مفاهیم اساسی نظریه یادگیری اجتماعی:

راتر برای این که کارکرد شخصیت را شرح دهد، چهار مفهوم اساسی را معرفی کرد. توان رفتار، انتظار، ارزش تقویت، موقعیت روانی، این مفاهیم به صورت زیر به هم مربوط می شوند. وقوع توان رفتار در هر موقعیت به خصوص حاصل انتظار منجر شدن آن رفتار به تقویتی خاص در آن موقعیت و ارزش آن تقویت است. (راتر، 1975،ص 57).

 توان رفتار:

توان رفتار یعنی احتمال که در تمام رفتارهایی که می توانیم در یک موقعیت معین انتخاب کنیم و آنها را نشان دهیم. یک رفتار یا پاسخ خاص داده خواهد شد.

گزینش یک رفتار دیگر بر پایه برداشت ذهنی ما از موفقیت قرارداد بنابراین توان رفتار نه تنها تحت تاثیر موقعیت محرک قرار دارد. بلکه گزینش هشیار ما از این چهره های رفتاری موجود با در نظر گرفتن ادراک ذهنی ما از موقعیت نیز بر آن تاثیر دارند. دیدگاه راتر با دیدگاه اسکینر تفاوت دارد، در حالیکه اسکینر به رویدادهای پرداخت که به صورت عینی قابل مشاهده باشند. توصیف راتر هم اعمال آشکار و هم اعمال ناآشکار را در بر دارد. اعمال ناآشکار، فرآیندهای شناخی درونی ما هستند، که نمی تواند به طور مستقیم مشاهده شوند. برای راتر فرآیندهای شناختی، دلیل تراشی، سرکوب، در نظر گرفتن چاره ها و برنامه ریزی را شامل می گردد. یعنی متغیرهایی که رفتار گرایان اسکینری آنها را رفتار نمی دانند (سیدمحمدی، 1377، ص 491).

مفهوم توان رفتاری راتر، نسبی است. او می کوشند که احتمال وقوع یک رفتار خاص را در ارتباط با رفتارهای دیگر که مرد می تواند در آن موقعیت به نمایش بگذارد پیش بینی کند. توان رفتاری نه فقط تحت تاثیر آنچه در بیرون است (رویدادهای محرک یا موقعیت بیرونی) قرار می گیرند.

بلکه همچنین، به وسیله آنچه در درون است (انتخاب هشیار از میان شقوق رفتاری مختلف بر مبنای درک ما از موقعیت) تحت تاثیر واقع می شود(دوان شولتز 1377، ص 535).

 انتظار :

انتظار اشاره دارد به عقیده ما درباره اینکه اگر در یک موقعیت معین به ویژه خاصی رفتار کنیم: می توانیم پاداشی را که به دنبال آن خواهد آمد، پیش بینی نماییم. با این عقیده یا این انتظار را بر حسب احتمال وقوع صفر تا 100 در حد تقویت کننده تشکیل می دهیم. این درجه انتظار عمدتاً توسط دو عامل تعیین می شود.

2-2-2-3- تقویت گذشته و تعمیم

عامل اول: ماهیت تقویت گذشته برای رفتار کردن به شیوه خاص در آن موقعیت است آیا تقویت فقط یکبار رخ داد چند بار؟ آیا دیروز اتفاق افتاد یا یکسال قبل؟ به این طریق، تقویت قبلی بر انتظارات ما درباره تقویت آینده تاثیر می گذارد.

دومین عامل : این است که انتظار به درجه تعمیم از موقعیت های مشابه، ولی نوعین هم بستگی دارد باید از خودمان بپرسیم که آیا ترتیب های رفتار گذشته که تقویت به دنبال داشتند به موقعیت های دیگر موجود در زندگی ما مربوط هستند. انتظارهای تعمیم یافته به خصوص زمانیکه ما با موفقیت های جدید روبرو می شویم. اهمیت پیدا می کنند زیرا اگر قبلاً هرگز در آن موقعیت خود را بر پایه پاسخ های گذشته مان به رویدادهای مشابه قرار دهیم. (سیدمحمدی، 1377، ص 492).

 ارزش تقویت

اغلب مردم با فعالیت های مختلفی مواجه می شوند که مجبورند تا از میان آنها یکی را انتخاب کنند. معمولاً هر کدام از این فعالیت ها، نتایج متفاوتی دارند، بدین معنی که بر حسب پیامدشان دارای یک تقویت کننده متفاوتی هستند. این که فرد کدام یک از این فعالیت ها را انتخاب می کند، بستگی به این دارد که کدام یک از این تقویت کننده ها را ترجیح می دهد؛ معینی، به ارزش تقویت ذهنی خود بستگی دارد. همیشه ارزش هر تقویت در ارتباط با سایر تقویت کننده های قابل دسترسی است که دارای احتمالی برابر هستند، مشخص می شود.

ارزش تقویت به درج ترجیح یک تقویت به تقویت دیگر اطلاق می شود. ترجیح تقویت های مختلف از تجربه های ما در تداعی تقویتهای فعلی که انتظارات ما برای تقویت های آینده از آنها بر می خیزد مشق می شود.

Expectancy

Reinforcement Value

 درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد

استیون هیز با  تمرکز  جدی  روی مغایرت  در  داستان  زندگی  انسان ها ،داستان  رفتار درمانی  سنتی را دگرگون  ساخت . از این جهت است  که این  رویکرد، پسا اسکیزی  نامیده می شود،ACT  از هر  رویکرد  موج سومی،موج  سومی  تر است!

در این رویکرد با  مفاهیمی  کلیدی روبه رو  خواهیم  شد که خوب  است  همین  ابتدا مروری مجمل برآنها  داشته باشیم. تمام وقت،سروکار ما دز این رویکرد،با«انعطاف پذیری  روان شناختی» است . ما برای صرفه  جویی در انرژی روانی،همواره از راهکارهای  کهنه و قدیمی که به آنها   عادت  کرده ایم  استفاده می کنیم!هرچه  به  راهبردها،احساس ها، و تجارت  منسوخ  بیشتر بچسبیم،انعطاف پذیری روانی  خویش را بیشتر  از دست می دهیم.چه بسیار تجربه  کره ایم،زمان هایی که  برداشت ما به  کرات با  واقعیت  منطبق  می کنیم در حالی که اشتباه می کردیم،بر آن پافشاری  کرده ایم و حاضر  به برخورد   انعطاف  پذیر با شرایط  جدید نشده ایم.به  گفته  استیون هیز همه  ما به انعطاف  پذیری روان شناختی  بیشتری نیاز  داریم .  مفهوم کلیدی بعدی،«پذیرش» است .این مدل میان تحمل و پذیرش  تمایزقایل  می  شود . تحمل یا زجر  همراه است ودرخود، انفعال را مستتر  دارد،حال آنکه پذیرش،بادرد (به جای زجر)،همراه  است و انسان رااز پویش باز نمی دارد؛چه بسا  پویندگی را به دنبال دارد.تمام  رویکردهای  موج سوم این  گفته  جیکوبسیون را قبول دارند که «تغییر برادر پذیرش است،ولی  برادر  کوچکتر».ارجحیت ACT برسایررویکردها  در این  است که تغییر را جلایی  تازه بخسیده و از «تعهد / پای  بندی« به جای  تغییر  سخن می گوید. تعهد و پای بندی با «ارزش ها» عجین هستند و توجه به  ارزش ها،حلقه  مفقودی  در مان های روان  شناختی نوین  است . اگرچه درسایر درمان ها  از هدف   و حرکت  به  سوی آن،سخن می رود ولی  به  نقش  ارزش  ها در  پیمودن  مسیر زندگی،کمتر پرداخته  می شود.«پذیرش»  این  موضوع  که زندگی «ارزشمندانه» با «رنج»  همراه است،و حرکت  در مسیر  ارزش  ها  مستلزم  تعهد/پای  بندی  است،ونیز  اینکه واژه ها  جای   تجربه  کردن را  نمی  گیرد،بنیان راهبردها و نیز  فنون  مورد  استفاده در ACT  است.

پیش  گفتار

درمان  مبتنی بر  پذیرش  و پای  بندی (ACTکه به شکل یک  کلمه – یعنی"act"- تلفظ  می  شود) یکی از  درمان های رفتاری جدید است.این  درمان با ادغام  مداخلات  پذیرش ئ ذهن  آگاهی  در راهبرهای پای  بندی و تغییر،به  درمانجویان  برای  دستیابی به  زندگی پرنشاط،هدفمند، و با  معنا  کمک  می  کند . بر خلاف  رویکدهای  کلاسیک رفتار  درمانی شناختی،هدف  ACT تغییر  شکل یا  فراوانی افکار  و احساسات  آزاردهنده  نیست؛بلکه هدف اصلی  آن تقویت  انعطاف پذیری رواان شناختی  است . مراد از  انعطاف پذیری روان شناختی  توانایی  تماس با  لحظه  لحظه های زندگی  و تغییر با  تثبیت رفتار است،رفتاری  که به  مقتضای موقعیت،همسو با  ارزش های  فرد می باشد.به  بیانی  دیگر،به  افراد یاری  می  رساند  تا حتی با  وجود افکار،هیجانات، و احساسات ناخوشایند،زندگی  پاداش  بخش تری  داشته  باشند.

ACT چندین ویژگی  مجزا  ومشخص دارد.از  برجسته ترین  این  ویژگی  ها ارتباط  کامل با  یک نظریه و پژوهش درباره  ماهیت  زبان  و شناخت  انسان(معروف به«نظریه چارچوب ارتباطی« یا RFT) است.این  پیوند  با قواعد رفتاری  بنیادی،به  ایجاد  مدلی  منحصر به  فرد  و تجربی  از عملکرد  انسان  منجر شده است.

مدل مزبور  متشکل  از  شش فرایند  درمانی است؛فرآیندهایی  که ارتباط  تنگاتنگی با یکدیگر  دارند:پذیرش،ناهم آمیزی،تماس با لحظه  لحظه  های  زندگی،بارفتار  انگاشتن  خویشتن،روشن  سازی  ارزش ها، و عمل متعهدانه.

علاوه بر تعاریف فوق باید یادآور شد که حدنگاری یا همان کاداستر از یک سو مفهوم فنی دارد و از سوی دیگر مفهوم حقوقی. مفهوم حقوقی نیز از تعاریف محدود یا وسیع برخوردار است که در ذیل به آنها پرداخته می‌شود.

1. مفهوم فنی

منظور از مفهوم فنی نقشه کاداستر، در نظر گرفتن اطلاعات زمینی و جغرافیایی نقشه کاداستر می‌باشد. با این رویکرد نقشه کاداستر عبارت از اطلاعات هندسی و توصیفی ملک از قبیل موقعیت جغرافیایی ملک (جی پی اس)، حدود اربعه و حدود هندسی آن در مقیاس بزرگ نقشه ای، اعم از دیجیتال و تحریری، می‌باشد. ارائه مقیاس بزرگ از اطلاعات جغرافیایی و اطلاعات سرزمینی ضمن تضمین صحت و سرعت استفاده از نقشه‌های کاداستری باعث فراهم آوردن امکان بهره برداری‌های حقوقی (ازقبیل اخذ مالیات از اراضی و املاک)، اقتصادی و سیاسی را بوجود خواهد آورد. اطلاعات هندسی از یک فرایند نقشه‌ای و مکانی (جغرافیایی) با کمک علوم زمینی و علوم نقشه برداری بهره می‌برد که عملیات آن در ماده 13 آیین نامه اجرایی ماده 156 قانون ثبت چنین تشریح شده بود:

“عملیات کاداستر بطور خلاصه شامل عکسبرداری هوایی، تبدیل رقومی عکس‌ها و عملیات زمینی نقشه برداری و ویرایش و تکمیل زمینی، اضافه کردن اطلاعات زمینی، ترسیم نقشه، کنترل نهایی و راه اندازی سیستم بانک اطلاعات سرزمین است. “

اطلاعات توصیفی دارایی‌های غیر منقول نیز شامل مشخصات ملک، اطلاعات ملک، اطلاعات مالک، اطلاعات تحدید حدود، اطلاعات انتقالات و اطلاعات سند مالکیت می‌شود.

لازم به ذکر است که به دلیل غلبه رقومی (دیجیتالی) بودن ترسیم نقشه‌های کاداستری علاوه بر مشخصه‌ های هندسی، جغرافیایی و مکانی ملک، اطلاعات توصیفی ملک نیز، به صورت بهنگام و آنلاین، و توسط عملیات کامپیوتری به آن اضافه می‌شود. (مطابق ماده 5، 6 و7 قانون جامع کاداستر مصوب 1393) بنابراین وجه ممیزه این نوع نقشه‌های ملکی در قیاس با نقشه‌های سنتی و مشابه، دیجیتالی بودن و مقیاس بزرگ آن می‌باشد که باعث اعتماد به اطلاعات هندسی و توصیفی نقشه و سرعت انتقال اطلاعات است.

2. مفهوم حقوقی

همانگونه که بیان شد کاداستر یا حدنگار به لحاظ حقوقی عبارت از سیستمی که اطلاعات فنی و حقوقی داراییهای غیر منقول در آن نگهداری و مدیریت می‌شود. این نوع سیستم ملاک عمل تمامی نهادها و سازمان‌های قضایی و ثبتی می‌باشد.

از نقطه نظر حقوقی کاداستر به دنبال پاسخگویی به چهار سئوال اساسی راجع به اموال غیر منقول است. این سئوال‌ها عبارتند از:

چه کسی؟ اشاره به مالک یا قائم مقام او داشته و به شناسایی قانونی آنها توجه دارد.

چگونه؟ اشاره به شیوه انتقالات ملک و اسباب آن دارد.

کجا؟ اشاره به موقعیت جغرافیایی و حدود اربعه آن از طریق شماره‌های اصلی و فرعی ثبتی دارد.

چه مقدار؟ اشاره به کمیت و اندازه املاک دارد.

مفهوم حقوقی به لحاظ گستره تعریف “حدنگاری” به مفهوم مضیق و موسع تقسیم می‌شود:

1ـ2. مفهوم محدود کاداستر

مفهوم محدود کاداستر منصرف به “کاداستر ملکی” است که آنرا از سایر اموال کاداستر ازقبیل کاداستر مالی، کاداستر سیاسی، کاداستر زراعی، کاداستر صنعتی، و… متمایز می‌کند، این مفهوم از نقشه کاداستر در ماده یک آیین نامه مورد تصریح قرار گرفته است.

در تعریف ماده یک آیین نامه تکیه بر “املاک” به عنوان یکی از داراییهای غیر منقول می‌باشد اگرچه که در ادامه تعریف به برخی از آثار پیشگیرانه نقشه کاداستر در عرصه قضا نیز اشاره شده است. لذا مشاهده می‌شود که سایر تقسیمات نقشه کاداستر از قبیل کاداستر ارضی، کاداستر جنگلها، و… مورد توجه مقنن نبوده است، لکن این اشکال در قانون جامع کاداستر مصوب 12/11/1393 مرتفع گردیده است چنانکه ماده 3 قانون مذکور مقرر می‌دارد: “سازمان مکلف است ظرف مدت پنج سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون حدنگاری را به نحوی به انجام برساند که موقعیت و حدود کلیه املاک و اراضی داخل محدوده مرزهای جغرافیایی کشور اعم از دولتی و غیردولتی و همچنین موقعیت و حدود کلیه کوهها، مراتع،  جنگلها، دریاها، دریاچه ها، تالاب ها، اراضی مستحدث ساحلی، مسیل‌های دایر و متروکه و جزایر کشور، مشخص و تثبیت شود و امکان بهره برداری از نقشه‌ها و سایر اطلاعات توصیفی و ثبتی کلیه املاک و اراضی کشور، به صورت نقشه و اسناد مالکیت حدنگار در نظام جامع میسر گردد، به گونه‌ای که هیچ نقطه‌ای از کشور بدون نقشه و اسناد مالکیت حدنگار نباشد. “

. شایان ذکر است به موجب قانون جامع کاداستر مصوب 12/11/1393 ماده 156 قانون ثبت نسخ گردیده و به تبع آن آیین نامه اجرایی آن نیز کان لم یکن خواهد بود.

قانون جامع کاداستر، ماده 5

مفاهیم مشابه و مرتبط با کاداستر

از آنجایی که حقوق کاداستر از جمله زیر شاخه‌های حقوق ثبت بوده و موضوعی فرا رشته‌ای با جمع داده‌های مربوط به علوم زمینی و منابع طبیعی، علوم جغرافیا و زیست محیطی و نهایتا علم حقوق دارد، لذا بجاست تا برخی از مفاهیم مشابه و یا مرتبط با موضوع، به اختصار احصاء و توشیح گردند.

1. مفاهیم مشابه (زیرمجموعه)

مقصود از مفاهیم مشابه کلیه مفاهیم داخل در تعریف حقوقی کاداستر و نقشه کاداستر است. این مفاهیم مشتمل بر مفهوم “لایه‌های کاداستر"، “عملیات کاداستر” و “نقشه” است. در زیر به تبیین مفاهیم اخیر پرداخته خواهد شد.

1ـ1. نقشه

“نقشه عبارت است از تصویری اورتوگونال (اشعه تصویر موازی و قائم از منطقه ای) از زمین که به اندازه معینی کوچک شده (مقیاس) و بر یک سطح افقی نشان داده می‌شود”  بنابراین تعریف کاشف به عمل می‌آید که در نقشه علاوه بر انعکاس مختصات زمین ـ به لحاظ موقع و موضع ـ صفات غیر هندسی آن نیز (بنابه ماهیت و هدف از تهیه نقشه) قید می‌گردد.

ملاحظه می‌گردد که سیر تحول عینیت نقشه از مرحله آنالوگ سنتی (نقشه‌های کاغذی) تا نقشه‌های دیجیتالی، که مزیت چند لایه‌ای و چند بعدی را در آنها فراهم آورده است، قابل استناد است. نقشه کاداستر از نوع نقشه‌های غالبا دیجیتالی با مقیاس بزرگ می‌باشد، چه اینکه نقشه‌ها از نقطه نظر اندازه به سه قسم “مقیاس کوچک"، “مقیاس متوسط” و “مقیاس بزرگ” تقسیم می‌شوند و نقشه کاداستر از نوع اخیر می‌باشد.

نقشه‌ها انواع گوناگونی دارند که بنا به هدف و ماهیت شان به نقشه‌های نظامی، زمین شناسی، خاک شناسی، گیاه شناسی، آب شناسی، تاریخی، آماری، توریستی، شهری و… تقسیم می‌شوند. لکن نقشه‌های کاداستری جزو نقشه‌های پیشرفته از نقشه‌های ثبتی به شمار می‌روند.

2ـ1. لایه‌های کاداستر

مطابق ماده 3 آیین نامه اجرایی ماده 156 قانون ثبت ـ که برابر قانون جامع کاداستر منسوخ گردیده ـ به مجموعه اطلاعات حقوقی، هندسی و فنی نقشه‌های کاداستر، لایه‌های کاداستر گفته می ـ شود. لذا لایه‌های کاداستر در بردارنده هرگونه اطلاعات ناشی از نقشه‌های کاداستری می‌باشد.

3ـ1. عملیات کاداستر

عملیات کاداستر مشعر بر عملیات فنی و نقشه برداری از املاک و داراییهای غیر منقول است، مراحل عملیات فنی به قرار زیر می‌باشد.

ـ ایجاد شبکه نقاط نقشه برداری

ـ عکسبرداری هوایی

ـ عملیات اندازه گیری

ـ نقاط کنترل زمینی

ـ تبدیل عکس به نقشه و تهیه نقشه فتوگرامتری

ـ تهیه نقشه زمینی و عملیات تکمیل زمینی

ـ استخراج اطلاعات ماهیتی و حقوقی املاک

ـ ورود اطلاعات مزبور به کامپیوتر

ـ پلاک گذاری ثبتی

ـ ایجاد لایه عرصه و نهایتا تهیه نقشه کاداستر

پورکمال، محمد، پیشین، ص38 به بعد

مفاهیم مرتبط

شماری از مفاهیم که در ارتباط با نقشه کاداستر و مرتبط با حقوق کاداستر می‌باشند. از جمله این مفاهیم را می‌توان عبارات “زمین"، “قطعه زمین"، “سیستم اطلاعات زمین” و ” سیستم اطلاعات جغرافیایی” در نظر گرفت.

1ـ2. زمین

ناحیه‌ای از سطح کره زمین به همراه آب، خاک، سخره ها، معادن، هیدروکربن‌ها و هوای بالای آن گفته می‌شود که در معنای آن معادل کلمه انگلیسی Earth است و در معنای محدودتر معادل کلمه Land می‌باشد، فارق از تعریف فوق که رویکرد جغرافیایی و طبیعی دارد، زمین، به لحاظ حقوقی، عبارت است از قسمتی از داراییهای غیر منقول که بدان عرصه نیز اطلاق گردیده و از منظر نوع کاربری به کاربری تجاری، زراعی، مسکونی، اداری، تقسیم شده و از منظر تقسیمات جغرافیای سیاسی به زمین شهری و روستایی و از جهت نوع مالکیت به زمین عموم، دولتی و خصوصی تقسیم می‌شود. زمین از نقطه نظر علوم و شهرسازی نیز ممکن است به منطقه، ناحیه، بلوک و محدوده نیز تقسیم گردد.

2ـ2. قطعه زمین

قطعه زمین از نقطه نظر حقوقی سهم معین و پیوسته‌ای از سطح زمین است که در آن حقوق ملکی و علاقه واحد و یکپارچه وجود داشته باشد. مرز بین قطعات در روی زمین به وسیله تعاریف توصیفی و عملیات نقشه برداری معین می‌شود، برای کاداستر، قطعه زمین به عنوان یک واحد فضایی مبنا و پایه شناخته شده است. بنابراین قطعه زمین کاداستری ناحیه‌ای از زمین است که هویت کاملا مجزایش توسط حد قانونی، پرداخت مالیات و یا کاربرد آن تعریف می‌شود.

3ـ2. سیستم اطلاعات جغرافیایی

سیستم اطلاعات جغرافیایی به مجموعه اطلاعات در بردارنده جغرافیای عمومی، سیاسی، اقتصادی، طبیعی (زمینی) و فرهنگی گویند. چنین سیستم اطلاعاتی با ارائه اطلاعات پایه‌ای به افراد، تجار، سیاسیون و غیره، باعث تسهیل در برنامه ریزی و کارآمدی آن می‌شود. پرواضح است که سیستم اطلاعات جغرافیایی عام‌تر از سیستم اطلاعات زمین است.

4ـ2. سیستم اطلاعات زمینی

سیستم اطلاعات زمینی نوعی بانک داده‌های مکانی به حساب می‌آید. در ماده 3 از آیین نامه مسبوق الذکر هدف از ذخیره لایه‌های کاداستر را شکل گیری بانک اطلاعات سرزمینی بیان نموده است. سیستم اطلاعات زمینی در فدراسیون بین المللی نقشه برداری به صورت زیر تعریف شده است: “سیستم اطلاعات زمینی ابزاری است برای تصمیم گیری‌های قانونی، مدیریتی و اقتصادی و کمکی است برای برنامه ریزی و توسعه که از یک سو شامل پایگاه داده‌های حاوی اطلاعات فیزیکی ـ فضایی زمین ـ مرجع برای یک ناحیه مشخص و تعریف شده است و از سوی دیگر تکنیک‌های جمع آوری، به هنگام سازی، پردازش و توزیع قانونمند داده‌ها را در برمیگیرد. ” مبنای سیستم اطلاعات زمین وجود یک سیستم همگن مرجع فضایی است که کار ارتباط داده‌ها را درون سیستم با دیگر داده‌های مربوط به زمین آسانتر می‌کند. درواقع، به کمک سیستم اطلاعات زمینی می‌توان به مدیریت زمین پرداخت. اینکه چه شخص یا نهادی صلاحیت تصمیم گیری و برنامه ریزی دارد؟ اینکه نوع کاربری و حدود بهره برداری از زمین به چه شکلی باشد؟ اینکه تغییرات اولیه و ثانویه چگونه بوده و مالک یا مالکین در طول زمان چه شخص یا اشخاصی بوده اند؟ و بسیاری از الگوهای مدیریتی و عمرانی دیگر در گرو الگوی سیستم اطلاعات زمین است.  از جمله مزیت‌های کاداستر ثبتی به وجود آوردن سیستم اطلاعات زمین است که آن نیز به نوبه خود موجب انضباط در زمین داری کشوری می‌شود.

رجبی فر، عباس، “مدیریت زمین و کاداستر"، فصل نامه شهرنگار، 1387، ص32