برای رهبری خدمتگزار مؤلفه های متفاوتی توسط نظریه پردازان حوزه مدیریت رفتار سازمانی ارائه شده است که از میان آن ها به ده ویژگی اشاره می شود :

1. 1. گوش دادن^[۱۴] : رهبران خدمتگزار برای شناسایی و تشخیص خواسته های گروه در سازمان سعی می‌کنند خوب بشنوند. همچنین از طریق نشانه های غیر کلامی ، پیام افراد را به طور مستقیم تفسیر می‌کنند( Zehiri et al,2013,p2153).

1. 1. همدلی^[۱۵] : رهبران خدمتگزار تلاش می‌کنند تا با احساسات و عواطف دیگران همدلی کنند.

1. 1. بهبود بخشی^[۱۶] :رهبران خدمتگزار قادر به تغییر دادن و هماهنگ کردن افراد هستند.

1. 1. آگاهی^[۱۷] : آگاهی عمومی و خودآگاهی از محدودیت ها و نقاط قوت و ضعف ، یکی از مؤلفه های رهبر خدمتگزار است.

1. 1. اقناع^[۱۸] : رهبران خدمت گزار بیشتر به ترغیب افراد می پردازند. همچنین آن ها در ایجاد توافق بین گروه به طور اثر بخش عمل می‌کنند.

1. 1. مفهوم سازی^[۱۹] :مفهوم سازی به معنای توانایی نگاه کلی به یک مسأله می‌باشد. داشتن یک دور نمای مفهوم سازی شده باعث می شود که از فراسوی واقعیت روزانه به یک مسأله نگاه شود. رهبران خدمتگزار توانایی رؤیایی متعالی را دارند و می‌توانند بین گرایش های مفهومی درازمدت و کوتاه مدت تعادل مناسب ایجاد کنند.

1. 1. دوراندیشی و آینــده نگری^[۲۰] : رهبران خدمتگزار از گذشته درس می گیرند.آنان واقعیت های زمان حال و پیامد های احتمالی یک تصمیم در آینده را درک می‌کنند.

1. 1. نظارت^[۲۱]: رهبران خدمتگزار خود را ناظر بر افراد و منابعی می دانند که تحت سرپرستی آن ها ست.

1. 1. تعهد نسبت به رشد و پیشرفت دیگران ^[۲۲]: رهبران خدمتگزار فضایی را فراهم می‌کنند که ضامن رشد فردی ،حرفه ای و معنوی افراد باشد.

1. برقراری ارتباط^[۲۳]: رهبران خدمتگزار از اهداف افراد باخبر هستند .آنان آشکار و واضح سخن می‌گویند و در نتیجه، افراد پیام آنان را بهتر درک می‌کنند (Van Dierendonck, & Nuijten,2011,p255).

این مؤلفه ها در قلب مدیرانی که خواهان بهبود شرایط انسانی هستند به وفور مشهود است(نصر اصفهانی، نصر اصفهانی،۱۳۸۹،ص۱۴۹).

جدول۲-۲- ویژگی های رهبر خدمت گزار

ارزش قائل شدن برای افراد^[۲۴] از طریق

اعتقاد به افراد

‌پاسخ‌گویی‌ به نیازهای افراد قبل از نیازهای خود

گوش دادن مؤثر

توانمند سازی افراد^[۲۵] از طریق

فراهم کردن شرایط برای یادگیری

ارائه مدل های رفتاری صحیح و درست

تشویق دیگران

ایجاد محیط دوستانه^[۲۶] از طریق

برقراری روابط قوی،شخصی

همکاری کردن با دیگران

ارزیابی تفاوت های دیگران

نشان دادن اعتبار خود^[۲۷] از طریق

باز بودن و پاسخگو بودن به دیگران

میل به یاد گرفتن از دیگران

حفظ درستی و اعتماد

ارائه رهبری خود^[۲۸] از طریق

چشم انداز به آینده

ابتکار داشتن

آشکار کردن هدف

مأخذ: (نصر اصفهانی، نصر اصفهانی،۱۳۸۹).

۲-۱-۱۱- مدل های رهبـــری خدمتگزار

اگر رهبری خدمتگزار را متفاوت از دیگر اشکال رهبری بدانیم، باید قادر باشیم تا مشخصات،ویژگی ها ،مدل ها و رفتارهایی مجزا از سایر انواع رهبری را در چنین رهبرانی مشاهده کنیم. متاسفانه ادبیات مرتبط با بحث رهبری خدمتگزار نسبتاً نامشخص، مبهم و اغلب به صورت داستان و حکایت هستند. به‌هر حال به رغم محدودیت هایی که وجود دارد بررسی ادبیات رهبری خدمتگزار در منابع مختلف، اعم از مجلات، کتب و تحقیقات نشان می‌دهد که سازگاری کافی در آن ها وجود دارد تا بتوان ویژگی یا صفات را برای چنین رهبرانی استخراج کرد که متناسب با موضوع تحقیق، مهم ترین مدل هایی که وجود دارند، ارائه و بررسی خواهند شد(قرایی پور،۱۳۸۷،ص۴).

۲-۱-۱۱-۱- مدل اسپیرز^[۲۹]

از مدیران ارشد مرکز گرین لیف از نوشته های گرین لیف، ده ویژگی رهبری خدمتگزار را استخراج ‌کرده‌است که عبارتند از:

۱٫گوش دادن ۲٫همدلی ۳٫بهبودبخشی ۴٫آگاهی ۵٫تشویق و ترغیب ۶٫مفهوم سازی ۷٫آینده نگری و دوراندیشی ۸٫خادمیت ۹٫تعهد به رشد افراد ۱۰٫ایجاد گروه.

با این وجود، بیان ‌کرده‌است هر چند که این ده مشخصه جزء ویژگی­های رهبری خدمتگزار می­باشند، اما ‌به این معنی نیست که همه ویژگی ها همین ده مورد باشد Spears,1998,p35)به نقل از قرایی پور، ۱۳۸۷).

۲-۱-۱۱-۲- مدل پیج و ونگ^[۳۰]

پیج و ونگ (۲۰۰۰) چارچوبی را برای اندازه ­گیری رهبری خدمتگزار ارائه کرده‌اند. مدل آن ها شامل توجه به چهار حوزه رهبری است که خروجی آن ها اثر مثبتی بر جامعه و فرهنگ دارد:

۱- شخصیت: شخصیت رهبر و کاراکترهایی از شخصیت وی مورد توجه قرار می‌گیرد شامل شجاعت خدمتگزاری، روحیه خدمت رسانی به دیگران، کمال جویی و تعهد می‌باشد.

۲- روابط: انواع روابط، پیوندها و ارتباطاتی که رهبر با دیگران برقرار می‌کند، مورد توجه قرار می‌گیرد.

۳- وظیفه: رهبر برای اعمال رهبری باید وظایفی را انجام دهد که شامل خلق بینش و تصمیم گیری می شود.

۴- فرایند: در این حوزه بهبود فرایند های سازمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که شامل تیم سازی و مدلسازی می شود.

آن ها از بررسی گسترده ادبیات رهبری خدمتگزار حدود ۲۰۰معیار شناسایى کردند و پس از حذف و ادغام به ۹۹ معیار نهایی دست یافتند و آن ها را در دوازده طبقه اصلی قرار دادند که عبارتند از کمال جویی، فروتنی، خدمت رسانی، توجه به دیگران، توانمندسازی کارکنان، توسعه کارکنان، بینش مداری، هدفگذاری، هدایت، مدلسازی، تیم سازی و تصمیم‌گیری مشارکتی.

کار نیمه تمام پیج و ونگ را با تجربه و تحلیل عاملی تکمیل کردند که عوامل از ۹۹ معیار به ۲۲معیار و از ۱۲طبقه به ۳ طبقه (بینش مداری، توانمندسازی و خدمت رسانی) تقلیل یافت(دنیس و وینستون،۲۰۰۳، صص۴۵۵-۴۵۹ به نقل از قرایی پور،۱۳۸۷).

۲-۱-۱۱-۳- مدل ونگ^[۳۱]

ونگ در سال ۲۰۰۳، مدل قبلی خود را تکمیل کرد. در مدل وی، دوازده متغیر اصلی در چهار جزء اصلی ارائه شده است که مهم ترین متغیرهای هر جزء در جدول زیر نشان داده شده اند:

تحلیل درونی

تواضع

نوع سنجی

بینش

اعتماد

توانمدنسازی

خدمت دهی

تمایل درونی رهبر

تعهد به رهبر

عزت نفس

انگیزش

نوع دوستی و توجه به علائق رهبر

خدمت دهی

نمودار ۲-۱- متغیرهای مدل ونگ

۲-۱-۱۱-۴- مدل پترسون ^[۳۲]

مدل پترسون (۲۰۰۳) از هفت متغیر اصلی تشکیل شده است. او در این تئوری با تعریف ارزش‌های رهبری خدمتگزار، آن ها را سازه‌های^[۳۳] رهبری خدمتگزار نامید. مهمترین ،سازه‌های رهبری خدمتگزار طبق نظریات پترسون عبارتند از: عشق الهی^[۳۴] ،تواضع و فرتنی ^[۳۵]،نوع دوستی^[۳۶] ، قابلیت اعتماد ^[۳۷] ، چشم انداز ^[۳۸] ، خدمت رسانی^[۳۹] و توانمند سازی^[۴۰] (نصر اصفهانی و همکاران ،۱۳۹۰،ص۱۰۹).رهبری خدمتگزار بر اساس این هفت سازه قرار دارد. در شکل یک مدل پترسون نشان داده شده است.

عشق الهی

تواضع

نوع دوستی

اعتماد

چشم انداز

توانمند سازی

خدمت رسانی

نمودار ۲-۲- مدل پترسون (پترسون،۲۰۰۵)

۲-۱-۱۱-۵- مدل راسل و استون^[۴۱]