مقیاس به طور کلی و هر یک از مؤلفه های مقیاس بر اساس دامنه اطمینان بدست آمد.
متغیر جنسیت در میزان رضایت از ارتباط با مادران مؤثر و در ارتباط با پدران نامؤثر شناخته شد. متغیر های موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی و سن والدین نیز تأثیر معنی داری در نمرات این مقیاس نداشتند. اما بین معدل درسی دانش آموز و میزان رضایت از ارتباط با والدین همبستگی معناداری مشاهده شد. بین پدران و مادران نیز در جلب رضایت نوجوانان تفاوتی مشاهده نشد. در شش سؤال مقیاس نیز انتظارات نوجوانان از والدین تفاوت داشت.
همچنین در بررسی مقیاس رابطۀ ولی- فرزندی (PCRS)، در فرم مادر ضریب آلفای 906/0 و در فرم پدر 926/0 نشان از پایایی مقیاس دارد. روایی سازه این مقیاس نیز به روش تحلیل عوامل تأیید و نقطه برش مقیاس نعیین گردید.
واژگان کلیدی: نوجوان- ارتباط با والدین- مقیاس- سنجش رضایت
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
1- 1 ) مقدمه 19
1- 2 ) بیان مسأله و اهداف 20
1- 3 ) ضرورت تحقیق . 21
1- 4 ) سؤالات اصلی تحقیق 22
1- 5 ) تعریف مفاهیم و اصطلاحات 23
1- 6 ) تعاریف عملیاتی . 25
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش
2-1 ) ارتباط . 28
2- 1 -1 ) مفهوم ارتباط 28
2- 1- 2 ) اهمیت و ضرورت برقراری رابطه . 30
2- 1- 3 ) انواع رابطه . 34
2- 1- 4 ) فرایندهای تعاملی . 35
2- 1- 5 ) سدهای ارتباطی . 37
2- 1- 6 ) اصول برقراری ارتباط رضایت بخش 41
2- 2 ) نوجوانی و ویژگیها . 44
2- 2- 1 ) تعریف نوجوانی 45
2- 2- 2 ) بحران هویت 50
2- 2- 3 ) تحوّل شناختی . 52
2- 2- 4 ) رشد اخلاقی 57
2- 2- 5 ) رشد اجتماعی 59
2- 3 ) ارتباط نوجوان با والدین . 63
2- 3- 1 ) انتظارات والدین- نوجوان 75
2- 3- 3 ) مبانی روان شناختی ارتباط مؤثر والدین با فرزندان . 80
2- 3- 4 ) رابطه والدین و چگونگی شخصیت فرزندان . 89
2- 4 ) عوامل مؤثر در نحوۀ ارتباط 95
2- 4- 1 ) تصور از خود و سن . 95
2- 4- 2 ) تأثیر جنسیت 95
2- 4- 3 ) تأثیر شرایط اقتصادی . 97
2- 4- 4 ) تأثیر فرهنگ . 98
2- 5 ) نگرش . 100
2- 5- 1 ) مفهوم نگرش (فرایند ادراک دیگران) . 101
2- 5- 2 ) تفاوتهای فردی در نگرش 103
2- 6 ) سابقه پژوهش 105
2- 6- 1 ) مقیاسهای مشابه . 105
2- 6- 2 ) مروری بر پژوهش های انجام شده در خارج از ایران 109
2- 6- 3 ) مروری بر پژوهش های انجام شده در داخل ایران 111
فصل سوم: فرایند پژوهش
3– 1 ) روش پژوهش 115
3- 2 ) جامعه آماری . 115
3- 3 ) نمونه و روش نمونه گیری . 115
3- 4 ) ابزار پژوهش . 115
3- 4 -1 ) توصیف مقیاس رابطه ولی – فرزندی . 116
3- 5 ) روش اجرا و جمع آوری اطلاعات . 118
3- 6 ) روش تجزیه و تحلیل داده ها 121
3- 6- 1 ) روش تعیین روایی سازه 12
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1 ) توصیف داده ها . 128
4- 1- 1 ) حجم نمونه به تفکیک موقعیت جغرافیایی، جنسیت و شاخه تحصیلی . 128
4- 2 ) تحلیل داده ها (بخش اول) . 130
4- 2- 1 ) سؤال یک: آیا مقیاس ساخته شده از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟ 130
4- 2- 2 ) سؤال دو: آیا مقیاس ساخته شده از روایی قابل قبولی برخوردار است؟ 136
4- 2- 2 -1 ) روایی محتوا 136
4- 2- 2 -2 ) روایی سازه . 136
4- 2- 2 -3 ) روایی همزمان . 154
4- 2- 3 ) سؤال سه: نرم یا هنجار مناسب برای تشخیص اختلال در روابط چیست؟155
4- 2- 3 – 1) تعیین نقطه برش عوامل آزمون 157
4- 3 ) تحلیل داده ها (بخش دوم) . 166
4- 3- 1 ) مقایسه فراوانی نمرات آزمودنیها با توزیع نرمال 166
4- 3- 2 ) سؤال چهار: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در دانش آموزان دختر و پسر متفاوت است؟ . 170
4- 3- 3 ) سؤال پنج: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در موقعیتهای جغرافیایی مختلف متفاوت است؟ . 171
4- 3- 4 )سؤال شش: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در شاخه تحصیلی نظری وکاردانش متفاوت است؟ 173
4- 3- 5 ) سؤال هفت: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با پدران نسبت به مادران متفاوت است ؟ . 175
4- 4 ) یافته های جانبی 177
4- 4- 1 ) میزان تحصیلات پدر و مادر به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی177
4- 4- 2 ) شغل پدر و مادر به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی . 180
4- 4- 3 ) معدل درسی دانش آموزان به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی184
4- 4- 4 ) تفاوت میزان تحصیلات، شغل والدین و معدل درسی دانش آموزان بر اساس موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی مختلف . 186
4- 4- 5 ) بررسی همبستگی سن والدین و معدل درسی دانش آموزان با نمرات رضایت از ارتباط نوجوان و والدین . 188
4- 4- 6 ) بررسی وجود تفاوت در انتظارات نوجوانان از والدین 189
4- 4- 7 ) بررسی پایایی مقیاس رابطه ولی – فرزندی (PCRS) 192
4- 4- 8 ) بررسی روایی سازه مقیاس رابطه ولی – فرزندی (PCRS) 194
4- 4- 9) نقطه برش مقیاس رابطه ولی – فرزندی (PCRS). 201
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5- 1 ) سؤال اول: آیا مقیاس ساخته شده از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟ . 204
5- 2 ) سؤال دوم: آیا مقیاس ساخته شده از روایی قابل قبولی برخوردار است؟ . 204
5- 3 ) سؤال سوم: نرم یا هنجار مناسب برای تشخیص اختلال در روابط چیست؟ 206
5- 4 ) سؤال چهارم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در دانش آموزان دختر و پسر متفاوت است؟ 208
5- 5 ) سؤال پنجم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در موقعیتهای جغرافیایی مختلف متفاوت است؟ 209
5- 6 ) سؤال ششم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در شاخه تحصیلی نظری وکاردانش متفاوت است ؟ 210
5- 7 ) سؤال هفتم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با پدران نسبت به مادران متفاوت است ؟ . 211
5- 8 ) یافته های جانبی . 211
5- 8- 1 ) تفاوت میزان تحصیلات، شغل والدین و معدل درسی دانش آموزان بر اساس موقعیت جغرافیایی و شاخه تحصیلی مختلف. .. 211
5- 8- 2 ) همبستگی سن والدین و معدل درسی دانش آموزان با نمرات رضایت از ارتباط نوجوان با والدین 212
5- 8- 3 ) وجود تفاوت در انتظارات نوجوانان از والدین . 213
5- 8- 4 ) پایایی و روایی و نقطه برش مقیاس رابطه ولی – فرزندی ((PCRS 215
5- 9 ) محدودیت های پژوهش. 217
5- 10 ) پیشنهادات پژوهشی…. 217
5- 11 ) پیشنهادات کاربردی…. 217
فهرست منابع 218
پیوست 226
ضمیمه الف: فرم توضیح نحوه پاسخگویی و مشخصات دموگرافیک (ارائه شده به دانش آموزان)‌ . 227
ضمیمه ب: مقیاس سنجش رضایت از ارتباط نوجوان با والدین از دیدگاه نوجوان (نمونه ارائه شده به دانش آموزان‌) . 228
ضمیمه ج: مقیاس رابطۀ ولی- فرزندی.Parent- Child Relationship Survey (PCRS) (نمونه ارائه شده به دانش آموزان‌) .. 234
ضمیمه د: مقیاس سنجش رضایت از ارتباط نوجوان با والدین از دیدگاه نوجوان (فرمهای نهایی) 238
مقدمه:
ارتباط بین والدین و نوجوانان اهمیت زیادی دارد اما یک سلسله تغییرات طبیعی که در سن بلوغ[1] روی می دهد، موجب می گردد تا کارایی و میزان این ارتباطات کاهش یابد. (فونتنل[2]، ترجمه حاجی زاده،1381)
والدینی که دارای فرزند دبیرستانی هستند (سنین پانزده تا هجده سال)، با مسائل گوناگون روبرو می شوند. بخش عمده ای از این مسائل، از عدم برقراری رابطۀ انسانی با نوجوان ناشی می شود. نوجوان در مرحلۀ خاصی از گسترۀ رشد به سر می برد و باید با شناخت و آگاهی با او برخورد کرد. از سوی دیگر خانواده هایی که نسبت به نقشها، وظایف و مسئولیتهای خود بیشتر آگاهی دارند، بهتر می توانند با فرزندانشان رابطه برقرار کنند و دورۀ حساس و پرانرژی نوجوانی را به طریق مطلوب هدایت نمایند. (به پژوه، 1378)
تغییر در توانایی های شناختی و زیستی نوجوان در نحوۀ نگرش وی نسبت به قوانین و نظم موجود در خانواده تأثیر می گذارد و به انتظارات جدیدی در وی منجر می شود. کالینز[3] (1990) تغییرات حاصل در انتظارات فرزند- والدین از یکدیگر را در دوران نوجوانی منبع مهم تضاد در خانواده قلمداد می کنند. لارسن، لامپمن و پتریاتیس[4] (1989) اظهار می دارند که در دوران نوجوانی حدود مسئولیت نوجوان بسیار مبهم است. ممکن است نوجوان خواهان مشارکت بیشتر در فعالیتها و تصمیم گیری های خانواده بوده و انتظار داشته باشد که نحوۀ روابط او با والدین تغییر کند. اگر والدین نسبت به این امر بی اعتنا باشند و انتظارات نوجوان را نادیده انگارند، موجبات افزایش تضاد در خانواده و نگرش منفی نسبت به والدین در نوجوان فراهم می شود.
1-2 ) بیان مسأله و اهداف:
فراهم نبودن شرائط تربیتی مناسب ، عدم آشنائی اولیا و مربیان با نیازها و ویژگیهای نوجوان و کودکی مشکل‌دار علل اساسی بوجود آمدن مشکلات دوران نوجوانی هستند. با توجه به اینکه این دوره از اهمیت شایان توجهی در زندگی آینده و بزرگسالی فرد برخوردار است و بسیاری از انتخابها و تصمیمها در این دوران انجام می‌شوند، پیشگیری از بروز مشکلات و درمان آنها به توجه و تاکید فراوانی نیاز دارد. شناخت این مشکلات و ارضای خواستهای طبیعی نوجوانان، بعد از شناخت ویژگیها و نیازهای مرحله نوجوانی اولین گام مؤثر در کمک به نوجوان برای داشتن یک مرحله رشدی سالم و تأمین بهداشت و سلامت روانی وی می‌باشد.
نقش اصلی متخصصان بالینی که به سنجش روانی می پردازند، پاسخگویی به پرسش های اختصاصی و کمک به تصمیم گیری های مناسب است. برای تحقق این نقش، متخصصان بالینی باید دامنۀ گسترده ای از داده ها را هماهنگ و زمینه های گوناگون اطلاعات را مورد توجه قرار دهند. آزمون ها یکی از روش های گردآوری داده ها هستند. نقش متخصص بالینی که به اجرای سنجش روانی می پردازد، همان نقش متخصص رفتار انسانی است که باید با فرایندهای پیچیده روبرو شود و نمرۀ آزمون را در بافت زندگی شخص درک نماید. همان گونه که وودی[5] (1980) گفته است: “سنجش بالینی جهت گیری فردی دارد، اما همواره هستی اجتماعی را مورد توجه قرار می دهد، هدف آن معمولاً کمک به شخص است تا بتواند مشکلات خود را حل کند.” (فتحی آشتیانی، 1388)
در این راستا این پژوهش با هدف کلی ساخت و استاندارد سازی ” مقیاس سنجش رضایت از ارتباط نوجوان با والدین” از دیدگاه نوجوان و اهداف ویژه زیر شکل گرفته است:
مقایسه میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران بر اساس متغیر جنسیت .
مقایسه میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران بر اساس متغیرموقعیت جغرافیایی محل تحصیل.
مقایسه میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران بر اساس متغیر شاخه تحصیلی
.مقایسه میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران در رابطه با پدر و مادر.
1-3 ) ضرورت تحقیق:
عدم کفایت پرسشنامه های موجود در زمینۀ مورد نظر در داخل و خارج، ضرورت اولیه ساخت این مقیاس می باشد. حتی در صورت وجود مقیاسهای خارجی، با توجه به تأثیر شرایط فرهنگی و اجتماعی هر کشور در نوع نیازها و انتظارات انسانها، ساخت مقیاسهای داخلی از نیازهای جامعه احساس می شود.
همچنین از ضرورتهای زیر جهت اجرای این پژوهش می توان نام برد:
– ساخت مقیاسی در این زمینه، با توجه به تغییر انتظارات نوجوان در طول برهه های زمانی و با توجه به تفاوتهای فردی در رضایتمندی از روابط خانوادگی ( با اندازه گیری فاصله نظر و انتظار).
– ساخت مقیاسی در این زمینه، با قابلیت زمینه یابی مقطعی و اجرای گروهی در مدارس جهت تشخیص مشکلات خانوادگی دانش آموزان و کوشش در رفع آن.
– بررسی و تحلیل مشکلات ارتباطی نوجوانان با والدین در زمان حاضر.
1-4 ) سؤالات اصلی تحقیق:
1) آیا مقیاس ساخته شده از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟
2) آیا مقیاس ساخته شده از روایی قابل قبولی برخوردار است؟
3) نرم یا هنجار مناسب برای تشخیص اختلال در روابط چیست؟
در صورت قابل قبول بودن روایی و پایایی:
4) آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در دانش آموزان دختر و پسر متفاوت است؟
5) آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در موقعیتهای جغرافیایی مختلف متفاوت است؟
6) آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در شاخه تحصیلی نظری وکاردانش متفاوت است ؟
7) آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با پدران نسبت به مادران متفاوت است ؟
در صورت غیرقابل قبول بودن روایی و پایایی:
مؤلفه های مقیاس از قبیل: پرخاشگری کلامی یا بدنی والدین- آزادی و کنترل- دوست داشتن والدین- و با توجه به متغیرهای چهار گانه فوق چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
1- 5 ) تعریف مفاهیم و اصطلاحات:
آزمون (مقیاس)[6] وسیلۀ عینی و استانداردی است که برای اندازه گیری[7] و سنجش نمونه ای از حالات، رفتار، معلومات، استعداد، هوش، رغبت و شخصیت فرد یا افراد به کار می رود. اصولاً تبدیل پاسخها به داده ها بخش مهمی از فرایند پژوهش علمی است. پژوهشگر برای تبدیل پاسخها به داده ها یک وسیلۀ اندازه گیری به کار می برد. هر زمان ارزش متغیر بخصوصی را در آزمودنی بخصوصی یا در لحظۀ معینی از زمان معلوم کنیم، گوییم آن متغیر را اندازه گرفته ایم. اندازه گیری شامل قواعدی است برای اختصاص اعداد به چیزها، افراد یا رویدادها به منظور کمی ساختن آنها. به بیان دیگر، هدف اندازه گیری، گردآوری اطلاعات دربارۀ چیز یا فرد معینی