با مقایسه تعریف طرح در منابع مختلف، می‌توان گفت که طرح مجموعه‌ای از عملیات و خدمات است که در قالب چندین پروژه مرتبط به هم طی دروه زمانی مشخص و با هزینه معین تعریف و به اجرا در می‌آید. نتیجه دیگری که از تعریف طرح می‌توان گرفت این است که طرح کلیه عناصر تشکیل دهنده یک پروژه را شامل می‌شود. به عبارتی یک طرح مجموعه‌ای از فعالیتهاست که در یک دوره زمانی معین اجرا شده و زمان اجرای طرح بسته به کوچکی، بزرگی، ‌پیچیدگی یا سهولت عملیات، محل اجرا و عوامل دیگر پروژه‌های تشکیل دهنده آن داردکه به منظور نیل به هدف یا هدفهای معین اجرا می‌گردد.
۲-۳-۴- مدیریت طرح
مدیریت طرح را می‌توان عاملی که امکان به کارگیری و استفاده از دانش، مهارت‌ها، ابزارها و تکنیکهای مدیریت پروژه در مدیریت هماهنگ مجموعه‌ای از پروژه‌ها در سازمان در جهت دستیابی به دستاوردها و اهداف تعیین شده فراهم می کند تعریف نمود. استاندارد PMI مدیریت طرح را شامل مدیریت متمرکز و هماهنگ طرح جهت دستیابی به منافع و اهداف استراتژیک آن معرفی می‌کند. همچنین در این زمینه استفاده از چند موضوع مدیریتی جهت اطمینان از موفقیت طرح مجاز شمرده شده است. این زمینه‌ها شامل: مدیریت سود، مدیریت ذینفعان و نظارت بر طرح می‌باشد. مدیریت چند پروژه بوسیله طرح این امکان را فراهم می‌آورد تا هزینه، زمانبندی و سایر تلاشها بهینه و یکپارچه شوند. پروژه‌ها ممکن است به دلیل ارائه محصول قابل تحویل مشترک و یا ویژگیهایی مشترکی مانند مشتری، فروشنده، تکنولوژی و منابع به یکدیگر وابسته باشند. طرح، پروژه‌ها را به روش های گوناگونی که شامل موارد زیر می‌باشد، بهم مرتبط می‌سازد:
وابستگی متقابل وظایف در میان پروژه‌ها مانند تأمین نیازهای منظم سازمان یا تحویل یک خدمت تواناسازی
محدودیت منابع که ممکن است پروژه‌های شامل طرح را تحت تأثیر قرار دهد.
فعالیتهای کاهش دهنده ریسک که مسیر یا زمان تحویل چندین پروژه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تغییر مسیر سازمان که کار پروژه ها و روابط متقابل آنها را با سایر پروژه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کاهش قیمتها در مورد موضوعاتی که شامل تغییرات محدوده کاری،کیفیت، مدیریت ارتباطات، ریسکها و یا وابستگیها/وجوه مشترک طرح می‌باشد.
مدیریت طرح بر وابستگی میان پروژه‌ها تمرکز کرده و سرعت پیشرفت بهینه شده‌ای را برای طرح تعیین می کند. این امر باعث برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و کنترل مناسب پروژه‌ها در طرح می‌شود. ماهیتاً عواملی مانند منافع استراتژیک، برنامه‌ریزی هماهنگ، منابع به اشتراک گذاشته شده، وابستگی‌ها و سرعت پیشرفت بهینه شده در تعیین اینکه آیا چند پروژه باید به عنوان یک طرح مدیریت شوند کمک خواهد کرد. (Project Management Institute، ۲۰۱۰).

۲-۳-۵- رابطه بین مدیریت طرح و مدیریت پروژه
در طول چرخه حیات طرح، پروژه‌ها آغاز شده و مدیر طرح، مدیران پروژه‌ها را سرپرستی کرده و دستور العمل و راهنمایی‌هایی را برای آنها فراهم می‌آورد. مدیران طرح تلاشهای صورت گرفته میان پروژه‌ها را هماهنگ کرده اما آنها را مدیریت نمی‌کنند. از مسئولیتهای اساسی مدیریت طرح شناخت، تشخیص، نظارت و کنترل وابستگی‌های میان پروژه‌ها، سروکار داشتن با موضوعات تشدید کننده در میان پروژه‌هایی که در طرح قرار دارند و پیگیری میزان مشارکت هر پروژه و کارهای غیر پروژه‌ای جهت یکپارچه‌سازی منافع طرح می‌باشد. طبیعت یکپارچه فرآیندهای مدیریت طرح شامل هماهنگ کردن فرآیندها برای هرکدام از پروژه‌های طرح می‌باشد. این امر در مورد تمام فرآیندهای آغازین، برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و کنترل و پایانی به کار برده می‌شود و شامل مدیریت فرایند در سطحی بالاتر از چیزی است که به پروژه مربوط می‌شوند. علاوه بر این، این فرآیندها می‌توانند میان حوزه پروژه و طرح تکرار شوند. برنامه‌ریزی مؤثر برای طرح در وهله اول نیازمند روشی بالا به پایین و سپس یک فرایند پایین به بالا می‌باشد. اینگونه از روابط متقابل میان فرآیندهای سطوح مختلف طرح و فرآیندهای سطوح مختلف پروژه می‌تواند در تمام مراحل چرخه عمر طرح مشاهده شود. مثالی در این مورد می‌تواند توسعه زمانبندی، در موردی که یک مرور جزئی زمانبندی کلی در سطح پروژه جهت اعتبارسنجی اطلاعات در سطح طرح مورد توجه قرار گیرد، باشد. همانند روابط متقابل میان حوزه پورتفولیو و طرح، روابط میان پروژه و طرح نیز بصورت چرخشی است. درفازهای اولیه (آغازین و برنامه‌ریزی) جریان اطلاعات از سوی طرح بسمت پروژه‌ها می‌باشد و سپس در فازهای پایانی (اجرا، کنترل و اختتامیه) این جریان از سوی پروژه بسمت طرح می‌باشد. (Project Management Institute ، ۲۰۱۰).
۲-۳-۶- پورتفولیو
بر اساس استانداردPMI ، مجموعه‌ای از پروژه‌ها و طرح‌ها و همچنین کارهای مرتبط دیگر که برای تسهیلمدیریت اثربخش و درجهت نیلبهاهداف استراتژیک دریک گروه قرارمیگیرند تشکیلیک پورتفولیو را می‌دهند. پورتفولیو در زبان فارسی سبد پروژه ترجمه شده است، اما این ترجمه چندان گویای مفهوم آن نیست. بنابر تعریف ارائه شده، پورتفولیو مجموعه‌ای است که شامل طرحها، پروژه‌ها و سایر کارهای سازمان می گردد در حالی که سبد پروژه، فقط مجموعه‌ای است که چند پروژه را در بردارد. شکل۱ به درک بهتر اجزای پورتفولیو در سازمان کمک می‌کند. (Project Management Institute، ۲۰۱۰).
شکل ۱: ارتباط پورتفولیو، طرح و پروژه
شکل ۱
در یک پورتفولیو، پروژه‌ها و طرحها ممکن است لزوماً وابسته یا مستقیما در ارتباط با هم نباشند اما جهت نیل به یکسری اهداف استراتژیک کار می‌کنند. در هر صورت پورتفولیو نمایی از اجزای انتخاب شده که هردو بازتاب و متأثر از اهداف استراتژیک سازمان می‌باشند را ارائه می‌دهد. این اجزا شامل مجموعه‌ای از طرحها، پروژه‌ها، زیرپورتفولیوها و سایر کارهای فعال در سازمان می‌گردند. شکل(۲) برخی از ساختار پورتفولیوها، طرحها و پروژه‌ها و سایر کارهای مربوطه را در سازمان نشان می‌دهد. همانطور که در شکل ملاحظه می‌شود، یک پورتفولیو خود می‌تواند زیرمجموعه پورتفولیویی در یک سطح بالاتر در سازمان باشد.
شکل ۲: ساختار پورتفولیو، طرح و پروژه سازمان
شکل ۲
۲-۳-۷- مدیریت پورتفولیو
مدیریت پورتفولیو مدیریت تمرکز یافته یک یا چند پورتفولیوست که شامل تشخیص، اولویت‌بندی، مدیریت و کنترل پروژه‌ها، طرحها و سایر کارهای مرتبط بر اساس انطباق و اشتراک با اهداف سازمان جهت دستیابی به اهداف استراتژیک خاص تجاری می‌باشد. مدیریت پورتفولیو رویکردی کلی نگر است که با به کارگیری صحیح منابع و تشخیص کار بهینه با ارزش حاصله بالاتر، یک راه حل کلیدی در افزایش بهره‌وری سازمانی را ارائه می‌دهد. هدف مدیریت پورتفولیو تحقق بخشیدن به سودها و منافع در سازمان بوسیله بکارگیری رویکردی سازمانی در مدیریت پروژه می‌باشد. در این سبد باید تمام پروژه‌ها را با هم دید، تجزیه وتحلیل وکنترل نمود و برای بدست آوردن حداکثر سود بعد از مقایسه پروژه‌ها دوباره منابع را به آن اختصاص داد. (Project Management Institute، ۲۰۱۰).
مدیریت پورتفولیو دو موضوع زیر را با هم ترکیب می‌کند:
تمرکز سازمان جهت اطمینان از این که پروژه‌های انتخاب شده، منافع استراتژیک پورتفولیو را تأمین می‌کنند.
مدیریت هر یک از پروژه‌های سازمان بر تحویل مؤثر پروژه‌ها در راستای انطباق با اهداف برنامه‌ریزی شده پورتفولیو انجام پذیرد.
۲-۳-۸- برنامه‌ریزی استراتژیک
نوعی برنامه‌ریزی است که بر جهت و مسیر سازمانی متمرکز است و تمامی سطوح مدیریت را در بر می‌گیرد. برنامه‌ریزی استرتژیک فرآیندی است در جهت تجهیز منابع سازمان به‌منظور دست‌یابی به ماموریت و اهداف سازمانی در محیط پویا و رقابتی. تدوین برنامه استراتژیک مستلزم مشخص شدن فاصله عملکرد یا فاصله بین وضع موجود و مطلوب سازمان است که تحلیل فاصله آن را به خوبی نشان می‌دهد.
برنامه‌ریزی استراتژیک تمرکز بر فرایند برنامه ریزی، مدیریت رسالت، تجزیه و تحلیل محیط
خارجی، ظرفیت سازمانی، آموزش کارکنان و هدف‌گذاری است. در حالی که مدیریت استراتژیک به تشریح فرایند تصمیم گیری و اجرا با تعیین راهبردها برای تحقق اهداف می‌پردازد (ذکایی آشتیانی، ۱۳۸۷).
۲-۳-۹- مدیریت استراتژیک
مدیریت استراتژیک از دهه ۱۹۸۰ پا گرفت. مهمترین عاملی که در روند تاریخی مقوله برنامه‌ریزی منجر به توسعه و رواج این دیدگاه در حوزه مدیریت گردید، شرایط محیطی و تحولات ناشی از آن در بازار رقبا و ضرورت همگونی و همراستایی سیستم‌های عملیاتی با راهبردهای انتخاب شده جهت بقا و ماندگاری بود. مدیریت استراتژیک عبارت است از فرایند تجزیه و تحلیل محیطی سازمان و اتخاذ تصمیمات و انجام فعالیت‌هایی که سبب ایجاد و تقویت مزیت‌های رقابتی برای سازمان می‌شود. اگر چه رویکرد مدیریت استراتژیک به سازمان یک رویکرد برونگر است، ولی توجه به محیط درونی سازمان و نگرش جامع مدیریت استراتژیک به هر دو محیط، از نقاط قوت آن محسوب می‌شود. مدیریت استراتژیک هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه‌ای چندگانه است که سازمان را در دست‌یابی به اهداف بلند مدت توانمند می‌سازد. مدیریت استراتژیک به تشریح فرایند تصمیم گیری و اجرا می‌پردازد و عبارتست از جریان تصمیمات و فعالیت‌هایی که منجر به ایجاد یک یا چند راهبرد موثر برای نیل به اهداف می‌شود. فرایند مدیریت استراتژیک در برگیرنده سه مرحله تدوین ، اجرا و ارزیابی استراتژی می باشد.
برنامه ریزی استراتژیک سلسله مراتبی بعنوان یک روش جدید برنامه ریزی استراتژیک که نظم سیستماتیکی میان فضای اهداف و راهبردها در تمامی سطوح برقرار می سازد، مطرح گردیده است. یکی از ضعف های اساسی این روش، عدم اولویت بندی اهداف و راهبردهای آن است. بطوری که اهداف، راهبردها و برنامه‌های عملیاتی که منجر به اجرای پروژه‌ها در سطح سازمان می‌شود، بدون هیچ گونه اولویت‌بندی نسبت به معیارها و شرایط سازمانی اجرا می شوند. اما محدودیت منابع مالی، منابع انسانی، منابع کالبدی (فضای فیزیکی، تجهیزات و. . .) سبب می‌شود که اهداف و پروژه‌ها و برنامه‌های عملیاتی در سازمان به خوبی اجرا نشود. برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی پروژه‌ها با تعیین اهمیت و اولویت اجرای آنها براساس نیاز، شرایط و منابع سازمان، سهم زیادی در موفقیت اهداف و ماموریت‌های سازمان دارد. به منظور تحقق این امر باید اهداف و راهبردهای متناظر با آنها براساس معیارهای خاص اولویت‌بندی شوند تا اولویت‌بندی برنامه‌های عملیاتی و پروژه های سازمان فراهم گردد. (ذکایی آشتیانی، ۱۳۸۷).
۲-۳-۱۰- اولویت‌بندی پروژه ها
محدودیت دسترسی به منابع سازمانی جهت تحقق اهداف، نیازها و شرایط محیطی و سازمانی سبب اولویت‌بندی پروژه ها می شود. با اولویت‌بندی پروژه ها، سازمان می تواند مبتنی بر ماموریت‌ها، منابع، شرایط و نیازهای سازمانی به موفقیت بیشتر پروژه‌ها و برنامه‌های عملیاتی دست یابد. جهت دست‌یابی به اولویت‌بندی پروژه ها باید معیارهای اولویت را شناسایی و با بهره گرفتن از یک روش اولویت‌بندی به اولویت‌گذاری پروژه ها پرداخت (اکبرپور شیرازی، ۱۳۸۷).
۲-۴- روشها و تکنیک های انتخاب مجموعه پروژه
مقالات و کتب زیادی در زمینه انتخاب مجموعه پروژه وجود دارد. در تحقیقات، مدیریت مجموعه پروژه موضوع مورد بررسی بسیاری محققان در طول بیش از ۴۰سال بوده است. دلایل جلب توجه محققان به سوی این موضوع در چنین دوره زمانی طولانی می تواند به شرح زیر باشد:
انتخاب مجموعه پروژه همواره موضوعی چالش بر انگیز برای بخشهای توسعه و تولیدR&D بوده است. اگر چه محققان بسیاری آن را انجام داده اند، اما نوع موضوع آنقدر گسترده است که همواره فرصتهایی برای تحقیق در آینده وجود دارد.
تحقیقات در مورد انتخاب مجموعه پروژه در بخشهای دیگر نظیر انتخاب تکنولوژی قابل استفاده هستند. در حقیقت انتخاب تکنولوژی و پروژه موضوعات مشابهی هستند که در آنها گاهی اوقات مراحل و کاربردهایشان قابل تغییر و تعویض هستند.
خود موضوع بر محدوده گسترده ای از روشها تاثیر دارد.
دو گروه و مکتب فکری در مورد چگونگی طبقه بندی روش های انتخاب مجموعه پروژه وجود دارد. اولین گروه فکری اساساً تحت تاثیر بیکر، فریلند و پاوند قرار دارد. طبقه بندی دوم روش های انتخاب مجموعه پروژه تحت تاثیر سودر، منداکوویچ و گوپتا قراردارد. علم طبقه بندی مدلها کامل و مرکب است و ترکیبی از این دو گروه فکری می باشد و مدلها را در ۶ بعد ارائه می دهدکه روش های ارزیابی سود و فایده، روش های برنامه نویسی ریاضی، مدلهای شبیه سازی، روش های رقابت شناختی، انتخابهای واقعی و مدلهای خاص و تک موضوعی هستند. هر بعد از طبقه بندی شامل روش های مدل سازی است که به شرح زیر قابل توصیف می باشد (Supachart Iamratanakul، ۲۰۰۸).
روش های مدل سازی برای برآورد سود و بهره:
مدل های مقایسه ای: مدلهای مقایسه ای برای برآورد گروهی از پروژه ها با ارتباط دادن یک طرح پروژه به طرح پروژه دیگر، یا به زیر گروهی از طرح های پروژه ای دیگر استفاده می شوند. این مدلها همچنین بر برآوردهای گروهی پروژه هایی که مستلزم پاسخگرهایی جهت مقایسه یک طرح با دیگری هستند، تکیه می کنند. هر بار که طرحی به مجموعه تحت بررسی افزوده یا از آن حذف می شود، کل فرایند باید تکرار شود.
مدلهای محاسبه ای: مدلهای محاسبه ای روشهایی برای رده بندی پروژه های انتخابی می باشند. مدلهای محاسبه ای مستلزم پاسخگرهایی جهت تعیین ارزش و مزیت هر طرح نسبت به معیارهای قیاسی هستند. این امتیازات و محاسبات برای کسب رتبه کلی پروژه، جمع زده می شوند.
۱٫۳ . فرایند و روش سلسله مراتب تحلیلی(AHP^[5]): AHP توسط ساتی در ۱۹۷۵-۱۹۷۱ توسعه یافت. به تصمیم گیرنده امکان سازماندهی یک چند گزینه ای مرکب به شکل یک سلسله مراتب با پروژه ها یا گزینه های دیگر نظیر تولیدات در سطوح تحتانی و اهداف گوناگون در سطوح بالاتر را می دهد. هر سطح از سلسله مراتب با درجات و مقیاسها مقایسه می شود. این مقایسات ممکن است از برآورد واقعی یا از مقیاسهای اصلی گرفته شوند که به طور نسبی برتریها را منعکس سازند. این فرایند از برآورد هر جزء در هر سطح خاص مربوط به همتاهایش نسبت به اهمیت اجزاء فوق شروع می شود. اجزایی که در سطح مشابهی برآورد می شوند، باید مطابق با اصول و قواعد کلی AHP هماهنگ شوند.

2. 2. روش های مدل سازی برنامه ریزی ریاضی:

۱٫۲٫ مدل برنامه ریزی خطی: برنامه‌ریزی خطی، یا همان بهینه‌سازی خطی، روشی در ریاضیات است که به پیدا کردن مقدار کمینه یا بیشینه از یک تابع خطی روی یک چندضلعی محدب می‌پردازد. این چندضلعی محدب در حقیقت نمایش نموداری تعدادی محدودیت از نوع نامعادله روی متغیرهای تابع است. به بیان ساده‌تر به وسیله برنامه‌سازی خطی می‌توان بهترین نتیجه (مثلاً بیشترین سود یا کمترین هزینه) را در شرایط خاص و با محدودیت‌های خاص به دست آورد.
۲٫۲٫ مدل برنامه ریزی عدد صحیح: برنامه ریزی متغیرهای عدد صحیح نوع خاصی از برنامه ریزی خطی است که در آن یک یا چند متغیر تصمیم گیری باید عدد صحیح باشند. در بسیاری از مسایل واقعی مقادیر اعشاری قابل قبول نیستند. این مساله موقعی کاملاً مصداق پیدا میکند که متغیر نشانگر وضعیت دوگانه ای بصورت بلی یا خیر باشد که در آن صورت عدد یک نشان دهنده بلی و صفر نشان دهنده خیر است، حال چنانچه جواب برنامه ریزی خطی عدد نیم باشد تصمیم گیرنده دچار ابهام می شود، لیکن در یک مدل برنامه ریزی متغیرهای صحیح، چنین متغیرهای بطورحتم صفر ویک هستند،مدل سازی عدد صحیح دارای قابلیت انعطاف بیشتری بوده ودرعین حال حل چنین مشکلاتی در عمل مشکل تر می باشد. به عبارت دیگر اگر حل یک مدل برنامه ریزی خطی با میلیونها متغیر از نقطه نظر حل ممکن است بسیار ساده باشد، غالبا حل مدلهای برنامه ریزی با متغیرهای صحیح که دارای صدها متغیر هستند بسیار مشکل است
۲٫۳٫ مدل برنامه ریزی آرمانی: مدلهای برنامه ریزی هدف از این حقیقت نشات می گیرند که یک تصمیم گیرنده معمولا هدفش را در موقعیت و زتدگی واقعی تعیین می کند. عوامل برتری و اولویت مدل چنان تعیین شده اند که رضایت از گروهی از اهداف در سطح اولویت خاص بسیار بالاتر از رضایت از گروهی از اهداف در سطح اولویت پایین تر است.
۲٫۴٫ مدلهای برنامه نویسی دینامیک و پویا: برنامه ریزی پویا با به کار گیری فرایند های نظام گرا ، ترکیبی از تصمیمات متوالی را معین می کند که به ماکزیمم شدن راندمان محاسبات منتهی می گردد. وقتی برنامه ریزی پویا برای حل یک مسئله به کار می رود ، تصمیم گیری های چند مرحله ای برای دنباله ای از مسائل اتخاذ می گردد. یعنی در روش برنامه ریزی پویا یک مسئله N متغیره به N مسئله ی یک متغیره تبدیل می گرددکه با حل پی در پی این مسائل ، مسئله اصلی حل خواهد شد. مزیت این عمل در آن است که مسائل جزئی در مقایسه با مسئله ی اصلی بسیار ساده و کوچک هستند. بر خلاف برنامه ریزی خطی چارچوب استانداردی برای فرموله کردن مسائل برنامه ریزی خطی وجود ندارد. درواقع آنچه برنامه ریزی پویا انجام می دهد ارائه ی روش کلی جهت حل این نوع معادلات است. آنچه کلا درباره ی به کار گیری برنامه ریزی پویا می توان گفت این است که درهر مورد باید معادلات و روابط ریاضی مخصوصی که با شرایط مسئله منطبق است نوشته و به کار گرفته شود.از این رو برای آنکه بتوان تشخیص داد که چه نوع مسائلی را با برنامه ریزی پویا می توان حل نمود و اینکه راه حل چنین مسائلی چیست، ضرورت دارد که ساختار کلی مسئله برنامه ریزی پویا را شناخته و مراحل و حالات مسئله را به دقت تشخیص دهیم، البته خلاقیت های فردی و ابتکار شخصی نقش بسیار مهمی در حل مسئله با روش برنامه ریزی پویا دارد. درواقع به کارگیری برنامه ریزی پویا نوعی هنر است و همان طور که می دانیم آموزش در ارائه ی هنر فقط سهم خود را دارد نه بیشتر.
۲٫۵٫ مدلهای ریاضی فازی: واژه فازی در فرهنگ لغت آکسفورد به صورت مبهم، گنگ و نادقیق تعریف شده است. اگر بخواهیم نظریه مجموعه های فازی را بیان کنیم این نظریه قادر است بسیاری از مفاهیم و متغیر ها و سیستم هایی را که نادقیق هستند، صورت بندی ریاضی ببخشد و زمینه را برای استدلال، استنتاج، کنترل و تصمیم گیری در شرایط عدم اطمینان فراهم آورد. منطق فازی نوعی از منطق بی نهایت مقداره و در حقیقت یک ابتکار برای بیان رفتار مطلوب سیستم ها با بهره گرفتن از زبان روزمره. در واقع منطق فازی یک منطق پیوسته است که از استدلال تقریبی بشر الگو برداری کرده است

هزینه­ تولید آلاینده­های هوا
هوا مایه زندگی است و نیاز به آن بیش از نیاز به آب و غذا می­باشد . متوسط مقدار هوایی که انسان بالغ در یک شبانه روز تنفس می­ کند تقریباً ۱۵ کیلوگرم است ،در حالیکه غذا و آب مورد مصرفش به ترتیب ۱۵ و ۵/۲ کیلوگرم می­باشد.در سال ۲۰۰۶ گزارشی توسط بانک جهانی منتشر شده که به بررسی اثرات بخش انرژی بر محیط­زیست ایران پرداخته است.این گزارش، مقاله انرژی و محیط­زیست EER^[39] نام دارد. در EER برای محاسبه هزینه­ های ناشی از خسارات آلودگی هوا از تکنیکی به نام Externe استفاده شده است که بطور گسترده­ای در اتحادیه اروپا بکار گرفته می­ شود و هزینه­ های خسارت ( به ازای هر تن آلودگی ) برآورد شده در کشور­های اتحادیه اروپا را مشخص می­ کند،به اینصورت که با بهره گرفتن از برآورد برابری قدرت خرید از سرانه تولید ناخالص داخلی، مقادیر برای ایران تعدیل می­شوند.این گزارش هزینه­ها را برای خسارات ناشی از آلاینده­های هوا بصورت زیر برآورد نموده است. ]۳و۲۷[

هزینه خسارات ناشی از آلاینده های مختلف هوا در ایران ( گزارش بانک جهانی ۲۰۰۶ (EER,
اما در کشور ایران هم پژوهش­های بسیاری در زمینه­ تعیین هزینه­ های ناشی از آلاینده­های هوا توسط دانشجویان در پایان نامه­ ها ،اداره­ها و موسسه­های مختلف بخصوص شهرداری ­ها انجام گرفته است ،که در این پژوهش از آمار مربوط به مقاله­ زهره حسامی و فرناز والیزاده معجزی با عنوان هزینه­ های اجتماعی ناشی از آلودگی هوا در بخش حمل و نقل عمومی ،به دلیل به روز بودن آمار و ارقام استفاده شده است ،که طبق این مقاله هزینه­ ناشی از آلاینده­های هوا به ازای هر تن آلاینده ۲۱۴۵۸۰۷۵۸ ریال است.]۴ [
هزینه­ سوخت
با توجه به وضعیت کنونی سوخت در کشورمان هزینه هر لیتر بنزین بصورت آزاد و معادل ۱۰۰۰۰ ریال در نظر گرفته می­ شود.
معرفی الگوریتم انبوه ذرات
الگوریتم فرا ابتکاری بهینه سازی انبوه ذرات ^[۴۰] یک روش محاسباتی تکاملی مبتنی بر جمعیت جواب­ها است.مانند سایر الگوریتم­های جمعیت محور ، الگوریتم بهینه­سازی انبوه ذرات نیز ابزار بهینه­سازی است که می ­تواند انواع مختلفی از مسایل بهینه­سازی را حل نماید . این الگوریتم با الهام­گیری از رفتار اجتماعی گروهی از پرندگان مهاجر که در تلاش برای دستیابی به مقصد ناشناخته­ای هستند ، توسط ابراهات و کندی^[۴۱] توسعه داده شده است . ] ۸ و۲۰[
در الگوریتم بهینه­سازی انبوه ذرات ، جمعیت جواب­ها گروه^[۴۲] نامیده می شود و هر جواب مانند یک پرنده در گروهی از پرندگان است و ذره^[۴۳] نام دارد و شبیه کرموزوم در الگوریتم ژنتیک است.تمامی ذرات دارای مقدار شایستگی^[۴۴] هستند که با بهره گرفتن از تابع شایستگی^[۴۵] محاسبه می­گردد و تابع شایستگی ذرات باید بهینه گردد . جهت حرکت هر ذره توسط بردار سرعت^[۴۶] آن ذره تعیین می­ شود . در مقایسه با الگوریتم ژنتیک ، این الگوریتم از دو مزیت برخوردار است :
۱) سهولت پیاده­سازی و ۲) تعداد پارامتر­های قابل تنظیم کمتر . بر خلاف الگوریتم ژنتیک در فرایند تکاملی،در الگوریتم بهینه­سازی گروه ذرات،پرندگان جدیدی از نسل قبل (تولید جواب­های جدید از جواب­های قبلی ) ایجاد نمی­گردد ، بلکه هر پرنده رفتار اجتماعی خود را با توجه به تجربیاتش و رفتار سایر پرندگان گروه تکامل بخشیده و مطابق آن حرکت خود را به سوی مقصد بهبود می­دهد.به عبارت دیگر ، در این الگوریتم ، عملکرد­های تکاملی چون تقاطع و جهش وجود ندارد. الگوریتم بهینه­سازی انبوه ذرات با جمعیتی از جواب­های اولیه تصادفی (دسته ذرات) آغاز می­گردد.هر ذره به صورت تکراری در فضای جواب حرکت می­ کند و جهت حرکت در هر گام تحت تأثیر موقعیت بهترین جواب بدست آمده توسط ذره و نیز موقعیت بهترین جواب به دست آمده در میان تمامی ذرات تعیین می­گردد .
به عبارت دیگر ، با توجه به تقلید این الگوریتم از دسته­ای از پرندگان که در حین پرواز با یکدیگر ارتباط دارند ، در زمان پرواز ، هر پرنده به سوی مشخصی نگاه می­ کند.با برقراری ارتباط میان پرندگان ، پرندگان با موقعیت بهتر شناسایی می­گردند و بر همین اساس ، هر پرنده به سوی بهترین پرنده با سرعتی که وابسته به موقعیت کنونی­اش است ، حرکت می­ کند . سپس هر پرنده از موقعیت جدیدش به جستجو ادامه می­دهد و فرایند تا زمان رسیدن پرندگان به مقصد مطلوب تکرار می­ شود. این نکته قابل ذکر است که این فرایند شامل تراکنش و هوشمندی همزمان به گونه ­ای است که پرندگان از تجربیات خودشان و نیز از تجربه سایر پرندگان جهت یافتن مسیر خوب استفاده می­ کنند . ] ۸ و۲۰[
در این قسمت، نحوه پیاده­سازی الگوریتم انبوه ذرات شرح داده می­ شود. الگوریتم با یک جمعیت اولیه که به صورت تصادفی تولید می­شوند، آغاز و با یک شرط پایانی به اتمام می­رسد. شرط پایانی برای الگوریتم اجرای ۱۰۰ تکرار متوالی الگوریتم است.
متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش
از آنجایی که هدف نهایی این پژوهش را می­توان در تعیین تقاطع­های غیرهمسطح مناسب برای شرایط ترافیکی مختلف دانست، می­بایست قابلیت انعطاف لازم را داشته باشد و بتواند هر سه جنبه میزان مصرف سوخت، میزان آلایندگی و نیز زمان سفر را را در نظر گیرد. لذا به صورت واضح می­توان متغیرهای زیر را نام برد.
متغیرهای وابسته تحقیق
با توجه به متغیرهای مستقل ،نوع تقاطع­ غیرهمسطح مناسب ،متغیرهای وابسته­ی این پژوهش می­باشند،در واقع هر پاسخی به این سوال که “در شرایط منتخب، کدامین نوع از تقاطع­ غیرهمسطح باید استفاده شود ؟” متغیر وابسته است.
متغیرهای مستقل تحقیق
متغیر مستقل این تحقیق را می­توان همانا شرایط و داده ­های ورودی مساله دانست،یعنی:

• • میزان زمان سفر

• • میزان تولید آلاینده­

• • میزان مصرف سوخت

تعریف مدل و تابع هدف مساله
این پژوهش به دنبال آن است تا با بهره گرفتن از الگوریتم انبوه ذرات تابع زیر را به صورت کمینه محاسبه نماید:

در این رابطه:
= Z هزینه نهایی
= T رابطه زمان سفر بر حسب حجم ترافیک (V)
= P رابطه میزان تولید آلاینده­های هوا بر حسب حجم ترافیک (V)
= F رابطه میزان مصرف سوخت برحسب حجم ترافیک (V)
رابطه­ (۲-۵) به این دلیل که هر کدام از سه پارامتر مورد بررسی به تنهایی و مستقل از سایر پارامترها عمل می­ کند، همچنین به دلیل اینکه اگر میزان هر کدام از پارامترها مقداری تغییر کند،مقدار تابع هدف نیز به همان میزان تغییر خواهد کرد و نیز به دلیل برقراری مفروضات جمع پذیری پارامترها،بخش پذیری و معین بودن آنها، به صورت تابع خطی مدل گردیده است.
رابطه­ های زمان سفر ،میزان تولید آلاینده­های هوا و میزان مصرف سوخت ،حاصل از خروجی­های نرم­افزار AIMSUN می­باشند که همگی بر اساس میزان حجم ترافیک بر حسب تعداد وسیله نقلیه در ساعت هستند که در فصل آینده به آنها پرداخته می­ شود.
محدودیت مساله
از آنجا که محدودیت­های مساله می­بایست با بهره گرفتن از روابط حاصل از خروجی نرم­افزار AIMSUN محاسبه گردد ،لذا محدودیت­های موجود در فصل بعد ارائه گردیده­اند.
کدگذاری و شیوه نمایش جواب­ها
برای استفاده از الگوریتم­های فراابتکاری نیاز است هر جواب از مسئله به صورتی ساده و قابل استفاده در برنامه نویسی، کدگذاری شود. نحوه کدگذاری جواب تاثیر بسزایی در سرعت و دقت هر الگوریتم فراابتکاری دارد؛ کدگذاری جواب­ها بر اساس رعایت شرایط زیر باید صورت گیرد.

۵٫مسیر ترقی مبتنی بر شایستگی- انتخاب و ارتقای کارکنان بر مبنای توانائی و عملکرد آنان صورت می پذیرد.
وبر بر این باور بود که سازمان ها در حالت بوروکراسی بهتر عمل می کنند و از منابع نیز به طور کارآ استفاده می شود و عدالت و انصاف در برخورد با کارکنان و ارباب رجوع رعایت می گردد. وبر بر این باور بود که سازمان اداری کاملاً بوروکراتیک، از دید صرفاً فنی، سازمانی است که توان رسیدن به بالاترین سطح کارآیی را دارد و از نظر دقت، ثبات، رعایت انضباط، و قابلیت اعتماد بر هر نوع دیگری از سازمان، برتری دارد؛ در واقع بوروکراسی قابلیت پیش بینی رفتار افراد و سازمان را افزایش می دهد و هم از حیث کارآیی زیاد و هم از حیث قلمرو عملیات بر انواع دیگر سازمان برتری دارد و به طور رسمی، برای انجام هرگونه کار اداری قابل استفاده است.

۳-۳-۱-۲- مکتب نئوکلاسیک(روابط انسانی): درسال۱۹۲۰، درحالی که غرب رکود اقتصادی راتجربه می‌کرد، برخی ازدانشمندان علوم اجتماعی به رهبری التون مایو مطالعاتی را درباره چگونگی واکنش کارکنان به میزان تولید در صورت تغییر شرایط کاری ، طراحی شغل ومحرک‌های مدیریت آغاز کردند . بخش اعظم این مطالعات در یکی از واحدهای شرکت وسترن الکتریک درشهر هاثورن صورت گرفت که بعدها به مطالعات هاثورن مشهور شد. نئوکلاسیک‌ها بر جنبه‌های انسانی مدیریت تأکیدمی‌کردند.. طرفداران این روش معتقد بودند که مدیریت باید توجه خود را بر افراد متمرکز کند؛ به بیان دیگر متغیرهای اجتماعی را مؤثرتر از متغیرهای فیزیکی می‌دانستند. عمده فعالیت‌های که در این دوره انجام شد به دو دسته زیرتقسیم می‌شود:
: نگرش رفتاری HYPERLINK “http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4_%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF"HYPERLINK “http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4_%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF"مدیریتHYPERLINK “http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4_%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" که بر این مبنا استوار بود که مدیرانی که روابط انسانی خوبی در محیط کار برقرار می‌کنند می‌توانند به بهره‌وری دست یابند. به علاوه، جنبش روابط انسانی مرحله‌ای را ایجاد کرد که تکامل یافته آن امروز به ‌عنوان رشته رفتارسازمانی، یعنی مطالعه افراد و گروه‌ها در سازمان مطرح است.
مکتب تجربه گرایی(مکتب اقتضایی)
مکتب تجربه گرایی(مکتب اقتضایی) (رهیافت اقتضایی(۱۹۶۰ ، تاکنون این مکتب با عناوین دیگری چون موقعیت گرایی، محیط گرایی وشرایط گرایی آمده است.
مکتب سیستم های اجتماعی
نگرش سیستمی، تقریبا ًاز دهه ۱۹۶۰ درمدیریت مرسوم شد. طرفداران این نظریه معتقدند نگرش سیستمی بهترین طریق برای وحدت بخشیدن به مفاهیم ونظریه‌های مدیریت ودستیابی به نظریه‌ای جامع است.
مکتب نوگرا
درمطالعات مدیریت امروز بسیاری ازنظریه‌ها ازترکیب تئوری‌های کلاسیک‌ها و نئوکلاسیک‌ها شکل گرفته است. پیروان جدید جنبش مدیریت علمی بر تصمیم‌گیری‌های علمی، به کارگیری رایانه وابزارهای تصمیم‌گیری تأکیددارند. گروه نظریه‌پردازان امروزی روابط انسانی، ازبهبود و بازسازی سازمان صحبت می‌کنند و جای اصول‌گرایان راکسانی گرفته‌اندکه معتقدند قبل ازآنکه بتوان به اصولی پایبند شد لازم است مدیران زیادی رابه طورعملی مورد مطالعه قرارداد. نظریات این دوره رامی‌توان به دسته‌ه ای زیرتقسیم کرد:
- نگرش کمی مدیریت، که هدفش کاربرد روش علمی برای حل مسائل فنی درسطح وسیع است. مدیریت کمی سه شاخه اصلی دارد: علم مدیریت یا تحقیق در عملیات، مدیریت عملی، اتیوسیستم‌های اطلاعاتی مدیریت.
- . اساس این نگرش که به آن نگرش موقعیتی نیز گفته می‌شود براین استوار است که یک الگوی مدیریت برای همه موقعیت‌ها به ‌عنوان بهترین راه وجود ندارد. وظیفه مدیر این است که تعیین کند چه روشی، درچه موقعیت خاصی، تحت چه شرایط ویژه‌ای و در چه زمان بخصوصی بهترین زمینه را برای نیل به اهداف مدیریت فراهم می‌کند.
- جنبش جدید روابط انسانی. درطول بیست سال گذشته نظریه‌های دیگری در مدیریت معاصر بانگرش روابط انسانی پدیدآمده است که از این قبیل نظریه‌ها می‌توان به نظریه HYPERLINK “http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%D9%94_z&action=edit&redlink=1&preload=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&editintro=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3&summary=%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%D9%88+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1&nosummary=&prefix=&minor=&create=%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF"z اشاره کرد.
۴-۳-۱-۲- وضعیت مدیریت امروزی
در مطالعات مدیری چند دهه اخیر، تلاش برای ترکیب یافته های مدیریت علمی، اصول گرایان و جنبش روابط انسانی بوده است. پیروان جدید جنبش مدیریت علمی بر تصمیم گیری علمی ، به کارگیری رایانه و ابزارهای تصمیم گیری تاکید دارند. گروه نظریه پردازان امروزی روابط انسانی از بهبود و بازسازی سازمان صحبت می کنند و جای اصول گرایان را کسانی گرفته اند که معتقدند قبل از آنکه بتوان به اصولی پایبند شد لازم است مدیران زیادی را به طور عملی مورد مطالعه قرار داد. طرفداران دو روش نسبتا مشابه، تلاش دارند تا ثباتی را برای آنچه که ما امروزه درباره مدیریت می دانیم فراهم آورند. این دو روش به شرح زیرند :
مدیریت نظامگرا
مدیریت نظام گرا دربردارنده کاربرد نظریه سیستمی در اداره نظام های بزرگ و کوچک است که با بهره گرفتن از کارهای انجام شده در ازای کارهای داده شده، ماموریت کل سازمان را برحسب مدل سیستمی داده، پردازش و بازده، از دیدگاه بهبود بخشیدن به عملیاتشان تحلیل می کند .
مدیریت اقتضایی
اساسا روش مدیریت بر مبنای اقتضا بر این واقعیت تاکید دارد که آنچه مدیر در عمل انجام می دهد، وابسته به مجموعه شرایط موجود است. در نظریه مدیریت برمبنای اقتضا، نه تنها به وضعیت موجود توجه شده، بلکه تاثیر راه حل های ارائه شده بر الگوهای رفتاری سازمان نیز مورد نظر است. وظیفه نظریه و علم، تجویز «چه باید کردن» در یک وضعیت خاص نیست؛ بلکه هدف نظریه و علم، یافتن روابط بنیادی، فنون اساسی و سازماندهی دانش موجود، مبتنی بر مفاهیم به کار رفته است. چگونگی به کار رفتن این فنون در عمل، به وضعیت موجود بستگی دارد، از این رو گفته می شود که مدیریت مؤثر همواره بر مبنای اقتضا ست.
۴-۱-۲-انواع مدیران:
مدیر به کسی اطلاق می‌شود، که در قبال زیردستان و سایر منابع انسانی، مسئولیت دارد. تقریبا همه مدیران سازمان یک وجه مشترک دارند و آن زیردستان است؛ یعنی افرادی که زیر نظر آن‌ ها کار می‌کنند. در اغلب موارد، غیر مدیران سازمان هم یک وجه مشترک دارند، آنها هیچ زیردستی ندارند؛ بلکه با ابزار و تجهیزات کار می‌کنند. بنابراین وجود زیردستان، عامل مفیدی در کمک به تعریف و تشخیص انواع مدیران سازمان است.(علاقه مند،۱۳۸۸: ۱۵). مدیران مسئولیت چهار نوع فعالیت اصلی (برنامه‌ریزی، سازماندهی، کنترل و نظارت) را بر عهده دارند. برای پی بردن به معنی مدیریت، یکی ازراه‌ها، توجه به این نکته است که مدیر می‌تواند در سطوح مختلف یک سازمان انجام وظیفه کند و به فعالیت‌های مختلف با دامنه‌ها و گستره‌های متفاوت بپردازد. مدیران را در سازمان‌های مختلف براساس سطح سازمانی، پست سازمانی و عنوان سازمانی دسته‌بندی می‌کنند . سازمان رسمی معمولا از سه منطقه مدیریت و یک منطقه اجرای عملیات به شرح زیر تشکیل می‌شود.(سلجوقی، ۱۳۸۵: ۲۲).
شکل شماره۱-۲: انواع مدیران(سلجوقی، ۱۳۸۵)
- مدیران عالی (Top Management)؛ این سطح از مدیریت، معمولا گروه کوچکی از مدیران را تشکیل می‌دهد؛ که مسئول اداره کل سازمان هستند. (رضائیان،:۱۳۸۵: ۲۸). آنان سیاست‌های کلی، برنامه‌های کلان، طرح‌های دوربرد و برنامه‌های راهبردی سازمان را تهیه و مصوب کرده و بر کلیت سازمان نظارت و هماهنگی اعمال می‌نمایند (سلجوقی، ۱۳۸۵ : ۳۱).
مدیران عالی، مسئولیت بررسی و ایجاد هماهنگی با محیط‌های خارجی و دیگر سازمان‌ها را برعهده داشته و باید از فرصت‌های محیط بیرون استفاده نمایند. از این مدیران، انتظار می‌رود نسبت به مسائل با دیدی ژرف‌ و عمیق برخورد کرده و فرایند تصمیم‌گیری استراتژیک مؤسسه را فعّال نموده تا نسبت به تغییرات بی‌شمار محیطی عکس‌العمل مناسب نشان داده شود.(سعیدی و نظری ، ۱۳۸۷: ۷).این مدیران، غالبا در جامعه در معاملات تجاری و در مذاکرات با دولت، نماینده سازمان خود هستند. آنان، بیشتر وقت خود را صرف صحبت با مدیران عالی سایر مؤسسات و افراد خارج از سازمان می‌کنند. مدیری که در نقش‌های عملیاتی و میانی موفق بوده، معمولا می‌تواند به مدیریت عالی راه یابد. بخش اعظم کار مدیران عالی، از نظر پویایی و مشغله، نظیر کار مدیران عملیاتی است؛ با این تفاوت که اینان برنامه‌ریزی‌های جامع و بلندمدت‌تری را در حوزه فعالیت گسترده‌تر و عوامل وضعی متنوع‌تری، طرّاحی یا مورد بررسی قرار می‌دهند.(رضائیان،۱۳۸۴: ۲۸). - مدیران میانی (Middle Management): مدیران میانی، یک رده پایین‌تر از مدیران عالی هستند، به‌طور مستقیم به مدیریت رده بالا گزارش می‌دهند و پل ارتباطی بین مدیریت عالی و مدیریت عملیاتی سازمان را تشکیل می‌دهند. کار مدیران میانی، مدیریت سرپرستان است. آنها راهبردها و خط مشی‌های ارائه‌شده توسط مدیران را به هدف‌های ویژه و برنامه‌ها تبدیل می‌کنند و برای اجرا در اختیار مدیران عملیاتی قرار می‌دهند. این مدیران، بیشتر وقت خود را صرف حضور در جلسه‌ها و تهیه گزارش‌ها می‌نمایند. این مدیران، برنامه‌ریزی میان‌مدت می‌کنند و برای اظهار نظر مدیران عالی برنامه‌های جامع‌تر و بلند‌مدت آماده می‌کنند.(موسوی سریزدی، ۱۳۸۶: ۸). عملکرد مدیران رده‌های عملیاتی را تحلیل کرده، توانایی و آمادگی آنان را برای ارتقاء، تعیین می‌کنند و به مدیران رده پایین درباره تولید، پرسنل و سایر مسائل، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌کنند.(رضائیان، ۱۳۸۴: ۲۸۰). کار مدیران میانی، با توجه به سطح شغلی و واحد سازمانی آنان متفاوت است. ولی به‌طور کلی، دارای فعالیت عملی کمتر و فعالیت فکری بیشتر و کسل کننده‌تری هستند. روشن است، مدیری که در رده عملیاتی موفق است، لزوما نباید در رده میانی نیز موفق باشد؛ برای اینکه ممکن است این‌طور نباشد.(موسوی سریزدی،۱۳۸۶: ۸).
- مدیران عملیاتی یا سرپرستان؛ این مدیران، در پایین‌ترین سطح سازمان قرار می‌گیرند و افرادی هستند که مسئول کارهای دیگران هستند. آنها را مدیران نخستین سطح سازمان (First Line Management) می‌نامند. مدیران رده پایین سازمان، کارکنانی را سرپرستی می‌نمایند که هیچ نوع کار مدیریتی انجام نمی‌دهند. اغلب اوقات، مدیران رده پایین سازمان را سرپرست (Supervision) می‌نامند.(Stoner & et.al, 2005: 232). واژه Supervision (سرپرست) از دو واژه Super (بزرگ و گسترده) و Vision (بینایی یا قدرت تصور و یا قدرت دید) تشکیل شده است. بنابر تعریف، سرپرست به کسی اطلاق می‌گردد که دیگران را هدایت و اداره می‌کند و در سازمان، برخلاف سایر رده‌های مدیریتی، افراد غیر مدیر را اداره می‌کند. بنابراین نزدیکترین رده مدیریتی به اجرا و عملیات در انجام کارها و فعالیّت در کارگاه یا دایره کاری بوده و به مدیر میانی گزارش می‌دهد.(سید جوادین،۱۳۸۵: ۱۰).
از نظر مفهومی، مدیر عملیاتی، فردی است که در پایین‌ترین رده سلسله مراتب مدیریت هر سازمان قرار دارد و به‌طور مستقیم، چهره‌به‌چهره و بدون واسطه، با متصدیان مشاغل گوناگون یک واحد خاصی از سازمان کار می‌کند؛ مثلا با کارگران در کارگاه، با کارمندان در اداره، با مدرسان و استادان در یک دانشگاه و با سربازان در یک پادگان. می‌توان گفت موفقیت یا عدم موفقیت سرپرستان خط اول واحدهای هر سازمان، با کارآیی و بهره‌وری کلی آن سازمان، رابطه‌ی مستقیم دارد.(سلجوقی، ۱۳۸۵: ۲۷).
در برخی منابع، از سرپرستان به‌عنوان عاملین تغییر نام می‌برند؛ چون اگر سرپرستان، از دانش و مهارت لازم برخوردار باشند، قادر به مدیریت تغییر و پیاده‌سازی اهداف تغییر و تحوّل در سطوح عملیاتی و قاعده هرم سازمانی خواهند شد.(سیدجوادین، ۱۳۸۵: ۲۳). از نظر اهمیت، اولین نقطه‌ای که بحث آسیب‌شناسی نظام مدیریت تولید و مدیریت منابع انسانی را مطرح می‌کند، سرپرستی است. سرپرستان می‌توانند نقش آسیب‌زدگی سازمان را به‌مراتب بالاتر ببرند؛ یا اینکه مصونیت از آسیب را پایین بیاورند(شبگو منصف،۱۳۸۳: ۳). البته مدیریت عملیات، عنوان کلی است که هم مدیر و سرپرست تولید در یک مؤسسه یا کارگاه تولیدی و هم مدیر و سرپرست خدماتی در یک سازمان خدماتی را دربر می‌‌گیرند، هردوی این مدیران، عملیاتی را برای وصول به اهداف سازمان‌هایشان که ارائه خدمات و تولیدات است، انجام می‌دهند و هردو، صرف نظر از نوع خدمت یا محصولشان، مدیر و سرپرست عملیاتی و اجرایی‌اند.(سلجوقی،۱۳۸۵: ۲۳).در تمامی عناوین سرپرستی، مفاهیم مشترک زیر قابل برداشت است : ۱- سرپرستان دارای چندین کارمند یا کارگرند؛ که به آنها گزارش می‌دهند.
۲- کار، توسط سرپرستان از طریق افراد زیرمجموعه صورت می‌گیرد.
۳- تلاش سرپرستان در جهت تحقق اهداف و دست‌یابی به شاخص‌های عملکردی است؛ که از طریق مدیران عالی و میانی تعیین می‌گردد.
۴- نوع عملیات آن‌ ها عینی، عملیاتی و صفی (اجرایی) است.(سید جوادین،۱۳۸۵، ۱۱-۱۰).
مدیران عملیاتی سرشان شلوغ است؛ اغلب مجبورند برای نظارت در رفت و آمد باشند، برای پرسنل خود مأموریت‌های کاری خاص تعیین کنند و باید برنامه عملیاتی، تفصیلی و کوتاه‌مدت طرح‌ریزی کنند. بر خلاف تصور، نتایج مطالعات حکایت از آن دارد که مدیران اجرایی، وقت کمی صرف برنامه‌ریزی، گزارش‌نویسی، خواندن، اظهار نظر و بازبینی می‌کنند. بیشتر وقت این مدیران با کارگران صرف می‌شود و زمان کمی را با مدیران بالاتر یا افراد خارج از سازمان می‌گذرانند. این مدیران با محیط کاری خود، کاملا در ارتباط هستند و مسائل آنها را حل می‌نمایند. در حقیقت آنان در خط آتش کار می‌کنند؛ جایی که عملیات در آن صورت می‌گیرد.(موسوی سریزدی،۱۳۸۶: ۸-۷).
۵-۱-۲- وظایف مدیران :
هر سازمان در آغاز کوچک است به‌طوری که حتی یک فرد به تنهایی قادر به انجام دادن همه کارها است. اما با گسترش یافتن کارها، آن فرد به معاونان و همکارانی نیاز پیدا می کند. در نتیجه برای سهولت کار وظایف خود را میان خود و همکاران تقسیم می‌کند.(علاقه مند،۱۳۸۵: ۸۱).مدیران عالی سازمان، به برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری، نظارت و … می‌پردازند؛ ولی سرپرستان، در پایین سلسله مراتب قرار دارند و به‌عبارتی در تقسیم‌بندی مدیریت، جزء مدیران تحتانی سازمان هستند.(موسوی سریزدی،۱۳۸۶: ۱) .
تمام تعاریفی که از وظایف و مسئولیت‌ها برای مدیریت ارائه شده، در مورد سرپرست‌ها نیز مصداق دارد. سرپرست، مانند مدیر، تقسیم کار، نظارت، برنامه‌ریزی و کنترل می‌کند. یک مورد دیگر هم به وظایف سرپرست اضافه می‌شود و آن اجرا است؛ یعنی مدیریت، بحث نظری و فلسفی مطلب را همراه دارد؛ اما سرپرست، نه تنها تمام این تکالیف را که بر عهده مدیر است و در نظام مدیریت تعریف شده، برعهده دارد، بلکه چون با طبقات اجرایی سازمان در تماس است، همه آن نقش‌های مدیران را باید از نظر ستادی داشته باشد و از پایین هم با عوامل اجرا در ارتباط باشد.(شبگو منصف،۱۳۸۳: ۵).
موقعیت سرپرست خط اول در سازمان، از این جهت منحصر به‌فرد است که سرپرست، تنها مدیری است که کار افراد غیر مدیر را سرپرستی می‌کند. از آنجا که نیل به هدف‌های سازمانی، بستگی به این دارد که کارها در سطح اجرایی چگونه انجام می‌شود، بنابراین، این موضوع به‌نحو بارزی اهمیت موقعیّت سرپرستان سازمان را افزایش می‌دهد.(زمردیان و مهروژان، ۱۳۷۰: ۳۳۵). پیتر دراکر،وظیفه مدیران را بازاریابی و نوآوری می‌داند. درعین حال، متون جدیدتر عمده وظایف مدیران را برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری، استخدام وکنترل می‌دانند. برخی ازمنابع، استخدام را از فهرست فوق حذف کرده‌اند. وبرخی نیز هماهنگی راجایگزین آن نموده‌اند.
برنامه‌ریزی
برنامه‌ریزی یا طرح‌ریزی یعنی اندیشیدن ازپیش. متخصصین از زوایای متعدد برای برنامه‌ریزی تعاریف متعددی ارائه کرده‌اندکه برخی ازآن ها از این قراراست:
- تعیین هدف، یافتن وساختن راه وصول به آن،
- تصمیم‌گیری در مورداین که چه کارهایی باید انجام گیرد،
- تجسم وطراحی وضعیت مطلوب در آینده و یافتن و ساختن راه‌ها و وسایلی که رسیدن به آن را فراهم کند،
- طراحی عملیاتی که شیئی یا موضوعی را بر مبنای شیوه‌ای که از پیش تعریف شده، تغییربدهد.
سازماندهی
سازماندهی فرآیندی است که طی آن تقسیم کار میان افراد و گروه‌های کاری وهماهنگی میان آنان، به منظور کسب اهداف صورت می‌گیرد.
انگیزش
رهبری یا هدایت یعنی تلاش مدیر برای ایجاد انگیزه ورغبت درزیردستان جهت دست یافتن به اهداف سازمان.
ارزیابی
کنترل،تلاش منظمی است در جهت رسیدن به اهداف استاندارد، طراحی سیستم بازخورداطلاعات، مقایسه اجزای واقعی با استانداردهای از پیش تعیین شده وسرانجام تعیین انحرافات احتمالی وسنجش ارزش آن ها بر روند اجرایی که در برگیرنده حداکثر کارایی است .

==
==
=
=
=
Where
?=

۳-۱-۶ تحلیل اجزا محدود سازه های بتنی به کمک نرم­افزار Abaqus

یک مدل پلاستیسیته باید شامل سه بخش اساسی زیر باشد:

• • یک سطح تسلیم اولیه در فضای تنش که حد تغییر شکل­های الاستیک را مشخص می­ کند.

• • یک قانون سخت­شدگی که تغییر سطح تسلیم اولیه تحت بارگذاری بیشتر را کنترل می­ کند.

• • یک قانون جریان^[۷] که رابطه تنش-کرنش پلاستیک نموی را می­دهد.

در مدلسازی پلاستیسیته بتن علاوه بر سه شرط بالا فرض وضعیت مقاومت نهایی یعنی شرط گسیختگی که بالاترین حالت تنش است نیز الزامی می­باشد.
نرم­افزار آباکوس برای مدلسازی بتن از سه مدل مختلف استفاده می­ کند:

• • مدل بتن ترک­خورده

• • مدل بتن شکننده

• • مدل بتن آسیب دیده پلاستیک

هر سه مدل مذکور، قابلیت مدلسازی بتن در همه سازه­ها شامل تیر، خرپا، پوسته­ها و اجسام سه­بعدی را دارایند [۹].

۳-۱-۶-۱ مدل بتن ترک­خورده^[۸]

این مدل در محیط Abaqus/Standard می ­تواند مورد استفاده قرار بگیرد. برای زمانی که بتن در معرض بارگذاری یکنواخت قرار دارد مناسب است.
در این مدل فرض می­ شود مهمترین جنبه رفتاری بتن، ترک­خوردگی است. ترک­خوردگی زمانی اتفاق می­افتد که تنش­ها به یک سطح شکست برسند که سطح آشکاری ترک نامیده می­ شود. این سطح شکست یک رابطه خطی بین تنش فشاری معادل P و تنش انحرافی میسز q تعریف می­ کند.
ترک­ها غیر قابل برگشت­اند و در ادامه محاسبات حضور دارند(اما ممکن است باز و بسته شوند). بیشتر از سه ترک نمی­تواند در یک نقطه اتفاق بیفتد(۲ تا در یک مورد تنش صفحه­ای و یکی در مورد تنش تک­محوری). ترک­های بیشتر روند محاسبات را تحت تاثیر قرار می­ دهند. به همین دلیل باید از مدل آسیب دیده پلاستیک استفاده گردد [۹].

۳-۱-۶-۲ مدل بتن شکننده

این مدل تنها در محیط Abaqus/Explicit قابل استفاده است. بر خلاف مدل بتن ترک­خورده که تنها برای بتن­های سازه­ای است، می ­تواند برای مدلسازی مواد دیگر مثل سرامیک یا سنگ­های ترد بکار رود. برای زمانی که ترک­خوردگی کششی رفتار حاکم بر مسئله است از این مدل استفاده می­ شود. در این مدل، رفتار فشاری همیشه الاستیک خطی در نظر گرفته می­ شود و از یک معیار شکست ترد به عنوان ضابطه­ای برای جداشدگی المان­ها استفاده می­ شود.

۳-۱-۶-۳ مدل بتن آسیب دیده پلاستیک^[۹]

مدل بتن آسیب دیده پلاستیک یک قابلیت کلی برای مدلسازی بتن و دیگر مواد شبه ترد در انواع سازه­ها فراهم می­ کند. این مدل بر پایه کارهای lubliner (1989) ارائه و توسطlee و fenves در سال(۱۹۹۸) اصلاح و تکمیل شد. مدل بتن آسیب دیده پلاستیک برخلاف مدل­های دیگر Abaqus می ­تواند در هر دو تحلیل implicit و Explicit بکار رود. بدلیل اینکه در این تحقیق برای مدلسازی مصالح بتن تیرها از از این مدل استفاده شده، در ادامه مدل مذکور را به نحو مبسوط شرح می­دهیم.
این مدل از مفهوم آسیب­دیدگی ایزوتروپیک در محدوده خطی در ترکیب با کشش ایزوتروپیک و فشار پلاستیک جهت نمایش رفتار غیرخطی بتن استفاده می­ کند و دو مکانیزم اصلی برای شکست فرض می­ کند. ترک­خوردگی کششی و خرد­شدگی فشاری(متناسب با رفتار ترد بتن) [۹].
مدل مذکور سه ویژگی اصلی بتن در ساختمان را در نظر می­گیرد [۲۸]:
مقاومت فشاری بزرگتر از کشش است.
زمانی که وارد محدوده پلاستیک می­ شود سختی کاهش می­یابد.
زمانی که بارگذاری از کشش به فشار تغییر می­ کند بخشی از سختی، دوباره بازیابی می­ شود.
در شکل(۳-۱۰) رفتار تنش-کرنش بتن در فشار و کشش هنگام باربرداری دیده می­ شود. سختی بتن زمانی که از محدوده پلاستیک باربرداری می­ شود کاهش می­یابد(برخلاف فولاد که سختی در هنگام باربرداری با سختی اولیه برابر است).
شکل(۳-۱۱) منحنی هیسترزیس بتن را نشان می­دهد. دیده می­ شود زمانی که تنش ماده از کشش به فشار تغییر می­ کند سختی بازیابی می­ شود.
همچنین برای بارگذاری دلخواه حتی بارگذاری چرخه­ای، این مدل مناسب است (مدل smeared برای بارگذاری یکنواخت مناسب بود) و کاهش سختی الاستیک در آن با در نظر گرفتن کرنش پلاستیک هم در کشش و هم در فشار توجیه می­گردد [۹].

۳-۱-۶-۳-۱ روابط تنش-کرنش

در تئوری پلاستیسیته افزایشی، تانسور کرنش کل به دو بخش الاستیک  و پلاستیک  تجزیه می­ شود.

۲-۲۰-۵ مراحل مختلف صدور موافقت نامه تأسیس مناطق نمونه گردشگری
∗ فراخوان عمومی جذب سرمایه گذار
∗ ارائه در خواست کتبی سرمایه گذار به معاونت سرمایه گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان.
∗ در استان با برگزاری جلسه کارگروه گردشگری استانی، طرح اولیه، سوابق و تجربیات سرمایه گذار در زمینه تأسیسات گردشگری
همچنین توانمندی مالی و مدیریتی ایشان مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از اخذ تصمیم نهایی، سرمایه گذار جهت صدور موافقتنامه
به دفتر مناطق نمونه گردشگری در مرکز معرفی میگردد‌.
(شایان ذکر است در صورتی که منطقه نمونه‌ای بیش از یک سرمایه گذار متقاضی داشته باشد، انتخاب سرمایه گذار دارای اولویت با توجه به سوابق اجرایی، توان مالی و… بر عهده سازمان استانی می‌باشد.)(دفتر مناطق نمونه گردشگری ، ۳۱،۱۳۸۹)
۲-۲۰-۶ مطالعات جامع مناطق نمونه گردشگری
هدف از انجام مطالعات جامع مناطق نمونه گردشگری کشور به بررسی راهبردی منطقه نمونه گردشگری است که در آن سعی می‌شود، ضمن بررسی کامل منطقه از لحاظ سرمایه گذاری و توسعه گردشگری وتعیین کاربری های منطقه نسبت به تهیه نقشه سایت پلن طرح اقدام می‌گردد.
این مطالعه بر عهده سرمایه گذار منطقه نمونه گردشگری است و سرمایه گذار موظف است ضمن معرفی مشاور به دفتر مناطق نمونه گردشگری، در فرصت زمانی ۴ ماهه که در موافقتنامه تاسیس منطقه نمونه ذکر شده، نسبت به تهیه طرح جامع منطقه نمونه گردشگری اقدام نماید. سرمایه گذار موظف است بعد از تهیه طرح جامع منطقه نمونه گردشگری توسط مشاور ذیصلاح، آن را در کارگروه گردشگری استان و سپس مورد تصویب قرار دهد. (دفتر مناطق نمونه گردشگری،۷۱،۱۳۸۹)
۲-۲۰-۷ تعهدات سازمان میراث نسبت به مناطق نمونه گردشگری و سرمایه گذاران آن
- سازمان متعهد می‌گردد ایجاد تاسیسات و امکانات زیربنایی آب، برق، راه و امکانات مخابراتی را تا درب ورودی منطقه با شرایط و نرخ‌های مصوب در شهرها و روستاهای همجوار به سرمایه گذار و بهره برداران ارائه نماید یا مابه‌التفاوت آن را بصورت یارانه پرداخت کند.
- سازمان متعهد می‌گردد در چارچوب مقررات به سرمایه گذار اجازه دهد پس از تفکیک، آماده سازی و تعیین محل اجرای طرح‌های مصوب نسبت به واگذاری قطعی اراضی منطقه به اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور سرمایه گذاری براساس طرح جامع اقدام نماید‌. پیش فروش مستحدثات مختلف تحت نظارت سازمان با رعایت مقررات مربوط به منظور تامین بخشی از هزینه زیرساخت منطقه نمونه توسط سرمایه گذار مجاز می‌باشد.
- سازمان متعهد می‌گردد مکاتبات و معرفی نامه‌های لازم جهت معرفی سرمایه گذار به دستگاه‌های اجرایی ذیربط را تهیه و در اختیار سرمایه گذار قراردهد‌.
- آئین نامه اجرایی نحوه تشکیل و اداره مناطق نمونه گردشگری مقدمات مشارکت و «۷ » سازمان متعهد می‌گردد با عنایت به مفاد ماده همکاری وزارتخانه‌‌ها ، سازمان‌‌ها ، موسسات و شرکت‌های دولتی را در تأمین خدمات مورد نیاز در مبادی ورودی منطقه با شرایط و نرخهای مصوب در شهرها و روستاهای همجوارمنطقه فراهم نماید‌.
- آئین نامه اجرایی نحوه تشکیل و اداره مناطق نمونه گردشگری و پس از صدور موافقت سازمان متعهد می‌گردد باعنایت به مفاد ماده تأسیس برحسب درخواست سرمایه گذار مقدمات واگذاری اراضی دولتی از سوی سازمان ملی زمین و مسکن، شهرداری ها، سازمان جنگل‌‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور و سایر وزارتخانه‌‌ها و سازمان‌های ذیربط را فراهم نماید.
- سازمان موافقت می کند براساس قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی مصوب ۱۳۸۰ ، آئین نامه‌‌ها و سایر قوانین مربوطه در چارچوب طرح جامع مصوب سرمایه گذار نسبت به جلب و حمایت سرمایه گذاری خارجی و چگونگی و میزان مشارکت خارجیان در فعالیت‌های هر منطقه اقدام نماید‌.
- سازمان متعهد می‌گردد در چارچوب طرح جامع مصوب و طرح‌های اجرایی منطقه از محل منابع استانی و ملی بطو متوسط سالانه بخشی از یارانه تسهیلات درقالب کمکهای فنی اعتباری ۸۰ % (درصد) از سرمایه گذاری‌های انجام شده را بصورت وام و تسهیلات برای سرمایه گذاری تأمین نماید‌. چنانچه به هردلیلی که قصور متوجه سرمایه گذار باشد باید تمامی کمک‌های انجام شده را مسترد نماید‌.

- سازمان یک شرکت مهندسی مشاور را بعنوان ناظر بر اجرا و بهره برداری از هر منطقه نمونه گردشگری تعیین و به سرمایه گذار معرفی خواهد کرد. اجرای نظرات ناظر در حدود قرارداد فیمابین و دستور العمل‌های سازمان برای سرمایه گذار لازم الاجراخواهد بود‌.
- در کلیه مواردیکه در این قرارداد انجام اموری در مهلت مقرر برعهده سرمایه گذار گذاشته شده است سرمایه گذار می‌تواند در صورت وجود معاذیر موجه برای مدت معینی درخواست استمهال نماید.تشخیص معاونت سرمایه گذاری و طرح‌های سازمان در قبول یا رد استمهال قطعی خواهد بود‌.
- سازمان موظف به نظارت کامل برحسن اجرای طرح جامع و تفضیلی منطقه نمونه گردشگری و زمانبندی اجرای فعالیت‌‌ها می‌باشد و درصورت مشاهده هر گونه تخلف و تخطی از اجرای صحیح طرح جامع و برنامه زمانبندی موضوع کتباً به سرمایه گذار ابلاغ و درصورت عدم رعایت موارد ابلاغی و بروز اختلاف با نظر حکم و مرضی الطرفین حل و فصل خواهد شد. درغیر اینصورت از طریق مراجع قضایی رسیدگی بعمل خواهد آمد.(دفتر مناطق نمونه گردشگری، ۱۳۸۹، ۴۰-۳۸)
فصل سوم
معرفی عرصه پژوهش
۳-۱ موقعیت جغرافیایی و سیاسی استان مازندران :
استان مازندران با مساحت بالغ بر ۴/۲۳۷۵۶ کیلومتر مربع ۴۶/۱ درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌‌دهد. این استان بین ۳۵ درجه و ۴۷ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ تا ۵۴ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است‌. حد شمالی این استان دریای خزر، حد جنوبی آن استانهای تهران، قزوین و سمنان، حد غربی آن استان گیلان و حد شرقی آن استان گلستان می‌‌باشد که از طریق سه محور هراز، کندوان، فیروزکوه و کیاسر با سایر نقاط کشور مرتبط بوده و سه فرودگاه ساری، نوشهر و رامسر، ارتباط هوایی آن را برقرار ساخته است ونیز راه آهن سراسری از این استان عبور کرده است. آب و هوای مازندران معتدل بوده، قسمت جنوبی این استان کوهستانی بوده و قسمت شمالی آن جلگه‌ای ساحلی می‌‌باشد وهرچه از غرب استان به سمت شرق پیش می‌‌رویم بر میزان دما افزوده و از میزان بارش و رطوبت کاسته می‌‌شود. شیب استان به طرف شرق می‌‌باشد که به تدریج پس از عبور از استان گلستان به ارتفاعات غربی استان خراسان شمالی منتهی می‌‌گردد‌. به علت فراوانی نسبی آب و فرسایش کوه‌ها، آبرفت ناشی از آن در دریا ته نشین شده و جلگه مازندران را تشکیل داده است. (راهنمای گردشگری استان مازندران ،۵،۱۳۹۱)

نقشه شماره ۳-۱ موقعیت استان مازندران در ایران