پروانه (جواز) کار

پروانه کار یک گواهی مکتوب است که توسط فرد مجاز ارائه می‌شود و مشخص می‌کند که انجام کاری معین توسط فرد معین در یک محل و طی زمانی مشخص، ایمن است. در پروانه کار مشخص می‌شود که چه اقداماتی باید انجام شود و چه احتیاطاتی باید لحاظ گردد تا ایمنی تأمین شود. پس با روش و محل کار ارتباط دارد.

هدف از این سیستم، آموزش و کارآزمودگی افراد، مخصوصاً افرادی است که در پایان به‌عنوان فرد مجاز پروانه کار را امضاء می‌کنند.

پروانه کار معمولا به هنگام انجام کارهای تعمیراتی و زمانی که عملیاتی غیر از عملیات عادی یک واحد انجام می‌گیرد، صادر می‌شود و برای کارهای مختلفی چون کار گرم، کارسرد، کار با تجهیزات الکتریکی فشار قوی، ورود به محیط‌های بسته، رادیئ گرافی و پرتو افکنی، کار با غبارات خطرناک، حفاری و غیره کاربرد دارد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384) (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-3) برگه اطلاعات ایمنی مواد[1]

خطرات مواد شیمایی توام با ازدیاد مصرفشان در صنایع مختلف افزایش یافته و از طرفی چون به خاطر سپردن خطرات مواد شیمیایی گوناگون و چگونگی مقابله با آنها برای هر شخص امکان پذیر نیست جهت سهولت در مورد آگاهی از خطرات هر ماده شیمیایی از یک برگه اطلاعاتی استفاده می‌شود که اطلاعات مفیدی در آن کنجانده شده است.

مشخصات ماده شیمیایی، خطرات و مقادیر آن، مشخصات فیزیکی، اطلاعات آتش سوزی و انفجار و واکنش‌های مربوطه، خطرات بهداشتی، نحوه جمع آوری ضایعات، نحوه پیشگیری و حفاظت ویژه از مندرجات برگه اطلاعات ایمنی مواد می‌باشد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384) (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-4) تجزیه و تحلیل حوادث

متخصصین ایمنی بر این باورند که بطور کلی می‌توان از بروز حوادث جلوگیری نمود. به همین خاطر در کشورهای صنعتی پیشرفته مبارزه وسیعی به‌منظور پیشگیری از حوادث صورت گرفته است. در این رابطه کلیه وسایل و تجهیزات حفاظتی قابل تصور و همچنین مقررات و استانداردهای ایمنی به کار گرفته شده تا میزان و شدت حوادث به سطح مطلوبی تنزل یابد. علاوه بر این به منظور کاهش حوادث در صنایع مخاطره آمیز لازم است که ابتدا یک سیتم موثر جهت بررسی و تهیه گزارش حوادث تدوین گردد تا با بهره گرفتن از آن بتوان با تجزیه و تحلیل حوادث از تکرار آنها و اتلاف سرمایه‌های مالی و انسانی جلوگیری نمود.

به طور طبیعتی اجرای این سیستم نیاز به تدوین روش‌های مناسب و مطلوب دارد. بررسی و گزارش حوادث بطور کلی به منظور رسیدن به اهداف زیر انجام‌ می‌گیرد:

• آگاه ساختن کلیه کارکنان از چگونگی بروز حادثه با ارائه جزئیات کافی آن
• روشن نمودن علت حوادث و توصیه های لازم جهت اقدامات اصلاحی به منظور پیشگیری از تکرار آنها
• جوابگویی به مسئولین مربوط بنا به ضروریات قانونی
• کمک به آسیب دیدگان احتمالی و کل تشکیلات جهت تفهی تجربیات حاصله و جبران خسارات وارده.

برای مفید بودن تجزیه و تحلیل لازم است گزارش حوادث به صورت مناسب تهیه شود. در تهیه گزارش حادثه باید تمام جزئیات بصورت ساده و قابل فهم درج شود، به طوریکه مجموعه رویدادهایی که قبل از بروز حادثه، در حین بروز حادثه و یا پس از حادثه رخ داده‌اند مشخص شود. علاوه بر آن باید توصیف کاملی از ضرر و زیان و خسارت‌های وارده ارائه شود. ضروری است که نام افراد آسیب دیده و میزان آسیب دیدگی آنها عنوان شود. همچنین کلیه مدارک و شواهد بدست آمده باید به دقت بررسی و گزارش گردد.

تهیه گزارش حادثه در صورت امکان باید در محل رخداد و  بلافاصله پس از وقوع انجام گیرد. علاوه بر این لازم است آمار و اطلاعات دوره‌ای ( ماهیانه و سالیانه ) جهت انجام بررسی های کلان تهیه گردد.

افراد تیم بررسی حوادث باید آگاهی و دانش کافی از موارد تحت بررسی، محیط کار، روش‌های اجرایی و مواد مصرفی فرایند داشته باشند. علاوه بر این برای برقراری ارتباط موثر با افراد توانایی داشته باشند و در هنگام مصاحبه بتوانند در حین جلب اعتماد، اضطراب را در افراد کاهش دهند.

پس از جمع‌ آوری حقایق مربوط به حادثه باید واقعیت‌های دریافتی به سه صورت مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرند:

1. چه کسی و یا چه چیزی با حادثه مورد نظر ارتباط داشته است.
2. چه خطراتی وجود داشته است.
3. چه کنترل‌هایی دچار نقص شده‌اند.

MSDS

ایجاد ساختاری برای ارزیابی عملکرد HSE پیمانکاران در پروژه‌های عمرانی (با مطالعه موردی پیمانکاران سازمان مهندسی و عمران شهر تهران))

 بازدیدهای دوره‌ای ایمنی/ بازرسی ایمنی

به‌منظور ارزیابی شرایط محیط کار و میزان رعایت استانداردها و قوانین ایمنی و نیز آماده بکار بودن تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی لازم است بازدیدهایی بصورت دوره‌ای و منظم صورت گیرد. فواصل زمانی بازدیدها/بازرسی‌ها بسته به مناطق، تجهیزات و شرایط مورد نظر، متغییر خواهد بود.

استفاده از چک‌لیست ایمنی در بازرسی واحدهای مختلف مفید واقع می‌گردد. علاوه برآن توصیه می‌شود که نکات ناایمن و اقدامات پیشنهادی به هنگام سرکشی از واحدها ثبت شده و مورد بررسی قرار گیرند.

2-3-4-6) ارزیابی پیمانکاران فرعی

گاهی اوقات ممکن است برخی از کارهای اجرایی در یک سازمان توسط یک شرکت پیمانکاری (خارج از محیط سازمان) صورت گیرد. عدم رعایت ضوابط ایمنی توسط پیمانکاران ممکن است باعث بروز حوادثی گردد که سازمان بدون تاثیر از آن نخواهد بود. این مساله به دلیل احتمال عدم آشنایی کافی کارکنان پیمانکاران با محیط سازمان شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد. لذا لازم است که در ابتدای ورود کارکنان به داخل مجتمع آموزش‌های ایمنی لازم به آنها داده شود و پس از آن نیز بصورت مداوم وضعیت آنها از لحاظ ایمن بودن شرایط کاری بررسی گردد.  (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384) (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-7) معاینات دوره‌ای

در مدیریت HSE این الزام وجود دارد که کلیه افراد سازمان در دوره‌های زمانی مشخص نسبت به معاینات دوره‌ای و انجام تست‌های پزشکی اقدام نمایند. این تست‌ها بر اساس مخاطرات و آلودگی‌هایی که افراد در معرض آن قرار دارند تعیین می‌گردد و بر اساس آن میزان سلامتی افراد مشخص می‌گردد.

این روش می‌تواند به عنوان ابزاری در نیازسنجی آموزش و ارزیابی آموزش در سطح رفتاری مورد استفاده قرار گیرد.

2-3-4-8) اندازه‌گیری آلاینده‌های محیط

با توجه به فعالیت‌ها و تکنولوژی‌‌هایی که در هر سازمان موجود می‌باشد مخاطرات محیط کار و آلاینده‌های مرتبط با آن متفاوت می‌باشد. این آلاینده‌ها می‌بایست در یک حد مجاز قرار داشته‌باشند. به عنوان مثال میزان مجاز شدت صوت در یک محیط‌کاری نبایستی در یک شیفت کاری از 80 دسی‌بل تجاوز نماید که این موضوع به‌وسیله ابزار و تجهیزات خاصی اندازه‌گیری می‌شود و در صورتیکه میزان آن از حدمجاز بیشتر باشد می‌بایست اقدامات مقتضی را در این خصوص به انجام رساند.

با توجه به شدت و میزان تماس آلاینده‌هایی که افراد در معرض آن قرار دارند این موضوع می‌تواند ابزاری جهت نیازسنجی آموزش برای مقابله با آن و نیز ابزاری به منظور ارزیابی اقدامات صورت گرفته جهت کاهش اثرات آن باشد. (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-9)  استفاده از تجهیزات حفاظت فردی[1]

زمانی که نتوان ریسک ناشی از تماس با خطرات موجود را با بهره گرفتن از روش‌های کنترلی دیگر به حداقل ممکن رساند، می‌توان از وسایل حفاظت فردی مانند کلاه ایمنی، عینک، دستکش، چکمه و پوتین، ماسک‌های تنفسی و لباس‌های کار ویژه استفاده کرد. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی به منظور کاهش آثار مخاطرات محیط کار صورت می‌پذیرد. به منظور تهیه تجهیزات حفاظت فردی مناسب علاوه بر نوع، محل و شرایط محیطی به منظور کاهش اثرات عوامل زیان‏آور و خطرات موجود، راحتی افراد و ایجاد نظم و انضباط و نیز چگونگی توزیع و نظارت بر نحوه استفاده از این تجهیزات در محیط کار نیز باید مد نظر قرار گیرد.

تجهیزات حفاظت فردی به سه منظور استفاده می‌شود :

1- به عنوان مکمل اقدامات اساسی ایمنی بر روی محیط و پیرامون کارگر و آنچه که در اختیار دارد .

2- به عنوان ابزار کاری تلقی شده که بدون آن‌ ها پرداختن به شغل مورد نظر غیر ممکن است .

3- در شرایطی که اقدام اساسی ایمنی مشکل و یا محتاج زمان می‌‌باشد در این صورت تنها امکان تامین شرایط ایمنی برای افراد بطور موقت خواهد بود .

استفاده از وسایل استحفاظی فردی در آخرین مرحله از کنترل خطرات صورت می‌گیرد و کلیه کارکنان باید بطور دائم از وسائل ایمنی از قبیل کلاه ، کفش، عینک ، دستکش و غیره استفاده نمایند.

با توجه به شرایط عملیاتی افراد و شرح وظایف آنان و اینکه این افراد با چه مخاطرات یا آلاینده‌هایی سروکار دارند، تحلیلی صورت می‌گیرد و خروجی آن تحت عنوان ماتریس لوازم حفاظت فردی استخراج می‌گردد. نحوه تأمین، مشخصات فنی و نوع این لوازم و نیز نحوه استفاده از آنها، نکاتی است که می‌بایست در قالب دوره‌های آموزشی به افراد آموخته شود و در حین آموزش وجود آنها به عنوان ابزار کمک آموزشی اجتناب‌ناپذیر است. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384)

PPE (Personal Protective Equipment)

تحلیل سود-فایده[1]

کلیه هزینه‌هایی که در سازمان به منظور کنترل مخاطرات HSE انجام می‌شود به دو دسته هزینه‌های انطباق و هزینه‌های عدم انطباق تقسیم می‌گردد.

هزینه‌های انطباق به آن دسته از هزینه‌ها گفته می‌شود که سازمان با برنامه جهت کاهش حوادث ، بیماری‌ها و آسیب به محیط‌زیست انجام می‌دهد مانند آموزش، خرید لوازم حفاظت فردی، انجام بازدیدهای دوره‌ای و … .

هزینه‌های عدم انطباق به آن دسته از هزینه‌هایی گفته‌میشود که ناخواسته در اثر بروز حوادث، بیماری‌ها و آسیب به محیط‌زیست به سازمان تحمیل می‌شود مانن خسارت به تجهیزات و نیروی انسانی، شکایا و جرائم و .. .

با تحلیل این دو دسته از هزینه‌ها می‌توان به اثربخش بودن فعالیت‌ها، برنامه‌ها و هزینه‌های صرف شده برای کنترل مخاطرات پی برد که بخشی از این تحلیل به اثربخش بودن دوره‌های آموزشی برگزار شده مربوط می‌گردد. (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-11)  پایش شاخص‌های HSE

به منظور ارزیابی میزان اثربخشی اقدامات صورت پذیرفته در مدیریت HSE تعریف و اندازه‌گیری شاخص‌های مفید و مؤثر اجتناب ناپذیر است.

به عنوان مثال یکی از معروفترین شاخص‌های مدیریت HSE، شاخصی است تحت عنوان [2]MTIF “متوسط زمان مفید کاری ازدست رفته در سازمان به واسطه حوادث یا بیماری‌ها در ازای هر یک میلیون ساعت کاری". به عنوان مثال اگر شرکتی دارای 500 نفر پرسنل باشد ودر یک دوره یک ساله 250ساعت کاری مفید پرسنل در اثر حادثه یا بیماری از دست رفته باشد، شاخصMTIF به این ترتیب محاسبه خواهد شد:

کل زمان مفید کاری در طول یک سال برای 500نفر از پرسنل (با احتساب حدودی 2000 ساعت کاری مفید در سال) معادل 000/000/1 ساعت خواهد بود.

پس شاخص   MTIF در این سازمان عدد 250 است که عدد بسیار بزرگی است. (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-12) ساماندهی محیط کار

5S   به عنوان یکی از تکنیک‌های مورد استفاده برای ساماندهی و منظم کردن محیط کار بالاخص در پروژه‌های عمرانی با عناوین مختلفی معروف شده است. نظام آراستگی یا همان 5S در کشور ژاپن بصورت نهادینه مورد استفاده قرار گرفت و نتایج خوبی را نیز به ارمغان داشت. پیاده سازی این نظام در شرکت هاو سازمان ها علاوه بر سازماندهی محیط کار عاملی موثر در ایجاد مشارکت بین کارکنان و حفظ سلامتی روانی می‌باشد. مشارکت تک‌تک کارکنان باعث ارتقاء فرهنگ کار مدیریت کیفیت جامع تاکنون و همچنین احساس تعلق آنان به محیط کار می‌شود. بیاد داشته باشیم که همیشه یک تیم خوب، چیزی بیش از حاصل جمع آن است. نظام ساماندهی محیط کار با حذف و کاهش عوامل آلاینده محیط کار، فراهم نمودن ایمنی شغلی از طریق مشخص نمودن حوزه‏های کاری، کاهش نرخ حوادث از طریق کاهش ریخت و پاش‏های محیط کار، کاهش ضایعات، سهولت در جابه‏جایی وسایل نقلیه، فراهم کردن شرایط مناسب کار با تجهیزات و ماشین‏آلات و…   نقش بسیار مهمی در ارتقاء وضعیت HSE در محیط کار دارد.

سیستم5S  به ظاهر ساده و قابل فهم است و انجام اصول آن نیز به ظاهر ساده به نظر میآید که گویی در یک چشم بر هم زدن میسر است، ولی در اجراء این چنین نیست . لذا تحقق مشارکت همه افراد در کار در کلیه رده‌های سازمانی اعم از کارخانه و ستاد امری ضروری است. همه سعی می کنند خانه خود را پاکیزه و مرتب نگه دارند. پس با پیروی از اصول  5S محیط کار را هم، بعنوان خانه دوم تلقی کنیم. این اصول به خانه و محیط کار ختم نمیشود بلکه گسترش  آن به سطح  شهر در کشور سنگاپور بخوبی رفتار اجتماعی ایجاد نموده است. رعایت  ” شهر ما خانه ما“   که توسط شهرداری ها تبلیغ می‌گردد در این راستا است. همه ما، در زندگی روزمره، آداب و رسومی داریم که با انجام آنها می‌کوشیم کیفیت بهتری به زندگی خود بدهیم. خواسته‌های نظام آراستگی از یک سازمان که در پروژه‌های عمرانی دخیل است، را می‌توان به شرح ذیل طبقه‌بندی نمود. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384)

HSE Cost-benefit analysis

Mean Time Injery Ferequency

تفکیک و تعمیر

     با تعیین ساز و کارهای بهینه، می‌توان راهکارهایی به منظور جداسازی اقلام و تجهیزات لازم و کاربردی از غیر لازم‌ها و غیرکاربردی‌ها و نیز نحوه خروج آنها از محیط کار و همچنین تعمیر، تعویض یا تصحیح معایب و نواقص؛ تعیین و تدوین نمود.

در این مرحله ابتدا کلیه اقلام غیر ضروری را از اقلام ضروری برابر دستورالعمل های تنظیمی و بر اساس مدیریت دیداری جدا نموده و سپس برای اقلام غیرضروری را تعیین تکلیف می‌کنیم. هر فردی در هر جایی که کار می کند باید عمل پاکسازی را بصورت گروهی در پایان کار انجام دهد دور ریختن اقلامی که به آنها نیاز نداریم، مبارزه با علل آلودگی و تمیز کردن محل کار، ساماندهی انبارها حذف آلودگی‌ها و گرد وغبار (استفاده از تهویه مطبوع در محل های لازم) پیشگیری از علل آلودگی از جمله فعالیت های این اصل است. ذخیره سازی اشیاء و اطلاعات به صورتی نا منظم و غیر انتخابی حاصلی جزء به هم ریختگی محیط کار و دوباره کاری ندارد و همواره باید اقلام و اشیاء غیر ضروری را به دور ریخت. در حقیقت ساماندهی هنر دور ریختن اشیایی است که به آن ها احتیاج نداریم. (نصر آزادانی, و غیره 1388)

2-3-4-12- 2) نظم و ترتیب

پیمانکار باید ساز و کار مناسبی به منظور مرتب کردن ابزار، تجهیزات، ماشین‌آلات و اطلاعات تهیه و تدوین نماید و مکان مناسب برای آنان درنظربگیرد به نحوی که با سرعت و سهولت قابل دسترس باشند. نظم و ترتیب به معنی قرار دادن اشیاء در مکانهای مناسب و مرتب به نحوی که بتوان از آنها به بهترین وجه استفاده کرد. نظم و ترتیب راهی است برای یافتن و بکار بردن اشیاء مورد نیاز بدون انجام جستجوهای بیهوده هنگامی که هر چیز با توجه به کارکرد و در نظر گرفتن کیفیت و ایمنی کار در جای مناسب و مشخص قرار داشته باشد، محل کار همواره  منظم و مرتب خواهد بود. بدین منظور باید همه وسایل مورد نیاز را دقیقا شناسائی کرده و کارکرد هر یک از آنها را نیز مشخص نماییم.

2-3-4-12- 3) پاکسازی محیط

از دیدگاه 5S پاکیزه سازی عبارت از دور ریختن زوائد و پاکیزه کردن اشیاء از آلودگیها و مواد خارجی است. به عبارت دیگر پاکیزه سازی نوعی بازرسی است بازبینی و پاکیزگی محیط کار برای حذف آلودگی مورد تاکید در این بخش از نظام 5S قرار دارد. برخی از لوازم ، تجهیزات و مکانها لزوما باید بسیار پاکیزه و عاری از هر نوع آلودگی نگهداری شوند بنابراین لازم است که آنها را دقیقا شناسایی نموده و بر این باور بود که پاکیزه سازی تنها تمیز کردن محل کار و لوازم موجود در آن نیست، بلکه پاکیزه سازی امکان انجام بازرسی و بازبینی را بایستی فراهم آورد. پیمانکار باید به منظور پاکسازی محیط کار، موارد ذیل را اجرا نماید:

• انجام هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی لازم
• تفکیک محیط کار و تقسیم کار
• تعیین دامنه، مصادیق و راه‌های رفع آلودگی محیطی، صوتی، تصویری، شیمیایی و اشعه، هوا، آب
• تعیین دامنه، مصادیق و راه‌های رعایت بهداشت عمومی
• تهیه وسایل و لوازم پاکیزه‌سازی
• انجام مشارکت همگانی برای پاکیزه‌سازی
• زمان‌بندی اجرای پاکسازی
• تهیه چک‌لیست بازبینی پاکسازی تجهیزات و وسایل
•  

2-3-4-12- 4)  استانداردسازی، تداوم و ایمنی

استاندارد سازی بیان کننده یک وضعیت است، یعنی وضعیتی که پس از انجام مکرر ساماندهی ، نظم  و ترتیب و پاکیزگی و توجه ویژه به آنها حاصل می شود.تاکید اصلی در استاندارد سازی متوجه مدیریت است که با بهره گرفتن از چک لیستهای مناسب و استاندارد کردن مقررات با بهره گرفتن از نوآوری و خلاقیت ، محیط کار را به نحوی استاندارد و کنترل نماید که همواره همه عوامل با سرعت و دقت لازم مورد استفاده قرار گیرند. پیمانکار باید به منظور استاندارد سازی و حفظ وضع مطلوب ناشی از اجرای تفکیک، ترتیب، تمیزی و رعایت ایمنی درکار ترتیبی اتخاذ نماید. به همین منظور پیمانکار بایستی به منظور تداوم استقرار سیستم ساماندهی محیط کار، از انجام فعالیتهای ذیل اطمینان حاصل کند:

• جلب همکاری و مشارکت همگانی
• تشویق و ایجاد انگیزه برای تداوم اجرای سیستم ساماندهی محیط کار
• تداوم پیاده سازی تفکیک، ترتیب و تمیزی (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384)

2- 3-4-12- 5) آموزش و انضباط

عبارت است از آموزش عادات و توانایی ها جهت انجام یک وظیفه خاص، نکته اصلی در اینجا ایجاد عادات درست به جای عادات نادرست است. این کار را باید از طریق آموزش شیوه های درست انجام کار به افراد و تمرین دادن آنان در این زمینه آغاز نمود. همچنین این تمرین ها از طریق وضع مقررات و پیروی جدی از آنها تحقق می پذیرد به عبارت دیگر انضباط فرایند تکرار و تمرین انجام یک کار است.  (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384)

2-3-5) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی

2-3-5-1) ایمنی حفاری و گودبرداری

حفاری و گودبرداری عبارت است از حفر کانال‌ها و ایجاد فضاهای مناسب در زمین جهت احداث یک سازه مشخص (پی‌کنی) و یا لوله‌گذاری برای خدمات مختلفی چون خطوط انتقال گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و غیره که بطور عمده با خاک‌برداری یا سنگ‌برداری و یا ترکیبی از این دو و نیز تخلیه خاک و سنگ از محل، همراه است. این نوع کارها معمولاً همراه با حوادث کشنده و جدی فراوانی هستند. بررسی‌های بعمل آمده از 50 مطالعه موردی نشان داد که نزدیک به 3/2 درصد از حوادث در حفاری‌های با عمق کمتر از 10 فوت روی داده است لذا در این خصوص سه نکته اساسی همواره باید مورد توجه قرار گیرد: نخست اینکه مخاطرات مختلف زیادی ( همچون ریزش زمین، فروریختن ساختمان‌های مجاور و … ) در این نوع کار وجود دارد که می‌بایست بطور کامل شناسایی گشته و اقدامات کنترلی لازم برای هر یک از آن‌ ها باید انجام شود، نکته دوم اینکه ماهیت کوتاه مدت و کم هزینه کار در قیاس با هزینه‌های ایمن‌سازی (شمعک‌گذاری و پوشش دیواره کانال و نیز هزینه‌های عقب‌زدن و درهم شکستن دیواره‌های کانال) بهانه خوبی است که از اقدامات ایمنی لازم صرف‌نظر گشته و یا آن‌ ها بی‌اهمیت تلقی گردند و سرانجام نکته سوم اینکه در تشخیص وجود خطر ممکن است اشتباهاتی بوجود آید. مثلاً ظاهر برخی خاک‌ها می‌تواند باعث پدید آمدن احساس کاذب امنیت گردد که این خود مخاطره‌ای جدی است؛ مثال دیگر عدم دقت در تشخیص پایداری شیب در کانال‌ها است که نیازمند تحقیقات سیستماتیک در زمینه مکانیسم خاک آن محل می‌باشد‌. لذا خطر فروریختن دیوارهای جانبی نباید به احتمال و شانس سپرده شود. بدین منظور یک بازرسی مقدماتی از زمین مورد حفاری باید انجام گیرد تا یک روش مناسب کاری مشتمل بر کلیه احتیاط‌های ایمنی لازم ایجاد و مورد استفاده قرار گیرد‌.

به طور کلی دو روش برای گودبرداری از لحاظ وسیله انجام کار وجود دارد که عبارتند از:

1. 1. روش دستی: در صورت محدودیت زمین یا عدم دسترسی به ماشین آلات از این روش که از بیل، کلنگ و فرغون استفاده می‌شوند، انجام می‌شوند.

1. روش مکانیزه: معمولاً در عمده گودبرداری‌ها از این روش استفاده می‌شوند که از ماشین آلاتی چون بیل مکانیکی و لودر استفاده می‌شوند.

از دیدگاه نوع محدودیت زمین نیز گودبرداری دو روش دارد:

1. گودبرداری در زمین‌های محدود

در زمین‌های کوچکی که اطراف آن ساختمان باشد (زمین‌های محدود)، کار گودبرداری بسیار حساس‌تر می‏باشد. چرا که گودهایی که در مجاورت بناهای موجود ایجاد می‌شود می‌توانند به پایداری بناها لطمه وارد نموده و ایجاد خساراتی بنمایند. جهت برطرف نمودن اینگونه خطرات این روش گودبرداری معمولاً همراه با شمع بندی (سازه نگهبان موقت) اجرا می‌شوند.

2. گودبرداری در زمین های نامحدود :

در زمین‌های نسبتاً بزرگ که اطراف آن هیچگونه ساختمانی نباشد، کار گودبرداری توسط بیل مکانیکی، لودر و با شیب مناسب انجام شده و با کامیون به خارج محوطه حمل می‌گردد. چنانچه نیاز به گودبرداری در عمق نسبتاً زیاد باشد، این کار در لایه‌های مختلف، به تدریج انجام می‌پذیرد. رعایت حداکثر شیب مجاز دیواره گودال (از نکات مهم این روش می‌باشد) (نصر آزادانی, و غیره 1388)

به منظور برنامه‌ریزی جهت عملیات گودبرداری و حفاری می‏بایست برخی نکات نظیر ذیل را در نظر گرفت:

2-3-5-1-1) تعیین شرایط خاک

قبل از شروع بکار حفاری باید نوع خاک را در محل تعیین کرده و پس از آن آخرین حفاری در آن مناطق را بررسی نمود. اگر خطرات پنهانی وجود داشته باشند ( مانند سرویس‌های نامعین زیرزمینی یا خاک‌های آلوده به سوخت نشت شده از مخزن‌های قدیمی زیرزمینی)، باید آن‌ ها را کشف نمود. سپس سرویس‌های هوایی را ملاحظه کرده و در صورت وجود خطوط تلفن، برق و … که ممکن است خطرساز باشند با مالکین آن‌ ها مشورت نمایید.

2-3-5-1-2) سرویس‌های زیرزمینی

قبل از شروع به کار حفاری، باید سرویس‌های زیرزمینی (مانند لوله‌های گاز ، آب ، فاضلاب و خطوط تلفن و برق) را معین نموده و مطمئن گردید که در محل خود محکم قرار دارند.

سرویس‌های زیرزمینی که تا 600 میلیمتر (2 فوت) از حفاری فاصله دارند باید بوسیله دست یا سایر سیستم‌های مجاز اطرافشان حفاری گردد. سپس هنگامی که زیر آن‌ ها از خاک خالی شد باید پشتیبان مناسبی برای آن بکار برد. در صورت صدمه دیدن آن فوراً باید به صاحب سرویس اطلاع داد. قبل از شروع بکار در ترانشه‌ها و کانال‌های فاضلاب وضعیت جوی را کنترل نمایید و مطمئن شوید آلاینده‌های خطرساز وجود نداشته و اکسیژن کافی موجود باشد. در کانال‌های فاضلاب نیز وجود گازهای سمی و قابل احتراق را باید کنترل گردند .

2-3-5-1-3) روش‌های کنترل مخاطرات

 شاغلین در گودبرداری‌ها در معرض بسیاری از خطرها قرار دارند، ولی عمده‌ترین آن‌ ها خطر فروریختگی می‌باشد. از این رو جهت حدف و کنترل اینگونه خطرات توصیه شده که جهت کارکردن کارکنان در گودال‌ها از شیبدارسازی و پله‌بندی دیواره‌های گودال یا پشتیبانی از دیواره‌های گودال یا قراردادن سپر حفاظتی بین دیواره‌های گودال و فضای کار، استفاده گردد. طراحی یک سیستم حفاظتی جهت حذف و کنترل مخاطرات بستگی چند عامل دارد که عبارتند از: نوع خاک، عمق برش، رطوبت موجود در خاک، تغییرات ناشی از آب و هوا یا سایر عملیات در حال اجرا در آن حوزه.

2-3-5-1-4) شیبدار سازی ( Sloping )

یکی از روش‌های اطمینان‌سازی ایمنی در گودال‌ها، شیب‌دار نمودن دیواره‌های گودال‌های با عمق بیشتر از 20 فوت ( 6 متر ) می‌باشد که بستگی به نوع خاک دارد که در شکل 2-3 نشان داده شده است.