4)اهداف مشخص تحقیق 4
4-1)هدف اصلی 4
4-2)اهداف  فرعی 4
5)سؤالات تحقیق 4
5-1: سوال اصلی 4
5-2 : سوالات فرعی 4
6)  فرضیه‏های تحقیق 5
6-1:فرضیه اصلی 5
6-2:فرضیه های فرعی 5
7) روش شناسی تحقیق 5
فصل اول: بررسی ماهیت و عناصر  و سیر تاریخی دادرسی منصفانه
مبحث اول : بررسی مفهومی دادرسی منصفانه در اسلام ، اسناد بین المللی و حقوق ایران. 7
گفتار اول  : اصول دادرسی منصفانه در اسلام. 7
گفتار دوم : اسناد حقوقی بین‌المللی مربوط به دادرسی منصفانه. 9
گفتار سوم: اصول دادرسی منصفانه در نظام حقوقی ایران. 11
مبحث دوم : عناصر دادرسی منصفانه. 12
گفتار اول : اصول مربوط به متهم و یا طرف دعوا / اختلاف. 13
بند اول :  حق بر آزادی و امنیت. 13
بند دوم :  حقوق مربوط به جلب. 15
بند سوم : حق بر حضور سریع در محضر مقام قضایی 17
بند چهارم : حق اعتراض به اعتبار بازداشت از لحاظ قانونی 17
بند پنجم :  حق بر برخورداری از رفتار انسانی 18
بند ششم :  قربانین جرائم سوء استفاده از قدرت. 19
گفتار دوم : اصول مربوط به سازمان قضایی 19
بند اول : در دسترس بودن نهادهای قضایی 19
بند دوم : اصول مربوط به دادگاه و قضات (مقام رسیدگی کننده) 20
بند سوم : اصول مربوط به دادسرا ی مقام تعقیب کننده 24
گفتار سوم : اصول مربوط به روند و نحوه رسیدگی 27
بند اول : استماع منصفانه. 27
بند دوم : استماع علنی 28
بند سوم : تفهیم اتهام. 29
بند چهارم : حق بر کسب مشاوره 29
بند پنجم : حق برخورداری از وقت مناسب و تسهیلاتی برای آماده کردن دفاع. 30
بند ششم : حق بر داشتن مترجم. 30
بند هفتم : حق برای بهره‌مندی از حکم و یا مجازات اداری سبک‌تر. 31
بند هشتم : محاکمه دوم برای جرائم مشابه. 31
فصل دوم: مراجع اختصاصی اداری در ایران
مبحث اول : مفهوم و فلسفه تشکیل مراجع اختصاصی اداری در نظام حقوقی ایران. 33
گفتار اول : مفهوم مراجع اختصاصی اداری 33
گفتار دوم : علل و فلسفه تشکیل مراجع اختصاصی اداری 35
بند اول : اصل تخصص مراجع اداری 36
بند دوم : لزوم توجه به مقتضیات اداری و اجرایی و منافع عمومی مراجع اداری 37
بند سوم : ضرورت رسیدگی سریع مراجع اداری 37
بند چهارم : محظورات قضایی مراجع اداری 38
بند پنجم : سیاست قضازدایی و کیفر زدایی مراجع اداری 38
مبحث دوم: انواع  و ویژگی های مراجع اختصاصی اداری در ایران. 39
گفتار اول : مراجع اختصاصی اداری شبه حقوقی 39
بند اول : مراجع صالح در امور ثبتی 40
بند دوم : مراجع صالح در ا مور ارضی 40
بند سوم : مراجع صالح در امور مالیاتی و گمرکی 40
بند چهارم : مراجع رسیدگی به دعاوی ناشی از اجرای قانون کار. 40
گفتار دوم : مراجع اختصاصی اداری شبه کیفری 40
بند اول : مراجع اختصاصی شبه کیفری  وابسته به سازمان های دولتی 41
بند دوم : مراجع اختصاصی شبه کیفری  وابسته به سازمان های  غیردولتی  و اتحادیه های صنفی 41
گفتار سوم : انتقادات و اشکالات حقوقی پیرامون مراجع اختصاصی اداری 42
بند اول : مغایرت با اصل تفکیک قوا 42
بند دوم : مغایرت با اصل تساوی 43
مبحث دوم : ویژگی  و نظام دادرسی حاکم بر مراجع اداری در نظام حقوقی ایران. 45
گفتار اول : ویژگی  مراجع اداری در نظام حقوقی ایران. 45
بند اول : تأسیس و فعالیت به موجب قانونی خاص 45
بند دوم : خارج از سازمان قضایی 46
بند سوم : وابستگی تشکیلاتی و سازمانی به دستگاه های اجاریی و سازمان های حرفه ای 46
بند چهارم : رسیدگی به شکایات و دعاوی بین اشخاص خصوصی و نهاد های عمومی 47
بند پنجم : صلاحیت ترافعی 47
بند ششم : صلاحیت خاص 48
بند هفتم : آیین رسیدگی خاص 48
گفتار دوم : نظام دادرسی  و نظارت حاکم بر مراجع اداری در ایران. 49
بند اول : نظام دادرسی حاکم بر مراجع اختصاصی اداری در ایران. 49
بند دوم : نظارت قضایی بر آرای مراجع اداری در ایران. 53
مبحث سوم :  ضرورت و حدود رعایت اصول دادرسی منصفانه در مراجع اداری شبه کیفری و حقوقی. 55
گفتار اول : ضرورت رعایت اصول دادرسی منصفانه در مراجع اختصاصی اداری 55
بند اول : شباهت کارکردی دادگاه ها با مراجع  اداری 56
بند دوم : شباهت ساختاری دادگاه ها با مراجع  اداری 57
گفتار دوم : حدود رعایت اصول دادرسی منصفانه در مراجع اختصاصی اداری شبه کیفری و شبه حقوقی 59
فصل سوم: لزوم دادرسی منصفانه در مراجع اداری شبه کیفری در  نظام حقوقی ایران
مبحث اول :  استماع علنی در مراجع شبه کیفری ایران. 62
گفتار اول :  دادگاه انتظامی کارشناسان رسمی دادگستری در ایران. 63
گفتار دوم :  کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری در ایران. 63
گفتار سوم :  هیأت های انتظامی پزشکی 64
گفتار چهارم : هیأت رسیدگی انتظامی به تخلفات هیأت علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی 64
گفتار پنجم : هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 64
گفتار ششم : دادگاه انتظامی وکلا ،  سردفتران و دفتریاران. 65
بند اول : دادگاه انتظامی وکلا 65
بند دوم: دادگاه بدوی و تجدید نظر رسیدگی به تخلفات سردفتران و دفتریاران. 65
گفتار هفتم : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری و هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 65
بند اول : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری 65
بند دوم : هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 66
مبحث دوم : استقلال و بی طرفی مراجع اداری شبه کیفری در نظام حقوقی ایران. 66
گفتار اول : هیأت های انتظامی نظام پزشکی و هیأت علمی دانشگاهها 67
بند اول : هیأت های انتظامی پزشکی 67
بند دوم:  هیأت رسیدگی انتظامی به تخلفات هیأت علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی 68
گفتار دوم :  هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 68
گفتار سوم :دادگاه بدوی و تجدید نظر رسیدگی به تخلفات سردفتران و دفتر یاران. 68
گفتار چهارم :  کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری 69
گفتار پنجم : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری و هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 69
بند اول : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری 69
بند دوم : هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 70
مبحث سوم : در دسترس بودن مراجع اداری شبه کیفری 70
گفتار اول : دادگاه انتظامی کارشناسان رسمی دادگستری 71
گفتار دوم : هیأت های انتظامی پزشکی و هیأت  علمی دانشگاهها 71
بند اول : هیأت های انتظامی پزشکی 71
بند دوم : هیأت رسیدگی انتظامی به تخلفات هیأت علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی 72
گفتار سوم : کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری و هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 72
بند اول : کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری 72
بند دوم : هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 72
گفتار چهارم : دادگاه انتظامی وکلا و، سردفتران و دفتر یاران. 72
بند اول : دادگاه انتظامی وکلا 72
بند دوم : دادگاه بدوی و تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات سردفتران و دفتریاران. 73
گفتار پنجم : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری و هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 73
بند اول : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری 73
بند دوم :  هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 73
مبحث چهارم : حق بر تجدیدنظر خواهی در مراجع اداری شبه کیفری ایران. 74
گفتار اول :  دادگاه انتظامی کارشناسان رسمی دادگستری 74
گفتار دوم : هیأت های انتظامی پزشکی و هیأت های علمی دانشگاهها 75
بند اول : هیأت های انتظامی پزشکی 75
بند دوم : هیأت رسیدگی انتظامی به تخلفات هیأت علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی 75
گفتار سوم : کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری و هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 76
بند اول :  کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری 76
بند دوم : هیأت رسیدگی به تخلفات صنفی 76
گفتار چهارم : دادگاه انتظامی وکلا ، سردفتران و دفتر یاران. 76
بند اول: دادگاه انتظامی وکلا 76
بند دوم :  دادگاه بدوی و تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات سردفتران و دفتریاران. 77
گفتار پنجم : هیأت رسیدگی به تخلفات اداری و هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 78
بند اول :  هیأت رسیدگی به تخلفات اداری 78
بند دوم :  هیأت مستشاری دیوان محاسبات. 79
مبحث پنجم  : حق بر برخورداری از مهلت دفاع ، مستدل و مستند بودن آرای صادره در مراجع اداری شبه کیفری ایران  80
گفتار اول : حق بر برخورداری از مهلت دفاع در مراجع اداری شبه کیفری ایران. 80
گفتار دوم : مستدل و مستند بودن آرای صادره در مراجع اداری شبه کیفری ایران. 81
فصل چهارم: لزوم دادرسی منصفانه در مراجع اداری شبه حقوقی در  نظام حقوقی ایران
مبحث اول : استماع علنی در مراجع اداری شبه حقوقی در  نظام حقوقی ایران. 84
گفتار اول :  مراجع دارای رسیدگی غیر حضوری 85
گفتار دوم :  مراجع دارای رسیدگی حضوری 86
مبحث دوم : استقلال مراجع اداری شبه حقوقی در  نظام حقوقی ایران. 87
گفتار اول : هیأت ثبتی 88
بند اول : هیأت نظارت و شورای عالی ثبت. 88
بند دوم : هیأت حل اختلاف ثبت احوال. 89
گفتار دوم :  کمیسیون های بدوی و تجدید نظر رسیدگی به اختلاف گمرکی 90
گفتار سوم : هیأت حل اختلافات ناشی از اجرای ماده 56 قانون جنگل ها و مراتع. 91
گفتار چهارم : مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما  و سازمان تأمین اجتماعی 91
بند اول : مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما 91
بند دوم : هیأت های بدوی و تجدید نظر تشخیص مطالبات سازمان تأمین اجتماعی 92
گفتار پنجم : مراجع حل اختلاف مالیاتی 93
مبحث سوم : رعایت حق دفاع در مراجع اداری شبه حقوقی. 94
گفتار اول : هیأت ثبتی 94
بند اول : هیأت نظارت و شورای عالی ثبت. 94
بند دوم : هیأت حل اختلافات ثبت احوال. 95
گفتار دوم : کمیسیون های بدوی و تجدید نظر رسیدگی به اختلافات گمرکی 96
گفتار سوم :  هیأت حل اختلافات ناشی از اجرای ماده 56 قانون جنگل ها و مراتع. 97
گفتار چهارم : مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما و تامین اجتماعی 97
بند اول :  مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما 97
بند دوم : هیأت های بدوی و تجدید نظر تشخیص مطالبات سازمان تأمین اجتماعی 98
گفتار پنجم : مراجع حل اختلافات مالیاتی 99
مبحث چهارم :رعایت مهلت منطقی رسیدگی در مراجع اداری شبه حقوقی در نظام حقوقی ایران. 99
گفتار اول : هیأت ثبتی 100
بند اول : هیأت نظارت و شورای عالی ثبت. 100
بند دوم : هیأت حل اختلاف ثبت احوال. 100
گفتار دوم : کمیسیون بدوی تجدید نظر رسیدگی به اختلافات گمرکی 101
گفتار سوم : هیأت حل اختلافات ناشی از اجرای ماده 56 قانون جنگل ها و مراتع. 102
گفتار چهارم : مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما و سازمان تامین اجتماعی 102
بند اول : مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما 102
بند دوم : هیأت بدوی و تجدید نظر تشخیص مطالبات سازمان تأمین اجتماعی 103
گفتار پنجم : مراجع حل اختلاف مالیاتی 103
مبحث پنجم : لزوم رعایت بی طرفی ، مستند و مستدل بودن آراء صادره و حق بر تجدید نظرخواهی در مراجع اداری شبه حقوقی در ایران  103
گفتار اول : بی طرفی مراجع اداری 103
گفتار دوم :  مستدل و مستند بودن آرای صادره 105
گفتار سوم : حق تجدید نظر خواهی 106
نتیجه گیری و پیشنهادات 109
الف ) نتیجه گیری 109
ب ) پیشنهادات 110
فهرست منابع. 111

چکیده
 

«دادرسی منصفانه» مجموعه مفاهیمی است که رعایت آن از سوی هر دادگاه  و هر مرجعی که رأی صادر می کند لازم است تا از این طریق حقوق و آزادی های مشروع اشخاص تضمین شود. اصل علنی و حضوری بودن رسیدگی، اصل استقلال و بی طرفی مقام رسیدگی کننده، اصل در دسترس بودن نهاد رسیدگی کننده، اصل لزوم امکان تجدید نظر خواهی و مواردی از این قبیل برای تضمین نتایج صحیح و همچنین حمایت از حقوق متداعیین در نظر گرفته شده اند. دادگاه ها و مراجع اختصاصی اداری دارای وجوه اشتراکی هستند که بر مبنای آن می توان به دفاع از لزوم رعایت اصول دادرسی منصفانه در نهاد اخیر پرداخت. بر اساس وجود شباهت کارکردی و ساختاری میان این دو نهاد می توان «ضرورت» و بر مبنای وجود ویژگی های خاص در مراجع اختصاصی اداری می توان «حدود» اعمال اصول دادرسی منصفانه را مشخص نمود.مراجع اختصاصی اداری متعددی در ایران وجود دارند که دائره صلاحیتشان گاه مواردی را در بر می گیرد که بسیار پر اهمیت هستند.علیرغم تشتت قانونی در خصوص مراجع اختصاصی اداری در ایران، می توان به وجود یک امر مشترک در میان خیل عظیم این قوانین و مقررات اشاره کرد: عدم توجه کافی و شایسته به اصول دادرسی منصفانه. در اغلب موارد اشاره ای به اصول دادرسی منصفانه نشده است و در موارد معدودی هم که چنین اشاره هایی وجود دارد، آنچنان تلویحی است که نمی توان به «تضمین» آن اعتقاد داشت. آنچه در این پژوهش مورد توجه قرار گرفت، بیان اصول دادرسی منصفانه، تبیین وضعیت کنونی آیین رسیدگی در مراجع اداری مختلف شبه کیفری و شبه حقوقی و نهایتاً بررسی تحلیل آیین رسیدگی مراجع مزبور در پرتو اصول دادرسی منصفانه بود.
کلید واژه : دادرسی مصفانه ، دادگاه ، مراجع اداری شبه حقوقی ، مراجع اداری شبه کیفری.

مقدمه
 

1)بیان مسأله
 

دادرسی اداری یکی از حوزه‌های مهم و جدید دادرسی است که رعایت « حق بر دادرسی منصفانه» و اصول تضمینات آن در این نوع دادرسی قابل توجه و بحث انگیز می‌باشد. دادرسی اداری را معمولاً به دو قسم دادرسی اداری عام و دادرسی اداری اختصاصی تقسیم‌بندی می‌کنند. اگرچه در کشورهای دارای نظام حقوق عرفی و در