(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
چکیده
با بررسی مفهومی ارتباط میانفرهنگی در یک شبکه مفهومی به این نکته تاکید شد که ارتباط میانفرهنگی به ارتباط میان افرادی اطلاق میشود که به دو فرهنگ تعلق دارند. قرارگرفتن در دو جغرافیای فرهنگی سبب میشود دو طرفِ ارتباط در فهم همدیگر با دشواری مواجه گردند. بنابراین چیزی که بیش از همه در ارتباط میانفرهنگی با اهمیت میشود، تمایز فرهنگی است. تمایز فرهنگی ممکن است از زبان، قومیت، نژاد یا جغرافیای سیاسی ناشی گردد؛ اما بررسیها نشان داد که میتوان دین را مهمترین عامل تمایز فرهنگی تلقی کرد. این نگاه در رویکرد اسلامی به ارتباطات میانفرهنگی پررنگتر میشود. در اینصورت چنانچه یک طرفِ ارتباط «مسلمان» باشد، ارتباط میانفرهنگی به ارتباط مسلمان با غیرمسلمان اطلاق میگردد و عواملی همچون زبان، قومیت و نژاد و جغرافیا کمرنگ میگردند. بهخصوص اینکه دین بهطور عامدانه تلاش دارد مرزهای عقیدتی را برجسته و دیگر مرزها را نادیده بگیرد. الگوی ارتباط میانفرهنگی در اسلام رویکردی هنجاری و ارزشی به ارتباطات میانفرهنگی است. تتبع ادبیات موجود درباره الگو نشان داد که دستکم شش تلقی از الگو وجود دارد لکن هیچکدام از آنها بهتنهایی در این پژوهش مطمحنظر نیستند. الگوی ارتباط میانفرهنگی ترسیم چارچوب کنش میانفرهنگی از نگاه اسلامی است. چارچوب کنش میانفرهنگی بر پایه شش اصل مستخرج از آموزههای اسلامی استوار است. در پاسخ به این پرسش اصلی که «دین اسلام چه الگویی برای ارتباطات میانفرهنگی ارائه میدهد» و از آنجا که در پژوهش پیشرو تلاش شده به مسائل موجود در این عرصه نیز توجه شود، «روش مقایسهای نامتوازن پیوسته» بهعنوان رویکرد کلی در پیش گرفته شد. در حاشیه این رویکرد، از ظرفیت روشهای تحلیل محتوای کیفی(از جمله: حوزه معنایی، تحلیل مضمون، تفسیری و اجتهادی) برای فهم مطلوبیتها و نیز استخراج اصول حاکم بر ارتباط میانفرهنگی استفاده شد. حاصل بحث آن است که الگوی ارتباط میانفرهنگی، الگویی هنجاری است و کنشی که با الهام از این الگو صورت گیرد، کنش دعوتی نام میگیرد. کنش دعوتی گفتگوی مبتنی بر حکمت با هدف دعوت به راه خداست که در قالب مشترکات ادیان، فطرت بشری و نیز دین اسلام تجلی مییابد.
کلیدواژه: ارتباط میانفرهنگی، الگوی ارتباط میانفرهنگی، کنش میانفرهنگی، کنش دعوتی، نظام ارتباطی
فهرست مطالب
کلیات 1
بیان مسأله 1
ضرورت و اهمیت تحقیق 6
فرضیهها 6
بخش اول: چارچوب مفهومی 7
فصل اول: تعریف مفاهیم 9
1-1- الگو 9
1-1-1- الگو بهمثابه مدل 11
1-1-2- الگو بهمثابه نظریه 12
1-1-3- الگو بهمثابه انگاره 13
1-1-4- الگو بهمثابه نقشه راه 13
1-1-5- الگو بهمثابه اسوه 15
1-1-6- الگو بهمثابه نظم 16
1-2- جمعبندی: 17
1-3- ارتباطات 25
1-4- فرهنگ 28
رابطه فرهنگ و ارتباطات 37
1-5- ارتباطات میانفرهنگی 38
1-5-1- شبکه مفهومی ارتباطات میانفرهنگی 44
1-5-1-1- ارتباط دورنفرهنگی 45
1-5-1-2- ارتباط فرهنگی 45
1-5-1-3- ارتباط بینفرهنگی 46
1-5-1-4- تماس فرهنگی 46
1-5-1-5- ارتباط بینالملل 47
1-5-1-6- دیپلماسی عمومی 47
1-5-1-7- دیپلماسی فرهنگی 48
1-6- کنشگران و محملهای ارتباطات میانفرهنگی 50
1-6-1- مهاجران 52
1-6-2- جهانگردان 52
1-6-3- مبلغان 54
1-6-4- بازرگانان و تجار 55
1-6-5- ورزشکاران 56
1-6-6- دانشمندان و نظریهپردازان 56
1-6-7- کاروانهای آموزشی و اردوهای علمی 57
1-6-8- جلسات مناظره 57
فصل دوم: مروری بر ادبیات نظری 61
2-۱- تحلیل بنیادین اندیشههای ارتباطات میانفرهنگی 61
2-۲- رویکردهای عرفانی- فلسفی، تاریخی و فقهی 64
2-۳- نظریات ارتباطات میانفرهنگی 68
2-۳-۱- نظریه انطباق ارتباطی 68
2-۳-۲- نظریه مذاکره بر سر وجهه 68
2-۳-۳- نظریه کدهای گفتار 68
2-۳-۴- ابعاد مربوط به تفاوتهای فرهنگی 69
2-۳-۵- نظریه نقض انتظار 69
2-۳-۶- مدیریت اضطراب و عدم قطعیت 69
2-۳-۷- نظریه جامعه ارتباطات بینقومی 70
2-۳-۸- هویت فرهنگی از کولیر و توماس 71
2-۳-۹- مذاکره بر سر هویت 72
2-۴- اندیشههای معطوف به عمل در ارتباطات میانفرهنگی ِغرب 73
2-۴-۱- لری سماور: اهمیت فرهنگ در ارتباطات 73
2-۴-۲- نپ: مسائل و شاخصها 75
2-۴-۳- ناوینگر: موانع ارتباط 76
2-۴-۴- هالیدی: مدلهای کاربردی و مفاهیم نظری 78
2-۴-۵- گادیگانست: انتظار، ابهام و اضطراب 80
2-4-6- ریدموند و بونی: مهارت ارتباطی و اضطراب: 84
2-4-7- کلک و مارتین: کاهش حساسیتهای بینفرهنگی 85
2-5- رویکردهای هنجاری به ارتباط میانفرهنگی 85
فصل سوم: روششناسی 93
3-1- بررسی رویکردهای روشی موجود 93
3-1-1- رویکرد علم اجتماعی(پوزیتویستی) 95
3-1-2- رویکرد تفسیری 98
3-1-3- رویکرد انتقادی 100
3-1-4- رویکرد دیالکتیکی 101
3-1-5- رویکرد ارتباطی 102
3-2- رویکرد دینی (اسلامی) 106
3-4- پیوند روش با ادبیات نظری 114
3-5- روایی و پایایی 115
3-6- منابع تحقیق 116
بخش دوم: اسلام و ارتباطات میانفرهنگی 119
فصل چهارم: توسعه مفهومی میانفرهنگی 129
مقدمه 129
تبیین بحث 131
دین، مهمترین عامل تفاوت فرهنگی 136
فصل پنجم: مبانی نظری 147
5-1-اسلام و اندیشه میانفرهنگی 147
5-2- توحیدگرایی، مبنای تعاملات اجتماعی 156
5-3- جایگاه ارتباط میانفرهنگی در جغرافیای ارتباطی مومنان 160
فصل ششم: الگومندی ارتباط میانفرهنگی 167
مقدمه 167
تحلیل کنش 167
معنامندی کنش 169
دلالتهای معنا برای کنش 171
فصل هفتم: اصول حاکم بر ارتباطات میانفرهنگی 179
7-1- اصل دعوت 180
7-1-1- متعلقِ دعوت (مبنای مفاهمه) 185
7-1-1-1- دعوت به اسلام 187
7-1-1-2- دعوت به مشترکات ادیان 190
7-1-1-2-1- دعوت به مشترکات مصداقی از مجادله احسن 195
7-1-1-2-2- موعودگرایی مصداقی از امر مشترک میاندینی 196
7-1-1-2-3- اقتدای حضرت مسیح به ولیعصر عج 197
7-1-1-3- دعوت به فطرت 198
7-2- تولی و تبری 204
7-3- حفظ عزت و سیادت اسلامی 207
7-3-1- تقدم مصالح معنوی بر مصالح مادی 211