و سپس با معرفی الگوهای موفق نظام پارلمانی که احزاب در آنها نقش کلیدی و اساسی را بازی می کنند وارد در جزئیات نقش احزاب در یک نظام پارلمانی تمام عیار شد. بدیهی است نقشی که احزاب سیاسی در نظامهای پارلمانی برعهده دارند، بستگی به عواملی از قبیل نظام قانون اساسی، چینش قدرت و اختیارات و نیز شکل و نوع حکومت و روند تاریخی ملتها و کشورهایی دارد که دارای این نوع نظام می باشند و نمی توان در همه این کشورها از احزاب، انتظار کارویژه ها و کارکردهای مشترکی را داشت. در کشور انگلستان که دارای نظام پارلمانی است، ایجاد چنین رژیم سیاسی ای، حاصل تقسیم قدرت بین پادشاه و ملت و جنبش مشروطیت در این کشور بوده است که این روند در مسیری مسالمت آمیز و بدون کمترین هزینه و خونریزی اتفاق افتاد. نقش مهم و اساسی گروه های سیاسی و پارلمانی در این تحولات نباید نادیده گرفته شود. شاید اگر این گروه های سیاسی که بعدها در قالب احزاب منظم و منضبط سازماندهی شدند،نبود، انگلستان هیچ گاه صاحب چنین نظام موفق و کارآمد پارلمانی نبود. در حال حاضر این کشور به الگوی تمام عیار نظامهای پارلمانی دنیا تبدیل شده است.
کلید واژگان فارسی : حزب، نظام پارلمانی، حزب اکثریت، حزب اقلیت(اپوزیسیون)، ائتلاف.
فهرست مطالب
بیان مسأله. ش
اهمیت و ضرورت پژوهش. ص
پیشینه پژوهش. ص
پرسش های پژوهش. ص
پرسش اصلی. ص
پرسش های فرعی. ص
فرضیات اصلی پژوهش. ض
فرضیات فرعی پژوهش. ض
روش تحقیق. ض
اهداف پژوهش. ض
ساختار پژوهش. ط
فصل اول. 1
تعاریف و کلیات. 1
مبحث نخست- تعریف حزب. 2
گفتار نخست- تعاریف گوناگون از حزب. 2
گفتار دوم- ویژگیهای حزب و تفاوت آن با دیگر گروه های اجتماعی 4
گفتار سوم- منشأ شکل گیری احزاب. 8
الف- منشأ انتخاباتی و پارلمانی احزاب. 9
ب- منشأ بیرونی احزاب. 10
مبحث دوم-نظام پارلمانی. 12
گفتار نخست- پیشینه نظام پارلمانی. 12
گفتار دوم- ویژگی های نظام پارلمانی. 15
الف- قوه مجریه دورکنی و جدایی نهاد اجرایی از ریاست کشور. 15
ب- همکاری دولت و پارلمان. 16
ج- مسئولیت سیاسی دولت در برابر مجلس. 16
د- حق انحلال مجلس توسط دولت. 17
گفتار سوم- انواع نظام پارلمانی. 20
الف- مشروطه سلطنتی. 20
ب- جمهوری پارلمانی. 20
گفتار چهارم- رواج نظام پارلمانی در اروپا. 21
فصل دوم:وظایف و عملکرد احزاب سیاسی خارج از عرصه. 23
حکومت و پارلمان. 23
مبحث نخست- احزاب و انتخابات. 24
گفتار نخست- نقش و کارکرد انتخاباتی احزاب. 27
الف- شکل دهی به افکار عمومی. 27
ب- گزینش نامزدها و داوطلبان انتخاباتی. 29
ج- نقش احزاب در ایجاد ارتباط بین رأی دهندگان و نمایندگان مجلس و تنظیم امور پارلمانی نمایندگان. 32
د- نظارت برانتخابات. 33
مبحث دوم- وظایف و عملکردهای غیر انتخاباتی یا کارکردهای آشکار احزاب 38
گفتار نخست- جامعه پذیری سیاسی. 38
گفتار دوم- بکارگیری و استخدام سیاسی. 39
گفتار سوم- آموزش سیاسی به مردم و هواداران. 41
گفتار چهارم- تجمیع منافع. 43
گفتار پنجم- حفظ ثبات سیاسی. 45
گفتار ششم- نقش احزاب در تقویت و تثبیت دموکراسی. 47
گفتار هفتم- وضعیت حقوقی احزاب و محدودیتهای وارد بر نقش احزاب سیاسی 49
فصل سوم جایگاه و عملکرد احزاب درنظامهای پارلمانی. 52
مبحث نخست-عوامل مؤثر برون حزبی در نظام پارلمانی. 53
گفتار نخست ـ نقش لابی ها و گروه های ذینفع در پارلمان. 53
الف ـ تأثیر لابی گری گروه های ذینفع بر نمایندگان پارلمان. 53
ب ـ طرق انتخاب نماینده برای لابی کردن. 54
ج ـ نحوه عملکرد و نقش لابی کنندگان در تصویب قوانین. 54
د ـ موانع موجود در لابی کردن. 55
مبحث دوم ـ نقش و کارکردهای احزاب در مجلس. 57
گفتار نخست ـ نقش و فعالیت احزاب در راستای قانونگذاری. 57
الف- نقش احزاب در تشکیل گروه های پارلمانی. 58
ب- نقش احزاب در تعیین دستور جلسه مجلس. 61
ج- نقش احزاب در ارائه و تصویب طرحها و لوایح. 63
د- نقش احزاب در تقسیم وقت سخنرانی نمایندگان. 66
ه- نقش احزاب در کمیسیون های تقنینی. 70
مبحث سوم ـ کارکردهای نظارتی احزاب در مجلس. 71
گفتار نخست – تذکر. 71
گفتار دوم – سؤال. 73
الف ـ انواع سؤال. 74
1 – سؤال شفاهی. 74
2- سؤال کتبی. 75
3- سؤال از نخست وزیر و وزرای کابینه. 76
ب ـ ساز و کار طرح سؤال. 78
گفتار سوم– نظارت از طریق کمیسیون های نظارتی. 80
الف ـ کمیسیون تحقیق و تفحص. 81
ب- نقش اقلیت در کمیسیون تحقیق و تفحص. 82
ج ـ کمیسیون نظارت وزارتی. 83
گفتار چهارم – استیضاح یا سانسور دولت. 85
مبحث چهارم – نقش و کارکردهای احزاب در رابطه با قوه مجریه. 91
گفتار نخست-نقش احزاب در تشکیل دولت(انتخاب مقامات قوه مجریه) 91
الف – نقش احزاب در انتخاب رئیس کشور. 92
1-رئیس کشور در نظام پارلمانی مشروطه سلطنتی. 92
2-انتخاب رئیس جمهور در نظام جمهوری پارلمانی. 92
ب – انتخاب نخست وزیر. 94
ج- انتخاب وزیران. 97
گفتار دوم – دولتهای ائتلافی و نحوه تقسیم قدرت در دولت. 99
الف- تعریف ائتلاف. 99
ب- انواع ائتلاف. 100
1- ائتلاف اجرایی. 100
2- ائتلاف حزبی. 100
3- ائتلاف پارلمانی. 101
4- ائتلاف حکومتی. 101
ج ـ عوامل ائتلاف. 101
د – پیمان ائتلاف. 102
الف ـ دولتهای ائتلافی باثبات و نقش احزاب. 106
ب – دولتهای ائتلافی بی ثبات و نقش احزاب. 110
گفتار چهارم-نقش احزاب در نظارت بر حکومت. 113
الف- نقش احزاب در مهار قدرت دولت. 114
1- نقش احزاب اقلیت (اپوزیسیون) در مهار قدرت دولت. 114
2- نظارت بر عملکرد دولت. 116
ب- انتقاد از حزب حاکم یا حکومت. 119
نتیجه گیری. 120
فهرست منابع. 123
الف- کتابها. 123
