چکیده 1
مقدمه 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 بیان مساله 4
1-2 پرسش اصلی تحقیق. 5
1-3 ضرورت تحقیق. 5
1-4 اهداف تحقیق. 5
1-5 فرضیه تحقیق. 5
1- 6 قلمرو تحقیق. 6
1-7 محدودیتهای تحقیق. 7
1-8 مفاهیم واژهها 8
فصل دوم: مرور منابع ، ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 ادبیات تحقیق. 10
2-1-1- ژئوپلیتیک. 11
2-1–1–1- مفهوم ژئوپلیتیک 11
2-1-1-2- پیدایش ژئوپلیتیک 13
2-1–1–3– رویکرد ژئوپلیتیک 13
2-1-1-4- ژئوپلیتیک سنتی. 15
2-1–1-5- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی. 15
2-1–1-6– رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی. 17
2-1– 1-6– 1- چشم انداز ژئوپلیتیک انتقادی. 19
2-1–1-7– ژئوپلیتیک در ادوار مختلف 20
2-1– 1-8– ارتباط ژئوپلیتیک با سایر علوم 22
2-1–1-8–1- جغرافیای سیاسی به عنوان پدر ژئوپلیتیک 22
2-1–1-8–2- رابطه ی ژئوپلیتیک و تاریخ. 23
2-1–1-8–3- رابطه ی مطالعات امپریالیسم با ژئوپلیتیک 24
2-1–1-8–4- ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی. 25
2-1–1-9– ژئوپلیتیک جهان دو قطبی. 27
2-1–1-9–1 دوره ی خصومت و دشمنی. 27
2-1–1-9–2 دوره ی همزیستی مسالکت آمیز. 28
2-1–1-9–3 دوره ی احیا 28
2-1–1-10– ژئوپلیتیک جنگ سرد 29
2-1–1-11– ژئوپلیتیک بازدارندگی. 33
2-1–1-12– ژئوپلیتیک نظم جهانی. 35
2-1–1-12–1 نظریه ی ژئوپلیتیکی یوردیس فون لوهازن. 36
2-1–1-12–2 نظریههای ادوارد لوت واک و ژان شرایبر. 37
2-1– 1-13– دیدگاههای جدید ژئوپلیتیک 38
2-1– 1-13–1- بری بوزان و نظریه ی 4+1. 39
2-1–1-13–2- فرانسیس فوکویاما و تئوری پایان تاریخ. 40
2-1–1-13–3- نایخت من و نظریه ی جهان چهارم 42
2-1–1-13–4- والرشتاین و تئوری ژئوکالچر. 43
2-1–1-13–5- تئوری ژئوپلیتیک گلاسنر. 45
2-1–1-13–6-هانتینگتون و نظریه ی برخورد تمدنها 46
2-1– 1-14– چشم انداز تئوریهای ژئوپلیتیک 48
2-1– 1-15– تحولات در ماهیت ژئوپلیتیک 49
2-1– 1-16– وزن ژئوپلیتیک 50
2-1–1-17– چالش ژئوپلیتیکی. 51
2-2 پیشینه تحقیق. 51
فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش
3-1 روش اجرای تحقیق. 55
3-1-1 نوع روش تحقیق. 55
3-1-2 روش گردآوری اطلاعات 55
3-1-3 ابزار گردآوری اطلاعات 55
3-1-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 56
3-2 ویژگیهای جغرافیایی و مختصات فرهنگی خاورمیانه 56
3-2-1-مرزخاورمیانه 60
3-2-2- اصطلاح اروپایی. 62
3-2-3- اقتصاد 62
3-2-4- نواحی خاورمیانه 63
3-3 موقعیت ژئوپلیتیک کشورهای اسلامیدر خاورمیانه 63
3-3-1-ایران. 64
3-3-2- لبنان. 71
3-3-3- سوریه 74
3-3-4- فلسطین. 77
3-3-5- عراق. 80
3-3-6- عمان. 83
3-3-7- بحرین. 83
3-3-8- کویت 84
3-3-9- اردن. 88
3-3-10- قطر. 92
3-3-11- اسرائیل. 93
3-3-12- مِصر. 95
3-3-13- لیبی. 96
3-3-14- اَلجَزایر. 97
3-3-15- افغانستان. 99
3-3-16- عربستان. 101
3-3-17- ترکیه 103
3-3-18- تونِس 104
3-3-19- مراکش 106
3-3-20- امارات متحده عربی. 109
فصل چهارم:یافته های تحقیق
4-1- مقدمه 114
4-2 مناطق جغرافیایی کشورهای اسلامی. 116
4-3 جایگاه جهانی اسلام درنظریههای ژئوپلیتیک 117
4-4 اهمیت ژئوپلیتیکی خاورمیانه 125
4-5 طرح خاور میانه بزرگ 127
4-6 بیداری اسلامی و ژئوپلیتیک جدید قدرت در خاورمیانه 130
4-7 بیداری اسلامیو ژئوپلیتیک خاورمیانه امروز. 131
4-8 بیداری اسلامی؛ بررسی تقابلها و تعاملها 133
4-9 تحلیل ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و در جهان اسلام 134
4-9-1- ژئوپلیتیکایران قبل از انقلاب اسلامی. 134
4-9-1-1-ایران و ژئوپلیتیک دو قطبی. 134
4-9-2- موقعیتایران در پیمان سنتو. 136
4-9-2-1- ژئوپلیتیکایران، حدفاصل پیروزی انقلاب تا آغاز جنگ تحمیلی. 136
4-9-2-2- استراتژی ژئوپلیتیکی صدور انقلاب 137
4-9-2-3- معنا و مفهوم صدور انقلاب 137
4-9-2-4- انزوای ژئوپلیتیکایران. 138
4-9-3- ژئوپلیتیکایران پس از وقوع جنگ تحمیلی. 140
4-9-3-1- نقش جنگ در شکلگیری ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه 141
4-9-4- استراتژی تنبیه متجاوزایران و صف‌بندی‌های جدید ژئوپلیتیک 143
4-9-5- تحلیل ژئوپولیتیکی جایگاه ترکیه در جهان اسلام 145
4-10 انقلاب اسلامی و ترکیه 148
فصل پنجم: جمع بندی ، نتیجه گیری و پاسخ به فرضیات
5-1- نتیجه گیری و جمع بندی. 151
5-2- ارزیابی فرضیه 153
منابع و ماخذ 159
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1 تفاوتهای ژئوپلیتیک سنتی و ژئوپلیتیک انتقادی. 19
جدول 2-2 الگوهای متغیر قدرت ژئوپلیتیکی 2002-1815. 21
جدول 4-1 مقایسه گفتمان های مختلف اسلامی. 132
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه 1-1 نقشه کشورهای مسلمان. 7
نقشه 1-1 نقشه کشورهای مسلمان. 7
نقشه 3-1 نقشه موقعیت جغرافیایی خاورمیانه 61
نقشه 3-2. 74
نقشه 3-3 نمایی از کشور کویت 87
نقشه 3-4 تقسیمات سیاسی کشور اردن. 91
نقشه 3-5 موقعیت سیاسی کشور مراکش 108
نقشه 3-6 سیاسی کشور امارات متحده عربی. 110
نقشه 3-7 مناطق شیعه نشین( هلال شیعی) 112
نقشه 3-8 کشورهای مسلمان(سبز پررنگ 100درصد مسلمان و زرد 50درصد مسلمان) 113
چکیده
این تحقیق تلاش دارد با روش توصیفی – تحلیلی همراه با مطالعات کتابخانهای واسنادی به واکاوی جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام پرداخته و علل، زمینهها و منشاء این جایگاه را مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرار دهد. مهمترین اهداف تحقیق جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام ،شناسایی ومعرفی کشور اسلامیدر خاورمیانه وارائه راهکارهای لازم در جهت بهبود روابط کشورهای اسلامیدر خاورمیانه و سایر کشورهای اسلامیمیباشد. در مجموع نتایج تحقیق نشان میدهد که منطقه خاورمیانه بدلیل قابلیتها وتوانمندیهای ویژه درعرصههای مختلف اقتصادی،سیاسی،نظامی و فرهنگی اجتماعی، همواره وبه خصوص درطی دهههای اخیراعتبارونقش خودرابه عنوان منطقه ای راهبردی در سیاست بین الملل حفظ کرده است.موقعیت واهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی وژئواکونومیکیاین منطقه باعث شده که خاورمیانه همواره درپیش برد طرحهای راهبردی غرب و به خصوص آمریکا جایگاه منحصر به فردی داشته باشد و قدرت‌‌های بزرگ همیشه منافع مهمیرا برای خودشان دراین منطقه از جهان متصور باشند. بیداری اسلامی ماه های اخیر که متأثر از انقلاب اسلامی است، دسته‌بندی‌های قدرت را در این منطقه، تحت تأثیر قرار داده است. بروز تحولات سریع وغیر قابل انتظار در کشورهای اسلامی منطقه به ویژه کشورهایی همانند تونس، مصر، لیبی، یمن و. . . بار دیگر این منطقه را به مرکز سیاستهای بین المللی و کانون رقابتهای ژئوپلیتیکی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل کرد. بنابراین آنچه که در حال حاضر درخاورمیانه درحال قدرتیابی میباشد اندیشه مقاومت و بیداری اسلامیبا محوریت ملتهای مسلمان منطقه میباشد. با شکست پروژه ناسیونالیسم عربی و سوسیالیسم عربی و خلاء موجود در فضای روشنفکری جهان عرب الترناتیو تفکر مقاومت اسلامیقوتیافته است. همچنین آنچه دنیای غرب از تحقق آن در خاورمیانه واهمه دارد، خروج 
کشورها و ملتهای منطقه از وابستگی به غرب و استقلال خواهی است. حال اگراین «استقلال طلبی» با چاشنی «هویت اسلامی» تلفیق گردد، به سالها وابستگی جهان اسلام به غرب پایان خواهد داد. دنیای اسلامیکه با ظرفیتهای کم نظیرسیاسی و اقتصادی میتواند سایر مکاتب دنیایی و مادی را فرو دست خود ببیند.
بطور کلی اکثر فعالیتها دراین منطقه حرکت به سوی استقلال و خودکفایی است. محور «مقاومت» در منطقه خاورمیانه توانسته است با تکیه بر اندیشه اسلامیسنگرهای طرح خاورمیانه بزرگ رایکی پس از دیگری فتح نماید واینک با توجه به فرهنگ مشترک مردم منطقه، زمان شکل گیری رسمی«خاورمیانه اسلامیبا ویژگی «استقلال خواهی» است.
کلید واژهها: ژئوپلیتیک، جهان اسلام ،کشورهای خاورمیانه
مقدمه
خاورمیانه منطقه‌ای است که سرزمین‌های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس را شامل می‌شود. خاورمیانه بخشی از آفریقا– اوراسیایا به طور خاص آسیا شمرده می‌شود و در بعضی موارد جزئی از آفریقای شمالی را در برمی‌گیرد.این ناحیه گروه‌های فرهنگی و نژادی گوناگونی از قبیل فرهنگهای عربی، ترکی، بربرها، بلوچی، ایرانی، کردی، اسرائیلی و آشوری را در خود جای داده‌است.
جهان اسلام اصطلاحی است برای سرزمین‌هایی که بیشتر مردم آن پیرو دین اسلام باشند. پیروان اسلام بیش ازیک میلیارد نفر تخمین زده می‌شوند که پیروایین محمد فرزند عبدالله (پیامبر مسلمانان) از مردمان حجاز وایینی با قدمت بیش از ۱۴۰۰ سال (سال قمری) هستند.
کشورهای اسلامیبه کشورهایی گفته می‌شود که دین رسمیآنهایا دین بیشتر جمعیت آنان اسلام است. بیشتر کشورهای اسلامیدر خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا، و جنوب شرقی آسیا هستند.
اهمیت خاورمیانه دلایل زیادی دارد و به مسائل و موضوعات مختلفی برمی‌‌گردد. از لحاظ فرهنگی، خاورمیانه محل ظهور همه ادیان الهی است و به همین دلیل مردماین منطقه بسیار دین‌باور هستند؛ به لحاظ جغرافیایی خاورمیانه محل اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا است؛ به لحاظ ژئوپلیتیکی نقاط مهمیمثل باب‌‌المندب، تنگه هرمز و کانال سوئز در خاورمیانه واقع شده است و نقاط بسیار مهم استراتژیک در سطح جهان هستند؛ به لحاظ اقتصادی منطقه خاورمیانه بیش از ۶۴ درصد مخازن نفت و گاز دنیا را در خودش جای داده است کهاین همیک موقعیت ممتاز به منطقه بخشیده است. از دیرباز یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش نیز تمام قدرت‌‌های بین‌‌المللی و استعمارگران تلاش کرده‌‌اند تا دراین منطقه حضور داشته باشند؛ پرتغالی‌‌ها، هلندی‌ها، فرانسوی‌‌ها، انگلیسی‌‌ها و آمریکایی‌‌ها پس از جنگ جهانی دوم تلاش کردند دراین منطقه حضور داشته باشند و استراتژیست‌‌های بزرگ همواره درطول تاریخ گفته‌‌اند که برای تسلط بر جهان باید بر خاورمیانه مسلط بود.اینیک واقعیت است. باتوجه به موارد فوق این تحقیق در نظر دارد تا جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام رامورد بررسی قرار داده و ارائه راهکار نماید.این تحقیق شامل 5 فصل میباشد که در فصل اول به کلیات تحقیق شامل بیان مساله، سوالات تحقیق، فرضیه ها، واژهها و مفاهیم پرداخته، در فصل دوم به ادبیات تحقیق و مبانی ومفاهیم و پیشینه تحقیق میپردازد، درفصل سوم به روش اجرای تحقیق، مواد و روشها ، در فصل چهارم بهیافته های تحقیق پرداخته و در فصل پنجم به ارزیابی فرضیه و نتیجه گیری و پیشنهادها و منابع و ماخذهای مورد استفاده در تحقیق را بیان میکنیم.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 بیان مساله
گرچه خاورمیانه کانون پیدایش سه کیش بزرگ اسلام، مسیحیت ویهود بوده است، اما فرهنگ مردم در خاورمیانه بر معتقدات اسلام بنیان نهاده شده است. موقعیت
