به طور کلی دو روش برای گودبرداری از لحاظ وسیله انجام کار وجود دارد که عبارتند از:
-
- روش دستی: در صورت محدودیت زمین یا عدم دسترسی به ماشین آلات از این روش که از بیل، کلنگ و فرغون استفاده میشوند، انجام میشوند.
- روش مکانیزه: معمولاً در عمده گودبرداریها از این روش استفاده میشوند که از ماشین آلاتی چون بیل مکانیکی و لودر استفاده میشوند.
از دیدگاه نوع محدودیت زمین نیز گودبرداری دو روش دارد:
- گودبرداری در زمینهای محدود
در زمینهای کوچکی که اطراف آن ساختمان باشد (زمینهای محدود)، کار گودبرداری بسیار حساستر میباشد. چرا که گودهایی که در مجاورت بناهای موجود ایجاد میشود میتوانند به پایداری بناها لطمه وارد نموده و ایجاد خساراتی بنمایند. جهت برطرف نمودن اینگونه خطرات این روش گودبرداری معمولاً همراه با شمع بندی (سازه نگهبان موقت) اجرا میشوند.
- گودبرداری در زمین های نامحدود :
در زمینهای نسبتاً بزرگ که اطراف آن هیچگونه ساختمانی نباشد، کار گودبرداری توسط بیل مکانیکی، لودر و با شیب مناسب انجام شده و با کامیون به خارج محوطه حمل میگردد. چنانچه نیاز به گودبرداری در عمق نسبتاً زیاد باشد، این کار در لایههای مختلف، به تدریج انجام میپذیرد. رعایت حداکثر شیب مجاز دیواره گودال (از نکات مهم این روش میباشد) (نصر آزادانی, و غیره 1388)
به منظور برنامهریزی جهت عملیات گودبرداری و حفاری میبایست برخی نکات نظیر ذیل را در نظر گرفت:
2-3-5-1-1) تعیین شرایط خاک
قبل از شروع بکار حفاری باید نوع خاک را در محل تعیین کرده و پس از آن آخرین حفاری در آن مناطق را بررسی نمود. اگر خطرات پنهانی وجود داشته باشند ( مانند سرویسهای نامعین زیرزمینی یا خاکهای آلوده به سوخت نشت شده از مخزنهای قدیمی زیرزمینی)، باید آن ها را کشف نمود. سپس سرویسهای هوایی را ملاحظه کرده و در صورت وجود خطوط تلفن، برق و … که ممکن است خطرساز باشند با مالکین آن ها مشورت نمایید.
2-3-5-1-2) سرویسهای زیرزمینی
قبل از شروع به کار حفاری، باید سرویسهای زیرزمینی (مانند لولههای گاز ، آب ، فاضلاب و خطوط تلفن و برق) را معین نموده و مطمئن گردید که در محل خود محکم قرار دارند.
سرویسهای زیرزمینی که تا 600 میلیمتر (2 فوت) از حفاری فاصله دارند باید بوسیله دست یا سایر سیستمهای مجاز اطرافشان حفاری گردد. سپس هنگامی که زیر آن ها از خاک خالی شد باید پشتیبان مناسبی برای آن بکار برد. در صورت صدمه دیدن آن فوراً باید به صاحب سرویس اطلاع داد. قبل از شروع بکار در ترانشهها و کانالهای فاضلاب وضعیت جوی را کنترل نمایید و مطمئن شوید آلایندههای خطرساز وجود نداشته و اکسیژن کافی موجود باشد. در کانالهای فاضلاب نیز وجود گازهای سمی و قابل احتراق را باید کنترل گردند .
2-3-5-1-3) روشهای کنترل مخاطرات
شاغلین در گودبرداریها در معرض بسیاری از خطرها قرار دارند، ولی عمدهترین آن ها خطر فروریختگی میباشد. از این رو جهت حدف و کنترل اینگونه خطرات توصیه شده که جهت کارکردن کارکنان در گودالها از شیبدارسازی و پلهبندی دیوارههای گودال یا پشتیبانی از دیوارههای گودال یا قراردادن سپر حفاظتی بین دیوارههای گودال و فضای کار، استفاده گردد. طراحی یک سیستم حفاظتی جهت حذف و کنترل مخاطرات بستگی چند عامل دارد که عبارتند از: نوع خاک، عمق برش، رطوبت موجود در خاک، تغییرات ناشی از آب و هوا یا سایر عملیات در حال اجرا در آن حوزه.
2-3-5-1-4) شیبدار سازی ( Sloping )
یکی از روشهای اطمینانسازی ایمنی در گودالها، شیبدار نمودن دیوارههای گودالهای با عمق بیشتر از 20 فوت ( 6 متر ) میباشد که بستگی به نوع خاک دارد که در شکل 2-3 نشان داده شده است.