چکیده

 

 

 

مطالعه الگوی فضایی شیوع ازدواج در بین زنان کمتر

 

 از 20 سال و فرزندآوری آنان

 

 

 

به کوشش

 

اسماء زارع

 

 

 

ازدواج مبنای تشکیل خانواده به عنوان اولین و مهمترین واحد اجتماعی است. زمان وقوع ازدواج (سنی که در آن ازدواج اتفاق می­افتد)، تأثیر بلافصل و بدون واسطه­ای را بر باروری اعمال می­ کند. معمولاً ازدواج­های زودرس یا سنین پایین شروع ازدواج، با میزان باروری ارتباط مستقیم دارد. مطالعه حاضر به مسئله شیوع ازدواج در بین زنان کمتر از 20 سال و فرزندآوری آنان در سطح شهرستانی از بُعد فضایی نظر افکنده است. این مطالعه با بهره گرفتن از داده­های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 انجام گرفته است. جهت بررسی رابطه معناداری بین متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T مستقل، تحلیل مسیر و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. سپس از شاخص خودهمبستگی فضایی (موران) و شاخص محلی پیوند فضایی (لیسا) برای نشان دادن تغییرات و گرایش و عدم گرایش شهرستان­ها به تشکیل خوشه­های هم­جوار، استفاده شده است. نتایج آزمون T نشان می­دهد که نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان در مناطق روستایی بالاتر از مناطق شهری است و شاهد گرایش شهرستان­ها به تشکیل خوشه­های هم­جوار در زمینه نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان در مناطق روستایی هستیم. بین سطح توسعه یافتگی اقتصادی- اجتماعی شهرستان­ها و نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان رابطه و همبستگی منفی وجود دارد و شاهد گرایش شهرستان­ها به همگن شدن در زمینه نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان هستیم. بین درصد شهرنشینی و نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان رابطه و همبستگی منفی وجود دارد و توزیع فضایی آن­ها در سطح کشور یک توزیع نیمه یکنواخت است. نتایج ضریب همبستگی نشانگر آن است که با افزایش درصد سطح تحصیلات و اشتغال زنان از نرخ ازدواج دختران نوجوان و فرزندآوری آنان کاسته می­شود. بین نرخ ازدواج دختران نوجوان و میزان فرزندآوری آنان در مناطق مختلف کشور رابطه و همبستگی مثبت وجود دارد و شاهد گرایش شهرستان­ها ­به تشکیل خوشه­های هم­جوار در زمینه این دو متغیر هستیم. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان می­دهد که متغیرهای نرخ ازدواج دختران نوجوان و سطح تحصیلات دیپلم زنان نوجوان مجموعا 59 درصد از تغییرات میزان فرزندآوری زنان نوجوان را تبیین می­ کند.

 

 

 

واژگان کلیدی: ازدواج دختران نوجوان، فرزندآوری، توسعه یافتگی، شهرنشینی، تحصیلات، اشتغال، توزیع فضایی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

عنوان                                                                             صفحه      

 

 

 

فصل اول: مقدمه

 

1-1- کلیات 2

 

1-2- بیان مسئله 3

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 6

 

1-4- اهداف تحقیق. 6

 

1-4-1 هدف کلی. 6

 

1-4-2- اهداف جزئی. 7

 

 

 

فصل دوم: پیشینه تحقیق

 

2-1- مقدمه 9

 

2-2- مروری بر تحقیقات داخلی و خارجی 9

 

2-2-1- تحقیقات داخلی. 9

 

2-2-2- تحقیقات خارجی. 17

 

 

 

فصل سوم: مبانی نظری تحقیق

 

3-1- مروری بر نظریات موجود 27

 

3-1-1- نظریات مرتبط با سن ازدواج 27

 

3-1-1-1- نظریه­ های اقتصادی 27

 

3-1-1-2- نظریه­ های جامعه­شناختی 28

 

3-1-1-3- نظریه­ های جمعیت­شناختی. 28

 

3-1-1-4- نظریه نوسازی. 29

 

عنوان                                                                             صفحه      

 

 

 

3-1-1-5- نظریه مبادله 30

 

3-1-1-6- نظریه برابری جنسیتی. 31

 

3-1-2- نظریات مرتبط با باروری. 32

 

3-1-2-1- نظریه­ های اقتصادی 32

 

3-1-2-2- نظریه­ های اجتماعی و فرهنگی 33

 

3-1-2-2-1- نظریه کالدول. 34

 

3-1-2-2-2- نظریه کول 35

 

3-1-2-2-3- نظریه دیویس و بلیک. 36

 

3-2 چارچوب نظری تحقیق. 38

 

3-3- مدل تجربی تحقیق. 38

 

3-4- فرضیات تحقیق 39

 

 

 

فصل چهارم: روش تحقیق

 

4-1- مقدمه 41

 

4-2- روش تحقیق. 41

 

4-3- ابزار جمع­آوری داده­ ها 42

 

4-4- جامعه آماری. 42

 

4-5- واحد تحلیل 42

 

4-6- قلمرو زمانی و مکانی 43

 

4-7- حجم نمونه. 43

 

4-8- تکنیک­های آماری تحلیل داده­ ها 43

 

4-8-1- تحلیل مدل خودهمبستگی فضایی و محلی. 43

 

4-8-2- شاخص موران 45

 

4-8-3- شاخص محلی پیوند فضایی (لیسا) 46

 

4-9- تعریف نظری و عملیاتی متغیرها 46

 

4-9-1- متغیرهای مستقل 46

 

4-9-2- متغیر وابسته 48

 

عنوان                                                                             صفحه      

 

 

 

فصل پنجم: یافته­ های تحقیق

 

5-1- آمار توصیفی. 50

 

5-2- آمار استنباطی و مکانی 66

 

5-3- تحلیل مسیر. 90

 

فصل ششم: بحث و نتیجه گیری

 

6-1- مقدمه 109

 

6-2- نتایج فرضیات    . 111

 

6-3- پیشنهادات تحقیق. 121

 

6-4- محدودیت­های تحقیق. 121

 

 

 

فهرست منابع و مآخذ

 

منابع فارسی 122

 

منابع انگلیسی . 126

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جدول­ها

 

 

 

عنوان                                                                                                    صفحه

 

 

 

جدول 4-1: انواع الگوهای توزیع فضایی پدیده­های زمین مرجع 45

 

جدول 4-2 عناوین و وزن شاخص ­ها جهت تعیین درجه توسعه ­یافتگی شهرستان های

 

کشور. 47

 

جدول 5-1 درصد زنان حداقل یکبار ازدواج کرده (کشور به تفکیک استان). 52

 

جدول 5-2 درصد ازدواج زنان نوجوان (کشور به تفکیک استان)  . 55

 

جدول 5-3 میزان باروری ویژه گروه سنی 19-10 سال (کشور به تفکیک استان). 58

 

جدول 5-4 درصد تحصیلات زنان 19-10 ساله کل کشور (به تفکیک استان) 61

 

جدول 5-5 درصد اشتغال زنان 19-10 ساله در مناطق مختلف کشور 64

 

جدول 5-6 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین سطح توسعه یافتگی اقتصادی –

 

اجتماعی شهرستان­ها و نرخ ازدواج دختران نوجوان. 66

 

جدول 5-7 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین درصد تحصیلات دختران نوجوان و نرخ

 

ازدواج دختران نوجوان در مناطق مختلف کشور. 70

 

جدول 5-8 آزمون رابطه نرخ ازدواج دختران نوجوان در مناطق روستایی و شهری 72

 

جدول 5-9 شاخص خودهمبستگی فضایی در سرشماری 1385 به تفکیک مناطق
 

شهری و روستایی 73
 

جدول 5-10 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین درصد اشتغال زنان نوجوان و نرخ

 

ازدواج دختران نوجوان در مناطق مختلف کشور. 75

 

جدول 5-11 ضریب همبستگی بین درصد شهرنشینی و نرخ ازدواج دختران نوجوان. 76

 

جدول 5-12 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین سطح توسعه یافتگی اقتصادی –

 

اجتماعی شهرستان­ها و فرزندآوری زنان نوجوان . 77

 

جدول 5-13 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین درصد تحصیلات دختران نوجوان و

 

میزان فرزندآوری زنان نوجوان در مناطق مختلف کشور 81

 

عنوان                                                                                                    صفحه

 

 

 

جدول 5-14 آزمون رابطه میزان فرزندآوری زنان نوجوان در مناطق روستایی و شهری 84

 

جدول 5-15 شاخص خودهمبستگی فضایی در سرشماری 1385 به تفکیک مناطق
 

 شهری و روستایی. 85
 

جدول 5-16 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین درصد پایین اشتغال زنان نوجوان و

 

میزان فرزندآوری زنان نوجوان در مناطق مختلف کشور 86

 

جدول 5-17 ضریب همبستگی بین درصد شهرنشینی و فرزندآوری نوجوان 87

 

جدول 5-18 نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین نرخ ازدواج دختران نوجوان و میزان

 

فرزندآوری زنان نوجوان در مناطق مختلف کشور. 89

 

جدول 5-19 عناصر متغیرهای زمینه­ای درون معادله برای پیش ­بینی متغیر میانی نرخ

 

ازدواج دختران نوجوان در سطح شهرستان­ها 91

 

جدول 5-20 عناصر متغیرهای مستقل و زمینه­ای درون معادله برای پیش ­بینی فرزندآوری

 

زنان نوجوان در سطح شهرستان­های کشور. 92

 

جدول 5-21 میزان تأثیر مستقیم، غیر مستقیم و کل متغیرهای مستقل بر متغیر

 

وابسته فرزندآوری زنان نوجوان. 93

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها