تفکیک و تعمیر
با تعیین ساز و کارهای بهینه، می‌توان راهکارهایی به منظور جداسازی اقلام و تجهیزات لازم و کاربردی از غیر لازم‌ها و غیرکاربردی‌ها و نیز نحوه خروج آنها از محیط کار و همچنین تعمیر، تعویض یا تصحیح معایب و نواقص؛ تعیین و تدوین نمود.
در این مرحله ابتدا کلیه اقلام غیر ضروری را از اقلام ضروری برابر دستورالعمل های تنظیمی و بر اساس مدیریت دیداری جدا نموده و سپس برای اقلام غیرضروری را تعیین تکلیف می‌کنیم. هر فردی در هر جایی که کار می کند باید عمل پاکسازی را بصورت گروهی در پایان کار انجام دهد دور ریختن اقلامی که به آنها نیاز نداریم، مبارزه با علل آلودگی و تمیز کردن محل کار، ساماندهی انبارها حذف آلودگیها و گرد وغبار (استفاده از تهویه مطبوع در محل های لازم) پیشگیری از علل آلودگی از جمله فعالیت های این اصل است. ذخیره سازی اشیاء و اطلاعات به صورتی نا منظم و غیر انتخابی حاصلی جزء به هم ریختگی محیط کار و دوباره کاری ندارد و همواره باید اقلام و اشیاء غیر ضروری را به دور ریخت. در حقیقت ساماندهی هنر دور ریختن اشیایی است که به آن ها احتیاج نداریم. (نصر آزادانی, و غیره 1388)
2-3-4-12- 2) نظم و ترتیب
پیمانکار باید ساز و کار مناسبی به منظور مرتب کردن ابزار، تجهیزات، ماشین‌آلات و اطلاعات تهیه و تدوین نماید و مکان مناسب برای آنان درنظربگیرد به نحوی که با سرعت و سهولت قابل دسترس باشند. نظم و ترتیب به معنی قرار دادن اشیاء در مکانهای مناسب و مرتب به نحوی که بتوان از آنها به بهترین وجه استفاده کرد. نظم و ترتیب راهی است برای یافتن و بکار بردن اشیاء مورد نیاز بدون انجام جستجوهای بیهوده هنگامی که هر چیز با توجه به کارکرد و در نظر گرفتن کیفیت و ایمنی کار در جای مناسب و مشخص قرار داشته باشد، محل کار همواره منظم و مرتب خواهد بود. بدین منظور باید همه وسایل مورد نیاز را دقیقا شناسائی کرده و کارکرد هر یک از آنها را نیز مشخص نماییم.
2-3-4-12- 3) پاکسازی محیط
از دیدگاه 5S پاکیزه سازی عبارت از دور ریختن زوائد و پاکیزه کردن اشیاء از آلودگیها و مواد خارجی است. به عبارت دیگر پاکیزه سازی نوعی بازرسی است بازبینی و پاکیزگی محیط کار برای حذف آلودگی مورد تاکید در این بخش از نظام 5S قرار دارد. برخی از لوازم ، تجهیزات و مکانها لزوما باید بسیار پاکیزه و عاری از هر نوع آلودگی نگهداری شوند بنابراین لازم است که آنها را دقیقا شناسایی نموده و بر این باور بود که پاکیزه سازی تنها تمیز کردن محل کار و لوازم موجود در آن نیست، بلکه پاکیزه سازی امکان انجام بازرسی و بازبینی را بایستی فراهم آورد. پیمانکار باید به منظور پاکسازی محیط کار، موارد ذیل را اجرا نماید:
- انجام هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی لازم
- تفکیک محیط کار و تقسیم کار
- تعیین دامنه، مصادیق و راه‌های رفع آلودگی محیطی، صوتی، تصویری، شیمیایی و اشعه، هوا، آب
- تعیین دامنه، مصادیق و راه‌های رعایت بهداشت عمومی
- تهیه وسایل و لوازم پاکیزه‌سازی
- انجام مشارکت همگانی برای پاکیزه‌سازی
- زمان‌بندی اجرای پاکسازی
- تهیه چک‌لیست بازبینی پاکسازی تجهیزات و وسایل
2-3-4-12- 4) استانداردسازی، تداوم و ایمنی
استاندارد سازی بیان کننده یک وضعیت است، یعنی وضعیتی که پس از انجام مکرر ساماندهی ، نظم و ترتیب و پاکیزگی و توجه ویژه به آنها حاصل می شود.تاکید اصلی در استاندارد سازی متوجه مدیریت است که با بهره گرفتن از چک لیستهای مناسب و استاندارد کردن مقررات با بهره گرفتن از نوآوری و خلاقیت ، محیط کار را به نحوی استاندارد و کنترل نماید که همواره همه عوامل با سرعت و دقت لازم مورد استفاده قرار گیرند. پیمانکار باید به منظور استاندارد سازی و حفظ وضع مطلوب ناشی از اجرای تفکیک، ترتیب، تمیزی و رعایت ایمنی درکار ترتیبی اتخاذ نماید. به همین منظور پیمانکار بایستی به منظور تداوم استقرار سیستم ساماندهی محیط کار، از انجام فعالیتهای ذیل اطمینان حاصل کند:
- جلب همکاری و مشارکت همگانی
- تشویق و ایجاد انگیزه برای تداوم اجرای سیستم ساماندهی محیط کار
- تداوم پیاده سازی تفکیک، ترتیب و تمیزی (ادارهبهداشت،ایمنیومحیطزیستوزارتنفت 1384)
2- 3-4-12- 5) آموزش و انضباط
عبارت است از آموزش عادات و توانایی ها جهت انجام یک وظیفه خاص، نکته اصلی در اینجا ایجاد عادات درست به جای عادات نادرست است. این کار را باید از طریق آموزش شیوه های درست انجام کار به افراد و تمرین دادن آنان در این زمینه آغاز نمود. همچنین این تمرین ها از طریق وضع مقررات و پیروی جدی از آنها تحقق می پذیرد به عبارت دیگر انضباط فرایند تکرار و تمرین انجام یک کار است. (ادارهبهداشت،ایمنیومحیطزیستوزارتنفت 1384)
2-3-5) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روشهای کنترل آن در پروژه‌های عمرانی
2-3-5-1) ایمنی حفاری و گودبرداری
حفاری و گودبرداری عبارت است از حفر کانال‌ها و ایجاد فضاهای مناسب در زمین جهت احداث یک سازه مشخص (پی‌کنی) و یا لوله‌گذاری برای خدمات مختلفی چون خطوط انتقال گاز، آب، فاضلاب، برق، تلفن و غیره که بطور عمده با خاک‌برداری یا سنگ‌برداری و یا ترکیبی از این دو و نیز تخلیه خاک و سنگ از محل، همراه است. این نوع کارها معمولاً همراه با حوادث کشنده و جدی فراوانی هستند. بررسی‌های بعمل آمده از 50 مطالعه موردی نشان داد که نزدیک به 3/2 درصد از حوادث در حفاری‌های با عمق کمتر از 10 فوت روی داده است لذا در این خصوص سه نکته اساسی همواره باید مورد توجه قرار گیرد: نخست اینکه مخاطرات مختلف زیادی ( همچون ریزش زمین، فروریختن ساختمان‌های مجاور و … ) در این نوع کار وجود دارد که می‌بایست بطور کامل شناسایی گشته و اقدامات کنترلی لازم برای هر یک از آن ها باید انجام شود، نکته دوم اینکه ماهیت کوتاه مدت و کم هزینه کار در قیاس با هزینه‌های ایمن‌سازی (شمعک‌گذاری و پوشش دیواره کانال و نیز هزینه‌های عقب‌زدن و درهم شکستن دیواره‌های کانال) بهانه خوبی است که از اقدامات ایمنی لازم صرف‌نظر گشته و یا آن ها بی‌اهمیت تلقی گردند و سرانجام نکته سوم اینکه در تشخیص وجود خطر ممکن است اشتباهاتی بوجود آید. مثلاً ظاهر برخی خاک‌ها می‌تواند باعث پدید آمدن احساس کاذب امنیت گردد که این خود مخاطره‌ای جدی است؛ مثال دیگر عدم دقت در تشخیص پایداری شیب در کانال‌ها است که نیازمند تحقیقات سیستماتیک در زمینه مکانیسم خاک آن محل می‌باشد. لذا خطر فروریختن دیوارهای جانبی نباید به احتمال و شانس سپرده شود. بدین منظور یک بازرسی مقدماتی از زمین مورد حفاری باید انجام گیرد تا یک روش مناسب کاری مشتمل بر کلیه احتیاط‌های ایمنی لازم ایجاد و مورد استفاده قرار گیرد.
