با توجه به افزایش گرایش زنان به آموزش عالی طی دو دهۀ اخیر، که با حضور بیش از 60 درصدی آنان در این مراکز همراه بوده است، این تحقیق به بررسی رابطه نگرش دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی به آموزش عالی با سرمایه فرهنگی خانواده و هویت نقش جنسیتی پرداخته است. برای این تحقیق دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی شهر یزد به عنوان جامعۀ آماری انتخاب شدند. در این تحقیق از نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده شد، به گونه‌ای که از بین ناحیه‌های شهر یزد، شش ناحیه و از بین این شش ناحیه شش دبیرستان انتخاب شدند. با توجه به فرمول کوکران از بین 6373 نفر جامعه آماری، 362 نفر به عنوان نمونه پژوهش (به تفکیک جنسیت هر جنس 181 نفر) انتخاب و پرسشنامه محقق‌ساخته‌ای که بر اساس طیف پنج درجه‌ای لیکرت تنظیم شده بود را تکمیل کردند. پایایی پرسشنامه از طریق پیش‌آزمونی که بر روی 45 دانش‌آموز پیش‌دانشگاهی انجام گرفت، محاسبه شد، به گونه‌ای که ضریب آلفا برای متغیر نگرش به آموزش عالی 74/0، هویت 83/0 و سرمایه فرهنگی 80/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد که بین دو متغیر سرمایه فرهنگی خانواده و نگرش به آموزش عالی رابطه مثبت و معنی‌داری بین دوجنس زن و مرد وجود دارد، به این صورت که هرچه خانواده‌ها از سرمایه فرهنگی بیشتری  برخوردار باشند، فرزندان آنها نیز گرایش بیشتری برای ادامه تحصیل و حضور در دانشگاه دارند. همچنین نتایج نشان داد که یکی از ابعاد هویت نقش جنسیتی پیش بینی کننده نگرش زنان به آموزش عالی است، اما هیچکدام از ابعاد هویت نقش جنسیتی پیش بینی کننده نگرش مردان به آموزش عالی نیست.

 

کلیدواژه‌ها: کلیدواژه: آموزش عالی، هویت نقش جنسیتی، سرمایه فرهنگی، جنسیت، عادت‌واره، انگیزه، نگرش

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                       صفحه

 

 فصل اول: کلیات تحقیق 1

 

1-1 مقدمه 2

 

1-2 مسئله تحقیق 3

 

1-3 اهمیت موضوع 11

 

فصل دوم: مطالعات نظری 13

 

2-1 ادبیات نظری پژوهش 14

 

2-1-1 آموزش عالی 14

 

2-1-2 اهمیت آموزش عالی 16

 

2-1-3 آموزش عالی و دانش 19

 

2-1-4 آموزش عالی و جوانان 20

 

2-1-5 آموزش عالی و هویت یابی 22

 

2-1-6 آموزش عالی و تحرک اجتماعی 24

 

2-2 تاریخچه آموزش عالی 27

 

2-2-1 تاریخچه آموزش عالی در جهان 27

 

2-2-2 تاریخچۀ شکل گیری آموزش عالی درایران 29

 

2-2-2-1 اولین دانشگاه‌ها در ایران باستان 29

 

2-2-2-2 مدرسۀ دارالفنون در ایران 30

 

2-2-2-3 آموزش عالی نوین در ایران 32

 

2-2-2-4 آموزش عالی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران 34

 

2-3 نظریه های مربوط به دانشگاه 35

 

2-3-1 نظریه‌پردازان مدرنیتۀ متقدم 35

 

2-3-1-1 کانت 35

 

2-3-1-2 هومبولت 37

 

2-3-1-3 کاردینال نیومن 38

 

2-3-2 نظریه‌پردازان مدرنیتۀ متأخر 40

 

2-3-2-1 پارسونز 40

 

2-3-2-2 هابرماس 42

 

2-3-2-3 دلانتی 44

 

2-3-2-4 لیوتار 46

 

2-3-2-5 بوردیو 47

 

2-4 تبیین جهانی شدن آموزش عالی 49

 

2-5 الگوهای آموزش عالی 51

 

2-5-1 الگوهای مبتنی بر کارکرد بیرونی 52

 

2-5-2 الگوی ناپلئونی 52

 

2-5-3 الگوی هومبولتی 53

 

2-5-4 الگوی دانشگاه مبتنی بر بازار 53

 

2-5-5 الگوی بریتانیا 54

 

2-5-1-1 الگوهای مبتنی بر کارکرد و فرایند درونی 55

 

2-5-1-2 دانشگاه مشارکتی 55

 

2-5-1-3 دانشگاه بروکراتیک 56

 

2-5-1-4 دانشگاه سیاسی 56

 

2-5-1-5 دانشگاه هرج و مرج طلب 57

 

2-5-1-6 دانشگاه سایبرنتیک 58

 

2-6 کارکردهای دانشگاه و نگرش به آموزش عالی 58

 

2-6-1 کارکردهای اقتصادی 59

 

2-6-2 کارکردهای اجتماعی 61

 

2-6-3 کارکردهای فرهنگی 62

 

2-6-4 کارکردهای سیاسی 64

 

2-7 نگرش به آموزش عالی 66

 

2-7-1 مفهوم نگرش و چگونگی شکل‌گیری آن 66

 

2-7-2 ابعاد نگرش به آموزش عالی 70

 

2-8 آموزش عالی و جنسیت 82

 

2-8-1 تحلیل کمی مشارکت زنان در آموزش عالی 83

 

2-8-2 نظریه‌های تبیین‌کننده افزایش مشارکت زنان در آموزش عالی 84

 

2-8-2-1 نظریۀ سرمایه انسانی 84

 

2-8-2-2 نظریه تحلیل هزینه و فایده 86

 

2-8-2-3 نظریه انتخاب عمومی 87

 

2-8-2-4 نظریه تضاد 88

 

2-8-2-5 نظریه فمینیست‌ها 89

 

2-8-3 رابطۀ هویت با آموزش 90

 

2-8-4 خودپنداره 92

 

2-8-4-1 تعریف خودپنداره 92

 

2-8-4-2 خودپنداره تحصیلی 93

 

2-8-4-3 هویت و پیشرفت تحصیلی 96

 

2-9 هویت نقش جنسیتی 99

 

2-9-1 تعریف هویت نقش جنسیتی 99

 

2-9-2 نظریه های شکل گیری هویت نقش جنسیتی 101

 

2-9-2-1 نظریه چودورو 101

 

2-9-2-2 نظریه گیلیگان 103

 

2-9-2-3 نظریه فمینیست‌ها درباره کلیشه‌های جنسیتی 106

 

2-9-2-4 نظریه پارسونز درباره تقسیم جنسیتی نقش‌ها 107

 

2-10 سرمایه فرهنگی 109

 

2-10-1 عادت‌واره و نقش آن در شکل‌دهی به زائقه 116

 

2-10-2 سرمایه فرهنگی و آموزش عالی 119

 

2-11 پیشینه تحقیق 125

 

2-11-1 تحقیقات داخلی 125

 

2-11-2 تحقیقات خارجی 135

 

2-12 چارچوب نظری 140

 

2-12-1 فرضیه‌های تحقیق 143

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق (متدولوژی) 145

 

3-1روش 145

 

3-1-1 جامعه آماری 146

 

3-1-2 حجم نمونه 146

 

3-1-3 نمونه‌گیری 146

 

3-2 تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه های کلیدی 147

 

3-2-1 نگرش 147

 

3-2-2 آموزش عالی 147

 

3-2-3 سرمایه فرهنگی 148

 

3-2-4 هویت نقش جنستی 150

 

3-3 منابع پرسشنامه 151

 

3-3-1 ابزار اندازه‌گیری (روایی، اعتبار و نمره‌گذاری) 152

 

3-3-2 هویت جنسیتی و عدالت جنسیتی 154

 

3-3-2-1 تساوی 155

 

3-3-2-2 تناسب 156

 

3-3-3 هویت جنسیتی، نقش‌ها و انتظارات 157

 

3-3-3-1 نقش‌های خانوادگی 157