هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر خودگفتاری انگیزشی بر اجرای مهارت پاس بسکتبال در افراد درونگرا و برونگرا بود. در این تحقیق از 40 نفر آزمودنی پسر در دامنه سنی 13-8 سال که به طور داوطلبانه شرکت کرده بودند،استفاده شد. در روش تحقیق حاضر  ابتدا پرسشنامه شخصیت آیزنک  کودکان و نوجوانان را به افراد داده شد و بر اساس نتایج حاصل از پرسشنامه 20 فرد درونگرا و 20 فرد برونگرا را به عنوان نمونه انتخاب شدند سپس از همه نمونه ها پیش آزمون دو تکلیف، آزمون دقت پاس بسکتبال (ایفرد) و آزمون سرعت پاس بسکتبال (ایفرد)  به عمل آورده شد، با توجه به نتایج پیش آزمون نمونه ها به 4 گروه 10 نفره تقسیم شدند (دو گروه کنترل و تجربی 20 نفره با زیر گروه های 10 نفره درونگرا و برونگرا) و در دوره تمرینی 4 جلسه ای شرکت کردند. هر گروه از عبارت های متناسب با خودگفتاری انگیزشی استفاده کرد و بر گروه کنترل هیچ مداخله ای اعمال نشد. نتایج  آزمون آنالیز واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که خودگفتاری انگیزشی بر بهبود اجرای سرعت پاس افراد برونگرا اثر معنی داری نداشت (131/0=P) و بر بهبود اجرای سرعت پاس افراد درونگرا اثر معنی داری داشت (026/=P) ؛ خودگفتاری انگیزشی بر بهبود اجرای دقت پاس افراد برونگرا اثر معنی داری نداشت (288/0=P) و بر بهبود اجرای دقت پاس افراد درونگرا اثر معنی داری نداشت (634/0=P) ؛ همچنین مقایسه تأثیر خودگفتاری انگیزشی بر بهبود اجرای سرعت پاس افراد درونگرا و برونگرا تفاوت معنی داری داشت (03/0=P)  و بر بهبود اجرای دقت پاس افراد درونگرا و برونگرا تفاوت معنی داری نداشت (853/0=P). این نتایج نشان داد که تأثیر خودگفتاری انگیزشی در سرعت پاس افراد درونگرا و برونگرا متفاوت است و در دقت پاس افراد درونگرا و برونگرا متفاوت نیست ؛ همچنین از به کارگیری خودگفتاری انگیزشی در سرعت پاس افراد درونگرا برای کودکان و نوجوانان به عنوان ابزاری مؤثر در اجرای مهارت سرعتی حمایت می کند و از به کارگیری خودگفتاری انگیزشی در سرعت پاس افراد برونگرا و دقت پاس افراد درونگرا و برونگرا  برای کودکان و نوجوانان حمایت نمی کند.

 

 

 

واژه های کلیدی: خودگفتاری انگیزشی، افراد درونگرا و برونگرا، دقت پاس، سرعت پاس

 

 

 

فهرست مطالب

 

صفحه   _____________________________________________ عنوان

 

فصل اول – طرح تحقیق

 

1-1-مقدمه. 2

 

1-2- بیان مسئله. 4

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 6

 

1-4- اهداف تحقیق 8

 

1-5- فرضیه های تحقیق 8

 

1-6- پیش فرض های تحقیق 8

 

1-7- قلمرو تحقیق 9

 

1-8 محدودیت های تحقیق. 9

 

1-9- تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ها 10-9

 

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

2-1- مقدمه 12

 

2-2- مبانی نظری. 12

 

2-3- پیشینه تحقیق. 34

 

2-4- نتیجه گیری. 40

 

فصل سوم – روش شناسی تحقیق

 

3-1- مقدمه 42

 

3-2- روش و طرح تحقیق 42

 

3-3- جامعه آماری 42

 

3-4- نمونه آماری 42

 

3-5- متغیرهای تحقیق. 42

 

3-6- ابزار تحقیق و نوع تکلیف 43

 

3-7- شیوه اجرای تحقیق و جمع آوری اطلاعات. 45

 

3-8- روش های آماری 46

 

فصل چهارم- نتایج آماری

 

4-1- مقدمه 48

 

4-2- بررسی توصیفی یافته های تحقیق. 48

 

4-3- آزمون فرضیه ها. 50

 

فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری

 

5-1- مقدمه 64

 

5-2- خلاصه تحقیق. 64

 

5-3- یافته های تحقیق 65

 

5-4- بحث و نتیجه گیری. 66

 

5-5- پیشنهادهای برخاسته از تحقیق 71

 

5-6- پیشنهادهایی برای تحقیقات بعدی 71

 

منابع. 73

 

پیوست. 79

 

فهرست جداول و نمودارها

 

 

 

جدول (4-1) شاخص های آماری مربوط به وزن، قد و سن آزمودنی ها     48

 

جدول (4-2) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در سرعت پاس افراد برونگرا     51

 

جدول (4-3) مقایسه میانگین گروه تجربی و کنترل در سرعت پاس افراد برونگرا  51

 

جدول (4-4) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در سرعت پاس افراد درونگرا     52

 

جدول (4-5) مقایسه میانگین گروه تجربی و کنترل در سرعت پاس افراد درونگرا  53

 

جدول (4-6) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در دقت پاس افراد برونگرا 54

 

جدول (4-7) مقایسه میانگین گروه تجربی و کنترل در دقت پاس افراد برونگرا   55

 

جدول (4-8) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در دقت پاس افراد درونگرا 56

 

جدول (4-9) مقایسه میانگین گروه تجربی و کنترل در دقت پاس افراد درونگرا   57

 

جدول (4-10) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در سرعت پاس افراد درونگرا و برونگرا 58

 

جدول (4-11) مقایسه میانگین گروه های تجربی درونگرا و برونگرا در سرعت پاس 59

 

جدول (4-12) نتایج آزمون گرینهوس – گیزر در سرعت پاس افراد درونگرا و برونگرا 60

 

جدول (4-13) مقایسه میانگین گروه های تجربی درونگرا و برونگرا در دقت پاس  61

 

 

 

 

 

شکل (2-1) الگوی سبک توجهی ارائه شده توسط نیدفر (1976) 13

 

شکل (3-1) آزمون پاس دادن توپ بسکتبال( ایفرد1996). 44

 

شکل (4-1) نمودار میانگین وزن آزمودنی ها به تفکیک  گروه های چهارگانه 78

 

شکل (4-2)  نمودار میانگین قد آزمودنی ها به تفکیک  گروه های چهارگانه 78

 

شکل (4-3) نمودار میانگین سن آزمودنی ها  به تفکیک  گروه های چهارگانه 79

 

شکل (4-4) نمودار گروه  تجربی و کنترل برونگرا در متغیر سرعت 52

 

شکل (4-5) نمودار گروه تجربی و کنترل درونگرا در متغیر سرعت 54

 

شکل (4-6) نمودار گروه تجربی و کنترل برونگرا در متغیر دقت  56

 

شکل (4-7) نمودار گروه تجربی و کنترل درونگرا در متغیر دقت  58

 

شکل (4-8) نمودار تفاوت گروه تجربی درونگرا و برونگرا در متغیر سرعت  60

 

شکل (4-9) نمودار تفاوت گروه تجربی درونگرا و برونگرا در متغیر دقت   62

 

 1-1-مقدمه

 

در دنیای کنونی اهمیت و اعتبار علم تکنولوژی بر کسی پوشیده نیست و آگاهی علمی نسبت به وقایع و رویدادهای مختلف اساس و بنیان هر گونه برنامه ریزی فرهنگی اجتماعی است. حوزه تربیت بدنی و ورزش نیز ناگزیر باید بیشتر از گذشته به چنین ابزاری تجهیز شود تا بتواند به موازات سایر نهادها و حوزه های کشور در جهت نیل به اهداف عالیه خود و مسأله حساس سازندگی و توسعه، فعالانه تلاش نماید. لازمه این امر شتاب و تسریع در امر آموزش و پرورش است(موریس[1]، 1999).

 

تربیت بدنی جریانی است تربیتی که هدف آن بهبود اجرا و عملکرد بشر و تکامل بخشیدن از طریق فعالیت جسمانی است؛ تربیت بدنی در جهان کنونی شامل کسب مهارت های حرکتی، حفظ آمادگی جسمانی، به منظور تندرستی همه جانبه، نیل به دانش و توسعه برداشت مثبت از فعالیت های جسمانی است و با توجه به تحولاتی که در فرهنگ کشورها به وجود آمده امروزه ما از یک سو، شاهد علاقه کلیه طبقات اجتماعی به ورزش و از سوی دیگر شاهد رشد دانش تربیت بدنی و پیدایش قلمروهای تخصصی در این رشته می باشیم (وست، آویوچر و چارلز[2]، 1935).

 

به کار گیری اصول و مبانی روانشناسی جهت ارتقاء تعلیم و تربیت در هر مکانی امری لازم است. چرا که بدون آگاهی و شناخت خصوصیات و حالات روانی افراد، امکان استفاده صحیح از تعلیم و تربیت وجود ندارد (فراست[3]، 1965). همه این تلاش ها به منظور افزایش میزان یادگیری افراد است چرا که یادگیری اساس زندگی کنونی بشر و پایه پیشرفت های او در هر زمینه است و مربیان و معلمان ورزش و تربیت بدنی نیاز واقعی خویش را به آگاهی هر چه بیشتر درباره اصول و مبانی یادگیری حرکتی، رشد و تکامل، اهمیت پدیده های هیجانی – عاطفی – انگیزشی، تمرین مهارت های روانی برای نیل به نقطه اوج عملکردهای ورزشی، روابط درون شخصی و صفات شخصیتی دانش آموزان و ورزشکاران بیان نموده اند(مارتز[4]، 1990).

 

روانشناسی ورزش با بررسی مهارت های مختلف روانی خدمات بسیار شایانی را در امر ورزش ارائه داده و دامنه تحقیقاتشان روز به روز در حال گسترش است. در این میان یکی از مهارت های روانی که بسیار اهمیت دارد خودگفتاری[5] است، چرا که این از نافذترین راهبردهایی است که شامل فرایند ذهنی فعال است و استفاده از آن باعث تغییر یا اصلاح تفکر موجود در زمینه تکلیفی که در حال انجام است می شود(ِاکلاند و جکسون[6]، 1993).

 

به طور کلی جدا از حیطه ورزش هر فردی در زندگی برای انجام فعالیت های روزانه کم و بیش از خودگفتاری به شکل ارادی و یا غیر ارادی استفاده می کند. از کودک تا بزرگسال از این راهبرد بهره می برند اما تحقیقات نشان داده که کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر از خودگفتاری با صدای بلند استفاده می کنند و هر چه سن افراد افزایش می یابد استفاده از خودگفتاری به شکل زمزمه با خود انجام می شود(گیبسون و فاستر[7]، 2007).

 

درحیطه ورزش این راهبرد توسط ورزشکاران (مخصوصاً حرفه ای) در حین اجرای مهارت های ورزشی استفاده می شود و این تکنیک باعث افزایش تمرکز و دقت آنها در اجرا می شود(ِاکلاند و جکسون، 1993).

 

همچنین خودگفتاری راهبردی است که فرد احساسات و ادراکات خویش را از طریق آن گزارش می کند و باعث تقویت و آموزش در اجرا می شود. در این راستا باندورا[8](1997) در نظریه خودکارآمدی از این نتایج حمایت و عنوان می کند که خودگفتاری نه تنها باعث افزایش اعتماد ورزشکاران می شود تا به اهداف ورزشی شان برسند، بلکه باعث آموزش به ورزشکاران می شود که چطور به این اهداف برسند(هاردی[9]، 2006).

 

یکی از اقداماتی که توسط مربی در این راستا می تواند برنامه ریزی شود و نقش مهمی در فرایند یادگیری و آموزش حرکتی دارد، استفاده از راهبرد روانشناختی خود گفتاری است که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد.

 

1-2- بیان مسئله

 

در سال های اخیر، تحقیقات در تربیت بدنی و علوم ورزشی، یک سری اطلاعات پایه و کاربردی را فراهم نموده است، ولی متأسفانه این دریافت ها هنوز هم جوابگوی نیازهای این رشته نیست و همچنان در جنبه های مختلف این رشته به تحقیقات بسیار نیاز است(موریس، 1999).

 

به منظور تعدیل و افزایش سطح اجرای مهارت های ورزشی، عنصر تمرین ضروری است و به طور سنتی تصور می شود که تمرین تنها مرتبط به اجرای بدنی مهارت است اما اکنون به خوبی تأیید شده که عوامل روانشناختی نظیر خودگفتاری موجب بهبود اجرا و یادگیری مهارت می شود و یکی از نافذترین راهبرد های شناختی است که توسط ورزشکاران (مخصوصاً ورزشکاران حرفه ای) استفاده می شود(ِاکلاند و جکسون، 1993).

 

خودگفتاری یعنی آنچه که ورزشکاران با خود می گویند تا به طور دقیق در مورد اجرایشان فکر کنند و بر این اساس، حرکاتشان را هدایت کنند؛ به عبارت دیگر آنچه که افراد با صدای بلند و یا با صدای کوتاه با خود تکرار و زمزمه می کنند که می تواند بصورت آشکار یا پنهان در قالب یک کلمه، تفکر، لبخند، اخم کردن و . آشکار شود، و بر این اساس فرد احساسات و ادراکات خویش را گزارش کند و باعث تقویت و آموزش در کار خویش شود (تئودوراکیس، ینبرگ و کازاکس[10]، 2000).

 

خودگفتاری انگیزشی در جهت افزایش انرژی و تلاش بیشتر و با ایجاد انگیزش مثبت در اجرا باعث تسهیل کار می شود و برای کنترل انگیختگی و اضطراب بکار می رود و بیشتر برای تکالیفی که نیازمند قدرت و استقامت بیشتر و حرکات درشت  هستند مؤثر است، خودگفتاری آموزشی به وسیله تمرکز بر حرکت، تکنیک درست و اجرای راهبرد مناسب، باعث بهبود در سطح اجرا می شود و بیشتر برای تکالیفی که نیازمند مهارت بیشتر، زمانبندی و دقت زیاد است مؤثر است(هاردی، 2006).

 

شخصیت افراد می تواند در بکار بردن خودگفتاری تأثیر داشته باشد از جمله ویژگی های شخصیتی که تفاوت بین خلق و خو را نشان می دهد، درونگرایی[11] – برونگرایی[12] است. نظر غالب روان شناسان شخصیت بر این است که بعد درونگرایی- برونگرایی، گرایش ارثی دارد. بدین معنی که ژن ها عمدتاً مسئول تفاوت های موجود در گرایش های برونگرا و درونگرا هستند(اسفند آباد، 1392).

 

آیزنک[13] معتقد است که تفاوت های ژنتیکی در درونگرایی و برونگرایی ناشی از تفاوت های فیزیولوژیکی در منطقه ای از مغزشان ( ناحیه تنظیم کننده فعالیت) است. عدم حساسیت به سطح کم تحریک و واکنش پذیری به سطح زیاد تحریک، ویژگی برونگرایی است. برونگرایان برای برانگیختن ناحیه تنظیم کننده فعالیت خود به محرکهای بیرونی نیرومندی نیاز دارند. حساسیت و واکنش پذیری به سطح کم تحریک و عدم تحمل سطح زیاد تحریک، ویژگی درونگرایی است. درونگراها برای برانگیختن ناحیه تنظیم کننده فعالیت خود به محرک بیرونی با شدت کمتری نیازمندند. بر اساس این استدلال آیزنک پیشنهاد نمود که درونگراها همیشه از نظر مغزی بیشتر از برونگراها برانگیخته اند(ریو، 2005).

 

آیزنک از طریق سطح بهینه انگیختگی، خلق و خو را به درونگرایی – برونگرایی ربط می دهد. درونگراها در سطح نسبتاً کم به سطح بهینه تحریک می رسند و از تحریک شدید دوری می کنند. برونگراها در سطح نسبتاً زیاد به سطح بهینه انگیختگی می رسند، و بنابراین، به اشکال نیرومندتر تحریک نزدیک می شوند و از آن لذت می برند.

 

از نتایج برآمده مبنی بر استفاده از خودگفتاری انگیزشی، دلالت بر این مطلب دارد که استفاده از خودگفتاری انگیزشی باعث بهبود در سطح اجرا و اکتساب مهارت می شود، اما با توجه به ویژگی های شخصیتی افراد و ماهیت تکلیف اعم از مهارت باز و بسته، ساده و پیچیده، درشت و ظریف و تکالیفی که نیازمند قدرت و استقامت بیشتر هستند، ممکن است تأثیرات متفاوتی داشته باش (پرکوس[14] و تئودوراکیس، 2002).

 

تحقیقات نشان داده اند که خودگفتاری تاثیر مثبتی بر عملکرد دارد(تئودوراکیس و وینبرگ، 2001). نتایج برخی از تحقیقات انجام شده در این زمینه منجر به این فرضیه شده که، تکالیفی که نیاز به تمرکز بر جنبه های تکنیکی اجرا دارند از طریق خودگفتاری انگیزشی بهبود می یابند(هاردی، 2006). که حمایت در این زمینه اندک است در نتیجه نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. تعدادی از تحقیقات نشان داده اند که خودگفتاری تأثیر مثبتی بر اجرا ندارد (اشمیت و جانستون[15]، 2000).

 

تحقیقات تجربی بسیار اندکی در زمینه تأثیر خودگفتاری بر مؤلفه های مختلف انجام گرفته است که نیاز به تحقیق بیشتری دارد و یکی از این مؤلفه ها شخصیت افراد است(تئودوراکیس، ینبرگ و کازاکس، 2000).

 

با توجه به نقش مهم خودگفتاری بر بهبود اجرا در مهارت های ورزشی لازم است گفته شود، که با بررسی های انجام شده به نظر می رسد که تحقیقات داخلی کمی در این زمینه صورت گرفته است و تا به امروز اکثر تحقیقات خارجی انجام شده در این رابطه، تأثیر انواع خودگفتاری بر بهبود اجرا بوده که البته تناقض در نتایج برخی از تحقیقات انجام شده مشاهده می شود. برای نمونه پالمر[16](1992) در تحقیقی روی 12 آزمودنی دختر مبتدی با میانگین سنی 13 سال که از آنها خواسته شد موقع اجراء یک سری کلمات را انتخاب کنند که موجب افزایش تمرکز آنها شود، نتایج نشان داد که این راهبرد در پیشرفت اجرای مهارت های موزون اسکی بازان تاثیری ندارد (هاردی، هال، گیبس و گرنسلد[17]، 2005). همچنین میرز[18] و همکاران(1979) هیچ تفاوتی در اکتساب مهارت های ژیمناستیک بین گروه هایی که از خودگفتاری های مختلف (مثبت و تحسین آمیز مثل من می توانم و منفی مثل من نمی توانم) استفاده کردند، مشاهده نکردند و پس از بررسی متوجه شدند خود گفتاری بین اجرای بهترین و بدترین ورزشکار تفاوتی ندارد(مالت و هان راهان[19]، 1997).

 

علی رغم نقش مهم خودگفتاری، تحقیقات انجام شده در این باره بسیار اندک است و در نتایج بعضی از آنها نیز تناقض وجود دارد. تا به امروز اکثر تحقیقات انجام شده نیز در مورد تاثیرات انواع خودگفتاری بر بهبود اجرا بوده و کمتر در زمینه اجرای مهارت با توجه به تیپ شخصیت افراد تحقیقی صورت گرفته است در نتیجه، ضرورت تحقیق در این زمینه بسیار احساس شد. مسئله ای که در این تحقیق با تاکید بر اجرای مهارت در مورد خودگفتاری مورد بررسی قرار گرفت، پاسخ به این سوال بود که آیا خودگفتاری بیشتر بر افراد برونگرا موثر است یا درونگرا؟

 

1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش

 

خودگفتاری، یکی از معروف ترین راهبردهایی است که به شکل گسترده ای از تکنیک های شناختی استفاده می کند، که از جنبه علمی و نظری قابل توجیه است. از جنبه عملی در گروه های ورزشی خودگفتاری به ورزشکاران کمک می کند تا بر تکالیف بیشتر توجه کنند؛ خودگفتاری بر فرا خوانی اطلاعات، بر اطلاعات جدید کدگذاری شده مربوط به تکلیفی که در دسترس است، تأثیر می گذارد که این نقطه نظر با انجام تحقیقات زیادی مورد تأیید علمی قرار گرفته است(هاردی، 2006).

 

از لحاظ نظری، نظریه های مختلف موجود در یادگیری حرکتی از تأثیر خودگفتاری بر بهبود اجرای مهارت حرکتی، حمایت کرده اند؛ هدف همگی آنها این است تا با انجام مطالعات بیشتر بهترین راهبرد های علمی را برای ورزشکاران، غیرورزشکاران یا بیماران تحت تمرینات توان بخشی و یا مشاغل فراهم کنند(هاردی، 2006).

 

اینکه چگونه خودگفتاری می تواند در بهبود سطح اجرا مؤثر باشد به ماهیت تکلیف بستگی دارد و بیشتر مربوط می شود به اینکه نوع خودگفتاری با مشخصات تکلیف سازگار باشد(تئودورکیس و وینبرگ، 2000).

 

راهبرد خودگفتاری از طریق افزایش انگیزه، ایجاد اعتماد و آماده کردن ورزشکاران برای اجرای تکلیف مفید می باشد(تئودوراکیس و همکاران، 2001).

 

نیاز مبرمی که در انجام این تحقیق احساس می شود این است که، تحقیقات توصیفی مطمئنی برای حمایت از خودگفتاری وجود ندارد و با توجه به نقش مهم خودگفتاری در اجرای ورزش که در ادبیات آورده شده است، میزان تحقیق منظم در این زمینه کم است، و برخی از نتایج تحقیقات متناقض است؛ به خاطر کمبود حمایت از خودگفتاری مثبت بعنوان یک تکنیک مؤثر در بهبود سطح اجرا و تحقیقات اندکی که در رابطه با مؤلفه شخصیت وجود دارد،  نیاز به تحقیقات بیشتر ی دارد(تئودوراکیس و همکاران، 2001).

 

مسلئه دیگری که نیاز به پرداختن به آن وجود دارد تأثیر انواع خودگفتاری بر تیپ شخصیتی (درونگرا – برونگرا) افراد است که تحقیقات اندکی در این زمینه انجام

 

کمک به افرادی را شناسایی کند که به پیشگیری اولیه نیاز دارند. یکی از این راهکارهای پیشنهادی، اندازه گیری شاخص های التهابی بود (گفکن[5]، 2001). از آن زمان به بعد، تحقیقات زیادی انجام گرفت و پذیرفته شد که گسترش بیماری های قلبی- عروقی زمینه ای التهابی دارد و التهاب عمومی (سیستمیک)، نقش محوری در توسعه و پیشرفت آتروسکلروز[6] ایفا می کند (گفکن، 2001 و بلیک[7]، 2001(. از اینرو در     دهه گذشته، توجه  پژوهشگران بیشتر به شاخص های التهابی به عنوان عوامل مستقل پیشگوییجکننده بیماری های قلبی– عروقی معطوف شده است. امروزه ارتباط میان التهاب و آتروسکلروزیس (مهم ترین دلیل بیماری عروق کرونری) طی تحقیقات بسیاری آشکار شده است (ناکاجیما[8]، 2007؛ دبیدی روشن و همکاران، 1384؛ حامدی نیا و همکاران، 1385). پژوهشگران دریافته اند که شاخص های التهابی (مانند فیبرینوژن،  مولکول های چسبان [9]، آمیلوئید    A، اینترلوکین [10]سرمی و پروتئین های مرحله حاد) می توانند پیشگوی مناسبی برای بیماری های قلبی – عروقی باشند (وردت[11]و همکاران، 2004). مطالعات مختلف ارتباط بین خطر بیماری قلبی- عروقی و شاخص های التهابی را نشان می دهند (همر[12]، 2009؛ باساک[13]، 2004). در میان این شاخص های التهابی، پروتئین واکنشی C (CRP)[14] از ویژگی خاصی برخوردار است. چون این پروتئین، در عین داشتن حساسیت زیاد، با روش علمی  ارزان و در دسترس، قابل محاسبه و اندازه گیری است که این توانایی در سایر       شاخص های التهابی کمتر دیده شود. CRP از حساس ترین نشانگرهای التهاب و قوی ترین پیشگوی بیماری قلبی عروقی است (جی هیج[15] و همکاران ، 2007؛ وردت و همکاران، 2004؛ پاکزک و همکاران، 2005). اینترلوکین 6 نیز یکی از شاخص های التهابی و عوامل پیشگوی بیماری قلبی– عروقی به شمار می رود. افزایش سطوح سرمی CRP و IL-6  با بروز افزایش خطر بیماری قلبی- عروقی ارتباط دارد. مطالعات جدید نشان داده اند که در پیشگویی حوادث قلبی- عروقی، CRP شاخص قوی تری نسبت به LDL-C است، به گونه ای که افزایش این شاخص، خطر آتی پارگی پلاک را پیشگویی می کند (نمازی و همکاران، 1389). از طرف دیگر بسیاری مطالعات ارتباط بین تغییرات CRP و IL-6 را گزارش کرده اند (حامدی نیا و همکاران، 1385). سطوح سرمی IL-6 تحت تاثیر چاقی، دیابت، بیماری قلبی– عروقی و سندروم متابولیک افزایش یافته و سنتز CRP سرم را از کبد تحریک می کند. علاوه بر موارد ذکر شده، ورزش و فعالیت بدنی یکی از عوامل موثر بر غلظت CRP و IL-6 سرم است که تحت تاثیر شدت و مدت فعالیت، تغییرات متفاوتی ایجاد می کند. به نظر می رسد ورزش های بلند مدت و شدید ظرفیت بدن را برای مقابله با رادیکال های آزاد و فعال اکسیژن کاهش می دهند و می توانند موجب استرس اکسیداتیو شوند، در حالی که ورزش ها و تمرین ها با شدت متوسط می توانند ظرفیت آنتی اکسیدانی و دفاع فیزیولوژیکی را بالا برده و وقوع استرس اکسیداتیو را کاهش دهند. یافته های پژوهش های موجود از طبیعت دوگانه پاسخ ایمنی نسبت به ورزش حکایت دارد. ورزش و فعالیت های شدید و بلند مدت همراه با انقباضات برونگرای قوی و با تنش مکانیکی زیاد، موجب آسیب عضلانی شده، می تواند باعث رهایی سیتوکین ها شود (نمازی و همکاران، 1389). تی هانگ[16] و همکاران (2009) با مطالعه روی 13 مرد 8/1±  5/21 سال که تمرینی را در دو شدت 65% و 85% حداکثر توان هوازی خود انجام دادند؛ نتیجه گرفتند سطوح CRP در هر دو گروه به طور معنی داری افزایش یافت. سوریچتر[17] و همکاران (1995) و مالم[18]و همکاران (2004) نشان دادند  که سطوح CRP پس از            تمرین برون گرا افزایش معنی دار نمیجیابد. از طرفی اسمیت[19]و همکاران افزایش CRP را در 75% افراد آموزش ندیده فعال،  24  ساعت پس از 60 دقیقه دوچرخه سواری با 60% حداکثر اکسیژن مصرفی گزارش کردند. همچنین مییر[20]و همکاران افزایش معنی دار CRP را 12 ساعت بعد از انجام تست دوچرخه ارگومتر توسط 12 مرد تمرین کرده نشان دادند (به نقل از سمپل[21]، 2006). در حال حاضر اطلاعات کمی درباره تاثیر تمرین هوازی شدید بر شاخص های قلبی – عروقی و ایمنی موجود است. به نظر می رسد تمرین هوازی بر اساس شدت، مدت و حجم اثر چندگانه ای داشته باشد. بنابراین، در تلاش برای تعیین اثر تمرین هوازی شدید تک جلسه ای بر سطوح سرمی CRP وIL-6  در زنان جوان سالم، در پژوهش حاضر فرض بر این است که یک وهله فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر غلظت سرم  CRPوIL-6  تاثیر دارد.

 

  1-2- بیان مساله تحقیق

 

آتروسکلروز، بیماری قلبی پیش رونده ای است که از دوران کودکی شروع می شود و در  سنین بالا بروز    می کند.  همچنین پیش گویی می شود که آتروسکلروز بیماری غالب سال 2020 باشد، بنابراین پیش بینی بیماری عروق کرونری قلب (CHD) در درمان و پیشگیری از پیشرفت بیماری اهمیت فراوانی دارد (تورک[22]، 2004). انجمن قلب آمریکا با توجه به مطالعات گسترده، اعلام کرده گسترش بیماری های قلبی- عروقی زمینهجای التهابی دارد و التهاب عمومی، نقش محوری در توسعه و پیشرفت آتروسکلروز ایفا می کند. از دیرباز، نیمرخ چربی به عنوان شاخص بیماری های قلبی- عروقی محسوب شده است، ولی گزارش ها نشان می دهند که برخی افراد با  HDL-Cو LDL-C طبیعی، به بیماری های قلبی- عروقی مبتلا شده اند، بنابراین توجه پژوهشگران به شاخص هایی معطوف شده که با دقت بیشتری خطر بیماری قلبی– عروقی را پیشگویی می کنند. برخی از این شاخص ها شامل فیبرینوژن، فاکتور انعقادی 8 و 9، مولکول های چسبان، آمیلوئید A سرم، سایتوکاین ها به ویژه IL-6 و CRP هستند. در میان این شاخص های التهابی، ‍CRP از ویژگی خاصی برخوردار اس ت. CRP توسط تیلت[23] (1930) کشف شد و فرانسیس[24] (1930) در طی مطالعاتش در بیماران ذات الریه دریافت که CRP نخستین واکنش دهنده فاز حاد است. CRP انسان شامل 260 آمینواسید با پیوند غیرکووالانسی با نظم قرینه در اطراف یک منفذ مرکزی می باشد (جی هیج و همکاران، 2007). سطح پلاسمایی  CRPبا چاقی، مقاومت به انسولین، دیابت، سندرم متابولیکی، سن و تمرین بدنی ارتباط دارد (دبیدی روشن و همکاران، 1384؛ حامدی نیا و همکاران، 1385؛ جی هیج  و همکاران، 2007). IL-6  نیز یکی دیگر از عوامل خطر بیماری قلبی عروقی است  (وردت و همکاران، 2004؛ ثالثی و همکاران، 1386). IL-6 یک ترکیب پلی پپتیدی است که از مونوسیت های فعال شده، ماکروفاژها، فیبروبلاست ها و سلول های اندوتلیال و آدیپوسیت در پاسخ به تحریکات گوناگون از قبیل اندوتوکسین های باکتریایی، تمرین بدنی، آسیب بافت و استرس اکسیداتیو ترشح می شود (پاکزک[25] و همکاران، 2005). سطوح پلاسماییIL-6  نیز مرتبط با چاقی، دیابت، سندروم متابولیکی، تمرین و سن می باشد (ثالثی و همکاران،  1386). همچنین سطوح پلاسمایی  IL-6 با انسولین ناشتایی و فشار خون ارتباط دارد (اندرسون[26] و همکاران، 2009).IL-6  سیتوکینی با عملکردهای    متفاوت  است که بر بسیاری بافتجها و سلول ها اثر    می گذارد. یکی از مهم ترین اثرات آن تحریک تولید CRP است (آقاعلی نژاد و شمسی، 1389). پیشتر گفته  شد که  نیمرخ لیپیدی خون (, LDL-C  ,TG HDL-C) نیز از عوامل خطر سنتی آتروسکلروز میجباشند.   یک  مفهوم  رایج پیرامون سازوکار پاتوفیزیولوژیکی التهاب مرتبط با آتروسکلروز،  تولید سایتوکاین همراه التهاب در پاسخ به محرک LDL اکسید شده و ماکروفاژهای همراه با پلاک آتروسکلروزی است (ثالثی و همکاران، 1386). باساک و همکاران (2004) بیان کردند که ارتباط کمی بین CRP و لیپوپروتئین ها وجود دارد. چندین تحقیق نشان داده اند که خطر  CRP بالا، از مقدار چربی خون مستقل است (ثالثی و همکاران، 1386). به نظر می رسد چگونگی تغییر نشانگرهای التهابی به میزان زیادی تحت تاثیر نوع، شدت و مدت تمرین قرار می گیرد. فیوتی[27]و همکاران )1999)، پژوهشی روی بیماران عروق محیطی انجام دادند. نتایج نشان داده اند که پس از انجام سنگین ترین فعالیت ورزشی قابل تحمل به وسیله این بیماران، CRP تغییر معنی داری نداشت و میزان IL-6 بلافاصله پس از فعالیت ورزشی، کاهش معناداری در هر دو گروه سالم و بیمار داشته و این کاهش تا 4 ساعت پس از فعالیت ورزشی ادامه داشته  است (به نقل از کوپ[28]و همکاران، 2008). در مطالعه   روی 16 بیمار انسداد ریوی مزمن ( COPD)[29] و 11 فرد سالم که یک پروتکل تمرین افزایشی بیشینه را روی دوچرخه کارسنج انجام دادند، با وجود این که سطح پایه CRP بیماران بالاتر بود، اما سطح CRP بعد تمرین در مقایسه با افراد سالم، تغییر نکرد (ون هلورت[30]و همکاران، 2005). در تحقیقی روی 15 بیمار افسرده (MMD)[31] و 15 فرد سالم با انجام یک پروتکل درمانده ساز، مشاهده شد که سطوح  CRP و IL-6 در هر دو گروه با توجه به سطح پایه بالاتر، در بیماران افزایش معنی داری یافت که نشان می دهد تمرین حاد سبب افزایش حاد IL-6 ججمی شود (بوتگر[32]و همکاران، 2010). تعدادی از مطالعات ارتباط معکوس استقامت بدنی و سطوح CRP را نشان داده اند (همر و همکاران، 2009).  IL-6 در طی تمرین بدنی به طور برجسته از عضله اسکلتی رها می شود (رابسون انسلی[33] و همکاران، 2009). یک دوره تمرین حاد منجر به افزایش 5 برابری در IL-6   شد که پس از 5/1 ساعت به حد پایه برگشت (گری[34]و همکاران، 2009). با توجه به خطر بالای حوادث قلبی- عروقی در ساعات صبح، این نکته به ذهن می رسد که غلظت سرمی عوامل خطر بیماری، تحت تاثیر اوقات شبانه روزی قرار می گیرند (جیمنز[35]و همکاران، 2005). همچنین این امکان وجود دارد که سطوح استراحتی سرمیCRP  و IL-6 نیز تحت تاثیر اوقات شبانه روزی باشند. مطالعات کافی در زمینه تغییرات روزانه سطوح سرم CRP و IL-6 انجام نشده است. در مجموع تحقیقات اندکی به بررسی پاسخ  التهابی به دنبال یک جلسه تمرین هوازی درمانده ساز در اوقات مختلف شبانه روز پرداخته اند. خطر بالای حوادث قلبی– عروقی و مرگ ناگهانی در ساعات صبح، ایمنی تمرین بدنی را در این دوره زمانی زیر سوال برده است. اطلاعات کافی در ارتباط با ایمنی تمرین صبح در بیماران قلبی– عروقی وجود ندارد. بر این اساس گرسوی[36]و همکارانش (2010) تحقیقی با هدف بررسی ایمنی تمرین بدنی در زمان های متفاوتی از روز در بیمارانی با بیماری سرخرگ کرونری انجام دادند. شرکت کنندگان تمرین را روی تریدمیل در دو نوبت صبح و عصر انجام دادند. مقایسه تست صبح و عصر بر اساس ریکاوری ضربان قلب و ظرفیت هوازی هدف اولیه این تحقیق بود. هدف ثانویه این بود که تعیین کننده های خطر تمرین صبح و عصر را نشان دهد. تفاوت معنی داری بین تمرین صبح و عصر در این شیوه ارزیابی دیده نشد. بنابراین این نکته به ذهن می رسد که سطوح عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی عروقی در ساعاتی از روز بالاتر باشد. تعدادی از مطالعات نشان داده اند ریتم روزانه تراکم پلاکت ها تحت تاثیر تمرین قرار دارد. به عنوان مثال تمرین بدنی روی ریتم روزانه تراکم پلاکت در اسب ها تاثیر داشته و تراکم پلاکت ها بعد از تمرین صبح، بیشتر از تمرین عصر می باشد (پیکیون[37] و همکاران، 2007). همچنین مطالعه ای روی انسان نیز این نتیجه را تایید می کند. 10 مرد فعال، تمرین زیر بیشینه برای30 دقیقه در دو گروه صبح و بعد از ظهر انجام دادند تراکم پلاکت پس از تمرین صبح افزایش بیشتری نشان داد (آلدمیر[38] و همکاران، 2005). با توجه به این نتایج، این سوال مطرح است که آیا سطوح CRP و IL-6  نیز مانند پلاکت ها که افزایش بیش از حد آنها عامل خطر بیماری قلبی- عروقی می باشد، تحت تاثیر تمرین صبح و عصر قرار می گیرد؟ نهایتا با توجه به نتایج ضد و نقیض در پیشینه تحقیق در ارتباط با تغییر سطوح پلاسمایی نشانگرهای التهابی به دنبال یک جلسه تمرین و مطالعات انگشت شمار در زمینه چگونگی تغییر در سطوح پلاسمایی این نشانگرها پس از تمرین صبح و عصر تحقیق حاضر با هدف پاسخگویی به سوالات زیر انجام می گیرد:

 

– آیا یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی پاسخ های متفاوتی بر سطوح   CRPو IL-6 پلاسما در    زنان در زنان جوان سالم ایجاد می کند؟

 

– آیا تغییرات احتمالی IL-6 می تواند منجر به تغییر سطوح  CRP شود؟

 

1-3 – ضرورت و اهمیت تحقیق

 

در مجموع، تحقیقات اندکی به بررسی پاسخ های التهابی به دنبال یک جلسه تمرین درمانده ساز در اوقات مختلف شبانه روز پرداخته اند. از طرفی، گزارشات مختلفی نشان داده اند بیشتر حملات قلبی در طول روز و در ساعت خاص اتفاق می افتد (جیمنز و همکاران، 2005). بنابراین این نکته به ذهن می رسد، سطوح عوامل خطر مرتبط با بیماری قلبی عروقی، در ساعاتی از روز بالاتر باشند (اراضی و همکاران، 1386). به عنوان مثال تعدادی از مطالعات نشان داده اند ریتم روزانه تراکم پلاکت ها تحت تاثیر تمرین قرار دارد (پیکیون، 2007؛ آلدمیر، 2005). با توجه به این نتایج این سوال مطرح است که آیا سطوح CRP و IL-6  نیز مانند پلاکت ها که افزایش بیش از حد آنها عامل خطر بیماری قلبی – عروقی می باشد، تحت تاثیر تمرین صبح و عصر قرار می گیرد یا خیر؟ نهایتا با توجه به نتایج ضد و نقیض در پیشینه تحقیق در ارتباط با تغییر سطوح پلاسمایی نشانگرهای التهابی به دنبال یک جلسه تمرین  و   پژوهش های اندک در زمینه چگونگی تغییر در سطوح پلاسمایی این نشانگرها، پس از تمرین صبح و عصر و اهمیت این عوامل به عنوان پیشگوی بیماری قلبی– عروقی ضرورت انجام تحقیقات بیشتر آشکار می شود. آگاهی از تغییرات این عوامل به دنبال فعالیت و همچنین آگاهی از این که سطوح آنها پس از فعالیت های ورزشی صبحگاهی یا عصرگاهی چه تغییراتی می کند، به مربیان ورزش و پزشکان به منظور بهبود سلامت قلبی- عروقی افراد کمک شایانی خواهد نمود. نظر به این که آزمون بیشینه بروس[39]نوارگردان به عنوان تست ورزش در مراکز پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد، یافته های حاصل از انجام این مطالعه می تواند اطلاعات مفیدی در خصوص انجام این آزمون در ساعات کم خطر روز فراهم کند.

 

1-4- اهداف تحقیق

 

1-4-1- هدف کلی

 

تعیین پاسخ سطوح CRP و IL-6 پلاسمایی به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی در زنان جوان سالم

 

1-4-2-  اهداف جزئی

 

1- تعیین پاسخ CRP پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی

 

2- تعیین پاسخ IL-6 پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی

 

3- تعیین پاسخ HDL-C پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی

 

4- تعیین پاسخ LDL-C پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی

 

5- تعیین پاسخ [40]TC پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی

 

6- تعیین پاسخ [41]TG پلاسما به یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی         

 

7- تعیین ارتباط بین سطوح استراحتی CRP و IL-6 پلاسما     

 

1-5 – فرضیه های تحقیق

 

یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی CRP پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد.
2- یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی IL-6 پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد.

 

3-یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی HDL-C پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد.

 

4- یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی LDL-C پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد.

 

5- یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی TC پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد

 

6- یک جلسه فعالیت صبحگاهی و عصرگاهی بر سطح استراحتی TG پلاسما در زنان جوان سالم اثر دارد.

 

7- بین سطوح   CRPو IL-6 پلاسما ارتباط معنی داری وجود دارد.

 

1-6- محدودیت های تحقیق

 

1- عدم کنترل تفاوت های فردی آزمودنی ها

 

2- میزان انگیزه آزمودنی ها هنگام اجرای آزمون

 

  

 

1-7-  تعریف  واژه ها و اصطلاحات

 

1-  CRP: پروتئین واکنشی فاز حاد است که در پاسخ به محرک سمی در صدمه بافتی و سلولی،  منتشر می شود (سمپل، 2006).

 

2-  IL-6: جزء خانواده ای از سیتوکین ها و یک پلی پپتید است. سیتوکین IL-6  یک سیتوکین پیش و ضد التهابی است (شلمزادی و همکاران، 1388). IL-6 در هر دو سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی نقش دارد. این سیتوکین توسط بیگانه خوارهای تک هسته ای، سلول های اندوتلیال عروق، فیبروبلاست ها و سایر  سلول ها در پاسخ به میکروب ها و دیگر سیتوکین ها به ویژه IL-1 و TNF-α تولید می شود (آقاعلی نژاد و شمسی، 1389).

 

3- فعالیت صبحگاهی: مطابق تحقیقات انجام شده (احمدی زاد[42]، باسامی[43]، 2010 و پیکیون[44]، 2007) فعالیتی است که در بازه زمانی 10-8 صبح انجام شود که در پژوهش حاضر انجام آزمون بیشینه بروس روی تریدمیل ساعت 8 صبح می باشد.

 

4- فعالیت عصرگاهی: مطابق تحقیقات انجام شده فعالیتی است که در بازه زمانی 19-14 بعدازظهر انجام شود که در پژوهش حاضر انجام آزمون بیشینه بروس روی تریدمیل ساعت 6 عصر می باشد.

 

4- آزمون بیشینه بروس: از متداول ترین آزمون های بیشینه روی نوارگردان به منظور برآورد توان هوازی است. این آزمون حداکثر در 7 مرحله اجرا می شود و مدت

 

توده بدنی(متر مربع/کیلو گرم)، هزینه انرژی روزانه(کیلو ژول/کیلوگرم وزن بدن/روز) با بهره گرفتن از پرسش نامه ارزیابی سطح فعالیت بدنی و هزینه انرژی روزانه، (PAQ-C) اندازه گیری شد. همچنین از آزمون های تی همبسته برای مقایسه متغیرها و ضریب همبستگی پیرسون برای ارزیابی و تعیین روایی و از آزمون آماری ANOVA و  Kolmogorov-Smirnov Z  برای آنالیز نتایج داده ها استفاده شد. همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد که میزان متوسط هزینه انرژی روزانه با افزایش دامنه سنی تغییر محسوسی دارد 5% p≤ .بطوریکه پسران با دامنه سنی 10-9 سال فعالتر از پسران با دامنه سنی 12-11 سال بودند.به علاوه، در گروه های سنی 10-9 سال و 12-11 سال متوسط هزینه انرژی برابر با272/131  و  651/121کیلو ژول در کیلو گرم وزن بدن در روز بود که از سطح متوسط نرم بین المللی پایین تر بود.در مجموع نتایج طرح پژوهشی حاضر نشان می دهد که دانش آموزان در هر دو گروه سنی،نسبت به مقادیر استاندارد هزینه انرژی روزانه از مقادیر پایین هزینه انرژی روزانه برخوردارند. چنین کاهشی در متوسط هزینه انرژی روزانه میتواند یک اخطار جدی برای دست اندرکاران و برنامه ریزان آموزشی و ورزشی در کشور باشد زیرا کاهش متوسط هزینه انرژی روزانه با گذر زمان میتواند موجب شیوع بیماریهای مرتبط با بی تحرکی در این گروه های سنی شود و آینده کشور را از نظر نیروی انسانی سالم و بانشاط در معرض خطر قرار دهد.

 

کلید واژه های فارسی:هزینه انرژی روزانه،فعالیت بدنی،پرسش نامه.

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان                                                                                                                                                          صفحه
                                                      فصل اول:طرح تحقیق                                             
1-1مقدمه                                                                                                                                                               1    
1-2 بیان مساله                                                                                                                                                     3
1-3 ضرورت تحقیق                                                                                                                                              4
1-4 اهداف تحقیق                                                                                                                                                5  
1-5 فرضیه ها                                                                                                                                                       6
1-6 تعریف واژه ها و اصطلاحات پژوهش                                                                                                        6
                                                فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق                                     
2-1 مقدمه                                                                                                                                                            10
2-2 هزینه انرژی                                                                                                                                                10
2-3 فعالیت بدنی                                                                                                                                              13
2-4 فعالیت های بدنی در کودکان و نوجوانان                                                                                             14
2 – 4 – 1  فواید فعالیت های بدنی در کودکان و نوجوانان                                                                         17
2 – 4 – 2  سطوح فعالیت بدنی روزانه در کودکان                                                                                        19
2-4-2-1   روش های برآورد سطوح فعالیت های بدنی در کودکان                                                     20
2-5 آموزش و پرورش و جمعیت دانش آموزی و فضاهای آموزشی                                                        31
2-6 رفتارهای کم تحرک ( تماشای تلویزیون، کار با رایانه و .)                                                              31
2-7 سطح تحصیلات والدین وسطوح مختلف بدنی در کودکان                                                                 32
                                                   فصل سوم:روش شناسی تحقیق                                                   
3-1 مقدمه                                                                                                                                                         34
3-2 جامعه و نمونه آماری                                                                                                                              34
3-3 روش انجام تحقیق و نحوه گردآوری اطلاعات                                                                                    35
3-4  روش اندازه گیری متغیرها                                                                                                                    35
3-5 ابزار و وسایل اندازه گیری                                                                                                                    37
3-6 متغیرهای پژوهش                                                                                                                                    38
3- 7 محدودیت های تحقیق                                                                                                                           38
3-8 روش های آماری                                                                                                                                    38
                                                          فصل چهارم:تجزیه و تحلیل اطلاعات                                         
4-1 مقدمه                                                                                                                                                         39 
4-2 خصوصیات فیزیکی و آنتروپومتریک آزمودنی ها                                                                              41
4-3 ارتباط متغیر های مورد اندازه گیری با رده های سنی آزمودنی ها                                               44
4     4-4  سطح فعالیت بدنی                                                                                                                                47
4-5 سطح هزینه انرژی روزانه                                                                                                                       49
       محاسبه نورم                                                                                                                                                        51
4-6 توصیف نوع رشته های ورزشی آزمودنی ها                                                                                        51
4-7 بررسی و توصیف میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه                                                                  56
                                                فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات                                                   
5-1 مقدمه                                                                                                                                                         60
5-2 سطح فعالیت بدنی                                                                                                                                   64
5-3 ارتباط فعالیت بدنی با  BMI                                                                                                                64
5-4 ارتباط سطح فعالیت بدنی با اضافه وزن                                                                                               66
5-5 رفتارهای کم تحرک(تماشای تلویزیون،کار با رایانه)                                                                         67
5-6 ارتباط رفتارهای کم تحرک با فعالیت بدنی و هزینه انرژی                                                               67
5-7 اشتغال و سطح تحصیلات والدین                                                                                                            68
نتیجه گیری                                                                                                                                                           69
5-8 پیشنهادات                                                                                                                                                  70
منابع                                                                                                                                                                      70
فهرست جداول
جدول 2 – 1 هزینۀ انرژی کل محاسبه شده برای کودکان با بهره گرفتن از روش آب نشاندار مضاعف         11 
جدول 2 – 2 تقسیم بندی مراحل رشد بر اساس دامنه سنی ( الکس و همکاران 2006 )                          17
جدول 2-3 مطالعات روایی سنجی روش مشاهده مستقیم                                                                          23
جدول 2-4 انرژی مورد نیاز برا ی رشد و انرژی دریافتی کل ( دورنین، 1984)                                   30
جدول 4-1 میانگین قد،وزن ،درصد چربی و BMI به تفکیک گروه های سنی                                         41 

 

جدول 4-2 درجه چولگی و برجستگی (کشیدگی) از میانگین متغیرهای مورد اندازه گیری                42
جدول4-3 همبستگی و درجه توزیع شاخص توده بدنی با توجه به رده های سنی کودکان                  45
جدول4-4 همبستگی و درجه توزیع درصد چربی با توجه به رده های سنی کودکان                            45
جدول4-5 همبستگی و درجه توزیع قد با توجه به رده های سنی کودکان                                              46        
جدول4-6 همبستگی و درجه توزیع وزن با توجه به رده های سنی کودکان                                           46                   
       جدول4-7 میانگین سطح فعالیت بدنی آزمودنی های 10-9 ساله                                                           47
     جدول4-8 میانگین سطح فعالیت بدنی آزمودنی های 12-11 ساله                                                         47
      جدول 4-10 ارتباط سطح هزینه انرژی و سطح فعالیت بدنی                                                                      49
      جدول 4-12 نورم سطوح فعالیت بدنی با بهره گرفتن از هزینه انرژی روزانه در دانش آموزان پسر           51
جدول 4-13 درصد فراوانی رشته های ورزشی سن 9 سال                                                                         52
جدول 4-14 درصد فراوانی رشته های ورزشی سن 10 سال                                                                      53
جدول 4-15 درصد فراوانی رشته های ورزشی سن 11 سال                                                                       54
جدول 4-16 درصد فراوانی رشته های ورزشی سن 12 سال                                                                      55
جدول 4-17 میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه سن 9 سال                                                                 56
جدول 4-18 میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه سن 10 سال                                                               57
جدول 4-19 میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه سن 11 سال                                                                58
جدول 4-20میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه سن 12 سال                                                                 59
فهرست نمودارها
نمودار 2-3 زیر مجموعه گروه های سه گانه اندازه گیری سطوح فعالیت بدنی در کودکان                   21
       نمودار4-1 مربوط به قد در رده های سنی مختلف                                                                                       42
       نمودار4-2 مربوط به وزن در رده های سنی مختلف                                                                                   43
نمودار4-3 مربوط به  BMI در رده های سنی مختلف                                                                               43
نمودار4-4 مربوط به درصد چربی در رده های سنی مختلف                                                                     44
     نمودار4-5 مربوط به سطح فعالیت بدنی روزانه در گروه های سنی                                                          48
      نمودار 4-6 سطح هزینه انرژی روزانه                                                                                                            52
نمودار 4-7درصد فراوانی ورزش (سن 9 سال)                                                                                            52
نمودار 4-8 درصد فراوانی ورزش (سن 10 سال)                                                                                        53
نمودار 4-9 درصد فراوانی ورزش (سن 11 سال)                                                                                         54
نمودار 4-10 درصد فراوانی ورزش (سن 12 سال)                                                                                       55
نمودار 4-11 درصد فراوانی میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه آزمودنی ها (سن 9 سال)             56 

 

 
فهرست نمودارها
نمودار 4-12 درصد فراوانی میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه آزمودنی ها(سن 10 سال)             57
نمودار 4-13 درصد فراوانی میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه آزمودنی ها (سن 11 سال)            58
نمودار 4-14 درصد فراوانی میزان تماشای تلویزیون و کار با رایانه آزمودنی ها (سن 12 سال)           59
پیوستها
پیوست الف- پرسشنامه جمع آوری اطلاعات                                                                                                   80
پیوست ب-پرسشنامه فعالیت بدنی کودکان                                                                                                       81
1-1    مقدمه:

 

فعالیت بدنی یکی از پیش شرط های اصلی رشد و سلامتی و پایه و اساس یک زندگی سالم و شاداب است که در ایجاد آرامش روانی و رشد بالقوه عادات و نگرش های مثبت در زندگی نقش به سزا دارد.

 

اساسا یکی از جنبه های مهم در ارزیابی فعالیت های بدنی،تعریف و تفسیر واژه تربیت بدنی می باشد.عموما فعالیت بدنی عبارتست از هرگونه تحرک بدنی که مستلزم هزینه انرژی باشد.(سینها و همکاران[1] 2002)

 

پیشرفت امکانات ماشینی از یک سو موجب زندگی بهتر و فراغت بیشتر و از طرف دیگر کاهش فعالیت های جسمانی شده است.این مساله موجب فقر حرکتی و تمایل به زندگی کم تحرک در انسان شده است.

 

فواید انجام فعالیت های بدنی منظم در کودکان و نوجوانان، شامل تسهیل در ایجاد تعادل در هزینه انرژی روزانه و انرژی دریافتی روزانه و پیشگیری از خطر بروز بیماریهای مزمنی همچون چاقی و اضافه وزن، افزایش عملکرد شناختی ،فرهنگی، اجتماعی،بهبود تصور از خود وافزایش اعتماد به نفس میباشد.(ایرنبرگ و همکاران[2] 2008 ؛گوتین و همکاران[3] 2005) . بطوریکه سطوح فعالیت بدنی اغلب جهت برآورد میزان رفتارهای سالم و ارتباط آنها با شاخص های سلامتی همچون میزان مرگ و میر مورد استفاده قرار می گیرد. (سینها و همکاران 2002).

 

برآورد سطوح فعالیت بدنی روزمره، امکان ارزیابی رابطه بین سطوح فعالیت بدنی و شاخص های سلامتی همچنین امکان ارائه دستورالعمل های مناسب جهت طراحی برنامه های ورزشی در گروه های سنی مختلف را فراهم میسازد.از سوی دیگر بنظر میرسد که با توجه به تفاوت سطوح فعالیت های بدنی مختلف توانایی کسب اطلاعات دقیق و کامل با استفاده  از  روش های مناسب برآورد سطوح فعالیت های بدنی و هزینه انرژی روزانه در گروه های سنی مختلف امری اساسی باشد.بطوریکه روش برآورد سطوح فعالیت های بدنی ، نتایج بدست آمده از آن را کاملا تحت تاثیر قرار میدهد(میشل و همکاران4 2009). روش مورد استفاده باید جهت اندازه گیری سطوح فعالیت های بدنی طی یک دوره زمانی معین،مناسب بوده و دارای کمترین ناراحتی برای آزمودنی ها باشد. همچنین در نمونه های جمعیتی بزرگ نیز قابل استفاده باشد(کلاس و همکاران5 2009).

 

مطالعات گذشته نشان میدهد که سالهای کودکی دوران طلایی برای ساختن قامت و اسکلت بدن وتولید و توسعه دستگاه های زیستی و تنظیم گر بدن است(ترتیبیان و همکاران 2010). در چنین دورانی سهم فعالیت های بدنی و هزینه انرژی نقش بارز در فرآیند تکاملی و توسعه ایفا میکند. این نکته که کودکان امروز زمان زیادی را صرف فعالیت های غیر فعال مانند تماشای تلویزیون و فیلم،بازی های رایانه ای و کار با رایانه میکنند، حایز اهمیت است، چرا که این دوران مرحله توسعه پاسخ های فیزیولوژیک محسوب میشود که ارتباط تنگاتنگی با سطح فعالیت بدنی امکان پذیر میشود.

 

طبق گزارش های تحقیقی مقطع سنی 9 تا 12 سال یکی از مهمترین مقاطع زمانی برای کنترل و جلوگیری از ابتلا به بیماریهای اضافه وزن وچاقی در دوره های بعدی زندگی میباشد.این دوره سنی به این دلیل مهم میباشد که الگوهای فعالیت بدنی و تغذیه ای کودکان  به علت حضور در مدارس و لزوم تبعیت از برنامه های آموزشی مدارس تغییر میکند.بطوریکه تغییر قوانین در نظام های آموزش و پروش و تولد روش های نوین آموزشی موجب شده است که اهمیت موضوع ورزش و فعالیت بدنی در مدارس به شدت کاهش یابد، درحالیکه در کشور ما نیز دستگاه آموزش و پرورش در سال های اخیر دچار تغییرات ساختاری گسترده ای شده است، به نحوی که در طی این سالها شاهد بوجود آمدن و توسعه مدارس غیر انتفاعی از مقاطع ابتدایی تا دبیرستان هستیم که قریب به اتفاق این مدارس از حداقل فضای مناسب ورزشی برخوردارند.علاقه والدین به کلاس های متعدد آموزشی از نوع غیر ورزشی بر کم تحرکی و کم بودن هزینه انرژی در سنین کودکی افزوده است. از طرفی چاقی و اضافه وزن در دوران کودکی ونوجوانی با افزایش خطر بروز بیماریهای مزمنی همچون دیابت نوع دو، فشار خون بالا،بیماریهای قلبی و عروقی و مشکلات روحی و روانی همراه میباشد. (آکادمی طب آمریکا20021 ؛ماست و همکاران 19922 ؛ رودریگویز و همکاران 2003 3(.

 

نگرانی دیگر در رابطه با چاقی و اضافه وزن دوران کودکی و نوجوانی،احتمال انتقال به دوران بزرگسالی میباشد.(گئو و همکاران 2000 ؛مک گیل و همکاران 42002 ؛مک گیل و همکاران 1998). از این رو کارشناسان ورزشی و بهداشت ،کودکان و نوجوانان رابرای داشتن سلامت روحی و جسمی همچنین حفظ الگوهای ورزشی در زندگی که میتواند موجب پیشگیری از اینگونه بیماری ها و بوجود آمدن جمعیت بالغ سالم و فعال در آینده گردد،توصیه میکنند(سینها و همکاران 2002).از سوی دیگر سیاست ملی در جهت ارتقا فعالیت بدنی در بین کودکان و نوجوانان نیازمند اندازه گیری های معتبر و دارای روایی کافی از سطوح فعالیت بدنی در کودکان و نوجوانان مناطق مختلف با شرایط نژادی،فرهنگی و جغرافیایی متفاوت میباشد.بطوریکه اگر اطلاعات دقیقی جمع آوری نشود،بررسی فرآیندهای پیشرفت به نسبت اهداف سلامتی در کودکان و نوجوانان مناطق مختلف قابل اندازه گیری نخواهد بود(یانسن و همکاران5 2004).

 

 

 

1-2 بیان مساله:

 

با پیشرفت علوم و فن آوری و به موازات کنترل بیماریهای  واگیر،بیماریهای غیر واگیر ظهور و بروز بیشتری پیدا نموده اند. عادات نامطلوب شیوه زندگی کودکان و نوجوانان به ویژه کم تحرکی علاوه بر اینکه تهدیدی برای سلامتی این گروه آسیب پذیر تلقی میشود،کشور را در معرض خطر برخی بیماری های اپیدمی غیر واگیر مانند بیماری های قلبی و عروقی ،دیابت ، پوکی استخوان ،حمله قلبی،فشار خون،اختلالات روانشناختی و حتی برخی سرطان ها قرار میدهد.(ایسنمن20041).

 

یکی از مهمترین عوامل بیماری که بر اثر کاهش فعالیت بدنی و کاهش هزینه انرژی رخ میدهد،بیماری چاقی است.

 

بیماری هایی که بر اثر کاهش هزینه انرژی در افراد بخصوص کودکان بروز میدهد،یکی از دغدغه های دو دهه اخیر کشورهای در حال توسعه تلقی میشود،بطوریکه این پدیده ،اپیدمی قرن 21 شناخته میشود. (لی2 2001).

 

متاسفانه بررسی های اولیه در خصوص برنامه ریزی های تندرستی و آمادگی در جمعیت کودکان شهرستان ارومیه نشان میدهد که هیچ گونه نرم سطح فعالیت بدنی بر اساس هزینه انرژی برای این منطقه از کشور وجود ندارد.در کل کشور نیز تاکنون یکبار در منطقه شمالغرب کشور ارزیابی سطوح فعالیت بدنی با بهره گرفتن از هزینه انرژی در  کودکان  توسط  دکتر ترتیبیان3  و همکارانش صورت گرفته است.لذا بغیر از طرح فوق هیچ شیوه و روش جامع و قابل اعتمادی برای جمعیت انبوه کودکان دبستانی در ایران گزارش نشده است.

 

با توجه به خصوصیات رفتاری سنین کودکی و نوجوانی حذف بسیاری از عوامل موثر بر کاهش هزینه انرژی روزانه از زندگی روزمره بسیار مشکل میباشد.حذف عواملی همچون بازی های رایانه ای ،تماشای تلویزیون و فعالیت های کم تحرک روز به روز مشکل تر خواهد شد.تنها عاملی که بتواند مانع کاهش هزینه انرژی شود ،فعالیت بدنی میباشد.چرا که فعالیت بدنی شامل هزینه کرد انرژی در بدن خواهد شد.

 

تحقیقات نشان داده است که مهمترین عارضه کمبود هزینه انرژی ،چاقی و اضافه وزن است.و این عارضه در کودکی همبستگی زیادی با دوران بزرگسالی دارد،چنانکه تحقیقات نشان داده است که 70% از کودکان 10 تا12 ساله چاق در دوران بزرگسالی نیز چاق خواهند بودو عوارض دیگر که بر اثر کاهش هزینه انرژی بدنبال دارد در سایر مقاطع سنی بدنبال خواهند داشت.

 

مطالعه هزینه انرژی وفعالیت بدنی در بسیاری از کشورها و بسیار محدود در کشور ایران در بین کودکان و نوجوانان انجام شده است.ولی این تحقیقات محدود در کشور ما نمی تواند جوابگوی سوالات بی پاسخ بسیار  باشد.

 

1-3 ضرورت تحقیق:

 

همانند سایر کشورهای توسعه یافته ،شیوع کم تحرکی ،فعالیت بدنی کم در ایران نیز در حال گسترش است.چنانکه در مطالعه ای که محمدپور و همکارانش1 ( 2003 )روی دانش آموزان انجام دادند،شیوع اضافه وزن وچاقی که از عوارض بارز و عمده کم تحرکی میباشد را بترتیب 1/21 % و 8/7 % گزارش کردند.(کلیشادی2 2003  ،درستی3 2002 و محمدپور 2003).

 

مشکلات سلامتی مرتبط با کاهش هزینه کرد انرژی روزانه ،بسیار زیاد است و تبعات بسیار سنگینی در بزرگسالی دارد،که از آن جمله به چاقی و اضافه وزن ،دیابت نوع دو،فشار خون بالا،بیماری های قلبی و عروقی ،بیماری های تنفسی،عدم اعتماد به نفس و کاهش کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی را میتوان نام برد.در برخی از تحقیقات بیش از 70% کودکان که بر اثر کم تحرکی و عدم فعالیت بدنی دچار اضافه وزن و چاقی شده اند،این تمایل را تا بزرگسالی ادامه می دهند.بهمین دلیل مناسب ترین دوره برای پیشگیری از این پدیده، دوره کودکی می باشد و کنترل میزان شیوع و گرایش به کم تحرکی و عدم فعالیت بدنی که کارکرد کم هزینه انرژی را درپی دارد،در سطوح مختلف بین الملی ،ملی و حتی پایین تر ازآن ضروری بنظر میرسد (لاری4 2008).

 

 

 

یانسن و همکارانش5 (2004) به بررسی اضافه وزن و چاقی در نوجوانان کانادایی پرداختند و ارتباط اینها را با الگوی فعالیت بدنی مطالعه کردند و مشاهده کردند که 15% از نوجوانان 11 تا 16 ساله کانادایی دچار اضافه وزن و 6/4% دچار چاقی میباشند.

 

 

 

سطوح فعالیت بدنی بطور معنی داری در پسران و دختران دارای اضافه وزن نسبت به دختران و پسران با وزن نرمال پایین تر بود.هاساپیدو و همکارانش6 (2006) انرژی مصرفی،هزینه انرژی و چربی بدن نوجوانان شمال یونان را مورد بررسی قرار دادند و هیچ ارتباط معنی داری در هزینه انرژی بین گروه اضافه وزن و نرمال مشاهده نکردند.هم پسران و هم دختران مبتلا به اضافه وزن وقتی انرزی مصرفی بر حسب کیلو کالری در هر کیلوگرم وزن بیان شد،انرژی مصرفی کمتری درمقایسه با همتایان با وزن نرمال داشتند.

 

جرمی موریس و همکاران با بیان اینکه شرکت در برنامه های فعالیت بدنی میتواند از میزان ابتلای افراد به بیماریهای عروق کرونری قلب بکاهد، نام خود را بعنوان نخستین محققانی که بصورت فراگیر به مطالعه ارتباط بین فعالیت های بدنی و عوامل مختلف سلامتی پرداختند، ثبت نمودند.(موریس و همکاران1 1953).

 

با توجه به نقش کم تحرکی و هزینه کم انرژی روزانه در سلامت افراد جامعه بخصوص نونهالان و نوجوانان بنظر میرسد،مطالعه این عوامل از ضروریات یک جامعه محسوب میشود.چنانچه دربسیاری از جوامع دیگر (بخصوص در جوامع غربی)  چنین مطالعاتی انجام شده است.ولی متاسفانه در کشور ما به این موضوع بها داده نشده ، بطوریکه فقط یکبار و آنهم فقط در یک منطقه از کشورمان (شمالغرب کشور) ، تحقیقی توسط دکتر ترتیبان و همکارانش2 در این باره صورت گرفته است. از آنجایی که  قشر جمعیتی زیادی ازکشور ما را کودکان و نوجوانان تشکیل می دهند، لذا باید بیش از این به این موضوع مهم پرداخته شود، چرا که اهمیت کاربردی داشته و باید نتایج تحقیقات در این زمینه و در این رده سنی کارشناسی شده و در مدارس که یکی از مهمترین بسترهای فعالیتی دانش آموزان میباشد، اعمال گردد.

 

از سوی دیگر نبود چنین اطلاعاتی در شهر ارومیه، مارا بر آن داشت تا به بررسی سطوح فعالیت بدنی و هزینه انرژی روزانه در دانش آموزان پسر 9 تا 12 ساله،دبستان های ناحیه یک ارومیه بپردازیم،تا اطلاعات و نتایج حاصل از آن را دراختیار خانواده ها،مربیان تربیت بدنی ،موسسات آموزش و پرورش و کارشناسان بهداشت قرار دهیم،تا با توجه به اطلاعات این تحقیق به تصمیم گیری و اصلاحات لازم اقدام نمایند. زیرا به نظر میرسد که در این رده سنی کودکان، برنامه ریزی های آموزشی و تغذیه ای و اوقات فراغت از پایه های علمی مناسب و بر مبنای ارزیابی های سطح فعالیت بدنی و بدنبال آن نیز نیاز سنجی سطح انرژی موردنیاز فعالیت، برخوردار نمی باشند.

 

 

 

1-4  اهداف تحقیق:

 

1-4- 1 اهدف کلی:

 

بررسی سطح هزینه انرژی و سطوح فعالیت بدنی روزانه در دانش اموزان پسر 9 تا 12 سال دبستان های ناحیه یک ارومیه.

 

 

 

1-4-2اهداف جزئی:

 

بررسی دامنه متوسط سطح هزینه انرژی و سطح فعالیت بدنی روزانه در پسر ان دانش آموز رده سنی 10-9 سال ناحیه یک ارومیه.
 

بررسی دامنه متوسط سطح هزینه انرژی و سطح فعالیت بدنی روزانه در پسر ان دانش آموز رده سنی 11تا 12 سال ناحیه یک ارومیه.
 

بررسی کمیت سطوح فعالیت بدنی دانش آموزان پسر 9 تا 10 سال و 11 تا 12 سال ناحیه یک ارومیه.
 

بررسی ارتباط بین سطح هزینه انرژی روزانه و سطوح فعالیت بدنی در دانش آموزان 12-9 سال ناحیه یک ارومیه.
1-5 فرضیه ها:

 

1.در پسران دانش آموز رده سنی 10-9 سال ناحیه یک ارومیه، سطح هزینه انرژی و سطح فعالیت بدنی روزانه در  دامنه  متوسطی قرار دارد.

 

2.در پسران دانش آموز رده سنی12-11 سال ناحیه یک ارومیه، متوسط سطح هزینه انرژی و سطح فعالیت بدنی روزانه در دامنه پایینی قرار دارد.

 

3.دانش آموزان پسر 9 تا 10 سال و 11 تا 12 سال ناحیه یک ارومیه، از نظر سطوح فعالیت بدنی در کمیت پایین قرار دارند.

 

بین سطح هزینه انرژی روزانه و سطوح فعالیت بدنی در دانش آموزان 12-9 سال ناحیه یک ارومیه ارتباط وجود دارد.
1-6 تعریف واژه ها و اصطلاحات پژوهش:

 

سطوح فعالیت بدنی1:

 

فعالیت بدنی هرگونه تحرک بدنی که مستلزم هزینه انرژی باشد را گویند. ( سینها و همکاران 2002 ).

 

در اندیشه مشارکت در فعالیت های جسمانی دارد. از طرفی موفقیت در انجام مهارت های حرکتی بنیادی (شایستگی حرکتی واقعی) می تواند شایستگی حرکتی ادراک شده و انگیزه جهت فعالیت جسمانی را افزایش دهد. کودکان چاق غالبا به دلایل متعددی از جمله ظاهر جسمانی نامناسب در معرض ضعف خودپنداره و عدم انگیزش برای کم تحرکی و بیشتر به خطر افتادن سلامتی هستند. بنابراین هدف این مطالعه تعیین رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده در دختران چاق و غیر چاق 10 سال و مقایسه این دو متغیر در این دو گروه بود. روش این تحقیق از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر 10سال شهر سیرجان بود که تعداد 60چاق و 60 غیر چاق  به صورت در دسترس انتخاب شدند. بر اساس معیار مرکز پیشگیری و کنترل بیماری آمریکا(CDC)، کودکان چاق و غیر چاق تفکیک شدند. به منظور سنجش مهارت های حرکتی بنیادی، ازرشد حرکتی درشت (TGMD-2;Ulrich,2000) و  برای سنجش شایستگی درک شده از خرده آزمون توانایی جسمانی، پرسشنامه خود توصیفی -1 (PSDQ;Marsh.1992)استفاده شد. یافته ها نشان داد بین مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده در دختران چاق رابطه معنی داری وجود ندارد ولی این رابطه در دختران غیرچاق معنی دار اما ضعیف(27/0)بود. از نتایج این مطالعه می توان پیش بینی کرد که شایستگی حرکتی ادراک شده علاوه بر رشد مهارت های حرکتی بنیادی یا شایستگی حرکتی واقعی، تحت تاثیر متغیرهای دیگری نیز می باشد که نیاز به مطالعه بیشتر دارد. مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی ادراک شده در دختران چاق به طور معنی داری (114/0 p‹ )نسبت به دختران غیر چاق پایین تر بود. بنابراین  احتمالادختران چاق بدلیل تجارب کم حرکتی و نداشتن ظاهری مناسب و یا کیفیت پایین برنامه های تربیت بدنی مدارس شایستگی حرکتی واقعی و درک شده پایین تری دارند. بر پایه تئوری مارش رشد حرکتی باعث توسعه عزت نفس و خودپنداره می شود. بنابراین بی کفایتی حرکتی اثر منفی بر رشد عاطفی کودکان می گذارد. نتایج تحقیق حاضراهمیت برنامه های تربیت بدنی موثر و متناسب با نیاز های رشدی کودکان را به برنامه ریزان آموزشی خاطر نشان می سازد.

 

واژگان کلیدی: شایستگی حرکتی درک شده، شایستگی حرکتی واقعی ، مهارت های حرکتی بنیادی، چاق، غیر چاق

 

 

 

فهرست مطالب

 

فصل اول:  طرح تحقیق

 

 

 

1-1 مقدمه. 2

 

1-2 بیان مسئله 4

 

1-3 ضرورت واهمیت انجام تحقیق 7

 

1-4 اهداف تحقیق. 9

 

1-4-1 هدف کلی . 9

 

1-4-2 اهداف اختصاصی . 9

 

1-5 فرضیه های تحقیق 10

 

1- 6 پیش فرض های تحقیق . 10

 

1-7 قلمروتحقیق . 10

 

1-8 محدودیت های تحقیق. 11

 

1-9 تعریف نظری واژه های تحقیق. 11

 

1-10 تعریف عملیاتی واژه ها. 12

 

فصل دوم: مبانی نظری وادبیات تحقیق

 

2-1 مقدمه .15

 

2-2 مبانی نظری 15

 

2-3 تعریف رشد. 15

 

2-4 حیطه های رشد انسان 16

 

2-5 رشد حرکتی، اهمیت و روش های ارزیابی آن 17

 

2-5-1 تعریف رشد حرکتی . 17

 

2-5-2 اهمیت رشد مهارت های حرکتی . 18

 

2-5-3 شاخص های رشد حرکتی ارزیابی کمی و ارزیابی کیفی20

 

2-6 مدل های رشد حرکتی 21

 

2-6-1 مدل آنیتاهارو 22

 

2-6-2  مدل ساعت شنی گالاهو 23

 

2-6-2-1 دوره حرکات رفلکسی 23

 

2-6-2-2 دوره حرکات مقدماتی 24

 

2-6-2-3 دوره حرکات بنیادی 25

 

2-6-2-4 دوره حرکات تخصصی 26

 

2-6-2-5 پر شدن و واژگون شدن ساعت شنی 26

 

2-7 مهارت های حرکتی بنیادی 27

 

2-7-1 تفاوت های جنسیتی در مهارت های حرکتی بنیادی 28

 

2-8 شخصیت. 29

 

2-8-1 مفهوم خویشتن. 31

 

2-8-2 انواع خود . 32

 

2-9 خودپنداره 35

 

2-9-1 عوامل موثر بر خودپنداره . 35

 

2-9-2 تقسیم بندی خود پنداره 37

 

2-9-3 تعاریف و مدل های خودپنداره بدنی یا تصویر بدنی  37

 

2-9-4 تکامل خود پنداره بدنی 41

 

2-9-5 توانایی ها و فعالیت های حرکتی و اهمیت آن 42

 

2-10 شایستگی حرکتی درک شده 44

 

2-11 ترکیب بدن 45

 

2-12 مدل ترکیب بدن 46

 

2-12-2  رشد سیستم چربی 47

 

2-13 ترکیب بدنی و فعالیت بدنی در کودکان و نوجوانان   48

 

2-14 تعریف چاقی 49

 

2-14-1 بررسی شیوع چاقی 50

 

2-14-2 انواع چاقی 51

 

2-14-3 علل چاقی 52

 

2-15 سنجش میزان چربی بدن. 52

 

2-15-1 روش های آزمایشگاهی 52

 

2-15-2 روش های میدانی 54

 

2-15-2-1 روش های محاسبه شاخص توده بدن 55.

 

2-15-3 روش محاسبه توده شاخص توده بدن برای بزرگسالان   57

 

2-15-3-1 تفسیر شاخص توده بدن بر حسب جنسیت 58

 

2-16 شاخص توده بدن در کودکان و نوجوانان . 58

 

2-16-1 درصد شاخص توده بدن . 60

 

2-17 پیشینه تحقیق . 62

 

2-17-1  تحقیقات انجام شده در داخل کشور62

 

2-17-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور. 64

 

2-17-3 جمع بندی 70

 

فصل سوم :روش شناسی تحقیق

 

3-1 مقدمه 73

 

3-2 روش تحقیق 73

 

3-3 جامعه تحقیق 73

 

3-3-1 روش نمونه گیری و شرکت کنندگان 73

 

3-3-2 ابزار جمع آوری اطلاعات 74

 

3-3-2-1 پرسشنامه خود توصیفی -1 برای کودکان 74

 

3-3-3 آزمون رشدحرکتی درشت  ـ 2 (اولریخ2000 ؛2-TGMD) 75

 

3-3-3-1 ساختار و وسایل اجرای آزمون 76

 

3-3-3-2 نحوه اجرا و نمره گذاری آزمون 77

 

3-3-3-3 نمرات آزمون و تفسیر آن ها 78

 

3-4 روش جمع آوری اطلاعات. 78

 

3-5 متغیر های وارد در تحقیق 79

 

3-6 روش های آماری. 79

 

81

 

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1 مقدمه. 81

 

4-2 توصیف آماری داده ها 81

 

4-3 آزمون فرضیه ها . 83

 

4-3-1 فرضیه اول . 83

 

4-3-2 فرضیه دوم . 84

 

4-3-3 فرضیه سوم . 85

 

4-3-4 فرضیه چهارم . 86

 

فصل پنجم :بحث و نتیجه گیری

 

5-1 مقدمه 88

 

5-2 خلاصه پژوهش . 88

 

5-3 بحث 89

 

5-4 نتیجه گیری 95

 

5-5پیشنهادات تحقیق 96

 

5-5-1 پیشنهادات بر خواسته از تحقیق 96

 

5-5-2 پیشنهادات پژوهشی 96

 

مقدمه
 

 

انسان به عنوان موجودی با شعور همواره در پی شناخت شخصیت، خویشتن و حفظ سازمان جسمی و روانی خویش بوده است. هر فرد درک خاصی از واژه  “خویشتن “[1] دارد. خودپنداره[2]عموما به عنوان آگاهی فرد از ویژگی ها، صفات و محدودیت های شخصی تلقی شده و در واقع به چگونگی نگریستن فرد به خود بدون داشتن قضاوت شخصی یا هرگونه مقایسه ای با افراد دیگر گفته می شود(گالاهو و ازمون،2008). بر طبق نتایج مطالعات شرایط زیستی و کیفیت زندگی و نوع تجربیات فرد به تدریج خود پنداره را شکل می دهد. بنابراین دوره کودکی و نوجوانی مهمترین دوره رشد خود پنداره و توسعه دیدگاه مثبت نسبت به خویشتن است(اسلامی نسب ،1373). از دیدگاه هارتر (1981) خودپنداره در دو بعد نمود پیدا می کند: خودپنداره تحصیلی[3] و خود پنداره غیر تحصیلی. خودپنداره تحصیلی مربوط به مباحث درسی مانند ریاضی و زبان انگلیسی است.  خود پنداره غیر تحصیلی نیز مربوط به سطوح اجتماعی[4]، عاطفی[5] و بدنی[6] تقسیم می شود. هرکدام از این سطوح نیز به نوبه خود دارای زیر مجموعه هایی می باشند. مثلا خود پنداره بدنی شامل ظاهر[7] و توانایی هایی جسمانی[8] و حرکتی است(مارش،1997) و به نگرش فرد نسبت به بدن خود اطلاق می شود (بهرام و شفیع زاده ،1383). بنابراین سطح تبحر کودک در مهارت های حرکتی و توانایی های جسمانی در بازی ها بر کیفیت رشد خود پنداره او بسیار اثر گذار است. بر طبق مدل رشد حرکتی گالاهو[9]، مهارت های حرکتی بنیادی که در دوره کودکی از دو تا هفت سالگی قابلیت کامل شدن را دارند، زیربنای موفقیت کودک در بازی ها و مهارت های ورزشی هستند. این مهارت ها که به عنوان مهارت های حرکتی درشت یعنی مهارت هایی که مستلزم عمل عضلات بزرگ بدن می باشند نیز شناخته می شوند و شامل مهارت های حرکتی جا به جایی مثل دویدن و انواع پریدن و مهارت های حرکتی کنترل شی مثل پرتاب و گرفتن توپ هستند (گالاهو،2006). مطالعات نشان می دهد کودکانی که در این مهارت ها تبحر دارند، بیشتر از بازی و فعالیت جسمانی لذت می برند؛ بنابراین تحرک بیشتری هم دارند. به عبارت بهتر کودکی که خود را در انجام مهارت های حرکتی و ورزشی توانا احساس می کند، انگیزه بیشتری نیز برای مشارکت در بازی ها و رقابت های ورزشی دارد(مارش،2005). از نظر تئوری انگیزشی هارتر[10] احساس فرد نسبت به توانایی های خود که به عنوان شایستگی درک شده[11] مطرح می شود از متغیرهای زیر بنایی انگیزش و رشد خودپنداره و عزت نفس است، از این رو درک فرد از توانایی های جسمانی و حرکتی خود یا شایستگی حرکتی درک شده[12]می تواند نقش تعیین کننده ای در انتخاب سبک زندگی فعال و غیر فعال داشته باشد(گالاهو و ازمون،2008).

 

امروزه چاقی[13] از جمله بیماری های قرن شناخته شده و همین معضل در چند دهه اخیر گریبان گیر کودکان و نوجوانان نیز شده است که تهدید کننده سلامت جسمانی و روانی جوامع آتی است (مولوانی، 2007). با توجه به اینکه یکی از دلایل چاقی بی تحرکی است و بر اساس آنچه که در بالا گفته شد می توان پیش بینی کرد که آموزش و رشد مهارت های حرکتی بنیادی می تواند از جمله راهکارهای پیشگیری و مقابله با چاقی در اثر افزایش انگیزه برای تحرک جسمانی باشد، با این حال برای درک بهتر از عوامل اثر گذار بر چاقی و ارتباط بین تبحر حرکتی، شایستگی حرکتی درک شده وچاقی نیاز به انجام تحقیقاتی در این حوزه در جامعه ما احساس می شود. به همین دلیل هدف این تحقیق ارزیابی رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی[14] و شایستگی حرکتی درک شده در دختران چاق و غیر چاق می باشد.

 

 

 

1- 2.  بیان مسئله

 

رشد حرکتی [15]در طول زندگی متغیر است و تغییرات روانی – اجتماعی نیز با تغییرات رشد حرکتی قابل مشاهده است(گالاهو،2006). مهمترین دوره رشد حرکتی در میان دوره های زندگی دوره کودکی است که مشخصه این دوره، رشد مداوم جسمانی، حرکتی، شناختی وعاطفی است(فاضل،1386).

 

گالاهو، رشد حرکتی انسان را به چهار دوره  تقسیم کرده است که یکی از این دوره ها، دوره حرکات بنیادی است.

 

حرکات بنیادی در زمره حرکات درشت[16] محسوب می شوند که  شامل دو گروه مهارت های حرکتی کنترل شی[17] ازجمله پرتاب، دریافت توپ و ضربه به توپ  ومهارت های جابه جایی [18] از جمله لی لی کردن، دویدن و پریدن می باشند (گالاهو و ازمون،2008).

 

بر طبق مدل رشد حرکتی گالاهو، این مهارت ها ی حرکتی بنیادی در طی دوران کودکی تحت تاثیر بالیدگی جسمانی، آموزش وتمرین تکامل می یابند(پانی،2002). پانگرازی [19](2004) بیان   می کند که یادگیری مهارت های حرکتی درشت در ابتدای کودکی ضروری است زیرا سنگ بنای مهارت های حرکتی پیچیده می باشند (رد ،2002). عقب ماندگی رشدی کودکان در این
مهارت ها بر روی یادگیری مهارت های ورزش، موفقیت تحصیلی و کارکرد ذهنی و تعامل و سازگاری اجتماعی کودکان تاثیر می گذارد. همین عامل مانع از پیشرفت اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندی در کودکان خواهد شد (زارع زاده،1388).

 

تا به امروز مطالعاتی که در مورد رابطه بین شایستگی حرکتی درک شده و رشد مهارت های حرکتی بنیادی صورت گرفته، نشان می دهد که  شایستگی ادراک شده نقش بسزایی در انگیزه موفقیت و میزان مشارکت ورزشی کودکان دارد(شیخ،1389). مطالعه اولریخ (1987) نشان        می دهد که تبحر کودکان در مهارت های حرکتی بنیادی که با عنوان شایستگی حرکتی واقعی اطلاق می شوند، با کیفیت خود پنداره و احساس شایستگی حرکتی کودکان در ارتباط است و اغلب کودکان به خاطر سطح پایین شایستگی ادراک شده یا واقعی خود، گرایش به سمت بی تحرکی جسمانی دارند(بهرام وشفیع زاده 1383). به طوری که مورگان و همکارانش(2008) نشان دادند، کودکانی که شایستگی حرکتی درک شده و واقعی بالاتری دارند (به عنوان مثال؛کودکانی که اعتقاد دارند در عملکرد ورزشی خوب هستند و مهارت های جدید ورزشی را زود یاد می گیرند)، دارای سطوح بالاتر فعالیت بدنی نسبت به کودکانی که  شایستگی درک شده پایین تری دارند، هستند (بقالیان ،1383). کاتلین کیلای(2010) از مطالعه درمورد کودکان پیش دبستانی و دبستانی متوجه شد، کودکانی که از سطح بالای آمادگی جسمانی یعنی شایستگی حرکتی واقعی برخوردارند، کمتر دچار اضافه وزن یا چاقی می شوند(فاضل،1386).

 

در سال های اخیر، اپیدمی چاقی در کودکان و نوجوانان یکی از مشکلات عمده بهداشتی در کشور های   توسعه یافته و در حال توسعه است. محققان معتقدند که حداقل 10درصد کودکان سراسر دنیا دارای اضافه وزن یا چاقی هستند(کلیشاد،2007). چاقی یکی از نگرانی های متخصصین سلامت و ورزش است زیرا تخمین زده می شود در سال 2020 سه چهارم از کل مرگ ومیرها به علت بیماری های غیر واگیردار خواهد بود (شیلتون،2007). بنابراین احساس شایستگی حرکتی و تبحر در  مهارت های حرکتی، یکی از واسطه های تشویق کودکان چاق به فعالیت جسمانی است (زارع زاده،1388). لذا ارزیابی پایین فرد از شایستگی جسمانی و حرکتی احتمالا به کاهش انگیزه های مشارکت ورزشی و فعالیت های جسمانی منجر می شود، در حالی که سطوح بالای شایستگی حرکتی ادراک شده احتمالا باعث تحریک کودک به مشارکت ورزشی می شود (فاضل ،1386). همچنین ریچارد جونس (2010) با مطالعه بر روی شایستگی حرکتی واقعی کودکان 5 تا10سال و والدین آنها نتیجه گرفت که والدین و کودکان چاق شایستگی حرکتی واقعی کمتری نسبت به والدین و کودکان نرمال دارند. از طرفی دیوید استودن (2008) متوجه شد کودکانی که تناسب اندام دارند ، اشتیاق بیشتری برای بهبود آمادگی جسمانی خود دارند (امیری،1383). استیل (2004)درطی مطالعه خود بر روی عوامل چاقی و کفایت حرکتی ادارک شده و واقعی کودکان به این نتیجه رسید، شایستگی ادراک شده و واقعی عامل مشترک مهمی در حفظ چاقی دوره کودکی می باشد وهمچنین، کودکانی که اضافه وزن دارند نسبت به همسالان خود با وزن متعادل از شایستگی حرکتی ادراک شده و واقعی جسمانی کمتری برخوردارند(گالاهو و ازمون،2008). درتضاد با این نتایج، فابریزو و همکارانش(2007) به مطالعه رابطه بین مهارت های حرکتی درشت و ترکیب بدن(BMI)روی دختران 4 تا 6 ساله پرداختند. این محققان نتیجه گیری کردند که عملکرد کودکان 4تا 6 ساله در مهارت های حرکتی درشت هیچ رابطه ای با BMI نداشته است. همچنین میشل براندیزل (2007) در مطالعه مروری خود در مورد فعالیت جسمانی فرهنگ ها و نژاد های آمریکایی به این نتیجه رسید که در دهه گذشته اغلب نژاد آفریقایی- آمریکایی، چاقی را یکی از نشانه های ظاهری مناسب و سلامتی، مخصوصا برای کودکان می دانستند و از دیدگاه آنها کودکان چاق،کودکانی قوی و سالم تری هستند. از طرفی تحقیقات مربوط به تفاوت های جنسیتی برای دو متغیر شایستگی حرکتی درک شده و شایستگی حرکتی حقیقی نشان می دهد که در بین کودکان 8 تا 13 سال، پسران شایستگی بدنی درک شده بالاتری را نسبت به دختران از خود نشان می دهند(گودویورادیسیل،1997). همچنین لینارت لارسیپ و راین لیبلیک(2002) با مطالعه بر روی کودکان 10 تا 13 سال نتیجه گرفتند که بین دختران و پسران در شایستگی حرکتی درک شده و حقیقی تفاوت وجود دارد. در همین رابطه رابینسون لی(2011) با مطالعه بر روی کودکان پیش دبستانی به این نتیجه رسید که پسران در اجرای مهارت های حرکتی بنیادی یا به عبارتی شایستگی حرکتی واقعی و همچنین در ادراک شایستگی خود، نسبت به دختران بالاتر هستند. مونیکا تایمنیز و همکاران (2010) تفاوت موجود بین کودکان چاق و غیرچاق و جنسیت را مورد بررسی قرار دادند نتایج آنها نشان داد تفاوت معنی داری در خود پنداره جسمانی کودکان چاق و غیرچاق وجود دارد اما این تفاوت در میان پسران و دختران دیده نشد. در تضاد با این نتایج فرانسکو چرلی (2008) نشان داد میل دختران چاق به انتخاب و انجام فعالیت جسمانی نسبت به پسران چاق به طور معنی داری کمتر است. پس به نظر می رسد دختران بیشتر در معرض کم تحرکی و خطر چاقی نسبت به پسران هستند.گرین دوفر (1983 ) در پی این که چرا دختران نسبت به پسران دارای ادراک جسمانی پایین تری از خود هستند، به این نتیجه رسید که جامعه و والدین، دختران را به سمت انواع بازی های محدود و غیرفعال ترغیب می کند و به همین دلیل بسیاری از دختران بصورت خود خواسته از انجام ورزش ها و بازی های شدید دوری می کنند. همین امر باعث می شود که دختران مهارت های حرکتی خود را بطور کامل بهبود نبخشند و حتی ممکن است این تفکر باعث شود دخترانی که در ورزش و فعالیت جسمانی شرکت می کنند، تلاش شدید و اجرای مهارت آمیز را نامناسب قلمداد کنند (هی وود،1389) و این عامل باعث می شود که دختران مخصوصا دختران چاق شایستگی ادراک شده ضعیفی درمورد توانایی خود از انجام مهارت های ورزشی داشته باشند.

 

بنابراین با توجه به پیامدهای چاقی سلامت کودکان و ضرورت ارائه راهکارهای پیشگیری برای مقابله با چاقی و همچنین با توجه به اینکه مطالعاتی از این نوع در جامعه ایرانی بسیار محدود صورت گرفته است، این تحقیق در پی یافتن پاسخ به این سوالات زیر است :

 

آیا بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده در دختران چاق وغیر چاق ارتباط وجود دارد؟

 

آیا بین دختران چاق و غیر چاق در میزان شایستگی حرکتی درک شده و رشد مهارت های حرکتی بنیادی تفاوت معنی داری وجود دارد؟

 

1 – 3.  ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

 

تمام تلاش ما انسان ها این است که یک زندگی سالم داشته باشیم. برای داشتن یک زندگی سالم علاوه براینکه وضعیت بدنی و فیزیولوژیکی مطلوب نیاز است، لازم است تا افراد از لحاظ روانی نیز دارای شرایط مساعد باشند(اسماعیل زاده،1391). درواقع عوامل روانی بسیاری در روند زندگی مؤثرند که پرداختن به آنها حائز اهمیت می باشد. مثلاً برای اینکه فرد بتواند از حداکثر ظرفیت بدنی و توانمندی های بالقوه خود بهره مند شود، می بایست از نگرشی مثبت به خود و محیط اطراف و انگیزه ای غنی، برخوردار باشد. زیرا مسئله خودپنداره از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت فرد است(بقالیان ،1383). از طرفی خودپنداره در طول دوران کودکی آموخته می شود و زمانی که کاملا شکل گرفت، در برابر هر تغییری مقاومت می کند. در جامعه ای که اهمیت زیادی برای موفقیت در بازی ها و ورزش ها قائل هستند، منطقی است که تصور شود یکی از عناصر مهم  خود پنداری افراد شایستگی یا شایستگی حرکتی باشد و این شایستگی نقش مهم در رشد عزت نفس دارد (گالاهو و ازمون، 2008). ویس و چامیلتون (1992) تحقیقاتی را در مورد نقش انگیزه در موفقیت و میزان مشارکت ورزشی کودکان انجام دادند. آن ها گزارش کردند که فعالیت بدنی می تواند رشدخودپنداره کودکان را افزایش داده یا محدودکند، چراکه فعالیت بدنی یک امر قابل توجه در زندگی آنهاست. شایستگی درفعالیت های بدنی ارزش زیادی برای دختران و پسران دارد و به همین خاطر، یک عامل ضروری در عزّت نفس کلی است(گالاهو، 2006). گراف و همکاران (2004 )گزارش کردند کودکان ماهر در مهارت حرکتی درشت فعالیت جسمانی و ورزشی  بیشتری دارند (زارع زاده،1388). از طرفی شیوع چاقی در کودکان به سرعت در حال افزایش است وکم تحرکی و بی تحرکی در همه گروه های سنی جامعه مخصوصا کودکان رخنه کرده است، متخصصان در فکر یک چاره معقول جهت رفع چاقی و پیشگیری از بیماری های وابسته به آن، به واسطه برنامه های تربیت بدنی با کیفیت تاکید خاص دارند چون چاقی و اضافه وزن روی جنبه های مختلف زندگی ازجمله دستاوردهای تحصیلی، مهارت های اجتماعی و مهارت های حرکتی (درشت و ظریف ) اثر می گذارد(طالب زاده،1390).

 

در نتیجه با توجه به این که شرکت خودانگیخته کودکان در فعالیت های جسمانی و بازی های فعال وابسته به تبحر آن ها در مهارت های حرکتی خصوصا حرکات بنیادی است، کودکانی که خود را در این مهارت ها ناموفق می دانند از جمله کودکان چاق، در این فعالیت ها شرکت
نمی کنند(عسکری زاده،1388).

 

بر همین اساس با مطالعه متغیرهای اثر گذار بر سطح فعالیت جسمانی می توان برای مداخله و  برنامه ریزی آموزشی حرکتی جهت ارتقاء انگیزه برای داشتن فعالیت جسمانی در کودکان چاق اقدام کرد. از پیشینه تحقیق هم می توان چنین نتیجه گرفت که رشد مهارت های حرکتی بنیادی در احساس شایستگی و ایجاد انگیزش برای تحرک نقش مهمی دارد. لذایک معلم با شناخت چگونگی ارزیابی و ادراک این کودکان ازسطح فعالیت بدنی و حرکتی خود و همچنین با آگاهی از سطح واقعی فعالیت بدنی آنها، می تواند برنامه ریزی مفیدتری را در راستای افزایش توان حرکتی آنان انجام دهد. بنابراین یکی از کاربردهای این مطالعه شناخت رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده دختران چاق و غیرچاق می باشد. برای این منظور است که ضرورت مطالعه را می توان توجیه کرد.

 

1-4.  اهداف تحقیق

 

1- 4 -1.  هدف کلی

 

هدف کلی تحقیق حاضر ” رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده دختران چاق و غیرچاق 10سال  “می باشد.

 

1 – 4-2.  اهداف اختصاصی

 

1.توصیف رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده  دختران چاق و غیرچاق10سال.

 

رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده دختران چاق 10 سال.
 

رابطه بین رشد مهارت های حرکتی بنیادی و شایستگی حرکتی درک شده دختران غیر چاق 10 سال .

 

هدف پژوهش حاضر رابطه­ بین سرسختی ذهنی، راه­های مقابله با استرس و خوش­بینی در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ایران بود. جامعه آماری این پژوهش، کلیه مردان والیبالیست لیگ برتر والیبال نشسته ایران بوده است و حجم نمونه  70 نفر که بر اساس جدول مورگان انتخاب شدند. اطلاعات پژوهش با استفاده ازسه پرسشنامه سرسختی ذهنی گلبی و شیرد،راه­های مقابله با استرس یو و خوش­بینی اسچیر و کارور با پایایی 80%، 81% و 76% از فرمول آلفای کرونباخ بدست آمد است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از همبستگی اسپیرمن و رگرسیون استفاده شد. نتایج همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین سرسختی ذهنی و راه­های مقابله با استرس و همچنین بین خوش­بینی با سرسختی ذهنی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که بین خوش­بینی با راه­های مقابله با استرس رابطه معنادار وجود ندارد.

 

کلید واژگان: سرسختی ذهنی، خوش­بینی، راه­های مقابله با استرس،والیبال نشسته

 

فهرست مطالب

 

فصل اول:کلیات تحقیق

 

1-1)مقدمه 2

 

1-2) بیان مسئله 3

 

1-3)ضرورت و اهمیت تحقیق 5

 

1-4) اهداف تحقیق 6

 

1-5) فرضیه‌های تحقیق 6

 

1-7 ) پیش‌فرض‌های تحقیق 7

 

1-8) تعاریف نظری 7

 

1-8-1) سرسختی ذهنی 7

 

1-8-2)راه‌های مقابله با استرس 7

 

1-8-3) خوشبینی 8

 

1-9) تعاریف عملیاتی 9

 

1-9-1) سرسختی ذهنی 9

 

1-9-2) راه‌های مقابله با استرس 9

 

1-9-3) خوش‌بینی 10

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

2-1)مقدمه 12

 

2-2)بخش اول مبانی نظری 12

 

2-2-1)تعریف سرسختی ذهنی 12

 

2-2-2) سیر تکامل مفهوم و ابزارهای سنجش سرسختی ذهنی 16

 

2-2-3)خرده مقیاس‌های پرسشنامه سرسختی ذهنی ورزشی 22

 

2-2-4)ویژگی‌های افراد سرسخت 24

 

2-2-5)سرسختی ذهنی و نوع ورزش 31

 

2-2-6)ورزشکاران نخبه در مقابل ورزشکاران دانشگاهی 32

 

2-2-7)تفاوت‌های جنسیتی در سرسختی ذهنی 32

 

2-2-8)استرس در ورزشکاران 33

 

2-2-9) مدل‌های نظری مقابله با استرس 36

 

2-2-10)روش‌های مقابله با استرس 47

 

2-2-11)روش‌های مقابله با استرس در ورزشکاران 50

 

2-2-12)تفاوت‌های فرهنگی و فردی در مقابله با استرس 53

 

2-2-13) خوش‌بینی 53

 

2-2-14)ارزیابی خوش‌بینی: 54

 

2-2-15)رویکردهای خوش‌بینی 55

 

2-2-16)اجزا و مؤلفه‌های خوش‌بینی 57

 

2-2-17)منشأ خوش‌بینی(ارثی یا اکتسابی) 58

 

2-2-18)خصوصیات کلیدی خوش‌بینی و بدبینی 59

 

2-2-19)خوش‌بینی و راه‌های مقابله با استرس 61

 

2-2-20)سرسختی ذهنی و مقابله با استرس 62

 

2-2-21)خوش‌بینی و سرسختی ذهنی 63

 

2-3)تحقیقات داخلی و خارجی 63

 

2-3-1)تحقیقات داخلی 63

 

2-3-2)تحقیقات خارجی 65

 

فصل سوم:روش‌شناسی تحقیق

 

3-1)مقدمه 70

 

3-2)روش تحقیق 70

 

3-3) جامعه و نمونه آماری تحقیق 70

 

3-4)متغیرهای تحقیق 70

 

3-5)ابزارهای اندازه‌گیری یا روش‌های عملی جمع‌آوری داده ها 70

 

3-5-1) پرسشنامه اطلاعات عمومی 70

 

جدول3-1.شماره هر یک از سؤالات راه‌های مقابله با استرس 72

 

3-6)روش اجرای پژوهش 73

 

3-7)روش تحلیل  یافته‌ها 73

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

 

 

4-1)مقدمه 75

 

4-2)بخش اول- آمار توصیفی 75

 

4-3) بخش دوم- آمار استنباطی 77

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

 

5-1) مقدمه 87

 

5-2) خلاصه تحقیق 87

 

5-3)بحث و نتیجه‌گیری 88

 

5-4) محدودیت‌های پژوهش 94

 

5-5) پیشنهادهای تحقیق 95

 

5-5-1)پیشنهادهای کاربردی 95

 

5-5-2)پیشنهادهای پژوهشی 95

 

 

 

منابع

 

منابع فارسی 97

 

منابع لاتین 99

 

 

 

پیوست­ها

 

پیوست1. 105

 

پیوست2. 106

 

پیوست3. 107

 

 

 

جداول

 

جدول2-1.ویژگی‌های ورزشکاران سرسخت ذهنی که جونز و همکاران(2002) به ترتیب اهمیت ارائه کرده است. 29

 

جدول4-1: توزیع سن افراد نمونه 75

 

جدول4-2:بیانگر سابقهی ورزش حرفهای افراد نمونه 75

 

جدول4-3: آزمون نرمال بودن( کولموگروف-اسمیرنوف) 77

 

جدول4-4: آزمون همبستگی بین سرسختی ذهنی با راه‌های مقابله با استرس   78

 

جدول4-5: آزمون همبستگی بین سرسختی ذهنی با مؤلفه‌ی مسئله مدار راه‌های مقابله با استرس 78

 

جدول4-6: آزمون همبستگی بین سرسختی ذهنی با مؤلفه‌ی هیجان مدار راه‌های مقابله با استرس 79

 

جدول4-7: آزمون همبستگی بین سرسختی ذهنی با مؤلفه‌ی اجتناب مدار راه‌های مقابله با استرس 79

 

جدول4-8: آزمون همبستگی بین سرسختی ذهنی با مؤلفه‌ی شهودی راه‌های مقابله با استرس 79

 

جدول4-9:رگرسیون خطی ساده بین سرسختی ذهنی با راه های مقابله با استرس   80

 

جدول4-10: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با سرسختی ذهنی 81

 

جدول4-11: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی اطمینان سرسختی ذهنی   81

 

جدول4-12: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی پایداری سرسختی ذهنی   81

 

جدول4-13: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی کنترل سرسختی ذهنی   82

 

جدول4-14: رگرسیون خطی ساده بین خوش­بینی با سرسختی ذهنی 82

 

جدول4-15: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با راه‌های مقابله با استرس   83

 

جدول(4-16): آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی مسئله مدار راه‌های مقابله با استرس 83

 

جدول(4-17): آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی هیجان مدار راه‌های مقابله با استرس 84

 

جدول4-18: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی اجتناب مدار راه‌های مقابله با استرس 84

 

جدول4-19: آزمون همبستگی بین خوش­بینی با مؤلفه‌ی شهودی راه‌های مقابله با استرس 84

 

جدول4-20: رگرسیون خطی ساده بین خوش­بینی با راه های مقابله با استرس   85

 

 

 

فهرست شکل‌ها

 

 

 

نمودار(2-1)، فرایند مقابله از دیدگاه(کوهن، لازاروس،1979،لازاروس و فلکمن،1984، به نقل از تیلور91؛ یزدانی،1382. 43

 

نمودار2-2 پاسخهای مسئله مدار و هیجانمدار از نظر بیلینگر و موس(به نقل هالاهان و موس، 1996؛ به نقل از عرب علیدوستی1385) 44

 

نمودار4-1: هیستوگرام توزیع سنی افراد نمونه به همراه منحنی توزیع نرمال   76

 

مقدمه

 

سرسختی ذهنی[1] امروزه به‌عنوان یکی از ویژگی‌های مهم در موفقیت ورزشکاران معرفی می‌شود (گلبی و شیرد[2]،2004)،ولی هنوز درک کمی از این واژه در روان­شناسی ورزشی وجود دارد (جونز و همکاران[3]،2002). تعریف این مفهوم نه فقط در میان مربیان، مفسران ورزشی، هواداران، و ورزشکاران، بلکه در میان پژوهشگران مختلف متفاوت است. در مجموع می‌توان گفت سرسختی ذهنی عبارت است از: توانایی مقابله با فشارها و سختی‌ها، عبور از موانع و شکست‌ها، تمرکز بر هدف، حفظ و کسب آرامش پس از شکست، اجرای باثبات در سطوح بالای رقابتی و رقابت‌جویی. سرسختی ذهنی مهارتی است که ورزشکاران را قدرتمند می‌کند و سبب می‌شود در موقعیت‌های دشوار و پرفشار ازجمله تمرین، رقابت و پس از رقابت موفق عمل کنند( جونز و همکاران،2002).  برخی از تحقیقات کیفی اظهار داشتند که ورزشکاران با سرسختی ذهنی بالاتر نسبت به ورزشکاران با سرسختی کمتر به‌طور مؤثرتری با استرس مقابله می‌کنند(کایسلر  و همکاران[4] ،2009). استرس و حوادث استرس‌زا اجزای جدایی‌ناپذیر ورزش رقابتی محسوب می‌شوند. شیوع عوامل استرس‌زا نظیر ارتکاب خطای روانی یا بدنی، تجربۀ درد و ناراحتی، مشاهدۀ تقلب یا موفقیت رقیب، جریمۀ داور و توبیخ مربی ضرورت وجود مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر را به منظور حفظ سلامت ورزشکار و دستیابی به موفقیت ورزشی اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. ناتوانی در مقابلۀ مؤثر با عوامل استرس‌زا برای عملکرد و موفقیت ورزشی ورزشکار زیان‌بخش خواهد بود(بشارت،1386).

 

یکی دیگر از سازه‌های روانی که به نظر می‌رسد با هر دوی سرسختی ذهنی و مقابله ارتباط دارد، خوش‌بینی[5] است(نیکولز و همکاران[6]،2008). خوش‌بینی به جهت‌گزینی اشاره دارد که در آن معمولاً پیامد­های مثبت مورد انتظارند و این پیامد­ها به‌عنوان نتایج عوامل ثابت، کلی و درونی در نظر گرفته می‌شوند. خوش‌بینی نیز نقش مهمی در سازگاری با رویدادهای استرس‌زای زندگی دارد(نصیر،1390).

 

از آنجایی که نقش عوامل روانی به خصوص متغیرهای تحقیق حاضر در عملکردهای ورزشی به اثبات رسیده است و امروزه روانشناسان ورزشی به دنبال مداخلات روانشناسی جهت بهبود مسائل روانی ورزشکاران هستند، از اینرو تحقیق حاضر به دنبال تعیین ارتباط متغیرهای؛ خوش بینی، سرسختی ذهنی و راه های مقابله با استرس است، با مشخص کردن ارتباط سرسختی ذهنی،راه­های مقابله با استرس و خوش بینی، تغییرات این متغیرها قابل پیش بینی خواهد بود و می توان با تکیه بر نتایج آن، بهترین پیشنهادات جهت مداخلات روانشناسی را به مربیان و روانشناسان ورزشی ارائه داد.

 

1-2) بیان مسئله

 

امروزه، ویژگی‌های روان‌شناختی در موقعیت­های تحت فشار و رقابتی به‌عنوان مهم­ترین عوامل دست‌یابی به موفقیت در اجرای ورزشی پذیرفته شده ­اند(حاتمی و همکاران،1391). از میان عوامل روان‌شناختی، سرسختی ذهنی از مهم­ترین ویژگی‌های مؤثر در دست‌یابی به موفقیت ورزشی در نظر گرفته شده است(شیرد  و همکاران[7]،2009)، با وجود این، تعریف جامع و یکدستی برای این مفهوم ذهنی ارائه نشده است. سرسختی ذهنی طبق تعریف گوچیاردی و همکاران[8](2008) عبارت است از: مجموعه ­ای از ارزش­ها، نگرش­ها، شناخت‌ها و هیجانات عمومی و اختصاصی مربوط به ورزش که ذاتی و اکتسابی­اند و بر چگونگی نزدیک شدن، پاسخ‌دهی و ارزیابی فرد از فشارهای مثبت و منفی، چالش­ها و ناملایمات در مسیر رسیدن به هدف تأثیر می­گذارند.

 

کلاف و همکاران[9](2002) گزارش کردند افرادی که سرسختی ذهنی بالایی دارند، احساس بالایی از باور به خود داشته و ایمان راسخی دارند و آن‌ها سرنوشت خود را در کنترل دارند، این افراد نسبتاً تحت تأثیر رقابت و مشکلات قرار نمی­گیرند. در مقابل جونز و همکاران(2002) اظهار کردند که سرسختی ذهنی، توانایی افراد برای مقابله با نیازهای تمرینی و رقابت، افزایش اراده، کانون توجه، اعتمادبه‌نفس و حفظ کنترل زیر فشار را افزایش می­دهد. برخی واژه­ها ازنظر مفهومی به سرسختی ذهنی نزدیک هستند و برخی را می­توان به نوعی بخشی از سرسختی ذهنی دانست. جونز و همکاران[10](2007) نشان دادند که مقابله همچنین یکی از سازه­های کلیدی سرسختی ذهنی به شمار می­رود. مقابله به تلاش­های آگاهانه شناختی و رفتاری برای مدیریت وضعیت­های استرس­زا اشاره دارد(نیکولز و همکاران[11]،2008). در ورزش قهرمانی و حرفه­ای استرس زیادی در ورزشکاران وجود دارد که به‌صورت بلندمدت یا کوتاه‌مدت تعادل هیجانی آن‌ها را از بین می­برد(رمضانی نژاد و همکاران،1390)، سرسختی ذهنی فرد را قادر به مقابله بهتر با استرس و همچنین کنار آمدن با نیازهای ویژه­ی رقابت­های ورزشی می‌کند(کادیک و رایال[12]،2012). کوشابا و مادی[13](1999) اظهار کردند که افراد سرسخت در مواجهه با موقعیت­های استرس­زا رویکردهای خاصی را برای مقابله با استرس به کار می­برند.  بااین‌حال دانش کمی در مورد روش­های مقابله با استرس مورد استفاده­ی ورزشکاران سرسخت در مقایسه با ورزشکاران غیر سرسخت وجود دارد. محققان سرسختی ذهنی را عاملی برای مقابله با رویدادهای استرس­زا دانسته‌اند، آن‌ها بر این باورند که افراد با سرسختی بالا به رویدادهای استرس­زا به‌طور فعال واکنش نشان داده و تلاش می‌کنند راه‌حلی برای مقابله با این موقعیت­ها پیدا کنند(هیستاد[14]،2012).  نیکولز و پولمن[15](2007) اظهار کردند با اینکه بین راه‌های مقابله با استرس و سرسختی ذهنی رابطه وجود دارد ولی تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده است. یکی دیگر از سازه­های روانی که به نظر می­رسد با هردوی سرسختی ذهنی و مقابله مربوط می­شود خوش­بینی[16] است(نیکولز و همکاران،2008). خوش­بینی به‌عنوان انتظار رخ دادن اتفاقات خوب تعریف شده است(کارور و همکاران[17]،2010). در یک مطالعه کیفی، گلد و همکاران[18](2002) سطح بالایی از سرسختی ذهنی، مقابله­ی مؤثر و خوش­بینی را در بین قهرمانان المپیک گزارش کردند. خوش­بینی، در این رابطه، به‌عنوان” تعیین کننده دو نوع رفتار مختلف تعریف شده است: الف)ادامه تلاش مستمر ب) تسلیم شدن یا فرار کردن. درنهایت، به نظر می­رسد که خوش­بینی با تفاوت در روش­های مقابله با استرس مرتبط است. نتایج یک مطالعه­ فرا تحلیلی که اخیراً انجام گرفت نشان داد که افرادی که خوش­بینی بیشتری دارند از استراتژی­های مقابله­ای  مؤثرتری در برابر استرس استفاده می­ کنند(سولبرگنیس و سیگیرستروم[19]،2006).

 

ورزشکاران معلول همیشه درگیر تنش­ها و تنیدگی­های زیادی در طول زندگی خود هستند که همواره ذهن آن‌ها را به خود درگیر کرده و در اکثر موارد ناتوانی آن‌ها زیر سؤال می­رود. به‌طوری‌که با کوچک­ترین شکستی ، احساس حقارت کرده و بیشتر از قبل ناامید و دلسرد می‌شوند(گیلک و همکاران،1392).

 

به همین دلیل شناخت عوامل روان‌شناختی و همبسته­های مؤثر در حل مشکلات و ناهنجاری­های رفتاری ورزشکاران معلول و اقدام در زمینه برنامه ­ریزی به‌منظور اصلاح و بهبود این عوامل یکی از روش­های بسیار مؤثر در پیشگیری از اختلال­های روانی آن‌ها به‌حساب می­آید(اصلانخانی و همکاران،1388). در یک پروژه تحقیقاتی پنا و همکاران[20](2004) با طرح این سؤال که آیا ورزشکاران معلول سرسختی ذهنی بالاتری نسبت به ورزشکاران سالم دارند؟ به بررسی این موضوع پرداختند، مطالعه آن‌ها نشان داد،­سرسختی ذهنی ورزشکاران نخبه معلول مشابه همتایان سالم است. کمپل و جونز[21](2002) در تحقیقی نشان دادند که سطوح بالای رقابت ورزشی برای ورزشکاران معلول شرایط پرفشاری را به وجود می­آورد ازاین‌رو ورزشکاران معلول نیاز دارند که عوامل ایجاد کننده استرس در رقابت­های ورزشی را شناخته و استراتژی‌های مناسبی را برای مقابله با آن به‌کارگیرند.  اطلاعات دقیق و بیشتر از عوامل اثرگذار بر استرس مانند سرسختی و خوش‌بینی و گزینش راه‌های مقابله مؤثر در ورزشکاران معلول به‌منظور کمک به این ورزشکاران ضروری است. در بررسی ادبیات موجود در زمینه روان­شناسی ورزشکاران معلول چه در خارج (کمپل و جونز،2002؛ پنا و همکاران،2004) و چه در داخل کشور(اصلانخانی و همکاران،1388) متغیرهای تحقیق حاضر را باهم و به شکلی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت، موردی یافت نشد و فقط یک تحقیق در مورد رابطه­ بین سرسختی ذهنی ، خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس یافت شد که در این تحقیق نیکولز و همکاران(2008) نشان دادند، رابطه­ مثبت و بالایی بین سرسختی ذهنی بالا و خوش‌بینی وجود دارد، همچنین سرسختی ذهنی بالا با راه‌های مقابله با استرس مسئله­مدار ارتباط مثبتی دارد.

 

به‌طور خلاصه، سرسختی ذهنی یک سازه­ی روان­شناسی جذاب برای مربیان و روان­شناسان ورزشی است. اطلاعات تجربی زیادی برای درک بیشتر ارتباط سرسختی ذهنی با دیگر سازه­های روان­شناسی مانند خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس نیاز است، ازاین‌رو هدف این تحقیق پاسخ به این سؤال است که رابطه­ای بین سرسختی ذهنی ، راه‌های مقابله با استرس و خوش‌بینی در ورزشکاران لیگ برتر والیبال نشسته چیست؟

 

1-3)ضرورت و اهمیت تحقیق

 

رسیدن به موفقیت در رقابت­های ورزشی در سطوح مختلف یکی از اهداف مهم ورزشکاران، تیم­ها و مسئولان و دست‌اندرکاران ورزشی است که نیل به این مهم جز با تلاش­های علمی و عملی میسر نخواهد بود. استفاده از پژوهش­های علمی و انجام طرح‌های تحقیقاتی معتبر برای سنجش توانایی­های ذهنی و روانی ورزشکاران، گامی مهم در این عرصه محسوب می­شود، چراکه با بهره گرفتن از نتایج این تحقیقات مربیان به نقاط ضعف و قوت بازیکنان خود پی می­برند و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده، راهکارهای تقویت ضعف­های ورزشکاران خود را جستجو کرده و راهکارهای مناسب را اتخاذ می‌کنند. همچنین روان­شناسان ورزشی در پی موقعیت­هایی هستند تا تحقیقات و آزمونهای ورزشی را انجام دهند که بتوانند ویژگی‌های پایدار و ناپایدار شخصیت را در زمینه ­های ورزشی به‌گونه‌ای معتبر اندازه‌گیری کنند(واعظ موسوی و سمندر،1380).

 

اهمیت هریک از متغیرهای تحقیق حاضر در شرایط رقابت و رویدادهای ورزشی بیان شد ازآنجایی‌که محقق در بررسی منابع موجود در مورد موضوع حاضر در کشور هیچ پاسخی به سؤال این تحقیق پیدا نکرد و همچنین در بررسی تحقیقات خارجی فقط یک مورد به بررسی سؤال این تحقیق پرداخته است لذا انجام این تحقیق به‌منظور توسعه­ی ادبیات تحقیق در زمینه روان­شناسی ورزشی به‌خصوص روان­شناسی ورزشکاران معلول لازم می کند. نتایج تحقیق حاضر بدون شک منبع مهمی برای مربیان و ورزشکاران در جهت آشنایی بیشتر با متغیرهای؛ سرسختی ذهنی، راه‌های مقابله با استرس و خوش­بینی و رابطه بین این متغیرها به‌عنوان متغیرهای مؤثر بر موفقیت و نتایج رقابت­های ورزشی خواهد بود. به‌طورکلی مربیان و روان­شناسان ورزشی با بهره‌گیری از نتایج این تحقیق، که متکی بر ارزیابی دقیق ظرفیت­های روانی و نیازمندی­های بازیکنان است، به نقاط ضعف و قوت ورزشکاران خود پی می­برند و شناخت دقیق­تری را از ورزشکاران خود کسب می­نمایند، که می‌توانند با بهره­ گیری از این شناخت، به