظه تا افسردگی شدید و حالات پرخاشگرانه می باشد. بر طبق نظر متخصصین حدود 40 درصد بیماران مبتلا به ام.اس از مشکلات خفیف و 10 درصد مشکلات متوسط تا شدید روحی و روانی رنج می برند. پزشکان اظهار می دارند که مشکلات روحی و روانی (افسردگی) که به علت از بین رفتن میلین بعضی از مناطق مغز که کنترل احساسات و هیجانات را به عهده دارد، روی می دهند، جزء علایم و مشکلات اولیه این بیماری در نظر گرفته می شوند. و اختلالات روحی و روانی که به علت ناامیدی و یا عوارض جانبی داروها، ایجاد شوند، به عنوان علائم ثانویه یا ثالثیه در نظر گرفته می شوند[1, 2, 10].

 

شایع ترین اختلالات ذهنی که بیماران مبتلا به مولتیپل اسکروزیس دچار آن می شوند، ‌اختلال در تمرکز فکر، عدم یادگیری چیزهای جدید، اختلال در حافظه و سرعت پردازش اطلاعات است[11-15]. گاهی اوقات تغییرات شناختی که در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکروزیس ایجاد می شود، ممکن است منجر به اختلالاتی در به یاد آوردن اسم چیزها، قرارهای ملاقات و کارهای روزمره شود. به نظر می رسد اختلالات شناختی مهم ترین نقش را در از دست دادن کار و خانه نشین شدن این بیماران بر عهده داشته باشند[16]. در حدود 50 – 60 درصد از بیماران ام اس درگیر مشکلات شناختی هستند. ولی خوشبختانه این تغییرات شدید نیستند[9]. اختلال عملکرد شناختی می تواند شامل از دست رفتن حافظه، نقص توجه، مشکل در حل مسئله، کندی پردازش اطلاعات و مشکل در جابجائی بین عملکردهای شناختی باشد[13]. در پژوهش طاهراقدم و همکاران که در سال1390 و بر روی 50 بیمار ام.اس نوع عودکننده – بهبودپذیر انجام شد، اختلالات شناختی در طی دو سال اول شروع ام.اس نوع عودکننده – بهبودپذیر،46 درصد بود که نشان دهنده شروع زودرس اختلالات شناختی است. در بررسی های متعددی که بعد از سال ۲۰۰۰ انجام شده است، میزان اختلالات شناختی در بیماران ام.اس در تمام موارد بالای ۵۰ درصد، گزارش شده است .بیماران ام.اس، اختلالات شناختی، مشکلات اجتماعی و شغلی بیشتری دارند. اختلال حافظه از شایع ترین اختلالات شناختی در این بیماران محسوب شده و حدود 40 تا 60 درصد بیماران ام.اس اختلال حافظه دارند[17]. درمان دارویی اختلالات شناختی هنوز در حد تجربی است و استفاده از دفترچه یادداشت یا بانک اطلاعاتی الکترونیکی در بعضی موارد موثر است[1].

 

یکی دیگر از مشکلات بیماران ام.اس خستگی[4] است. خستگی می تواند باعث افسردگی، پایین آوردن کیفیت زندگی ، اشکال در فعالیت بیمار شود. طبق مطالعات انجام شده، بالاترین میزان شیوع خستگی در بیماران مبتلا به ام.اس 90-70 درصد است[5, 18].درمان خستگی مربوط به ام.اس شامل موارد زیر است: 1- تغییر و اطلاح الگوهای رفتاری 2- داروها 3- تمرینات بدنی، توانبخشی و وسایل کمکی 4- سایر درمان ها[19].

 

با وجود تلاش های بسیار زیاد محققان، هنوز درمانی برای علاج کامل مولتیپل اسکلروزیس کشف نشده است و درمان های موجود فقط در تخفیف عوارض شناختی، روانی، جسمانی و پیشگیری نسبی از حملات عود بیماری مؤثر هستند. لذا، بیماران به دلیل نبود درمان قطعی باید به درمان هایی تکیه کنند که فقط علائم بیماری را کاهش می دهند. برای کاهش علائم بیماری می توان از ورزش درمانی به عنوان درمان مکمل در کنار درمان های دارویی استفاده نمود[5, 20, 21].

 

در گذشته، پزشکان به بیماران مبتلا به مولتیپل اسکروزیس توصیه می کردند که بیشتر استراحت نمایند و هیچ گونه فعالیت بدنی انجام ندهند. اما تحقیقاتی که در چند دهه اخیر صورت گرفته است، نشان می دهد که این شیوه صحیح نمی باشد. امروزه پزشکان توصیه می کنند که بیماران مبتلا به مولتیپل اسکروزیس هر نوع ورزش سبکی را که دوست دارند، انتخاب نمایند[7, 9, 22]. در همین راستا تحقیقات زیادی در ارتباط با فعالیت های بدنی جهت رفع مشکلات این افراد انجام شده است که بیشتر آن ها از تاثیرات سودمند فعالیت های بدنی بر جنبه های مختلف این بیماری حمایت می کنند[5, 20].

 

فراگاسو[5]، در پژوهش خود اثرات مثبت فعالیت بدنی بر بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس را بررسی نمود. پروتکل تمرینی از ورزش های کششی، مقاومتی و ایروبیک (هوازی) با توجه به شرایط بالینی هر بیمار طراحی شده بود. نتایج نشان دهنده بهبود معنادار در پارامتر های قلبی – عروقی و کاهش معنادار در نمره های خستگی بیماران بود[23]. در تحقیق اوکن[6] و همکاران، بیماران مبتلا به ام.اس به مدت 26 هفته) 26 جلسه) کار روی ارگومتر تا رسیدن به هدف مشخصی فعالیت کردند، نتایج نشاندهنده ی بهبود 16 درصدی در میزان انرژی و خستگی بود[24]. ولیکنجا و همکاران[7]، در پژوهش خود تحت عنوان تاثیر ورزش کوهنوردی و یوگا روی حالت سفتی و اسپاسم عضلانی، عملکرد شناختی، خلق و خستگی در بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس تعداد 20 نفر بیمار مولتیپل اسکلروزیس نوع عودکننده – بهبودپذیر[8] یا پیشرونده (26 تا 50 سال) با [9]EDSS مساوی یا کمتر از 6 به دوگروه ورزش کوهنوردی و یوگا تقسیم کردند. و به مدت 10 هفته تحت برنامه تمرینی قرار دادند. در نهایت نتایج تحقیق بهبود معنادار در حالت سفتی و اسپاسم عضلانی بعد از کوهنوردی و یوگا، بهبود کارکرد شناختی (افزایش در توجه انتخابی) بعد از یوگا و کاهش خستگی بعد از کوهنوردی را نشان داد[25].

 

یکی از روش های حرکت درمانی که در سال های اخیر مورد توجه متخصصین ورزش و توانبخشی قرار گرفته و به طور وسیعی در حال فراگیر شدن می باشد، ورزش

 

هدف:هدف تحقیق تعیین اثر وابسته به زمان تمرین تناوبی شدید کوتاه مدت بر پویایی جذب اکسیژن دختران بود.

 

روش شناسی: بدین منظور 40 نفر دختران دانشجوی دانشگاه اراک را به طور داوطلب با میانگین سنی 5±25 سال و وزن 390/10 ± 30/54 کیلوگرم و قد 23/10 ±  5/ 162 سانتی متر در این تحقیق شرکت کردند. تحقیق از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون بود. آزمودنی های این پژوهش با روش تصادفی به سه گروه(30=N) با یک جلسه تمرین در هفته، دو جلسه تمرین در هفته، چهار جلسه تمرین در هفته و یک گروه کنترل (10=N) تقسیم شدند. تمرینات هر گروه شامل سه قسمت (گرم کردن با دوچرخه وبار کاری صفر وات به مدت چهار دقیقه، رکاب زدن دوچرخه با بار کاری 50 وات در هر مرحله چهار دقیقه و یک دقیقه ریکاوری فعال بین ستها ، سرد کردن به مدت دقیقه ) بود. پس از 3 روز از اتمام پروتکل تمرینی پس آزمون طبق پیش آزمون از گروه، تمرین و کنترل گرفته شد. نتایج توسط گاز آنالایزر به روش نفس به نفس اندازه گیری شد.جهت تجزیه و تحلیل دادها پـس از تـائـیـد توزیـع طـبیـعـی داده هـا تـوسـط آزمون کلوموگروف –اسمیرنوف و بررسی تفاوت بین گروه ها تمرینی (یک، دو و چهارجلسه) و همچنین اثر متغییر مستقل بر متغیرهای وابسته (مقایسه قبل و بعد از آزمون هر گروه) از آزمون t وابسته استفاده شد. داده ها به صورت میانگین انحراف معیار ها ارائه شد. تمام عملیات آماری تحقیق توسط نرم افزار SPSS نسخه نوزده انجام شده است و سطح معنی داری آزمونها 05/0P< در نظر گرفته شده است.

 

یافته ها : نتایج نشان داد که یک جلسه تمرین اینتروال شدید تأثیری بر بهبود فاکتورهای پویایی اکسیژن( VO2max ،کسر اکسیژن وثابت زمانی اول و دوم) نداشت(05/0P>). دو جلسه تمرین اینتروال شدید بربهبود فاکتورهای پویایی اکسیژن (VO2max ،کسر اکسیژن و ثابت زمانی دوم) موثر بود(05/0P<) اما بر کاهش ثابت زمانی اول بی تأثیر بود(05/0P>). چهار جلسه تمرین اینتروال شدید بر بهبود فاکتورهای پویایی اکسیژن (VO2max، کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم) تأثیر معنادار داشت(05/0P<).

 

نتیجه گیری: بین تعداد جلسات تمرینی و اثر انها بر پویایی اکسیژن تفاوت معنا داری وجود دارد که از این بین تاثیر چهار جلسه بر فاکتورهای (VO2max، کسراکسیژن، ثابت زمانی اول و دوم) بیشتر بود. اما برای بهبود پویایی اکسیژن میتوان از حداقل زمان تمرین یعنی دو جلسه تمرین بهره برد.   کلمات کلیدی:پویایی اکسیژن ،آمادگی هوازی ، تمرین شدید تناوبی ،جذب اکسیژن.

 

 

 

   عنوان
  صفحه   
فصل اول: کلیّات تحقیق

 

1-1- مقدمه 1

 

1-2- بیان مسأله پژوهشی. 2

 

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 7

 

1-4- اهداف تحقیق. 8

 

1-4-1- هدف اصلی.  8

 

1-4-2- اهداف فرعی. 8

 

1-5- فرضیه های تحقیق   9

 

1-6- قلمرو تحقیق 9

 

1-7- محدودیتهای تحقیق 9

 

1-8- تعریف واژگان.  10

 

فصل دوّم: ادبیات و پیشینه تحقیق

 

2-1- مقدمه. 13

 

2-2- مبانی نظری 13

 

2-2- 1 تمرین تناوبی(اینتروال): 13

 

2-2-2- طرح کلی از تمرین گرشلر: 15

 

2-2-3 تمرین اینتروال مدرن:. 16

 

2-2-4-  برنامه کلی از تمرین اینتروال مدرن: 19

 

 

 

 

 

  عنوان
                            صفحه
 

 

2-2- 5- تمرین تناوبی و حداکثر اکسیژن مصرفی (vo2max). 19

 

2-2-6- تمرین تناوبی (اینتروال) وپویایی جذب اکسیژن:.21

 

2-2-7- تمرین های تناوبی و بیماریها:.25

 

2-2-8- تمرینات تناوبی وتغذیه26

 

2-2-9- تمرین اینتروال در زنان27

 

2-2-10- تمرین اینتروال در مردان29

 

2-2-11- تفاوتهای بین زنان و مردان.30

 

2-2-12- تمرین اینتروال در افراد مسن.35

 

2-2-13- تمرین اینتروال در کودکان ونوجوانان36

 

2-2-14- سازگاری های ساختاری به تمرینات HIIT.37

 

2-2- 15- پویایی اکسیژن. 39

 

2-2-15-1-نگاهی به پویایی جذب اکسیژن در گذشته.40

 

2-2-15-2- مبانی ریاضی پویایی اکسیژن در گذشته.41

 

2-2-15-3-مشخصات ورزش در حوزه شدت متوسط46

 

2-2-15-4- پاسخ پویایی VO2 در ورزش سنگین .48

 

2-2-15-5- پاسخ پویایی VO2 به ورزش خیلی سنگین51

 

2-2-15-6- پاسخ پویایی در دامنه خیلی شدید53

 

 

 

 

 

عنوان
                            صفحه
 

 

2-2-15-7- جزء آهسته.54

 

2-2-15-8- پویایی جذب اکسیژن در کودکان.56

 

2-2-15-9- مبانی ریاضی کینتیک58

 

2-2-16- مطالعات انجام شده در داخل کشور .59

 

2-2-17- مطالعات انجام شده در خارج از کشور.59

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه.63

 

3-2- روش و طرح تحقیق.63

 

3-3- جامعه آماری63

 

3-4- مراحل تحقیق.63

 

3-5- نمودار روش کار.64

 

3-6- روش اجرای تحقیق.64

 

3-7- ابزارهای اندازه گیری.66

 

3-7-1 گاز آنالایزر66

 

3-7-2- دوچرخه کارسنج.67

 

3-7-3- پرسشنامه.68

 

3-7-4- ترازو و متر نواری68

 

 

 

 

 

  عنوان
                         صفحه
 

 

3-8- روش های اندازه گیری69

 

3-8-1- آزمون نفس به نفس.69

 

3-9- متغیرهای تحقیق70

 

3-10- روش آماری70

 

فصل چهارم:تجزیه وتحلیل داده ها

 

4-1- مقدمه73

 

4-2- اطلاعات توصیفی گروه های آموزشی73

 

4-3- فرضیه 1 : یک جلسه تمرین اینتروال شدید بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (VO2 max

 

، کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم ) دختران اثر ندارد74

 

4-4- فرضیه 2: دو جلسه تمرین اینتروال شدید بر بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (vo2 max ،

 

کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم ) دختران اثر ندارد.76

 

4-5-فرضیه 3:چهار جلسه تمرین اینتروال شدید بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (vo2 max ،

 

کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم ) دختران اثر ندارد79

 

4-6- فرضیه4:  1 ، 2 و4 جلسه تمرین اینتروال شدید بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (

 

VO2 max، کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم ) دختران اثر ندارد.81

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5-1- مقدمه.85

 

 

 

 

 

عنوان
                      صفحه
 

 

5-2- خلاصه تحقیق 85

 

5-3- بحث و نتیجه گیری89

 

5-3-1- تاثیر یک جلسه تمرین اینتروال بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (VO2max

 

، کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم) دختران90

 

5-3-2- تاثیر دو جلسه تمرین اینتروال بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (Vo2max ،

 

کسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم) دختران.92

 

5-3-3- تاثیر چهار جلسه تمرین اینتروال بر فاکتورهای پویایی اکسیژن (VO2 max

 

وکسر اکسیژن و ثابت زمانی اول و دوم) دختران .94

 

5-3-4- مقـایسه تأثیر یک، دو و چهـار جلسه تمریـن اینتـروال شدیدبر فاکـتورهای

 

پویایـی اکسیـژن ( vo2 max ،کسر اکسیژن وثابت زمانی اول و دوم)دختران95

 

5-4- افزایش یافتن VO2max96

 

5-5- کاهش یافتن کسر اکسیژن و ثابت زمانی دوم.96

 

5-6- کاهش یافتن ثابت زمانی اول.97

 

5-7- پیشنهادهای برخاسته از تحقیق97

 

5-8- پیشنهاد برای تحقیق های آتی 97

 

فهرست منابع

 

منابع فارسی ولاتین 99

 

فصل اول:

 

کلیّات تحقیق

 

11 مقدمه

 

یکی از علومی که با گذشت زمان روند رو به رشدی در پیشرفت و تکامل داشته علوم ورزشی است که با گذر از جهان صنعتی به مدرنیسم و متعاقب آن پست مدرنیسم و همگون با پیشرفت تکنولوژی در ساخت دستگاه های ورزشی، آزمایشگاهی ، تجاری شدن و درآمدزا شدن  نقش ورزش و همین که از لحاظ وجه سیاسی یک کشور ورزشکارانش نمایانگر قدرت و تمدن کشورشان قلمداد می شوند و این که از سویی به عنوان عاملی برای تندرستی و سلامت بشریت و شفای بسیاری از بیماری ها اعلام میشود. تمام این موارد باعث شده تا متخصصین امر ورزش روز به روز بر اطلاعات خود بیافزایند و تلاش و کوشش خود را برای انجام آزمایشات و پژوهش های کاربردی تر بیشتر کنند)2(. عدم فعالیت بدنی با افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی، دیابت، پوکی استخوان چاقی و مشکلات روانی همراه می باشد. فعالیت بدنی منظم منجر به سلامت قلبی – تنفسی و کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی مانند حملات قلبی میشود)6(. آمادگی جسمانی یکی از عوامل کلیدی در زندگی سالم انسانهاست که می تواند یکی از قویترین پیش بینی ها از وضعیت سلامت افراد در آینده باشد)6(. بطوریـکه استقامـت قلبی – تنفسی به عنـوان جـزء اساسـی آمادگی جسمانی مطرح شده است)6.(  فاکتورهای آمادگی جسمانی و حرکتی چه در افراد عادی و چه ورزشکاران دارای اهمیت است. در زندگی روزمره فعالیت بدنی در پیشگیری ودرمان بسیاری از بیماریهای شایع به خصوص سیستم قلبی- عروقی بسیار مفید است(70،40). حجم اکسیژن مصرفی به عنوان شاخص غیر مستقیم تنفس سلولی، هزینه انرژی و اقتصاد حرکتی ومتغیرهای وابسته به آن در فیزیولوژی ورزشی و تمرین باعث شده است تا بسیاری از پژوهشگران به مطالعه عوامل موثر بر کمیت (حجم اکسیژن ) وکیفیت (تغییرات حجم در واحد زمان ) آن بپردازند(5). اندازه گیری حداکثر اکسیژن مصرفی [1] یک روش ساده تعیین آمادگی هوازی است(54). همچنین VO2max مهمترین عامل موفقیت در ورزش استقامتی است(6،76). به دلیل آنکه V02max اطلاعات دقیق و جزئی از آزمون هوازی ارائه نمی کند از این رو برای دقت عمل بیشتر از کینیتیک اکسیژن[2] استفاده می شود.

 

1-2- بیان مسأله پژوهشی

 

تمرین و ورزش میتواند به منظور بهبود حداکثراکسیژن مصرفی (V02max) وکیفیت زندگی توسط بیماران مبتلا به نارسایی قلبی استفاده شود (80). آمادگی قلبی – تنفسی که استقامت قلبی – تنفسی و آمادگی قلبی –عروقی نیز نامیده میشود توانایی قلب برای پمپاژ حجم زیاد خون غنی از اکسیژن به عضلات و متعاقب آن مصرف هر چه بیشتر عضلات از آن است(40). تمرینات طولانی شدید و تکراری با مدت زمان کافی منجر به افزایش پارامترهای هوازی همچونV02max، اقتصاد حرکتی، آستانه لاکتات و پویایی جذب اکسیژن میشود[62]. در این مجموعه اهمیت کنتیک یا پویایی اکسیژن مصرفی (الگوی افزایش ناگهانی اکسیژن مصرفی در شروع فعالیت تا رسیدن به مرحله یکنواخت) نسبت به دیگر پارامترهای آمادگی هوازی در بیان تفاوتهای اجراهای ورزشی به ویژه در تعویق خستگی عضلانی در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. زیرا دستیابی سریع به اکسیژن مصرفی مورد نیاز برای مسابقه به ویژه در ورزشکاران استقامتی نه تنها موجب کاهش تجمع متابولیتها (کاهش حجم کسر اکسیژن) میشود بلکه به دلیل محدود بودن انرژی بی هوازی برای استفاده بعدی در مسابقه (درانتهای یک مسابقه دوی سرعت ) به عنوان یک عامل مهم محسوب میگردد(10).

 

بر حسب تحقیقات انجام شده در طول چند ماه تمرین V02max افزایش میابد(8). V02max همواره در پسران نسبت به دختران حتی قبل از بلوغ بیشتر است که این به علت تفاوت ترکیب بدنی وحجم بزرگتر قلب در پسران نسبت به دختران است(81). زنان به طور متوسط توان هوازی ذاتی پایین تر وقدرت عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند که بازتاب تاثیرات اجتماعی فرهنگی، ترکیب بدنی وشرایط هورمونی است(83). مطالعات نشان داده اند اختلاف وابسته به جنس در پاسخ عضله بطن چپ وتحویل اکسیژن در مردان بیشتر از زنان در اوج فعالیت شدید جسمی می باشد(62). با این حال توان هوازی زنان تمرین کرده نسبت به مردان کم تحرک بهتر است(82). مطالعات قبلی در افراد سالم نشان داده اند که در طی ورزشهای هوازی جذب اکسیژن مردان بیشتر از زنان است که به علت تفاوت اندازه قلب مردان است (54). از طرفی حداکثر توان هوازی با بالا رفتن سن کاهش میابد که در مردان کاهش بیشتری را نسبت به زنان نشان میدهد (93). سیستم قلبی تنفسی در مردان از جنبه هایی با یکدیگر متفاوت است، از جمله: قلب مردان بزرگتر از قلب زنان است، مردان 40% حجم خون بیشتری دارند، مردان 11%سلول قرمز خون بیشتری نسبت به زنان دارند. سیستم قلبی تنفسی به طور متوسط در مردان 39%بزرگتر از سیستم سیستم قلبی تنفسی زنان است و مصرف اکسیژن زنان 17% کمتر از مردان است. جالب توجه است که تفاوت در ظرفیت بی هوازی (تولید انرژی بدون اکسیژن) مردان و زنان ناچیز است(84). مشابه با مردان ظرفیت هوازی آنزیم میتوکندریایی در زنان به خوبی تمرین کرده در مقایسه با زنان تمرین نکرده افزایش یافته است(18). به طور کلی در فرایند رشد و بلوغ و صرف نظر از اندازه بدن انسان، حرکت انسان در تعامل پیچیده ای از پاسخهای فیزیولوژیکی متفاوت است. از طریق پاسخهای فیزیولوژیکی بدن قادر به حفظ تعادل هموستاتیک است. این تعادل بین نیازها وپاسخهای بدست آمده وابسته به عملکرد سیستم قلبی عروقی، تنفسی، عضلانی و آزمونهای پایه آزمایشگاهی است و این امکان را برای محققین فراهم میکند تا تغییرات سن و بلوغ را در این سیستم کشف کنند. همچنین پاسخهای پویایی جذب اکسیژن به ورزش اطلاعاتی مربوط به پاسخ نقل وانتقال سیستم قلبی تنفسی به دنبال یک انتقال از حالت متابولیکی به حالت دیگر فراهم میکند(70).  حجم اکسیژن مصرفی در یک اندازه گیری مستقیم از تنفس سلولی وهزینه انرژی اساسا تولیدی از برونده قلب وجذب اکسیژن در سطح سلولی است(64).تغییرات در VO2 هنگام حرکت از استراحت به ورزش به عنوان پویایی جذب اکسیژن تعریف می شود(64). پاسخهای پویایی اکسیژن به ورزش اطلاعاتی جامع در رابطه با پاسخهای قلبی تنفسی به دنبال تغییر موقعیت متابولیکی را فراهم میکند(70). پویایی جذب اکسیژن زمان مورد نیاز سازگاری با تغییرات بار متابولیکی(برای مثال تغییر از حالت استراحت به ورزش بیشینه) را می سنجد. همچنین پویایی جذب اکسیژن میزان تغییر در پاسخ VO2 مربوط به ورزش را توصیف میکند و همچنین یک نشانگر برای اندازه گیری تناسب قلبی ریوی است(73). پویایی اکسیژن را میتوان به وسیله ارزیابی نفس به نفس VO2 اندازه گیری کرد و در مقابل سیستم های سنتی میانگین VO2 پایه و جزئیات ضروری را گزارش میکند. همچنین پویایی اکسیژن به نمونه های گاز اجازه میدهد سریعتر از ms20 (متر بر ثانیه) اندازه گیری شوند و حجم آن به طور دقیق ارزیابی شود(70). هنگامی که پروتکل های ورزشی به طور دقیق انتخاب می شوند پاسخهای VO2 با کیفیت مناسب هستند که این شکل از تستهای ورزشی یک اطلاعات مناسب از وضعیت فعالیت روزانه و عملکرد ورزشی افراد در اختیار محققین می گذارد و همچنین یک دید غیر تهاجمی مفید از چگونگی فعالیت متابولیکی سطوح عضلانی فراهم میکند(70،80). درحالی که پاسخهای پویایی در کودکان و بزرگسالان مورد ارزیابی قرار گرفته است اما تفاوتهای مربوط به جنس وسن با جزئیات نشان داده نشده است(70). پایه پاسخهای پویایی جذب اکسیژن به هر مرحله از شدتهای ورزشی متفاوت است و این پاسخها در رابطه با کمیت وکیفیت شدت ورزش متفاوت است(70،80،86). دامنه پاسخ پویایی جذب اکسیژن به وسیله تنظیم شدت ورزشها مدیریت میشود که اغلب شدت ورزشها با آستانه آنها مرز بندی می شود وتوسط سه فاز در نمودار تعریف می شود(70،80). در شروع یک تغییر در مرحله انتقال در شدت ورزش یک فاز کاردیودینامیک (فاز1) که به جذب اکسیژن در عضله (QO2) وابسته نیست(70،80). فاز اول  را می توان به عنوانS  20 (ثانیه) اول پاسخ متابولیکی به ورزش تعریف کرد(58).

 

گیسر و پل فاز اولیه را افزایش VO2 ابتدایی تعریف کردند که به علت افزایش برونده قلب ،ضربان قلب(HR) ، حجم ضربه ای (SV) ،جریان پایان نوسان فشار اکسیژن (PETO2)،جریان پایان نوسان فشار دی اکسید کربن (PETCO2) و نسبت تبادل تنفسی ® مشخص می شود وبه طور کلی فاز اول ، قلب پویا نامیده میشود (70،58).

 

به هر حال ماهیت دقیق این عوامل و تأثیر آن بر پویایی جذب اکسیژن بطور کامل مشخص نیست. به دنبال فاز اول یک افزایش نمایی در VO2 مشاهده میشود که فاز دوم نامیده میشود(70). فاز دوم پویایی اکسیژن پاسخهای ثابت زمانی (τ) و زمان رسیدن به 63% حالت پایدارΔVO2  است و به وسیله یک افزایش نمایی در VO2 بعد از فاز اول نمایان میشود که این افزایش به علت افزایش بازگشت وریدی از عضله در حال فعالیت وجریان خون ریوی است (66). سپس هنگامی که VO2 به سمت حالت پایدار حرکت میکند پاسخ پویایی اکسیژن وارد فاز سوم میشود(70). بطور معمول VO2، 4-3 دقیقه قبل از حالت یکنواخت  افزایش میابد (66). بطور کلی هزینه اکسیژن به طور خطی به شدت ورزش مربوط میشود (70).

 

یکی از قانع کننده ترین نظریه های پیشنهاد شده تا به امروز یک ترکیب موثر از توزیع نوع تار، به کار گیری واحدهای حرکتی وتطبیق تحویل اکسیژن به تارهای عضلات فعال است. این نظریه مبنی بر این مفهوم است که که یک هزینه انرژی بیشتری از تولید در نوع دوم، فیبرهای عضلانی تندانقباض در مقایسه با نوع یک، فیبرهای کند انقباض وجود دارد و همچنین یک رابطه قوی بین درصد تارهای نوع یک ودامنه جزئ آهسته وجود دارد(70،80). به هر حال پویایی اکسیژن ممکن است در پاسخ به تمرینات مختلف دچار تغییر شود(7078،64). تمرینات (تناوبی) اینتروال با شدت بالا(HIIT)[3] یک نوع ورزش است که می تواند توسط ورزشکاران نخبه و افراد تمرین نکرده استفاده شود(18). HIIT  شامل تمرین با شدت بالا و همراه با یک فاصله زمانی بین مراحـل ورزش است. یکی از مزایای HIIT آن است که وقت گیر نیست در حالی که نتایج و مقایسه های سودمند و مفید ارائه میکند(51). لذا تمرینات با مدت زمان کوتاه یک ابزاری است که میتواند با پروتکل های تمرینی همراه باشد تا روند زمان سازگاری به تمرین را در افراد تمرین ندیده بهبود دهد(18). گزارشات تحقیقی در ورزش با شدت متوسط نشان می دهند پویایی تحویل اکسیژن به عضله افزایش میابد که در آن سرعت جذب اکسیژن عضله محدود نمی شود. اما این سوال پیش آمد که آیا در ورزش با شدت بالا تحویل اکسیژن و جذب اکسیژن کند تر نمی شود؟