• • اصلاح آیین نامه زندان‌ها و توجه به امور فرهنگی و آموزشی زندانیان؛

• • جداسازی کامل نوجوانان و اطفال از زندان‌های کشور و تأسیس کانون های اصلاح و تربیت در اکثر مراکز استان‌ها

  

• تقویت مرکز آموزشی و پژوهشی سازمان زندان‌ها جهت تربیت کادر متخصص و نهادینه نمودن امر تحقیقات در زندان‌ها؛ و سرانجام ده ها برنامه ی دیگر

پنجمین رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور را جناب آقای علی اکبر یساقی از سال ۸۳ عهده دار شد وتا شهریور۱۳۸۸در این سمت فعالیت نمود که برنامه های کاری خود را در شش برنامه و اولویت مدنظر قرار داد که عبارت‌اند از:

• • اجرایی نمودن بند ۱۴ از مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش قضایی با عنوان کاهش استفاده از مجازات زندان (حبس زدایی)

• • جلوگیری از ورود مواد مخدر به زندان‌ها

• • تفکیک و طبقه بندی زندانیان

• • بهبود وضعیت نیروی انسانی و آموزش کارکنان

• • انتقال زندان‌های فرسوده و احداث زندان‌های جدید

• رعایت کرامت انسانی و حقوق شهروندی زندانیان

ششمین رئیس سازمان، غلامحسین اسماعیلی از سوی حضرت آیت ا…آملی لاریجانی از شهریور ۱۳۸۸به عنوان رئیس سازمان منصوب شد که در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳ از سمت خود کنار رفت و رئیس قوه قضائیه، علی‌اصغر جهانگیر را به ریاست جدید سازمان زندان‌ها منصوب کرد. در حال حاضر مدیریت سازمان را علی‌اصغر جهانگیر برعهده دارند.

۲-۲-۶- مراکز مراقبت بعد از خروج زندانیان کشور

فلسفه وجودی، جایگاه و وظایف مراکز مراقبت بعد از خروج

از آنجایی که نگهداری، یک جرم در زندان هزینه های کلان اقتصادی برای جامعه به وجود می‌آورد و از آنجایی‌که تاثیر مخرب حبس بر وضعیت روانی ـ اجتماعی ـ اقتصادی و خانوادگی مجرم، موجبات مشکلات جدیدی در جامعه می‌گردد. بنا بر این وجد مراکزی جهت پیشگیری از تکرار جرم مجرمین ضرورتی انکارناپذیر است. با توجه به اینکه در دین مبین اسلام و فرمایشان ائمه اطهار به حمایت و احسان به گنهکار و مجرمین نادم توجه بسیار شده است، جایگاه این مرکز را ‌محکم‌تر می‌سازد.

بنا به فرمایش مولی‌الموحدین حضرت علی (ع) «من احسن الکرم الاحسان الی المسی» از بهترین کرامت‌ها و نیکی‌ها احسان کردن به گهنکار (مجرم) است.

مراکز مراقبت بعد از خروج می‌بایست گام‌های مؤثری را در جهت خدمت به انسان و روح والای آن و بدون توجه به جرایم و سوابق کیفری بردارد تا زمینه بروز ‌آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهد.

در این ارتباط می‌توان به پیام نوروزی ریاست محترم سازمان زندان‌ها در سال ۱۳۷۹ اشاره نمود:

از ارکان اساسی وظایف سازمان مقوله اقدامات تامینی است که تقویت و فعال نمودن انجمن حمایت از زندانیان، کانون اصلاح و تربیت، مراکز مراقبت بعد از خروج و مددکاری می‌بایست در سال آینده با تلاش مضاعف دنبال شود و به لحاظ اهمیت موضوعات مذبور و حساسیت آن ها تذکراتی را یادآوری از جمله در بخش (د) زندانیان جدای از جرم ارتکابی‌شان به عنوان یک انسان دارای حق و حقوقی هستند لذا تلاش همه ما بر این است و باید بر این باشد تا در جهت کمک به بازسازی شخصیت معنوی و استقلال مادی انسان‌های به خطا رفته و فراهم آوردن امکان یک زندگی سالم و شرافتمندانه برای آنان به عنوان یک استراتژی جامع به کاهش تکرار ضریب جرم و از بین بردن عوامل جرم‌زا در جهت نیل به اصل مهم و اساسی «سلامت اجتماعی» کمک نماییم.

مراقبت بعد از خروج به عنوان پدیده‌ای نو در عرصه اصلاح و تربیت و آخرین حلقه از سلسله اقدامات تامینی نیازمند عزمی همگانی است و دیران کل استان‌ها و ستاد سازمان برای تقویت این بخش و به منظور جلب افکار عمومی و جذب و هدایت مساعدت‌های مادی و معنوی مردم نقش اساسی خواهند داشت. بازپروری و جلوگیری از بازگشت مجدد، رفع مشکلات زندانی پس از ترخیص و آزادی و جلوگیری از هدر رفتن نیرو و هزینه هایی که در زندان صرف وی گردیده هدف اصلی مراکز مراقبت بعد از خروج است.

الف ـ جایگاه قانونی مراکز مراقبت بعد از خروج در سازمان زندان‌ها

در اجرای بند «ح» از ماده ۲ قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور و در راستای اصلاح و تربیت زندانیان با هدف پیشگیری از وقوع جرم از طریق حمایت مادی و معنوی از زندانیان آزاد شده واجد شرایط (مددجویان) و فراهم نمودن زمینه مساعد جهت بازگشت به یک زندگی سالم اجتماعی، اداره مراقبت بعد از خروج تشکیل می‌گردد.

ب ـ اهم وظایف اداره مراقبت بعد از خروج

• • ایجاد زمینه لازم جهت کارآموزی، اشتغال، ازدواج، ادامه تحصیل، تامین مسکن، اعطای تسهیلات وام بانکی و نظایر آن برای مددجویان.

• • ارائه خدمات به مددجویان در امور آموزش، بهداشت و درمان، اجتماعی و حقوقی، فرهنگی و مذهبی و…

• • نظارت بر رفتار مددجویان در امور و مراحل اولیه آزادی و ارتقای سطح دانش و فرهنگ، تربیت و اعتقادات مذهبی آنان از طریق برقراری اردوهای مناسب و غیره.

• • جذب کمک‌های مردمی و انجمن‌ها و مؤسسات خیریه به منظور مساعدت در وضع مددجویان و خانواده آنان.

• • استفاده از پزشکان، مددکاران اجتماعی، مربیان اصلاح و تربیت، صاحبان تخصص و حرف و امثال آن.

• • تأسیس صندوق حمایت از مددجویان که اساسنامه آن توسط دفتر قوانین و مقررات سازمان تهیه و به تصویب رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور خواهد رسید.

• احداث و تهیه اماکن و تأسیسات و امکانات مناسب و مورد نیاز.

مراحل شکل‌گیری مراکز مراقبت بعد از خروج در ایران

بررسی درباره انحرافات و ‌آسیب‌های اجتماعی و بازپروری عمری بس طولانی دارد که می‌توان در تاریخ مکتوب آن را به زمان سقراط و افلاطون نسبت داد. در روایات و احادیث مذهبی ادیان مختلف و دین مبین اسلام نمونه های فراوانی از این دست یافت می‌شود. در متون و ادبیات مکتوب نیز فراوان از آن ذکر به میان آمده است. در وقف نامه‌ها و حمایت‌های مردمی به کرات از ایتام در راه ماندگان، دیوانگان، بیماران روانی و محبوسین آزاد شده و اسرای در بند یادی به میان آمده است.