- وضعیت بدنی نامناسب (ناهنجار-بد)
۲.۵.۲. وضعیت بدنی ایده آل
از آنجاییکه نیروی جاذبه پیوسته به بدن وارد می­ شود، وضعیت بدنی ایده آل،
وضعیت بدنی است که در آن اجزا بدن بصورت عمودی در یک خط شده و خط ثقل از تمام
مفاصل عبور می­ کند. ساختار بدن طبیعی رسیدن به چنین وضعیت بدنی را غیر ممکن می­سازد
(کندال و همکاران، ۱۹۹۳، کیسنر و گولبی).
۳.۵.۲. وضعیت بدنی مطلوب
در وضعیت بدنی مطلوب، خط ثقل از نزدیک اغلب محور­های مفاصل (نه از خود مفاصل) عبور می­ کند. در نتیجه در وضعیت بدنی مطلوب گشتاور­های جاذبه­ای کوچک­اند و با گشتاور­هایی که با تنش پسیو لیگامان­ها و حداقل میزان فعالیت عضلانی بوجود آمده می ­تواند متعادل شوند (کندال و همکاران، ۱۹۹۳، کیسنر و گولبی).
وضعیت بدنی هر فردی نشانه­ای از سلامتی اوست. خوب راه رفتن، خوب نشستن، خوب ایستادن علاوه بر اینکه حرکت­های فرد را زیباتر می­سازد، با کارایی بیشتر و خستگی کمتر نیز همراه است، چرا که حداقل مصرف انرژی عضلانی همیشه در وضعیت ایده آل است. جهت برطرف شدن ناهنجاری­های اکتسابی وضعیت بدنی غیر صحیح، باید به بررسی و شناسایی ارتباط بین وضعیت غیر صحیح و عادت­های غلط با نوع درد و ناهنجاری پرداخت تا با اتکا و علم به اصلاح پذیری عوارض و انحرافات جسمانی در بین افراد از بروز عوارض ساختاری و غیر قابل درمان پیشگیری شود. در وضعیت بدنی خوب، سر و شانه­ها به صورت متعادلی روی لگن، ران و مچ پا­ها قرار می­گیرند و انحنا­های ستون مهره­ها در حد طبیعی است. در وضعیت بدنی بد، سر به سمت جلو می ­آید و زاویه مشخصی در سینه ایجاد می­ شود، شکم کاملاً شل است و به سمت جلو برجستگی دارد. انحنا­های ستون فقرات نیز بهم می­خورد و شانه­ها نسبت به لگن جابه جایی پیدا می­ کند (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹). تعریف ساده از وضعیت بدنی عبارتست از نحوه قرارگیری قسمت­ های مختلف بدن نسبت به یکدیگر در یک مقطع زمانی (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹، کیسنر و گولبی). این تعریف اصولاً توصیفی بوده و اشاره­ای به همه اعمال موثر در وضعیت بدنی نمی­کند. در این مورد تحقیقات زیادی وجود دارد. یکی از تحقیقات اشاره می­ کند که طرز ایستادن بعنوان منبع ذاتی تعیین کننده وضعیت بدنی، با مشخصه­های وابسته می­باشد. دومین رویکرد به مفاهیم حمایت مربوط می­ شود که به عنوان یکی از اصول ملاحظات عملکردی و آناتومیکال پیشنهاد شده است. در این مفهوم، بخش­های پروگزیمال و محوری بدن و عضلات مرتبط با آن­ها بعنوان عامل حمایت کننده ­ای برای عضلات دیستال

(مانند نقش دست برای اعمال رسیدن و چنگ زدن) عمل می­ کنند.
۴.۵.۲. تکامل وضعیت بدنی
ستون فقرات در افراد بزرگسال دارای جهار انحنا می­باشد. در حالیکه در بدو تولد فقط دارای یک انحنا مقعر C شکل است. انحنا­های سینه­ای و خاجی به همان حالت اولیه باقی می­مانند که به آن­ها قوس­های اولیه می­گویند. قوس­های لوردوز گردنی و کمری محدب بوده که بعد از تولد ایجاد می­شوند و به آن­ها قوس­های ثانویه می­گویند. لوردوز گردنی موقعی که نوزاد در حدود ۳ ماهگی شروع به کنترل سر می­ کند، شروع به شکل گیری کرده و در ۷-۶ ماهگی که قادر به نشستن می­ کند، بطور اولیه تکمیل می­ شود. در حالیکه لوردوز کمری همزمان با شروع ایستادن و راه رفتن کودک شکل می­گیرد. در گذر پیشرفت از مرحله سینه خیز رفتن تا راه افتادن کودک، که لگن خود را به شکل عمودی در می­آورد، نیاز به تعادل بیشتری وجود دارد. در واقع افزایش و شکل گیری انحنای کمری در پاسخ به نیرو­های گرانشی است که در نتیجه ایستادن، راه رفتن و نگهداری تنه بطور مستقیم بوجود آمده است. توسعه انحنا­های ستون فقرات معمولاً تا کامل شدن رشد ستون فقرات تقریباً تا ۱۷-۱۲ سالگی ادامه پیدا خواهد کرد. وجود این انحنا­ها بطور مستقیم با شکل و اندازه دیسک­های بین مهره­ای و جسم مهره­ها در ارتباط است (نیکولسن و همکاران، ۲۰۰۱).
وضعیت بدنی صحیح در صفحه ساجیتال
حالتی است که خط کشش ثقل فرضی از محل­های زیر عبور می­ کند: زائده ماستوئید و جسم مهره­ای گردنی، زائده آخرمی و جسم مهره­ای کمری- برجستگی بزرگ استخوان بازو، اپی کندیل خارجی، بخش جلویی قوزک جلویی قوزک خارجی مچ پا.
راستای مطلوب وضعیت بدنی از نمای قدامی- خلفی
در نمای قدامی خط ثقل بدن را به دو نیمه مساوی تقسیم می­ کند. سر در وضعیت مستقیم و بدون هیچ گونه چرخشی قرار دارد. خط ثقل صورت را به دو نیمه مساوی تقسیم می­ کند. چشم­ها، استخوان­های ترقوه و شانه­ها بایستی با زمین موازی باشند (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹).
در نمای خلفی زاویه تحتانی کتف بایستی با خط ثقل موازی بوده و فاصله آن­ها با خط ثقل در هر دو طرف مساوی باشد. چین­های گلوتئال و گودی کمر مساوی بوده، خار خاصره­ای قدامی فوقانی و خار خاصره­ای خلفی فوقانی بر روی خطی موازی با زمین قرار داشته و فاصله شان تا خط ثقل در هر دو طرف مساوی می­باشد. فاصله محور مفاصل ران، زانو و مچ با خط ثقل مساوی بوده و خط ثقل از وسط تنه مهره­ها عبور می­ کند (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹، کندال و همکاران، ۱۹۹۳، کیسنر و گولبی).
به حداقل رساندن مصرف انرژی و فشار­های وارد بر ساختار­های حمایتی، یکی از اهداف اولیه هر وضعیت بدنی است. هرگونه تغییر در وضعیت یا راستای نامناسب یکی از اجزا بدن باعث تغیر در اجزا مجاور و دیگر اجزا بدن شده و بدن خود را با این حالت تطابق داده یا آن را جبران می­ کند. تغییر از راستای مطلوب بدن، استرس را افزایش می­دهد. اگر استرس‌­ها مدت زمان زیادی وارد شوند، ساختار­های بدن تغییر خواهند کرد. برای مثال اگر عضلات برای مدت طولانی در وضعیت کوتاه شده قرار گیرند، سارکومرهایشان را از دست می­ دهند. این کوتاهی‌­های تطابقی علاوه بر جلوگیری از دامنه حرکتی کامل باعث وضعیت بدنی غیر طبیعی نیز می­شوند (پنجابی و همکاران، ۱۹۸۲، پنجابی، ۱۹۹۲، شان وی کوک و همکاران، ۱۹۹۷).
سیر تکاملی وضعیت بدنی
تغییر شکل انسان از حالت چهار دست و پا به شکل امروزی و راه رفتن روی دو پا، از طریق بسیاری از سازگاری­های دستگاه اسکلتی عضلانی در طی میلیون­ها سال به وقوع پیوسته است (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹). برای اینکه ستون فقرات انسان بتواند حرکات چرخشی و خمشی انجام دهد، مهره­ها در جائیکه اکنون آن­ها اندکی از هم فاصله دارند، تغییر شکل پیدا می­ کنند. اگرچه این حالت برای تحرک پذیری خیلی خوب است، اما ستون فقرات را بخصوص در ناحیه کمر یعنی جائیکه دیسک­ها ممکن است با فشار بیش از حد دچار فتق گردند، ضعیف نموده است. مضافاً اینکه مفصل خاجی کمری باید تمام وزن بالاتنه و تغییرات مفصل بندی را تحمل نماید و چنانچه بیش از حد تحت فشار قرار گیرد، به علت نحوه صف بندی جدید، یک ناحیه بی ثباتی در آن ایجاد می­گردد (کیسنر و گولبی). در نتیجه روند تکاملی یاد شده که ستون فقرات از شکل افقی به شکل عمودی تغییر وضعیت داده و ارتباط آن با سر و لگن خاصره نیز تغییر می­یابد. مرکز ثقل انسان نیز به سمت عقب و بین دو پا قرار می­گیرد و این حالت باعث آزادی عمل اندام­های فوقانی و افزایش حرکت ستون فقرات می­ شود. در نتیجه انعطاف پذیری ستون فقرات افزایش یافته و به همان نسبت اندازه مهره­ها در ناحیه کمری برای تحمل بار و فشار اضافی بعلت فعالیت حالت ایستاده افزایش می­یابد. با این وجود وضعیت بدنی ایستاده بعلت قرارگیری مرکز ثقل در بالا و بر روی یک محدوده کوچک یک وضعیت غیر پایداری را برای انسان بوجود می­آورد. در این خصوص برخی اعتقاد دارند که ریشه اکثر توانایی­ها و ناتوانایی­های انسان بخاطر وضعیت ایستاده وی است (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹، کیسنر و گولبی).
۵.۵.۲. وضعیت بدنی استاندارد
برای ارزیابی وضعیت بدنی افراد مختلف، به معیار­های خاصی نیاز است. تاثیر جاذبه بر
قسمت­ های مختلف بدن اهمیت خاصی دارد. وقتی خط ثقل از وسط محور مفصل عبور می­ کند، گشتاور جاذبه­ای در مفصل بوجود نمی­آید، اما اگر خط جاذبه با فاصله از مرکز مفصل بگذرد، گشتاور جاذبه­ای ایجاد می­ شود. این امر موجب حرکت بخش­هایی از بدن حول محور مفصل می­ شود. در سطح سهمی، اگر خط جاذبه از قدام مرکز مفصل عبور کند، بخش بالایی به سمت جلو و اگر جاذبه از خلف عبور کند، بخش بالایی به سمت خلف متمایل خواهد شد. برای اینکه گشتاوری ایجاد نشود، خط جاذبه باید از مرکز تمام مفاصل بدن بگذرد. ساختمان طبیعی بدن قادر به ایجاد چنین وضعیتی نیست. در ضمن، عبور خط جاذبه از مرکز مفاصل بدن، خود اثر سوئی روی انعطاف پذیری و تحرک دارد (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹، کیسنر و گولبی، سخنگویی، ۱۳۷۹).
در وضعیت ایستاده، به طور طبیعی و یا وضعیت استاندارد، خط جاذبه از نزدیک مرکز مفاصل می­گذرد و حداقل گشتاوری را روی مفاصل به وجود می­آورد. وضعیت استاندارد، وضعیتی است که فشار­های وارده به بدن کمتر باشد و بدن در این وضعیت، از کارایی بالایی برخوردار باشد.
وضعیت استاندارد، صرف نظر از شکل و اندازه بدن در نظر گرفته می­ شود. برای اینکه وضعیت استانداردی داشته باشیم، باید بدن فرد خصوصیات زیر را داشته باشد:
میزان انعطاف پذیری عضلات در حد مطلوبی باشد.
دامنه حرکتی مفاصل در حد طبیعی باشد.
قدرت عضلانی در حد کافی باشد.
بین عضلات هماهنگی خوبی وجود داشته باشد.
عناصر رباطی و کپسولی طبیعی باشند و دچار سفتی یا شلی غیر طبیعی نباشد
(لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹).
در وضعیت استاندارد ویژگی­های زیر حاکم است:
انتقال وزن به طور مناسب صورت می­گیرد.
کار عضلانی کاهش می­یابد.
فعالیت­ها بهتر و راحت­تر انجام می­ شود.
خستگی دیرتر ظاهر می­ شود.
صدمات مفصلی و رباطی تا درصد زیادی کاهش می­یابد و درد­های مفاصل از جمله ستون مهره­ها کم می­ شود (لطافت کار، و همکاران، ۱۳۸۹، سخنگویی، ۱۳۷۹).
۶.۵.۲. اهمیت وضعیت بدنی
تقریباً همه افراد، جوان و پیر، مرد و زن تمایل شدیدی به بهبود زندگی خود دارند. به
هر حال بسیاری از مردم مشکلات ارتوپدیک دارند که آن­ها را در رسیدگی به بدنشان باز می­دارد.
این مشکلات از کمبود پایداری تنه و قدرت که منجر به وضعیت بدنی نامناسب می­شوند، ناشی
می­شوند. بدن ما طوری طراحی شده است که در مقابل بسیاری از شرایط محیطی مقاومت کند. توانایی پایدار کردن سیستم عضلانی تنه، برای زندگی انسان حیاتی است
(سخنگویی، ۱۳۷۹، دانشنمدی، ۱۳۸۶، رئیسیف ۱۳۸۷).
۷.۵.۲. وضعیت بدنی غیر استاندارد
وضعیتی را که نسبت به وضعیت استاندارد دچار انحراف باشد، وضعیت بدنی غیر استاندارد می‌گویند. وضعیت بدنی از جنبه­ های مختلف تحت تاثیر شکل بندی استخوان ­ها، ویژگی­های
تاندون‌­ها و عضلات متصل به آن­ها قرار می­گیرند. عملکرد غیر عادی استخوان ­ها، عضلات و بیماری‌­های تخریب کننده به عنوان عامل اصلی بر هم خوردن راستای بدنی شناخته شده ­اند. با این وجود عواملی که در تعیین و کنترل وضعیت بدنی نقش دارند را می­توان به چند دسته تقسیم کرد: در وضعیت غیر استاندارد، عدم هماهنگی در فعالیت عضلات وجود داشته و کار اضافی بر بدن تحمیل می­ شود. خط جاذبه نیز از نزدیک­ترین فاصله مرکز مفاصل عبور نمی­کند. بنابراین، مقدار زیادی گشتاور جاذبه­ای ایجاد می­ کند. استفاده زیاد از عضله باعث مصرف انرژی بیشتر و خستگی عضله می­ شود. همچنین برای اینکه مفاصل از راستای صحیح برخوردار شوند، فشار زیادتری را تحمل می­ کنند که در دراز مدت، آسیب دیده و دردناک می­شوند (نوربخش و بصیری).
عوامل موثر بر وضعیت بدن
وضعیت بدنی از جنبه­ های مختلف تحت تاثیر شکل بندی استخوان ­ها، ویژگی تاندون­ها و عضلات متصل به آن­ها قرار می­گیرد. عملکرد غیر عادی استخوان ­ها، عضلات و بیماری­های تخریب کننده به عنوان عامل اصلی بر هم خوردن راستای بدنی شناخته شده ­اند. با این وجود عواملی که در تعیین و کنترل وضعیت بدنی نقش دارند را می­توان به پنج دسته تقسیم کرد:
عوامل ژنتیکی: مانند جنس، نوع بدن، نقص­های مادر زادی، بیماری­های ذاتی و ناتوانایی­ها، مشکلات بینایی و نرمی مفاصل.
عوامل محیطی: تغذیه، ضربات، اعمال کشش و فشار ناشی از وضعیت بدنی خاص، بیماری، پوشش، سازگاری شغلی، ورزش و آب و هوا.
عوامل روانی: اعتماد به نفس، تصور بدنی، سلامت روحی، عادات روزمره روش زندگی افراد، افسردگی و انگیزش.
عوامل فیزیولوژیکی: سن، رشد، بارداری، خستگی، وزن بدن، فرسودگی و تغییر شکل
بافت­ها، تون عضلانی، نرمی استخوان و درد.