مساله ای که نزدیک به کار ارائه شده توسط جورنستن و بجورندال است، مساله برنامه ریزی ظرفیت ارائه شده توسط اپن و همکاران^[۳۸] (۱۹۸۹) می باشد. با وجود اینکه مدل ایشان یک مساله جایابی تجهیزات نیست، به مسائل جایابی نزدیک می باشد زیرا توسعه ظرفیت در نظر گرفته شده شامل هم هزینه ثابت و هم هزینه کاربرد متغیر و وابسته به زمان می باشد . در این مدل، تقاضا و قیمت فروش محصولات تصادفی در نظر گرفته شده، سطوح ظرفیت در همه دوره های زمانی تصمیمات مرحله اول و سطوح تولید تصمیمات متعاقب آن می باشند. مدل ایشان پیکربندی ظرفیتی برای هر کارخانه در هر دوره زمانی را با توجه به هزینه های تغییر ظرفیت تعیین می نماید. هدف حداکثر کردن سود تابع تخفیف با توجه به محدودیت روی حداکثر ریسک می باشد. الگوریتم ارائه شده برای حل مساله شامل بسته تر کردن متوالی محدودیت های ریسک و حل مجدد مساله است. تصمیم گیرنده می تواند بین جواب ها با توجه به سبک و سنگین کردن سود و ریسک یکی را انتخاب نماید.

دوگان و همکاران^[۳۹] در سال ۱۹۹۳ با داشتن مجموعه ای از تامین کنندگان، تولید کنندگان و مراکز توزیع بالقوه با پیکر بندی های متفاوت و مشتریانی با تقاضای فصلی به پیکر بندی سیستم تولید و توزیع به منظور حداقل سازی هزینه های سیستم می پردازد .تصمیمات این مدل هم در سطح استراتژیک و هم در سطح تاکتیکال می باشد .
مسائل جایابی تجهزیات پویا مانند سایر مسائل زنجیره تامین می توانند دارای هدف های گوناگون و گاهی متضاد باشند. چندین مقاله در ادبیات موضوع به این دسته از مسائل جایابی تجهیزات پویا پرداخته اند. از آن جمله ملاکرینودیس و همکاران^[۴۰] (۱۹۹۵) یک مدل MILP چند هدفه و پویا به منظور جایابی مکان های تخلیه زباله های صنعتی ارائه داده است که دارای توابع هدف متناقض (یکی کمینه سازی هزینه و دیگری کمینه سازی نارضایتی ساکنین محدوده به دلیل تخلیه نزدیک زباله ها ) بوده و از یک روش موزون برای ایجاد جواب های موثر استفاده شده است. البته همانطور که بعداً اشاره خواهد شد استفاده از روش موزون در بهینه سازی با متغیر های عدد صحیح به دلیل اینکه کلیه جواب های غیر مسلط ممکن را تولید نمی کند توصیه نمی شود.
مقاله ای که بر مبنای یک مورد واقعی بنا شده و بیش از ۱۰۰ میلیون دلار سود برای شرکت اجرا کننده اش به همراه داشته است توسط آرنتزن و همکاران^[۴۱] (۱۹۹۵) نگاشته شده است.یک مدل بزرگ MILP در فضای بین المللی با در نظر گرفتن تمام بخش های زنجیره تامین شرکت مربوطه و لحاظ کردن موجودی مواد و حمل و نقل های لازم در یک دوره زمانی ۱۸ ماهه ارائه گردیده است. تابع هدف این مساله یک ترکیب محدب موزون از هزینه ها و تابع زمانی مدل است. به طور دقیق تر، ضریب موزون α بر روی تابع هزینه ای ( شامل هزینه های متغیر تولید، نگهداری، عوارض، هزینه های موجودی و …) و ضریب هزینه ای (۱-α) بر روی تابع زمانی ( شامل کل زمان عملیت در بخش تولید و زمان حمل و نقل) اعمال شده است.
ملاکرینودیس و مین^[۴۲] (۲۰۰۰) تحقیقی در مورد جایابی مجدد و بستن یک کارخانه تولیدی وتعدادی انبار ارائه داده اند. تصمیمات جایابی مجدد و بستن تجهیزات به دلیل تغییرات در محیط فعالیت شرکت، برای مثال خصوصیات مشتریان و تامین کنندان، شبکه های توزیع و قوانین دولت می باشند. مدل ارائه شده دارای چند هدف متضاد می باشد. در این مقاله از AHP^[43] نیز برای کمک به تصمیم گیری استفاده گردیده است.
ترکیب ویژگی های چند محصولی و پویائی در مساله تصمیم گیری راجع به بهترین مکان برای مجموعه ای از تجهیزات میانی ( مانند مراکز توزیع ) توسط کنل و همکاران^[۴۴] (۲۰۰۱) در نظر گرفته شد. در این مقاله یک الگوریتم حل برای مساله جایابی چند مرحله ای، پویا، چند محصوله و با ظرفیت محدود ارائه گردیده است که بر اساس الگوریتم حل موسوم به شاخه و کران^[۴۵] برای تولید جواب های منتخب در هر دوره و کاربرد آنها در برنامه ریزی پویا برای یافتن پیکر بندی بهینه در طول افق برنامه ریزی استوار می باشد.
هیونوجوتسا و همکاران^[۴۶] (۲۰۰۰) مسئله ترکیب ویژگی های پویایی و جایابی چند مرحله ای تجهیزات را در یک شبکه توزیع چند محصوله مطالعه نموده اند. هدف مدل کمینه کردن هزینه کل برآورده سازی تقاضای مشتریان در طول افق زمانی در نظر گرفته شده در مراکز فروش مختلف در عین ارضای نیازمندی های ظرفیتی مراکز تولید و انبارهای میانی می باشد. مدل ارائه شده یک MILP بوده که توسط ریلکس لاگرانژ به همراه یک الگوریتم ابتکاری به منظور ساخت پاسخ های شدنی مساله با بهره گرفتن از جواب حاصل از مساله ریلکس شده حل می شود.
تکنیک شبیه سازی گسسته پیشامد به جای برنامه ریزی ریاضی در مقاله وندر ورست^[۴۷] (۲۰۰۰) به منظور پیکربندی زنجیره تامین پویا در صنعت مواد غذایی با تاکید بر معیارهای عملکردی مثل تازه بودن مواد غذائی به کار گرفته شده است. روش مدلسازی بر مبنای مفاهیم فرایندهای تجاری، متغیرهای طراحی در سطوح استراتژیک و عملیاتی، معیارهای عملکرد و نهادهای تجاری می باشد . با بهره گرفتن از آنالیز بر پایه سناریوهای مختلف ،منافع حاصل از مقایسه طراحی های مختلف زنجیره تامین محیا می گردد. یک کیس واقعی برای شبیه سازی انتخاب گردیده و نتایج استفاده از مدل گزارش شده است.
تسیاکیز و همکاران^[۴۸] در سال ۲۰۰۱ مساله پیکر بندی یک شبکه چند محصوله و چند مرحله ای را که شامل چندین سایت تولیدی و چندین مشتری در مکان های ثابت و در مقابل چند انبار و مرکز توزیع در مکان های ناشناخته (که باید از بین چند گزینه یکی را انتخاب کرد) می باشد مورد توجه قرار دادند . سیستم به شکل یک مدل ریاضی مدلسازی شده و متغیرهای تصمیم آن تعداد، مکان ها و ظرفیت انبارها و مراکز توزیعی که می بایست باز شوند، مسیرهای حمل و نقل لازم برای توزیع محصولات، جریان و نرخ تولید محصولات به منظور کمینه کردن هزینه سالانه سیستم می باشد.
سیام^[۴۹] (۲۰۰۲) برای طبقه توزیع کنندگان زنجیره تامین در سطح استراتژیک یک مدل عدد صحیح با در نظر گرفتن حمل و نقل محصولات از انواع مختلف ارائه داده است . وی قابل ادغام بودن این محصولات به منظور حمل و نقل را نیز در نظر گرفته است. هدف مدل پیدا کردن همزمان مکان های بهینه، جریان های مواد، ترکیبات حمل و نقل و زمان گردش حمل و نقل ها به منظور حداقل سازی هزینه های کلی لجستیک می باشد. با بهره گرفتن از ریلکس لاگرانژ و ترکیب آن با ریخته گری شبیه سازی شده^[۵۰] ، یک الگوریتم فراابتکاری به منظور یافتن پاسخ مدل تحت بررسی ارائه گردیده است.
بوتا و همکاران^[۵۱] در سال ۲۰۰۳ یک مساله MILP برای جایابی تجهیزات در فضای بین المللی با در نظر گرفتن پارامترهای غیرقابل کنترلی نظیر نرخ تبدیل ارز و تعرفه گمرکی به منظور یکپارچه سازی تولید، توزیع و تصمیمات سرمایه گذاری ارائه داده اند. نتایج این مدل می تواند روی سطوح تولیدی ، پیکر بندی تجهیزات، استراتژی های توزیع و سطوح سرمایه گذاری تاثیر بگذارد. بر پایه پیکربندی های مختلف تجهیزات، نرخ تبدیل ارز و تعرفه های گمرکی چندین سناریو مختلف طراحی و بررسی گردیده است.
آمبروزیو و سکوتیلا^[۵۲] (۲۰۰۵) یک مدل پیچیده تک محصوله برای پیکر بندی شبکه توزیع ارائه می دهند که شامل تصمیمات جایابی تجهیزات، انبارداری، حمل و نقل و تصمیمات مربوط به موجودی می باشد. چندین سناریو موردی بررسی گردیده است. دو نوع برنامه ریزی ریاضی یکی ایستا و دیگری پویا برای این مساله ارائه می گردد.
ترونکوسو و گاریدو^[۵۳] (۲۰۰۵) به بررسی سیستم لجستیک در صنعت جنگل داری می پردازد.به طور دقیق تر یک مدل MILP تک محصوله برای حل سه مساله مهم در حیطه جنگل داری ارائه گردیده است که این مسائل عبارتند از : تولید جنگل ها، جایابی تجهیزات جنگل داری و توزیع محموله ها. با بهره گرفتن از مدل اجرا شده می توان تصمیمات استراتژیک راجع به مکان بهینه و اندازه تجهیزات و همچنین معین کردن سطوح تولید و جریان محموله ها در افق برنامه ریزی در نظر گرفته شده پرداخت. برای حل مدل از نرم افزار LINGO استفاده گردیده است.
ویلا و همکاران ^[۵۴]در سال ۲۰۰۶ یک مدل MILP برای جایابی و تنظیم پویای ظرفیت تجهیزات ارائه می دهند. هر تجهیز می تواند چیدمان های مختلفی داشته باشد و ظرفیت کارخانه با انتخاب گزینه های مناسب تکنولوژیکی می تواند مشخص شود. بستن فصلی این ظرفیت ها ممکن بوده و همچنین جانشین هایی برای محصولات نهائی در نظر گرفته شده است. هدف بیشینه کردن سود بعد از مالیات با توجه به واحد پول مشخص شده می باشد. در نهایت کاربرد مدل ارائه شده در صنعت چوب بری مورد بررسی قرار گرفته است.
دیاز و همکاران^[۵۵] (۲۰۰۶) روی مهندسی مجدد یک شبکه دو طبقه ( تجهیزات و مشتریان) کارکردند. نویسندگان فرض می کنند تجهیزات را در افق برنامه ریزی می توان بیش از یک بار باز و بسته و دوباره باز کرد. آنها این شرایط را در سه سناریو بررسی می کنند: محدودیت های حداکثر ظرفیت، محدودیت های حداکثر و حداقل ظرفیت و محدودیت ها با یک حداکثر ظرفیت که در طول زمان کاسته می شود. تمام این مسائل با الگوریتم های ابتکاری اولیه دوگان حل می شوند. در این مقاله سه فرمولاسیون خطی به همراه دوگان آنها مربوط به سه سناریو ذکر شده ارائه می گردد. ویژگی اصلی این مدل انعطاف پذیری بالای آن است.
ملو و همکاران^[۵۶] (۲۰۰۶) با همان ایده انعطاف پذیری مقاله بالا، به دنبال جایابی مجدد شبکه با سناریوهای افزایشی و کاهشی ظرفیت می باشند. ظرفیت را می توان بین یک تجهیز باز و یک تجهیز جدید، و یا بین دو تجهیز باز ( تحت شرایط خاص) انتقال داد. هر تغییر ظرفیت هزینه ای بر سیستم تحمیل می نماید. در این مدل، تجهیزات بسته نمی توانند دوباره باز شوند و تجهیزات باز شده می بایست تا انتهای دوره به عملکرد خود ادامه دهند.
لی و وومر^[۵۷] (۲۰۰۸) مساله پیکربندی زنجیره تامین با محدودیت های منابع را در نظر گرفته اند. ایشان یک چارچوب مدل سازی بر پایه برنامه ریزی پروژه با ظرفیت منابع چند حالته برای پیکربندی زنجیره تامین با توجه محدودیت های کیفیت مورد نیاز مواد ارائه داده اند. مدل ایشان رابطی است بین فضای برامه ریزی پروژه و طراحی زنجیره تامین. برای حل مدل از برنامه ریزی محدود^[۵۸] (CP) در یک کیس واقعی استفاده شده است.
ثانها و همکاران^[۵۹] (۲۰۰۸) یک مدل MILP چند طبقه و چند محصوله برای برنامه ریزی و طراحی یک شبکه تولید و توزیع به منظور کمک به تصمیمات تاکتیکی و استراتژیکی نظیر باز و بسته کردن و افزایش ظرفیت تجهیزات، انتخاب تامین کنندگان و جریان های مواد در طول زنجیره تامین ارائه می دهند. ایشان امکان بدست آوردن تخفیف به شرط سفارش چندین ماده اولیه مختلف را در نظر گرفته اند که می تواند در انتخاب تامین کنندگان تاثیر داشته باشد. سوال اصلی مقاله نحوه گسترش ظرفیت کارخانه ایست که با تقاضای فزاینده ولی قطعی روبرو می باشد. محدودیت های منطقی مربوط به باز و بسته کردن تجهیزات شباهت زیادی به مدل ارائه شده در مقاله ملو و همکاران (۲۰۰۶) دارد ولی ایده گزینه های ظرفیتی در این مقاله مطرح گردیده است.
یو و گراسمن^[۶۰](۲۰۰۸) به بهینه سازی پیکربندی زنجیره تامین تحت معیار پاسخ دهی( زمان حمل و نقل و دوره های گردش) و معیار اقتصادی ( ارزش خالص فعلی) با در نظر گرفتن عدم قطعیت تقاضا پرداخته اند. ایشان یک مدل دو هدفه مختلط عدد صحیح غیر خطی که به حداکثر سازی ارزش خالص فعلی و کمینه سازی امید ریاضی زمان های تحویل می پردازد ارائه داده و یک کیس واقعی را بتوسط روش اپسیلون محدودیت حل نموده و یک مجموعه جواب بهینه غیرمسلط به دست می آورند.
۴-۲- لجستیک معکوس
برای مرور ادبیات لجستیک معکوس،ابتدا به بررسی چندین مقاله مرور ادبیات در این زمینه پرداخته و نکاتی راکه در آنها برای بهبود روش های موجود ذکر گردیده است در این بخش بیان می داریم. سپس مقالات جدیدی را که در این مرور ادبیات ها بدان اشاره نشده است مشخص می کنیم.
از جدید ترین مرور ادبیات هایی که مشخصا به موضوع لجستیک معکوس اشاره دارند می توان به مقالات ارائه شده توسط فلیشمن و همکاران (۲۰۰۰) و (۲۰۰۰۳) ، ساسیکومار و کانان^[۶۱] )۲۰۰۸a) و چانیکتراکول و همکاران^[۶۲] (۲۰۰۹) اشاره نمود .
فلیشمن و همکاران (۲۰۰۰) و (۲۰۰۰۳) دو مرور ادبیات جامع روی طراحی شبکه لجستیک معکوس در سال های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ صورت داده اند. هر دوی این مقالات از آن جهت ارزشمند هستند که به بررسی فعالیت ها و خصوصیات عمده طراحی شبکه های لجستیک معکوس پرداخته اند. این نویسندگان هفت موضوع که نیازمند تحقیقات بیشتر می باشند را معرفی می نمایند
طراحی مدل های جایابی تجهیزات جامع تر برای بررسی تاثیر عدم قطعیت روی طراحی های شبکه لجستیک معکوس بتوسط آنالیز پارامتری و برپایه سناریو.
توسعه مدل های احتمالی برای شبکه های لجستیک معکوس.
استفاده از طراحی های حلقه بسته و یکپارچه سازی تجهیزات بین جریان های مستقیم و معکوس
سنجش تاثیر شبکه بازیابی محصولات روی حمل و نقل
آنالیز چندعامله خصوصیات در یک شبکه لجستیک معکوس بتوسط آشکارسازی مشوق های اساسی گردآورنده ها، تجهیزات میانی و تجهیزات دوباره کاری.
بررسی تاثیر تکنیک های مدیریت موجودی مانند ادغام ریسک^[۶۳] و تعویق روی طراحی شبکه لجستیک معکوس.
بررسی تاثیر موضوعات مربوط به زنجیره های تامین جهانی مانند مالیات گمرکی خرابی محصول ناشی از حمل و نقل ها در طراحی شبکه بازیابی محصولات.
علاوه بر موارد بالا، نویسندگان به طبقه بندی مسائل طراحی شبکه های لجستیک معکوس با معرفی دسته بندی های زیر کمک نموده است:
میزان تمرکز شبکه
تعداد سطوح
ارتباط با دیگر شبکه ها
ساختار های حلقه باز و حلقه بسته
میزان همکاری شبکه ای
ساسیکومار و کانان (۲۰۰۸b) نیز یک مرور ادبیات جدیدتر نسبت به موارد قبل ارائه می دهند و موضوعات مربوط به بازیابی محصولات را به زمینه های گزینه های بازیابی محصولات، توجهات مربوط به محیط زیست، موضوعات عمومی در بازیابی محصولات و مدیریت موجودی تقسیم می نماید .
یک مرور ادبیات دیگر که بررسی کارهای انجام شده روی مساله طراحی شبکه های لجستیک معکوس بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ می پردازد توسط چانگیتراکول (۲۰۰۹) ارائه شده است. این مقاله مشخصا به یافتن و مرور مقالاتی که به موقعیت های تحقیقات آتی پیشنهاد شده توسط فلیشمن پرداخته اند می پردازد. مقالات بررسی شده در این مرور ادبیات از لحاظ دوره زمانی (پویا یا ایستا)، جریان محصولات، سطوح شبکه ، ساختار حلقه باز یا بسته، توابع هدف، نحوه در نظر گرفتن عدم قطعیت و دیگر ویژگی ها دسته بندی گردیده اند. نویسندگان بیان می دارند که تحقیقات روی تاثیر عدم قطعیت روی طراحی شبکه لجستیک معکوس در درنظر گرفتن عنصر ریسک و توابع هدف چندگانه دارای کاستی هایی می باشددر نتیجه ایشان پیشنهاد می کنند که می توان موارد زیر را در تحقیقات آتی در نظر گرفت:
در نظر گرفتن عنصر ریسک و عدم قطعیت تقاضا می تواند برای توسعه مدل های قبلی در نظر گرفته شود.
مدل های آتی باید یک مدل چند هدفه ،پویا، با جریان چند محصوله ، با ظرفیت محدود و ساختاری حلقه بسته داشته باشند.
می توان به مقایسه روش های حل ابتکاری برای مساله مذبور پرداخت . برای مثال روش ریلکس لاگرانژ، جستجوی ممنوعه و غیره.
مساله حمل و نقل مواد و محصولات در حالت یکپارچه.
بعد از فروش اولیه، یک شرکت باید برای محصولاتی که فروخته است خدمات پس از فروش مناسب در نظر بگیرد. هر بازگشت محصولات، مجموعه ای از فعالیت ها شامل جمع آوری محصولات برگشتی ، تعمیر و دوباره کاری و توزیع مجدد را شامل می شود. لجستیک معکوس موثر منجر به چندین منفعت ملموس می گردد که از آن جمله به موارد زیر می توان اشاره نمود (آندل^[۶۴]، ۱۹۹۷)
افزایش رضایت مشتری
کاهش سطح سرمایه گذاری در منابع
کاهش هزینه های نگهداری و توزیع
تییری و همکاران^[۶۵] (۱۹۹۵) یک زنجیره تامین یکپارچه برای نشان دادن چریان های برگشتی و گزینه های بازیابی مانند تعمیر، نوسازی، تولید مجدد، بازیافت و غیره ارائه دادند. این محققان عاملهای استراتژیکی را معرفی می کنند که می توان در هنگام طراحی یک شبکه لجستیک معکوس در نظر گرفت. حداقل کردن هزینه استراتژیک برای موفقیت یک سیستم لجستیک معکوس لازم است.از جمله هزینه های استراتژیک می توان به موارد زیر اشاره نمود
هزینه های تجهیزات برای تولید مجدد یا تعمیر
هزینه کارگران مناسب

عباسی و آرایانفر در سال ۱۳۸۷ در مقاله ای به عنوان" ارزیابی و اثر بخشی وام های خود اشتغالی در طول برنامه سوم توسعه در استان گلستان ” با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری کتابخانه ای، استفاده از روش تجزیه ـ تحلیل کمی و کیفی، به ارزیابی اجرای ماده ۵۶ قانون برنامه و توسعه در خود اشتغالی استان گلستان پرداخته است، نتایج تحقیق نشان می دهد، که وام های خود اشتغالی سازمان کار و امور اجتماعی، موجب ایجاد اشتغال مورد انتظار نشده است، اما صندوق حمایت از فرصت های شغلی به ایجاد اشتغال مورد انتظار انجامیده است، همچنین درصد وام های خود اشتغالی موفق صندوق حمایت از فرصت های شغلی بیش از درصد وام های موفق سازمان کار و امور اجتماعی است. علاوه بر این، بین تعداد وام های خود اشتغالی پرداخت شده و تعداد اشتغال ایجاد شده همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد.
جعفر یعقوبی در سال ۱۳۸۴ در مقاله ای به عنوان “بررسی اثرات اعتبارات خرد بر اشتغال زنان روستایی استان زنجان ” با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه ـ تحلیل کمی و کیفی، با هدف بررسی اثرات اعتبارات خرد و جایگاه آن در خانواده پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اعتبارات خرد پرداخت شده در زمینه اشتغال بیشترین تأثیر را در تثبیت شغل قبلی زنان دریافت کننده وام داشته است. و هم چنین تحلیل همبستگی بین اشتغال و متغیر های مستقل نشان داد که میان میزان تحصیلات زنان و میزان تحصیلات مردان نسبت به دریافت وام در سطح ۱% رابطه معنی داری وجود دارد.
مهدی چراغی در سال ۱۳۹۰ در پایان نامه خود به عنوان “ تبیین اثرات پرداخت اعتبارات خرد بانکی جهت دستیابی به توسعه روستایی در دهستان غنی بیگلو “ باروش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه ـ تحلیل کمی و کیفی، پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می دهد، اعتبارات خرد کمیته امداد بر توانمندسازی اقتصادی گرو های هدف موثر نبوده و اعتبارات خرد بهسازی مسکن هم نتوانسته است، بهبود کیفیت زندگی روستائیان را در چهار بعد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی به همراه داشته باشد. در اعتبارات خرد بانک کشاورزی، نتایج تحقیق نشان می دهد، ۸۴ درصد از کشاورزان دریافت کننده اعتبارات، اعتبارات را در بخش غیر از کشاورزی مصرف کرده اند. در میان ۱۵ عامل مورد بررسی، کمبود درآمد کشاورزان مهمترین عامل این فرایند شناخته شد.
پیمان حسینی در سال ۱۳۹۲ در پایان نامه خود به عنوان “ تأثیر صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی بر بهبود درآمد خانوار روستایی استان کردستان ” با روش توصیفی ـ تحلیلی ، روش گردآوری کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه ـ تحلیل کمی و کیفی ، با هدف بررسی تأثیر صندوق اعتبارات خرد بر افزایش تولیدات صنایع روستایی صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد از بین متغیر های مختلف، سن، وضعیت تأهل، تحصیلات، تحصیلات همسر،تعداد افراد خانوار، مدت زمان عضویت بیشترین تأثیر را تحصیلات همسر و مدت زمان عضویت در صندوق بر اشتغال اعضا دارند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل نشان می دهد که صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی به میزان نسبتاً زیادی بر اشتغال و افزایش درآمد خانوار روستایی تأثیر گذار است.
افتخاری و همکاران در سال ۱۳۸۵، در مقاله ای با عنوان “ ارزیابی آثار اعتبارات خرد بانکی در توسعه کشاورزی“ با مطالعه موردی تعاونی های خود جوش روستایی شهرستان خدابنده، به بررسی آثار استفاده از اعتبارات خرد بانک کشاورزی در قالب پرداخت گروهی، در طرح های تأمین آب برای توسعه فعالیت های کشاورزی، در بین سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۷۴ در مناطق روستایی شهرستان خدابنده استان زنجان پرداخته است. روش تحقیق در این مطالعه مبتنی بر پانل گذشته نگر است. در گردآوری اطلاعات از پرسشنامه و مصاحبه حضوری استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل متغیر ها با روش کمی نشان می دهد، اعتبارات خرد بانک کشاورزی توانسته است در توسعه کشاورزی منطقه مورد مطالعه، در سطح معناداری۵ % درصد نقش ایفا کند.

حسن زاده و قویدل در سال ۱۳۸۴ ، در مقاله ای با عنوان “چالش های تأمین مالی خرد روستایی در ایران، مقایسه تطبیقی صندوق های قرض الحسنه روستایی و گرامین بانک بنگلادش” با روش تحقیق تحلیلی، روش تجزیه ـ تحلیل کیفی، روش گرد آوری اطلاعات کتابخانه ای، با مقایسه نسبت های نفوذ پذیری، خود کفایی مالی، ارزش افزوده به اعتبارات پرداختی و ارزش افزوده به تعداد کارکنان در دو موسسه مالی یاد شده سعی در ارائه راهکار مناسبی برای رفع مشکلات تأمین مالی خرد در روستاهای ایران دارد. هدف این تحقیق شناخت مزایا و معایب هر کدام و ارائه یک الگوی کاربردی و پیشنهادی برای ایران است. نتایج تحقیق نشان می دهد، شاخص های نفوذ پذیری، خودکفایی مالی و ارزش افزوده به اعتبارات پرداختی در ایران به روستاییان کمتر از بانک گرامین بنگلادش می باشد.
حسن زاده و همکاران در سال ۱۳۸۵ ، در مقاله ای با عنوان ” بررسی آثار اعتبارات خرد در کاهش فقر و نابرابری های درآمدی“ با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، روش تجزیه ـ تحلیل کمی، ضمن ارائه تعاریف مختلف و ارتباط آن با فقر و نا برابری، تاًثیر اعتبارات خرد اعطایی در سال های اخیر بر کاهش فقر و افزایش درآمد سرانه میان استان ها را بررسی کرده است. روش مورد استفاده در این پژوهش مدل ادغام داده ها در ۲۸ استان و برای سال های ۱۳۸۲ ـ ۱۳۸۰ است، که با بهره گرفتن از متغیر نسبت تسهیلات قرض الحسنه به کل تسهیلات، تاثیر اعتبارات خرد را بر درآمد سرانه نشان داده شده است.
سعدی و عرب مازاردر سال ۱۳۸۴، با مقاله ای با عنوان نقش اعتبارات خرددرتوانمندسازی زنان روستایی تجربه بانک کشاورزی با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه ـ تحلیل کمی و کیفی، به مطالعه زنان سر پرست خانوار که تحت پوشش طرح حضرت زینب (س) قرار داشته و بین سال های ۱۳۷۷و۱۳۸۱ برای انجام فعالیت های تولیدی از بانک کشاورزی تسهیلات قرض الحسنه دریافت کرده اند پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می دهد، مبلغ هر فقره از تسهیلات اعطایی باید افزایش یابد چرا که ایجاد اشتغال پایدار با مبلغ فعلی (میانگین۶۵/۲میلیون ریال) ، تا حدی مشکل است. از۸/۱۴درصد از زنان مورد مطالعه، طرح حضرت زینب (س) موفق نبوده و نتوانسته است به اهداف خود دست پیدا کند. در مقابل ۳/۴۳درصد معتقدند این طرح تا حدی موفق بوده است ۶/۳۴درصد از زنان تأثیر طرح را بر زندگی خودشان مثبت قلمداد نموده اند و۳/۷ درصد اظهار نموده اند که طرح توانسته است به اهداف خود دست پیدا کند.
ارنس ( Irenes ) در سال ۲۰۱۰، در پایان نامه خود تحت عنوان زنان روستایی و اعتبارات خرد در غنا با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه و تحلیل کمی و کیفی، به این نتیجه رسیده است که فعالیت اجتماعی و اقتصادی زنان روستایی این طور نشان می دهد که زنان روستایی در زمینه های مختلف از اعتبارات خرد بهره برده اند ولی هنوز چالش هایی از قبیل دین و سایر عوامل اجتماعی و فرهنگی و سطوح پایین سواد زنان صندوق را محدود کرده است.
شیالی ( Xiali) در سال ۲۰۱۰، طی مطالعه خود تحت عنوان ارزیابی اثرات وام های خرد بر رفاه خانوار در مناطق روستایی چین با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، استفاده از روش تجزیه و تحلیل کمی و کیفی، به این نتیجه رسیده است که این وام ها توانسته است به طور قابل توجهی به بهبود رفاه خانوارها از جمله افزایش درآمدشان داشته باشد و تأثیر قابل توجهی در ابعاد مختلف توانمندسازی زنان روستایی اعم از امنیت اقتصاد( مدیریت مالی )، مسائل اجتماعی داشته باشد.
ماریانا کیم ( Mariana kim) در سال ۲۰۱۳، در پایان نامه خود تحت عنوان استراتژی های اقتصادی برای کاهش فقر مناطق روستایی برمه با روش توصیفی ـ تحلیلی، روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی ، استفاده از روش تجزیه و تحلیل کمی و کیفی، به بررسی مقایسه ای جایگزینی مداخلات، برای افزایش دسترسی روستاییان به سرمایه پرداخته است. در تحقیق خود به این نتیجه رسیده است که نزدیک به ۸۵ درصد مناطق روستایی برمه در فقر به سر می برند و دو عامل کلیدی فقر در مناطق روستایی برمه ۱ ـ پایین بودن دستمزد کارگران ۲ ـ عدم مالکیت زمین توسط روستاییان و جمعیت بالا توضیح داده است و بیان می کند که عدم مالکیت زمین توسط روستاییان دسترسی آنان را به منابع اعتباری محدود می سازد. مداخله دولت بر سهولت اعطای اعتبارات و نظارت ، آموزش های لازم به روستاییان فقیر می تواند باعث توانمند سازی جامعه روستایی برمه شود.
۱ ـ ۴ ـ اهداف تحقیق
تحلیل و شناسایی تاًثیر اعتبارات خرد(وام های خود اشتغالی) بر ایجاد اشتغال در روستاییان منطقه
شناسایی و بررسی شغل های ایجاد شده بعد از دریافت وام
بررسی تأثیر اعتبارات خرد(وام های خود اشتغالی ) در تثبیت مشاغل دائمی در مناطق روستایی
تحلیل تأثیر اعتبارات خرد بر توانمند سازی روستاییان
۱ ـ ۵ ـ فرضیه های تحقیق
فرضیه های تحقیق به شرح زیر می باشد:
۱ـ بین میزان تحصیلات و موفقیت ایجاد شغل رابطه معنادار وجود دارد.
۲ ـ بین میزان مبلغ وام خود اشتغالی و ایجاد مشاغل در مناطق روستایی رابطه وجود دارد.
۳ ـ از نظر دریافت کنندگان وام تفاوت معناداری بین اثرات وام وجود دارد.
۱ ـ ۶ ـ روش شناسی تحقیق
روش شناسی به دو معنی به کار می رود: ۱ ـ بررسی روش های پژوهشی علمی ۲ ـ مجموع روش های هر علم. در معنی اول وسیله ای است که هر پژوهشگر را از گمراهی و کج اندیشی باز می دارد و او در را رسیدن به حقیقت یاری می دهد، در این معنی روش شناسی به معنای معرفت شناسی و شناخت علم است. در معنای دوم روش شناسی شامل گفتمان در بعضی از روش ها است، یعنی گفتمان درباره بسندگی و مناسبت تلفبق با ترکیب ویژه ای از اصول و رویه های پژوهشی از جمله روش جامعه، نمونه, جامعه آماری و . . . است( میرزایی، ۱۳۸۸، ۵۶ـ ۵۵ ). شناخت علمی پیام ها و هدفهای علم با روش شناسی صحیح انجام می شود. روش شناسی، یک نوع فلسفه و بینش است که در راه قوام روش ها به کار می رود( فدایی و خلیلی، ۱۳۸۶، ۱۱۳).
روش شناسی تحقیق حاضر به صورت قانون گرایی می باشد. در رهیافت قانون گرایی منطق تبیین قیاسی ـ قانونی حاکم است. در این تبیین نقش محوری را قانون علمی ایفا می کند. در تبیین قانونی ابتدا یک واقعه خاص وجود دارد، آنگاه قوانین کلی جستجو می شود که علت آن واقعه بر اساس قواعد منطقی از آن قوانین استنتاج شود.
۱ ـ ۷ـ روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی ـ تحلیلی می باشد.
۱ ـ ۸ ـ روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات
روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر شامل روش های کتابخانه ای و میدانی می باشد.
۱ـ ۸ ـ ۱ـ روش کتابخانه ای
در روش کتاب خانه ای با فیش برداری از منابع مکتوب ( کتاب ها، مقالات، نشریات، گزارش ها و آمارنامه ها ) جستجو در شبکه اینترنت و استفاده از نقشه های توپو گرافی و با بهره گرفتن از منابع موجود در سازمانها، اطلاعات مورد نیاز استخراج، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
۱ ـ ۸ ـ ۲ـ روش میدانی
این روش در تحقیق حاضر شامل ابزارهای پرسش نامه ( طیفی، ترکیبی، وزنی، ) مشاهده ( علنی، و غیر علنی، غیر مشارکتی، فردی) و مصاحبه ( نامنظم و هدایت شده ) است.
۱ ـ ۸ ـ ۲ ـ۱ پرسشنامه
یکی از روش های رایج جهت کسب اطلاعات به صورت مستقیم پرسشنامه می باشد. در پرسش نامه تحقیق حاضر سوالات در مقیاس های مختلف اسمی ، ترتیبی، فاصله ای و نسبتی است. در این پرسش نامه به بررسی ویژگی های جمیتی خانوارها، نوع فعالیت اقتصادی خانوارها ، وضعیت برخورداری از امکانات خانوارها، بررسی ویژگی اعتبارات دریافتی از قبیل( سال اخذ وام ، مبلغ وام، مدت بازپرداخت و . . . ) پرداخته شده است.
برای اعتبار و روایی پرسشنامه، برای رفع ابهام ابتدا به تأیید استاد راهنما و استاد مشاور در آمده است و بعد از آن از سوی چند تن از اساتید در خصوص مفاهیم، ابعاد مؤلفه ها و شاخص های تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و نظرات و ایرادات گرفته شده توسط آنان مورد توجه قرار گرفته و در نهایت پرسش نامه نهایی تدوین گردید.
جهت تعیین پایایی ضریب اعتبار پرسش نامه های تحقیق حاضر، پس از تکمیل پرسش نامه ها، داده ها وارد نرم افزار spss شد و با بهره گرفتن از روش آلفاء کرونباخ اعتبار پرسش نامه ۸۲/۰ بدست آمد.
۱ ـ ۸ ـ ۲ ـ ۲ـ مصاحبه
در تحقیق حاضر جهت تکمیل اطلاعات مورد نیاز از روش مصاحبه نامنظم و هدایت شده استفاده شده است. در این روش ابزار سنجش طراحی شده حاوی تعدادی سوال با ترتیب خاص و غیر قابل انعطاف نیست، بلکه از آزادی عمل زیادتری برای کسب اطلاعات دقیق تر و عمیق و بیشتر برخوردار است.
۱ ـ ۸ ـ ۲ ـ ۳ ـ مشاهده
مشاهده شامل مجموعه عملیاتی است که طی آنها مدل تحلیلی ( متشکل از مفاهیم ) با واقعیت های عینی باز بینی شده و با داده های قابل مشاهده مقابله داده می شود( کیوی و کامپنهود، ۱۳۸۵، ۱۵۹). بنابراین در این مرحله اطلاعات زیادی گردآوری می شود. در تحقیق حاضر جهت بررسی شغل های ایجاد شده توسط روستاییان از طریق اعتبارات داده شده که به صورت عینی قابل مشاهده هستند از روش مشاهده علنی، غیر مشارکتی، فردی استفاده شده است.
۱ـ ۹ ـ شاخص های تحقیق
جهت تحلیل و تبیین بررسی وام های خوداشتغالی پرداختی بر متغیر های مورد بررسی، به تدوین شاخص ها پرداخته شد.
جدول شماره (۱ ـ ۱ ) شاخص های تحقیق اثرات وام خود اشتغالی بر افراد وام گیرنده

مطابق ماده ۵۹۳ ق. م. ۱ ، هر کس عالماً و عامداً موجبات تحقق جرم ارتشاء از قبیل مذاکره، جلب، موافقت یا وصول و ایصال وجه یا مال یا سند پرداخت وجه را فراهم نماید به مجازات راشی بر حسب مورد محکوم می شود. شخص موضوع حکم این ماده واسطه است و واسطه بین راشی و مرتشی مجازاتش همان مجازات راشی است که به مجازات از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می گردد. ( منصور، ۱۳۸۳، ص۱۶۲).
۱- واسطه در رشاء را رایش نامند که عمل او با مصادیق معاونت در جرم تطبیق می کند اما مجازات راشی برای آن در نظر گرفته شده است .

۲- تعلیق جرم موضوع این ماده اشکالی ندارد.
۳- تحقق جرم موضوع این ماده منوط به آن است که ارتشاء یا شروع در ارتشاء محقق شده باشد.
۴- وکالت از سوی راشی برای پرداخت رشوه نیز مشمول این ماده است (زراعت،۱۳۸۴،ص۶۰۰).
۳-۷- تکرارتعدد جرم در رشاء و ارتشاء
تبصره یک ماده ۳ مقرر می دارد: مبالغ مذکور از حیث تعیین مجازات و یا صلاحیت محاکم اعم از این است که جرم دفعتاً واحده و یا به دفعات واقع شده و یا جمع مبلغ مأخوذه بالغ بر نصاب مزبور باشد، با توجه به تبصره فوق الذکر اگر کارمندی از یک نفر در چند نوبت رشوه دریافت کند چون عمل انجام شده همان عمل رشوه می باشد، تعدد دریافت وجه موضوع ارتشاء، موجب تعدد جرم نبوده منتها در تعیین مجازات، مجموع وجوه گرفته شده نصاب خواهد بود.
در خصوص تکرار جرم قابل ذکر است چنانچه هیچ یک از موارد رسیدگی نشده باشد به موجب مواد ۴۶و۴۷ ق. م. ۱ موجب تشدید مجازات خواهد شد لکن یک مجازات بیشتر تعیین نمی شود در حالتی که موردی از جرم قبلاً حکم صادر و اجرا شده باشد و بعد از اجرای آن متهم مرتکب جرم جدیدی گردد، آن به هر حال بسته به نظر حاکم است. .( صادقی،۱۳۸۹ ، ص۴۳۶).
در خصوص تعدد جرم رشاء و ارتشاء با جرائم دیگر بدین ترتیب است که قاعده جمع مجازاتها در خصوص موارد مطابق ماده ۴۷ ق. م. ۱ پذیرفته شده است و هر چند جرمی که انجام شده باشد مجازات همان عناوین با هم جمع و اجرا می گردد. (بازگیر، ۱۳۸۹، ص۲۳۷).
۱-اخذ رشوه در چند نوبت مستوجب تعدد جرم و مجازات نیست و مجموع مبالغ ، ملاک مجازات است ( رأی شماره ۴۶۹ – ۲۶/۲/۱۳۱۹ ، ش ۵ ، د.ع.ک ) در اینجا تعدد جرم وجود دارد اما به دلیل شبیه بودن جرائم ، یک مجازات اعمال می گردد و این مورد می تواند از علل مشدده مجازات باشد.
۲- تعدد دفعات ارتشاء همیشه موجب تعدد جرم نیست مانند کارمندی که به دفعات از یک نفر رشوه بگیرد ( رأی شمار ۴۶۹ – ۲۶/۲/۱۳۱۹ ، ش ۵ ، د. ع. ک ).
۳- جرائمی که حداکثر مجازات آنها مؤثر در تکرار جرم نیست در تعدد جرم موجب افزایش یا تشدید مجازات نخواهد بود ( زراعت ، ۱۳۸۴ ، ص ۶۰۳ ).
۳-۸- عناصر تحقق رشوه در حقوق
رشوه از جمله جرایمی است که ارتکاب آن از نظر شرع مقدس اسلام ارتکاب آن مذموم و ناپسند شمرده شده است به طوری که شارع در این خصوص مقرر داشته:” الراشی و المرتشی کلا هما فی النار".رشوه در لغت به معنای وجه و یا مالی است که برای ابطال حق و احقاق باطل پرداخت می شود، لکن در اصطلاح قانون، قبول وجه و یا مالی است که کارکنان دولت یا سایر کارکنان مصرح در ماده ۳ق.ت.م.م.۱ .۱. ک به سبب انجام وظیفه دریافت می کنند. با توجه به تعریف فوق هبه، تحفه، قرض الحسنه مشمول این ماده نمی شود.(بازگیر، ۱۳۸۹، ص۲۳۴).
رشوه یک عنوان کلی است که خود در برگیرنده سه عنوان ذیل است:
الف) ر۸۸۸شاء
ب) رایش
ج) ارتشاء
در ابتدا به بیان تعریف کلی از این جرم پرداخته سپس به ترتیب به عنصر مادی، معنوی و قانونی این جرم می پردازیم:
۳-۸-۱- رشاء
رشاء در لغت به معنای پرداخت مال، اعم از وجه نقد و سند پرداخت است به منظور انجام غیرقانونی عملی اعم از اینکه قانوناً حق فرد باشد یا اینکه اصل عمل غیرقانونی باشد کاری است که انجام دهنده آن را نیز راشی می نامند. در مورد جرم رشاء نیز مطابق ماده اول کلی حقوق جزا و مانند سایر جرائم سه عنصر وجود دارد که در ذیل به ترتیب آنها را بیان می داریم: ( اقتدانی، بی تا ،ش ۱۵۳، ص۱۵۳ ).
عنصر مادی
عنصر مادی یا “کالبد جرم” که همان تحقق اراده مرتکب در عالم واقع است نیروی است که می خواهد در عالم خارج چیزی را تغییر دهد و از سوی علمای حقوق عمل مجرمانه نامیده می شود. زمانی جرم انجام شده یا کامل انجام شده یا کامل محسوب می شود که تغییر صورت حاصل شده باشد. اجرای جرم ممکن است در یک آن باشد و با یک عمل انجام گیرد و یا در طول زمان و با تحقق چند عمل. برای اینکه جرمی وجود خارجی پیدا کند پیدایش عنصر مادی ضرورت دارد، زیرا فکر و قصد مجرمانه به تنهایی برای ارتکاب جرم کافی نیست و اگر سیاست جزایی کشور صرف قصد ارتکاب جرم را جرم بداند، در واقع بازگشت به دوران دادگاههای تفتیش عقاید یا همان انگیزاسیون است، که البته این امر با موازین شرع مقدس اسلام و نیز قواعد حقوق جزا هم خوانی ندارد.( رنجبر، علی ا، رنجبر ف، ۱۳۸۹، ص۳ ).
عنصر مادی جرم رشاءِ
پرداخت مال یا وجه یا سند پرداخت
راشی می بایست اقدام به دادن یکی از موارد مذکور در بالا نماید تا مرتکب جرم رشاء شناخته شود که البته این کار را می تواند بالمباشره یا توسط شخص دیگری انجام دهد؛ صرف پیشنهاد در رشوه، نمی تواند مشمول مقررات کیفری رشاء و ارتشاء گردد بلکه باید عمل فیزیکی مبنی بر دادن و گرفتن صورت گرفته باشد چه این پیشنهاد از سوی راشی باشد، چه از سوی مرتشی؛ در تحقق رشوه فقط مال و چیزهای در حکم مال ملاک می باشد و نه چیزهای غیرمالی، بحث در مورد مالیت داشتن نیز به قدر کافی در کتب حقوق مدنی صورت گرفته و تنها ذکر این مورد کافی است که مال آن چیزی است که در عرف عقلاً در ازای آن پول پرداخت شود و از این نکته نیز نباید غافل شد که مال می بایست مشروعیت نیز داشته باشد یعنی شارع مقدّس آن را قابل تملک بداند. البته گاهی عمل پرداخت به گونه ای غیر از دادن مال به طور مستقیم به طرف مقابل (مرتشی) است که این فرض در ماده ۵۹۰ بیان شده است: اگر رشوه به صورت وجه نقد نباشد بلکه مالی بلاعوض یا به مقدار فاحش ارزان تر از قیمت معمولی یا ظاهراً به قیمت معمولی و واقعاً به مقدار فاحشی کمتر از قیمت مستخدمین دولتی اعم از قضایی و اداری بطور مستقیم یا غیرمستقیمی منتقل شود یا برای همان مقاصد مالی به مقدار فاحشی گرانتر از قیمت مستخدمین و مأمورین مزبور مرتشی و از طرف معامله راشی محسوب می شود. ( منصور، ۱۳۸۳، ص۱۶۱).
این ماده به صراحت معاملات صوری که برای پرداخت رشوه صورت می گیرد را بیان نموده و جای هیچ نوع شک و شبهه ای را در این مورد باقی نگذاشته است، و نیز در معاملات غیرنافذ در صورتی که مالک آن را تنفیذ نماید زمان تحقق بزه رشاء بر طبق نظریه کاشف بودن تنفیذ همان زمان عقد محسوب می گردد البته انجام معامله ای که دارای شرایط صحت عقد نیست، را نمی توان انتقال مالکیت دانست.
از ماده فوق الذکر این مطلب نیز استفاده می شود که جرم رشاء جرمی است فعلی تنها با فعل مثبت محقق می شود و نیز جرمی مقید است یعنی صرف پرداخت، جرم نیست و باید از سوی مرتشی، قبول صورت گیرد تا بزه رشاء محقق شود.
در مورد جرم رشاء ماده ۵۹۲ اشعار می دارد که: هر کس عالماً و عامداً برای اقدام به امری یا امتناع از انجام امری که از وظایف اشخاص مذکور در ماده (۳) قانون تشدید ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۵/۹/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد وجه یا مالی یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیم یا غیرمستقیم بدهد در حکم راشی است و به عنوان مجازات علاوه بر ضبط مال ناشی از ارتشاء حبس از شش ماه تا سه سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می شود. ( منصور، ۱۳۸۳، ص۲۳۲).
تبصره

۱-تکبیرگوی محترم در شب‌های چهارشنبه در هنگام اقامه نماز جماعت وقتی امام در رکعت دوم دست برای قنوت بلند می‌کند، می‌گوید: «اللهم کن لولیک الفرج» در نماز مغرب و «اللهم عج لولیک الفرج» در نماز عشاء (منحصر به یک شب چهارشنبه خاص نیست) در حالی که معمولاً «کذلک الله ربی» می‌گویند. ناگفته نماند که حالت و سبک گفتن نیز بسیار عاطفی و هم راه با شور است؛

۲-همان تکبیر گو پس از پایان نماز عشاء، ابتدا با حالتی حزین دعای «الهی عظم البلاء… را می‌خواند و وقتی به «یا مولای یا صاحب الزمان» می‌رسد با حالت گریه آن را تکرار و بعد از آن دعای سلامتی حضرت را «اللهم کن لولیک…» می‌خواند؛
۳-مجری برنامه که قبل از سخنرانی نکاتی را یاد می‌آورد، بیشتر به گونه عاطفی به شرح حال برخی علما در آمدن به جمکران می‌پردازد؛
۴-فراوانی ذکر مصیبت در هنگام دعای توسل چنان که معمولاً در طول دعا دست کم پنج بار ذکر مصیبت طبیعی و قطعی است؛
۵-تهیه و توزیع نوار لوح‌های فشرده احساسی و عاطفی در واحد سمعی و بصری، چنان که به گفته مسئول محترم آن، برخی نرم‌افزارهای تهیه شده توسط آن واحد به شرح ذیل است: نجوای عارفان، فیض حضور، آرام جان، قرار سبز، نوای انتظار ۱و۲، شمس ولایت و … تقریباً ۲۲ مورد نرم افزار فوق، جنبه احساسی و عاطفی دارد و شامل مولودی، مداحی، مناجات با حضرت و… است. از طرفی، در فهرست کامل محصولات فرهنگی- رسانه‌ای آن واحد برای فروش، ۱۴۰ عنوان سی دی و نوار کاست موجود بود، اعم از آن چه خود آن واحد تهیه کرده یا مراکز دیگر که از آن تعداد فقط ۳۷ مورد جنبه آموزشی و معرفتی داشت که عمدتاً سخنرانی بود؛
۶- در مراسم ویژه ایام نیمه شعبان و جشن‌های آن نیز امور احساسی و عاطفی غلبه دارد، چنان که در شب نیمه شعبان سال (۱۳۸۵) و شب قبل و بعد آن، مسئولان فرهنگی مسجد در هر شب دوازده ساعت برنامه در نظر گرفته بودند که از آن میزان، جای گاه برنامه‌های عاطفی و احساسی تقریباً دو سوم بوده است، شامل مداحی، هم خوانی، شعرخوانی، دعا و زیارت و اجرای برنامه مجری.
۷-واحد انتشارات مسجد مقدس جمکران علی رغم تلاش گسترده برای چاپ کتب پیرامون حضرت در سطح وسیع و شمارگان زیاد و زحمات فراوانی که مسئولان دل سوز آن بر عهده گرفته‌اند، به چاپ کتاب‌های احساسی و عاطفه‌ای گرایش دارند، چنان که از مجموع ۱۱۶ کتاب درباره حضرت حجت u که توسط آن انتشاراتی محترم چاپ شده است (تا پایان سال ۱۳۸۵)، تعداد حدود ۵۲ مورد تقریباً با گرایش عاطفی بالاست. برخی از عناوین کتب منتشر شده از این قرار است: مهربان‌تر از مادر، مسافر گم شده، عطر یاس، در آسمان عشق، تشرف یافتگان (چهار دفتر)، بهتر از بهار، آن آشنا آمد، یار غایب از نظر (مجموعه اشعار)، نامه‌های جوانان به امام زمان، نامه‌های دختران به امام زمان و …

۲۷-آسیب شناسی جشن‌های نیمه شعبان

فضیلت نیمه شعبان (سخنی درباره نیمه شعبان)

نیمه شعبان روز میلاد امام زمان، روز زنده شدن آروزها، احیای امیدها، رونق گرفتن تمناهای عالی انسانی است.
شیخ حرّ عاملی از بزرگان اصحاب نقل می‌کند که امام صادق u فرمود:
«شبی که حضرت قائم در آن متولد شد، هیچ نوزادی در آن متولد نمی‌شود مگر این که مؤمن خواهد شد و اگر در سرزمین کفر متولد گردد خداوند او را به حرکت امام مهدی به سوی ایمان منتقل می‌سازد.^[۲۵۶]
در نیمه شعبان زیارت حضرت امام حسین u و همچنین زیارت امام زمان u مستحب است امام صادق فرمود:
«شب نیمه شعبان بهترین شب بعد از شب قدر است. این شب در نزد خدا چنین مقامی دارد که ولادت با سعادت امام زمان در سحرگاه این شب واقع شده و بر عظمت آن افزوده است.^[۲۵۷]
مقام معظم رهبری در سخنان خود به مناسبت نیمه شعبان سال ۱۳۸۷ هـ.ش در مورد این روز می‌فرماید:
روز نیمه شعبان روز امید است. این امید، مخصوص مجموعه شیعیان یا حتّی مخصوص امت مسلمان هم نیست. اصل امید به یک آینده روشن برای بشریت و ظهور یک موعود، یک منجى، یک دست عدالت گستر در سرتاسر جهان، تقریباً مورد اتفاق همه ادیانی است که در عالم سراغ داریم، ادیان الهی و آسمانی نخواسته‌اند امید واهی به مردم بدهند، آنها واقعیتی را بیان کردند…»^[۲۵۸]
به همراه تولد مهدی (عج) شادی و امید در دل همه مشتاقان و آرزومندان، تحقق وعده الهی (وعده قسط و عدل جهانی و پیروزی مستضعفان) زنده می‌شود.

جشن‌های نیمه شعبان

پیروان مذاهب به خاطر علاقه‌ای که نسبت به رهبر مذاهب و پایه گذار آن دارند و نیز به خاطر علاقه‌مندی به اولیای مذاهب خاطره ولادت و یا پیروزی‌هایشان را جشن می‌گیرند.
نکته چشمگیر در این جشنها آن است که در برخی موارد گویا شور و نشاط بیشتر است و جشن‌ها را باشکوه‌ بیشتری برگزار می‌کنند و برای رونق آن کوشش فراوان‌تری می‌شود این امر در مورد جشن ولادت امام زمان هر چه با شکوه‌تر است.^[۲۵۹]
جشن نیمه شعبان جشنی توأم با آگاهی دادن و آگاهی یافتن و آمادگی برای شرکت در نهضتی بزرگ و انسانی، نهضتی که سازنده و حیات بخش است و بالاخره جشن همه مستضعفان جهان است. شرکت کنندگان در جشن بیاد دوران حکومت حیات بخش او آمادگی خود و استقبال از چنین موقعیتی را اعلام می‌دارند. مردم این جشن را گرامی می‌دارند از آن جهت که حیات و تولد مهدی u سرنوشت ساز و عامل توجیه بقاء و راز زندگی توأم با حشمیت و شرافت است.^[۲۶۰]
« اگر چه از اساس این روز الهی همواره روز جشن و سرور و اعلام وجود و حضور شیعیان و حضور اهل بیت بوده و هست و بر جلوه جهانی و شکوه ملکوتی آن افزوده می شود اینک چند سالی است که به عنوان دهه مهدویت وسعت زمانی و گستردگی برنامه های آن در داخل و خارج از کشور بیشتر و پربارتر شده و با نشاط و شور و رونق و اخلاص کامل تر برگزار می شود. در واقع این دهه مدرسه همگانی و دانشگاه بزرگ ولایی می شود که شعب حیاتی فرهنگی و اخلاقی و تربیتی آن در جوامع شیعه بلکه سایر جوامع فراگیر شده و مرد و زن و پیر و جوان و عالم و جاهل همه از برکات معرفت و هدایت آن بهره مند می شوند و چه آفاق جدیدی که هر سال از آن ظاهر و ابواب علم و معرفت و بصیرت بیشتر که از آن به روی مردم گشوده می شود همه اقشار و طبقات به ویژه جوانان مومن و پرشور در این میدان وسیع با اظهار وجود عزت و کرامت اسلام و قداست و معنویت و استعلای فرهنگ مهدوی را گرامی می‌دارند و فرق ضاله را مایوس می سازند».^[۲۶۱]

آسیب‌ها

جشنها و مراسمى که به نام امام عصر(ع) و براى بزرگداشت یاد ایشان برپا مى‏شوند، فرصت مناسبى براى تجدید پیمان با آن امام، یادآورى تکالیف و رسالتهاى ما نسبت به آن حضرت، ترویج فرهنگ انتظار و آماده‏سازى جامعه براى ظهور یگانه منجى عالم بشریت است اما منحصر کردن شیوه بزرگداشت و پاسداشت جشن میلاد نیمه شعبان در برگزاری مجالس شادی و چراغانی و توزیع نقل و شیرینی از آسیب‌هایی است که زمینه غفلت را فراهم می‌سازد.
در این شیوه تمامیت اهتمام در آخرین ساعت عصر پانزدهم شعبان به پایان می‌رسد، بی‌آنکه شرط ضروری این پاسداشت که همانا قشر معارف مهدوی، مصونیت بخشی به مردم در وقت بروز امواج فتنه، تردید و تهدید است ادا شده باشد.
این نحوه از مجالس جشن و سرور ناخواسته کناره گیری از حضور فعال در صحنه‌های مناسبات اجتماعی را القا می‌کند و چشم مردم را بر تهدیدهای نظام‌های استکبار و استعماری می‌بندد. نگاهی به فهرست برنامه‌های رسانه‌ای چون صدا و سیما در ایام برگزاری جشن میلاد نشان می‌دهد که این رسانه مهم و تأثیر گذار که حضرت امام از آن به عنوان دانشگاه عمومی یاد کردند با وجود داشتن امکاناتی وسیع بدون هیچ گونه برنامه ریزی جدی و آمادگی شایسته به ناگاه در صحنه جشن و شادی مردم حاضر می‌شود و با ارائه برنامه‌هایی ضعیف، فاقد محتوا فاقد طرح کلان و منسجم و با اتکا به چند برنامه عجولانه و ترتیب مجالس میهمانی رنگارنگ با حضور چند هنرپیشه، چند خواننده، چند ورزشکار، سرو ته ماجرا را هم می‌آورد در این میان اگر همت طبیعی مردم در برگزاری جشن و برپایی طاق نصرت و … نبود معلوم نبود این همه شبکه رادیویی و تلویزیونی در این ایام چه می‌کردند؟ انصافاً تا کی می‌توان از فلسفه غیبت و راز طول عمر امام سخن به میان آورد؟
با این نحوه گفت و شنود کدامین نسل را می‌توان در برابر هجمه های بزرگ رسانه‌ای غرب- که عموماً توجه خود را معطوف آخرالزمان، ظهور منجی و امثال اینها کرده‌اند- بیمه کرد و یا معرفت ضروری و لازم را در مورد حجت حی خداوند در میان مردم منتشر ساخت تا از مرگ در جاهلیت در امان مانده باشند؟
طی چند سال گذشته سازمان تبلیغات اسلامی هر دو سال یک مرتبه اقدام به برگزاری یک نشست تخصصی می‌کرد، نشستی که تنها گروهی از خواص با کارت دعوت در آن راه می‌یافتند آن هم با حضور برخی سخنرانان رده بالای سیاسی که حضورشان و ضرورت حفظ امنیتشان به خودی خود مانع از حضور عمومی مردم می‌شد که در سال جاری همین نشست هم تعطیل شد.^[۲۶۲]
و متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از جشن‌ها و مراسم نیمه شعبان کار کرد اصلی خود را از دست داده و به مجالس خنثی و بی‌محتوا و گاه ضد انتظار و مروج سکون و رکود تبدیل شده‌اند. حتی در مواردی دیده شده است که در این جشن‌ها و مراسم اعمالی صورت می‌گیرد که خلاف شرع آشکار و خواسته حضرت بقیه الله الاعظم و ارواحنا له الفداه است. اعمالی چون بخش موسیقی‌های مبتذل، اختلاط زن و مرد، اسراف و تبذیر، اجرای نمایش‌های سخیف و بی‌محتوا، نگاه‌های مسموم، رقص و پایکوبی، شرابخواری و مصرف مواد مخذر، فروش فیلم‌های سوپر و نیمه سوپر با نازل‌ترین قیمت و مولودی و مداحی‌های ضعیف و موهن و …^[۲۶۳]
در این شرایط وظیفه گروه‌ها و تشکل‌های فعال در حوزه فرهنگ مهدوی دو چندان شده و بر آنها لازم است که ضمن تلاش برای حفظ کارکرد اصلی مجالس و مراسم مهدوی از هر عملی که بر خلاف احترام و قداست این گونه مراسم و مغایر با خواسته‌های امام عصر u است جلوگیری کنند.
با امید به این که خداوند متعال به همه ما توفیق تبلیغی مهدوی، همراه با معرفت و خلوص کامل و به دور از هر گونه افراط و تفریط عطا فرماید.^[۲۶۴]

۲۸-آسیب سینمای غرب بر فرهنگ انتظار

وحشت استکبار

اهمیت تحقیق در موضوع آسیب شناسی فرهنگ انتظار و سینمای غرب را می‌توان از وحشتی که به این وسیله در دل مستکبران عالم ایجاد می‌شود، فهمید؛ چرا که امروزه تلاش استکبار جهانی، به سرکردگی آمریکا- خصوصاً بعد از فروپاشی نظام شوروی- در این است که خود را یکّه تاز میدان قرار دهد و هر گونه ندای مخالف را سرکوب کند و در دل انسان‌های آزاده عالم و مشتاقان عدالت، تخم یأس و پژمردگی بپاشد و افراد را از بهبودی اوضاع و دل بستن به الهی، ناامید کند. مسأله مهدویّت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در راستای رسیدن به این اهداف، مطرح شد.
مسأله آینده (فیوچریسم)، برای بشر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ آمریکا با نشان دادن آینده‌ای تاریک و خونبار برای بشر، در فیلم‌هایی که به وسیله هالیود (مرکز فیلم سازی آمریکا) به تصویر کشیده می‌شود، سعی کرده است که خود را منجی بشریّت معرّفی کند!
در دهه ۱۹۹۰ دو نظریه جدی پیرامون مدینه فاضله یا آرمان شهر، مطرح شد؛ یکی، «نظم نوین جهانی» که توسط جرج بوش ابراز شد و دیگری، «پایان تاریخ» که از سوی فوکویاما مطرح شد. این دو نظریه به نحوی از نیت سیاسی غرب، در ایجاد یک فرهنگ جهانی و تحمیل آن بر جهان، پرده برمی‌دارد. اهداف آنها در مجموعه فیلم‌هایی که ساخته‌اند به وضوح دیده می‌شود؛ در فیلم‌هایی مثل «روز استقلال» که در مورد آن تبلیغات گسترده‌ای به راه انداختند؛ داستان فیلم از این قرار است که یک گروه فضایی به زمین حمله می‌کنند و آمریکایی‌ها دفاع می‌کنند و در نهایت، در روز استقلال آمریکا، اینها دشمن رادفع می‌کنند.
پیام این گونه فیلم‌ها این است که آمریکا، تنها سیستمی است که جهان رااز خطراتی که در آینده رخ می‌دهد، حفظ می‌کند. در فیلم نوسترا داموس نیز این آمریکا است که در مقابل مسلمانان می‌ایستد و همین طور در بازی کامپیوتری مشهور «یا مهدی» که اسم اصلیش «جهنم خلیج فارس» است، خلیج فارس را مرکز حرکت‌های تروریستی جهان جلوه می‌دهد و خود را سردمدار مبارزه با آن معرفی می‌کند. از بعد روانشناسی، این بازی، افرادی را نسبت به امام زمان و لفظ «یا مهدی» شرطی می‌کند؛ ولی باطن قضیه، تلاش برای توجیه حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس است.
چنان که در فیلم نوسترا داموس آمده، این مطلب را به مخاطب القاء می‌کنند که «امام عصر u فردی بی‌رحم و خون ریز است و در اثر جنگ، تعداد زیادی بیوه و یتیم بر جای می‌گذارد؛ آن حضرت را با لباس‌های عربی نشان می‌دهند که هر کاری بخواهد می‌تواند با فشار دادن یک کلید انجام دهد؛ ولی ما باید متحد شویم و جلوی او را بگیریم؛ دنیا باید مانع قیام او شود؛ زیرا او برای مردم جز بلا و مصیبت چیزی به ارمغان نمی‌آورد. باید کاری کرد که مردم از او منتفر شوند.»
آنان می‌خواهند چهره فردی که مظهر رحمت واسعه الهی است را خشن و خون ریز جلوه دهند تا مردم از آن بزرگوار فاصله بگیرند و زمینه ظهور فراهم نشود.^[۲۶۵]

فرهنگ انتظار و مهدویت هدف فیلم سازان آمریکایی

در جهان ارتباطات مطمئناً بسیاری از وسایل ارتباطی ما دچار تغییرات ساختاری و غیر ساختاری می شود. حوزه های ارتباطی انسان ها ساحت هنر است که ساحتی آسمانی ـ زمینی دارد. در تغییراتی که در این ساحت پدید آمد، هنر «سینما» تولد یافت. سینما به عنوان «هنر هفتم» و به صورت یک هنر صنعت توانست با سیطره و به کارگیری هنرهای دیگر جایگاه وسیعی را در دنیا کسب کند. طبق بررسی هایی که صورت گرفته، کنش انسانی، اغلب محصول دریافت های شهودی است تا دریافت های عقلانی؛ عنصر سینما «تصویر» است. تصویر جایگاه ویژه ای در دستگاه فکری و روانی انسان دارد و از این رو اگر ما پنج حس خود را پنج دروازه روحمان بدانیم برای ارتباط با پدیده های پیرامونی در هر شبانه روز ۷۹ درصد اطلاعاتمان را از چشممان یعنی از طریق تصویر به دست می‌آوریم و این همان نقطه اثر سینما است و از آنجا که جهان امروز، جهان تصویر است و عمده‌ترین بخش فعال در این میدان، سینما و صنعت فیلم سازی است و از این طریق می‌توان بر افکار عمومی تأثیر فراوان گذاشت، فیلم سازان آمریکایی مسأله انتظار و مهدویت را نشانه گرفته‌اند و سینما بهترین حربه برای تأثیر مستقیم آن بر روی موضوعی چون انتظار و «آخرالزمان» که حجم عظیمی از ناخود آگاه هر انسان را به صورت خود اختصاص داده است می‌دانند.
درگیری «خیر» و «شر» و خوبی و بدی، هسته اصلی و جانمایه هر قصه و ابزار اصلی داستان پردازی و به تبع آن سینما است. «قهرمان» و «ضد قهرمان» که در سینما«هرو»^[۲۶۶] و «ولاین»^[۲۶۷] شناخته می شوند، عناصری غیر قابل اجتناب، نه تنها در سینما که در تمام داستان های اساطیری به شمار می روند. یکی از مفاهیمی که ناخودآگاه و خودآگاه انسان امروز را فارغ از دغدغه های روزمره به خود مشغول کرده، پایان زمان و نبرد نهایی خیر و شری است که بشر از سال های کهن به آن اهتمام داشته و آن قهرمان و ضد قهرمان نهایی است. سینما به عنوان مدرن‌ترین کارخانه رؤیا پردازی، خیلی زود به این اصل اولیه قصه گویی متوسل شد و تولد نوعی خاص از سینما و گسترش و توسعه آن به عنوان یک صنعت و تجارت، مرهون این اصل است. واقعیت این است که سینما امروزه به عنوان یکی از ابزارهای چشمگیر در توسعه تمدن مادی درآمده است. سینما به دلیل جذابیت های ظاهری و فریبنده فراوان و کارکردهای عینی و مؤثر آن، مورد توجه عوام و خواص قرار گرفته است. برخی غرق شکوه مادی آن شده اند که بیشتر مردم جهان را تشکیل می دهند و عده اندکی متأملانه با آن برخورد می کنند. قطعاً توجه به این نکته در خصوص مطالعه علمی و تمرکز بر مسئله آخرالزمان تأثیر مهمی در این روند دارد. مسئله دیگر زمینه های فلسفی و فکری و مبادی مادی یا ماوراء الطبیعی رسانه ها، به خصوص سینما، و فنون و «عملیات روانی» آن است که سهم بسزایی در تصمیم گیری های خرد و کلان رسانه ای دارد، از آنجایی که برای ساخت این گونه فیلم ها هزینه های نجومی و تلاش ها و تخصص های گوناگون به کار گرفته می شود. سینمای هالیوود همواره غرب و نشانه ها و نمادهای جامعه غربی و شخصیت های متأثر از فرهنگ غربی و همه مظاهری که به نوعی متأثر از جامعه سفید پوستان اروپایی و امریکایی و به خصوص « انگلوساکسون»هاست را مظاهری را از بخش سفید و نیروهای خیر داستان پردازی خود قلمداد می کند و هر آنچه در مقابل آن قرار می گیرد جزو عناصر سیاه و شر به حساب می آورد. در یک نگاه کلی از منظر آنها هر آنچه در فرودست آنها قرار نگیرد، در مقابل آنها تعبیر خواهد شد. این همان دیدگاهی است که امروز در گفت و گوهای سیاسی دولتمردان آمریکایی دیده می‌شود.
در دوران جنگ سرد بعد از جنگ جهانی دوم، سینمای نو ظهور به قضیه آخرالزمان رویکردی مبسوط نشان داد و با تلاش متمرکز بر دو هویت دولت نازیسم و پس از آن اردوگاه شرق سیاسی با محوریت دولت شوروی، بخش عمده ای از آثار هالیوود و اروپای غربی ناظر به این قضیه شد. با فروپاشی ارودگاه شرق و ابرقدرت شوروی عملیات راهبردی تقابل با تمدن و تفکر اسلام انقلابی مورد توجه قرار گرفت و نوعی خاص از رویکرد به مسئله آخرالزمان مورد توجه قرار گرفت؛ در حالی که در خلال این رویکرد، اصولی خاص نیز به صورت پیدا و پنهان مورد توجه قرار گرفتند. در این خصوص سینمای هالیوود در دنیای رسانه ای غرب در ترسیم جایگاه خود در تضاد خیر و شر دچار تردید و شک، پنهان کاری انحراف نشده و همیشه خود را مظهر خیر و سفیدی و دیگران را مظهر شر و سیاهی قلمداد کرده و می کند.
موضوعی دیگر که جا دارد به آن اشاره شود، پرداخت جدی و همیشگی نسبی نسبت به اخلاق و دین است. امور انسانی و اجتماعی می آید؛ یعنی نسبت خیر و شر در مراتب مختلف معنا می یابد. موضوع مهمی که همواره دستمایه آغاز داستان است، ایجاد جو نا امنی و اضطراب و وحشت (ترور) که مقدمه ای برای پذیرش قدرت برتر و حاکمیت خشن و بی رحمانه است. این اتفاق یکی از سرفصل های راهبرد فرهنگی است که در بعضی از این فیلم ها دنیا به پایان خود می رسد و چیزی جز انهدام گسترده و نابودی نسل بشر باقی نمی ماند . فیلم «نوستر آداموس» «فردا چگونه به بشر نگاه خواهد شد»^[۲۶۸] و «روز بعد»^[۲۶۹] نمونه ای از این فیلم ها هستند؛ در حالی که در بعضی دیگر افرادی باقی می مانند که در تلاش زندگی دوباره به تجدید تلاش و ایجاد حکومت صهیونیستی می پردازند؛ مانند فیلم «حکومت آتش» ، «نبرد آخر» ، «روز استقلال» و «آرماگدون».
هالیوود با ساخت این فیلم ها قصد دارد ترس و وحشت ناشناخته و هولناک و عظیمی را در دیدگان مخاطب ساده و بی دفاع خود ماندگار سازد تا تعابیر اصلی آخرالزمانی ناشی از کتب غیر آسمانی مانند تلمود را به خورد مخاطب دهد.
نکته دیگر که در این خصوص مطرح است، استمرار فیلمسازی در ژانرها و گونه های مختلف سینمایی اعم از عاطفی، رمانتیک، کمدی، حماسی، حادثه ای، سیاسی، جنگی، تخیلی، کودک و نیز در قالب های انیمیشن، بازی رایانه ای و غیره سود می جوید و از همه ظرفیت های انسانی هم استفاده می کند. این شگرد انبوه سازی در برخی اوقات بسیار کارساز است و در یک دوره زمانی کاملاً عملیاتی می نماید. در فیلم «هفت دیوید» «فینچر» که فیلمی صد درصد آخرالزمانی است، کارگردان با مطرح کردن هفت گناه مشهور مسیحیت و یهودیت فرجامی تلخ را مطرح می کند که به عزا نشستن انسان و مصیبت وارگی زندگی انسان معاصر را ترسیم می کند، مضاف بر اینکه عنصر روایت باعث تمرکز در موضوع نیز می شود.
حقیقت این است که مسئله حضور منجی، نحوه پرداخت آن و مسئله آخرالزمان، بلایا و مصیبت های قبل از ظهور … جنگ در لابلای آن متجلی است؛ به گونه ای که حتی دین«‌هندو»‌کالکی را به عنوان دهمین تجلی «ویشنو» که منجی خویش می داند، سوار بر اسب سپید و با شمشیری آخته تصور می کند که جهان را دچار محنت شده است، نجات می دهد.
این همان نقطه کشش است که تمام مخاطبان را جذب می کند و وقتی سینما با ارائه تصویر با تأکید بر نقاط روشن ذهنی مخاطبان، سایر نقاط مبهم را نیز روشن و تصویر مورد نظر را بزرگتر جلوه می‌دهد و آن اسطوره منجی غربی یا انتظار در تفکر غربی در صهیونیزم مسیحی را به تماشاچی های میلیونی تزریق می کند.
مثلاً در فیلم «ماتریکس» منجی، هویت صهیونیزم مسیحی را دارد؛ یعنی تلفیق صهیونیزم را با مسیحیت دارد، چون « نئو» باز تولید مسیحیت و « زایان»‌همان صهیون است و در فیلم هایی مثل «آرماگدون»‌مخاطب به آرمان های یهودی نزدیک می شود و فیلم «روز استقلال » در حقیقت با یک نوع آخر الزمان کاملاً آمریکایی روبروست.
واقعیت این است که سینمای امروز بسیار ملهم از اندیشه های فلسفی است که نظریه های مطرح شده در جهان معاصر مثل «پایان تاریخ» و «برخورد تمدن ها» ‌الهام گرفته است و از این رو مسئله منجی بسیار کم رنگ و بحث فرجام تاریخ پررنگ شده است؛ در حالی که گرایش به این فیلم ها نیز افزایش یافته است و عجیب این که از ۲۲ فیلم برتری که از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ انتخاب شده اند، ۱۹ فیلم به نحوی به آخرالزمان ربط دارد. از جمله این فیلم ها فیلم «ارباب حلقه ها» ‌است. در این فیلم جنگ خیر و شر مطرح است. این فیلم قوی از یک کارگردان ونزوئلایی است و عجیب اینکه نحوه پرداخت جنگ خیر و شر در این فیلم همان رویکردی است که کارگردان «ترمیناتور ۲» یعنی « جیمز کامرون» دارد. نحوه جنگ خیر و شر، سلاح ها و انسان ها در این فیلم متعارف نیستند. تصاویر این فیلم شبیه همان مفهوم های انتظاری است که متون اسطوره ای و یا در متون مذهبی در جنگ آخرالزمان بیان شده است. در « ارباب حلقه ها» هم مسئله فرجام و هم نحوه پرداخت به آن فرجام به نحوی بیان جنگ آخرالزمان است؛ یعنی به شدت با آن جریان های اسطوره ای که پیرامون نبردهای خیر و شر داریم، مشابه است، این در حالی است که مفاهیم چندی در قالب واقعیت به خورد مخاطبان داده می شود که از جمله آنها مفاهیم پیچیده ماتریالیسم دینی است.^[۲۷۰]

مصاحب، غلامحسین، دایرهالمعارف فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۳٫
مطهری، مرتضی، نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر. تهران:‌ انتشارات صدرا، ۱۳۶۶٫
ـــــ، مجموعه آثار. تهران، انتشارات صدرا.
ـــــ، سر عقب ماندگی مسلمانان» در انسان وسرنوشت.
معلوف، امین، جنگهای صلیبی، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی.
مککونیکا، جمیز، اراسموس، ترجمه عبدالله کوثری. تهران:‌ انتشارات طرح نو، ۱۳۷۴٫
ملکیان، مصطفی، ایمان و تعقل، مجموعه تقریرات درس در مرکز تربیت مدرس قم. ۱۳۸۸چاپ نشده.
ـــــ، «یادداشتی بر اعلامیه نود و پنج مادهای لوتر» در مجله هفت آسمان، ش ۳۰، ص ۱۳٫
ملکیان، مصطفی، کلام تطبیقی، متن دستنویس و منتشرنشده.
مهدوی، اصغر و ایرج افشار، مجموعه اسناد و مدارک چاپ نشده درباره سیدجمال الدین مشهور به افغانی، تهران: ۱۳۴۲٫
مهدیزادگان، داود، اسلام و سنت وبری. قم: انتشارات طه، ۱۳۷۷٫
الموتر العالمی لبدیع الزمان سعید النورسی، مجموعه مقالات، چاپ اول ۱۹۹۶
موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت از حقوق طبیعی تا حقوق بشر. تهران: انتشارات کارنامه، ۱۳۸۱٫
مور، تامس، آرمانشهر (یوتوپیا)، ترجمه داریوش آشوری و نادر افشار نادری. تهران:‌ انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱٫
میلر، و. م.، تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین. تهران: انتشارات حیات
نائینی، محمد حسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، یا حکومت از نظر اسلام، به‌ ضمیمه مقدمه و پاصفحه و توضیحات به‌ قلم محمود طالقانی. تهران: شرکت سهامی انتشار، ‎۱۳۶۰.
ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: انتشارات آگاه،۱۳۶۲٫
نصری، عبدالله، رویارویی با تجدد. تهران: نشر علم، ۱۳۸۶٫
نوایی، عبدالحسین، ایران و جهان، ج ۳٫ تهران: مؤسسه نشر هما،۱۳۷۵٫
نور، فریش آ.، جماعت تبلیغ اندونزی، ترجمه روحالله اسلامی. نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در امور اهل سنت سیستان و بلوچستان، ۲۰۱۰٫
نیکفر، مقاله «ایمان و تکنیک» در سایت www.nilgon.org
نیکفر، محمدرضا، «لوتر و دین پیرایی مسیحی» در مجله مدرسه شماره ۴، مهر ۱۳۸۵٫
ـــــ، «مقایسه مسیحیت و اسلام» در اینترنت.
نهرو، جواهر لعل، نگاهی به تاریخ جهان، ترجمه محمود تفضلی. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۱٫
هابز، توماس، لویاتان، ترجمه حسین بشریه. تهران:‌ نشر نی، ۱۳۸۱
هانتینگتون، ساموئل پی.، «برخورد تمدنها» پاسخ آسیا به نظریه برخورد تمدنها (مجموعه مقالات)، ترجمه محمدصادق خرازی تهران: انتشارات خورشید آفرین،‌ ۱۳۸۴٫ (اصل نوشته هانتینگتون که بعدها در سال ۱۹۹۶ به کتاب فوق تبدیل شد، در این مجموعه ذکر شده است.)
ـــــ، برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی، ترجمه محمدعلی حمید رفیعی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۷۸٫
هرش، سیلویا، عقلانیت و تساهل در اسلام از دیدگاه لسینگ، ترجمه الهام حسینی بهشتی و فریده فرنودفر. قم: ‌دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۸۷٫
همان، ‌زندگی نامه علمی دانشمندان ایرانی.
وبر، ماکس، اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری، ترجمه عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ‎۱۳۷۳.
وحدت، فرزین، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقتخواه. تهران: انتشارات ققنوس، ۱۳۸۳٫
ولف، کری، دربارۀ مفهوم انجیلها. تهران: انتشارات فرهنگ، ۱۳۴۹٫
همیلتون، پیتر، شناخت و ساختار اجتماعی (درآمدی به مباحث جامعه شناسی شناخت)، ترجمه حسن شمسآوری. تهران: نشر مرکز، ۱۳۸۰٫
یاسپرس، کارل، آغاز و انجام تاریخ، ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۳٫
D, aubigne, Merle, History of the Reformation of the Sixteenth Century. Michigan, Baker Book House, 1846
Francisco, Adam, Martin Luther and Islam: A Study in Sixteenth-Century Polemics and Apologetics (The History of Christian-Muslim Relations).
*Hillerbrand, H., The Reformation: A Narrative History Related by Contemporary Observeres and Participants. New York: Harper & Row, 1964
*Lohse, Bernard, Martin Luther: An Introduction to His Life and His Work, Trasn. Robert Schultz. Edinburg: T& T Clark, 1987.
—, John Calvin’s Ideas.New York: Oxford University Press, 2010.
—, The Two Reformations: The Journey from the Last Days to the New World. Yale University Press, 2003 – ۲۰۰۳.
—,The Reformation: roots and ramifications.Continuum International Publishing Group, 2004
Bainton, H. Roland, The Age of the Reformation. Canada: Van Nostradam Company, 1956.
Klemm, David E. and William Schweiker, Religion and the Human Future: An Essay on Theological Humanism.Oxford: Wiley-Blackwell, 2008.
Norman, Richard, On Humanism. London: Routledge, 2004.
Barth, Karl, The Theology of john Calvin, translated by Geoffrey W. Braomiley. Eerdmans Co, 1995.
Barrentt, David (etl), (Eds), World Christian Encyclopedia. Oxford: Oxford Uninversity Press, 2001.
Borchert, Donald M., (Editor in Chief), Encyclopedia of Philosophy, Second Edition. Thomson Gale, 2006.
Calvin, John, The Institutes of the Christia Religion, Translated by Henry Beveridge, (pdf) available at: http://www.ccel.org/ccel/calvin/institutes.html