حضود در جلسات نهاد های مدنی و گروه های اجتماعی

 

مشارکت غیر رسمی

خرد

هر گونه همکاری داوطلبانه
(مراسم های مذهبی، کمک به دوستان و همسایگان و…)

 

شبکه روابط

روابط اجتماعی- انجمنی

میانه

عضویت در نهاد های مدنی و گروه های اجتماعی
حضور در برنامه های نهاد های مدنی

 

روابط و پیوند های بین فردی

خرد

تعداد دوستان و چگونگی روابط میان افراد

 

 

 

 

 

•  

 

 

 

 

 

•  

 

•  

 

 

 

 

 

 

• تاریخچه سرمایه اجتماعی

 

 

اصطلاح سرمایه اجتماعی قبل از سال ۱۹۱۶ در مقاله ای توسط هانی فان^[۳۳] از دانشگاه ویرجینیای غربی مطرح شده است اما نخستین بار در اثر کلاسیک جین جاکوب ^[۳۴] "مرگ و زندگی شهر های بزرگ امریکا ” (۱۹۱۶) به کار رفته ، که در آن او توضیح داده بود که شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده حومه ی قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند و در ارتباط با حفظ نظافت، جلوگیری از جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با نهاد های رسمی مانند نیرو های حفاظتی پلیس و نیرو های انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می دهند ( الوانی و شیروانی ، ۱۳۸۲، ۱۶). گلن لوری^[۳۵] اقتصاد دان نیز همچون ایوان لایت^[۳۶] جامعه شناس در دهه ۱۹۷۰ برای توصیف مشکل اقتصادی درون شهری به کار برد. در دهه ۱۹۸۰، این اصطلاح توسط جیمز کلمن جامعه شناس در معنای وسیع تری مورد استقبال قرار گرفت و رابرت پوتنام دانشمند علوم سیاسی، نفر بعدی بود که بحث قوی را در مورد سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی هم در ایتالیا و هم در ایالت متحده آغاز کرد ( فوکویاما، ۱۳۷۹ ،۱۰) .

به هر حال کاربرد این مفهوم به تدریج از دهه ۱۹۹۰ به این سو در پایان نامه ها و مقالات دانشگاهی به ویژه در رشته های جامعه شناسی، اقتصاد، سیاست و آموزش با کارهای افرادی چون جیمز کلمن، پیر بوردیو، رابرت پوتنام و فرانسیس فوکویاما افزایش یافته است (وال^[۳۷] ، ۱۹۹۸، ۲۵۹ ، به نقل از محمود زاده ، ۱۳۹۰ ).
۲-۲-۲- ماهیت سرمایه اجتماعی
به بیان جیمز کلمن (۱۹۹۰) ، سرمایه فیزیکی کاملاً ملموس است و به صورت مادی و قابل مشاهده تجسم یافته است در حالیکه سرمایه انسانی ناملموس است و در مهارت ها و دانشی که فردی کسب می کند تجسم می یابد، سرمایه اجتماعی حتی کمتر از این محسوس است، زیرا در روابط میان افراد تجسم می یابد. “سرمایه انسانی در نقاط تقاطع و سرمایه اجتماعی در روابط میان افراد شکل می گیرد “ ( کلمن، ۱۳۸۶، ۳۶۳و ۳۶۵ ).

شکل شماره ۲-۲ مدل ارتباطی کلمن
جوهر سرمایه اجتماعی منابع انباشت شده متعلق به افراد در مجموعه های متنوع اجتماعی است. ماهیت سرمایه اجتماعی به مثابه یک مجموعه یا کل پیچیده، متشکل از عوامل متعدد گوناگون در مقیاس های متفاوت، با اتکا و وابستگی ذاتی و جدایی ناپذیر و دارای کنش متقابل با یکدیگر است که نمی توان یکی از عوامل را حذف کرد (شریفیان و سید آبادی، ۱۳۸۵، ش ۲۳). سایر ویژگی های سرمایه اجتماعی بر پایه تحلیل کلمن عبارت است از:

 

 

• سرمایه اجتماعی منبعی است که براساس آن می توان بر روی منابع دیگر، سرمایه گذاری کرد امید بازگشت سرمایه بیشتری را هم داشت.

 

 

 

• سرمایه اجتماعی تصاحب شدنی و تا حدودی تبدیل پذیر است و می توان آن را برای سایر کاربردها مورد استفاده قرار دارد.

 

 

 

• برعکس سرمایه مالی و مانند سرمایه فیزیکی و انسانی، برای آن که قدرت تولید خود را حفظ کند نیازمند نگهداری است . در این سرمایه شخص برای استفاده از سرمایه اجتماعی نیازمند مشارکت طرف های متعددی است.

 

 

 

• مانند سرمایه انسانی و برعکس سرمایه فیزیکی، فاقد نرخ استهلاک قابل پیش بینی است زیرا روابط متقابل افراد در صورت استفاده بیشتر محکمتر می گردند نه فرسوده!

 

 

 

• انگستروم، جایگاه یک کنشگر در رابطه با سایر کنشگران معنادار می شود. بنابراین سرمایه اجتماعی کالایی عمومی است نه ملک شخصی.

 

 

به عقیده پوتنام (۱۹۹۳، ۱۶۹) سرمایه اجتماعی نیز مانند سایر فرم های سرمایه، تولید کننده است و امکان دستیابی به اهداف مشخصی که در فقدان سرمایه اجتماعی، قابل دستیابی نیستند را فراهم می کند. با توجه به ویژگی سرمایه به طور مرسوم، افرادی که دارای میزانی از سرمایه اجتماعی هستند، تمایل به افزایش و انباشت بیشتر آن دارند.
شکل شماره ۳-۲ ارتباطات کنشگر فردی، کنشگر جمعی، شبکه اجتماعی و جامعه را به صورت انتزاعی نشان می دهد. و تصویر واضح تری در خصوص سرمایه اجتماعی و ماهیت آن ارائه می کند.

فاطِرُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً وَ مِنَ الْأَنْعامِ أَزْواجاً^[۱۲۱۸]… ۶۷، ۸۲
وَ لَوْ لا کَلِمَهٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى، لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ^[۱۲۱۹] ۷۶
قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى^[۱۲۲۰] ۱۳۲، ۲۰۷
سوره زخرف
وَ الَّذی خَلَقَ الْأَزْواجَ کُلَّها وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الْفُلْکِ وَ الْأَنْعامِ ما تَرْکَبُونَ ^[۱۲۲۱] ۱۶۶
سُبْحانَ رَبِّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ^[۱۲۲۲] ۸۳
فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطاعُوه^[۱۲۲۳] ۱۹۱
سوره جاثیه
إِنَّ رَبَّکَ یَقْضی‏ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ فیما کانُوا فیهِ یَخْتَلِفُونَ^[۱۲۲۴] ۴۲
وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ لِتُجْزى‏ کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ^[۱۲۲۵] ۴۲
قُلِ اللَّهُ یُحْییکُمْ ثُمَّ یُمیتُکُمْ ثُمَّ یَجْمَعُکُمْ إِلى‏ یَوْمِ الْقِیامَهِ لا رَیْبَ فیهِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ^[۱۲۲۶] ۴۲
وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَهُ یَوْمَئِذٍ یَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ^[۱۲۲۷] ۴۲
هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ^[۱۲۲۸] ۴۳
هذا بَصائِرُ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ رَحْمَهٌ لِقَوْمٍ یُوقِنُون^[۱۲۲۹] ۱۳۷
سوره احقاف
قالُوا یا قَوْمَنا إِنَّا سَمِعْنا کِتاباً أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسى‏ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدی إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى‏ طَریقٍ مُسْتَقیمٍ^[۱۲۳۰] ۱۲۱
سوره فتح
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُم^[۱۲۳۱] ۹۹، ۱۰۱،۱۶۸،۱۷۰،۱۷۲
سوره حجرات
یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسْلامَکُمْ بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَداکُمْ لِلْإیمانِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ ^[۱۲۳۲] ۷۰
وَ اعْلَمُوا أَنَّ فیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطیعُکُمْ فی‏ کَثیرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإیمانَ…^[۱۲۳۳] ۱۱۹
سوره ق
لَقَدْ کُنْتَ فی‏ غَفْلَهٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدیدٌ^[۱۲۳۴] ۲۲۱
سوره نجم
فَأَوْحى‏ إِلى‏ عَبْدِهِ ما أَوْحى^[۱۲۳۵] ۹۹
ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوى^[۱۲۳۶]‏ ۱۲۱
سوره الرحمن
وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمیزانَ^[۱۲۳۷] ۹۴
سوره حدید
وَ مَغْفِرَهٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاهُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ^[۱۲۳۸] ۱۲۶
لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ^[۱۲۳۹] ۱۴۹
سوره مجادله
کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلی‏ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ ^[۱۲۴۰] ۹۳ سوره حشر
وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَ لا رِکابٍ …^[۱۲۴۱] ۱۱
ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ کَیْ لا یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ وَ ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ…^[۱۲۴۲] ۱۱، ۱۳۴
هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى^[۱۲۴۳] ۹۱
سوره صف
وَ إِذْ قالَ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ یا بَنی‏ إِسْرائیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیَّ…^[۱۲۴۴] ۱۰۱، ۱۰۴
یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ^[۱۲۴۵] ۲۰۰
سوره جمعه
هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی‏ ضَلالٍ مُبینٍ^[۱۲۴۶] ۱۰۹
سوره منافقون
وَ لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ ^[۱۲۴۷] ۹۲
سوره تغابن
… فَقالُوا أَ بَشَرٌ یَهْدُونَنا فَکَفَرُوا وَ تَوَلَّوْا وَ اسْتَغْنَى اللَّهُ وَ اللَّهُ غَنِیٌّ حَمیدٌ^[۱۲۴۸] ۸۷
خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَ صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ ^[۱۲۴۹]… ۹۱
سوره طلاق
أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عِلْماً^[۱۲۵۰] ۱۰۷
وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً^[۱۲۵۱] ۲۵۴
وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِب^[۱۲۵۲] ۲۵۴
سوره تحریم

 

 

نمودار مربوط به هر پارامتر نیز در شکل(۴-۸) ارائه شده است. همانطور که از این شکل مشخص است، بهترین مقادیر برای پارامترهای ، و به ترتیب برابر با ۰.۹، ۰.۰۱ و ۰.۰۰۰۰۱ خواهند بود.

شکل ۱۲ شکل ۴-۸. نمودار برای پارامترهای الگوریتم تبرید شبیه­سازی شده با رویکرد ابری.
۴-۶. ارزیابی عملکرد الگوریتم­ها
پیش­تر در بخش(۴-۴) اشاره شد که به دلیل ماهیت مسئله مورد بحث هیچ­یک از پژوهش­های موجود در ادبیات تحقیق قابل مقایسه با پژوهش پیش رو نیستند. از این رو، پس از تولید مسائل تصادفی در بخش(۴-۴)، عملکرد الگوریتم­های ارائه شده در این بخش مورد سنجش قرار خوهند گرفت.
به منظور مقایسه عملکرد دو الگوریتم ارائه شده از رویکرد موجود در تحقیقی که توسط آقای رمضانی و همکاران [۴۳] ارائه شده بود استفاده شده است. این رویکرد به صورت زیر عمل می­ کند: ابتدا با انجام آزمایشاتی زمان­ حل این الگوریتم­ها با هم مقایسه شد. براساس این مقایسه، الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی در تمام موارد زمان حل بیش­تری داشت که البته به دلیل ماهیت جمعیت محور بودن آن قابل حدس بود. پس از آن تمام مسائل به کمک الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی حل شده و زمان حل آنها ثبت شد و در مرحله بعد تمام مسائل آزمایشی در زمان حل آنها به وسیله الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی، این­بار توسط الگوریتم تبرید شبیه­سازی شده با رویکرد ابری حل گردید. از آنجا که زمان حل الگوریتم تبرید شبیه­سازی شده با رویکرد ابری کمتر از زمانی است که به عنوان شرط توقف آن مدنظر قرار گرفته است، این شرط لطمه­ای به همگرایی الگوریتم نخواهد زد.
لازم به ذکر است که به منظور کاهش تاثیر ماهیت تصادفی الگوریتم­های ارائه شده، هر مسئله موجود در جدول(۴-۲) پنج مرتبه توسط هریک از الگوریتم­ها حل شده است و به ازای هر بار حل مقدار درصد نسبی انحراف^[۱۳۱] مطابق رابطه(۴-۸) محاسبه می­گردد.

 

(۴-۸)

 

 

 

در این عبارت مقدار تابع هدف بدست آمده توسط الگوریتم را نشان می­دهد و بهترین جوابی است که برای آن مسئله بدست آمده است.
جهت مقایسه عملکرد الگوریتم­ها متوسط مقادیر درصد نسبی خطاها^[۱۳۲] () توسط رابطه(۴-۹) محاسبه می­گردد.

 

(۴-۹)

 

 

 

نتایج مقایسه الگوریتم­ها در جدول(۴-۶) و شکل(۴-۹) آمده است.
جدول ۱۶ جدول ۴-۶. نتایج الگوریتم­های سیستم ایمنی مصنوعی و تبرید شبیه­سازی شده با رویکرد ابری.

 

Time spent

 

CSA

 

AIS

 

مسئله

 

۷۵۷.۰۸۱۵۸۲۸

۱۱۶

۷۳.۷۷۷۷۷۷۷۸

۸۱

۱۵۲.۱۹۷۵۳۰۹

۸۱

۱

 

۸۳۶.۰۶۸۷۷۷۸

۱۹۵

۳۵.۲۷۵۱۶۷۷۹

۷/۳۹

 

۳۰۳۸۳

 

۹/۷۶%

 

۸۸۲

 

۵/۷۹

 

 

 

OECD

 

۲۷

 

۲۱۱۸۵

 

۵/۷%

 

۵/۸۵

 

۱/۱۱

 

 

 

NON-OPEC

 

۴/۴۶

 

۳۵۹۱۷

 

۶/۱۵%

 

۸/۱۷۸

 

۶/۱۳

 

 

 

FSU

 

۹/۱۳

 

۱۰۴۷۷

 

۶/۷%

 

۹/۸۶

 

۷/۲۲

 

 

 

Source : BP statiscal Review of world energy . 2004
آژانس بین المللی انرژی برآورد نموده است که ظرفیت تولید کشورهای عضو اوپک و علی الخصوص منطقه خاورمیانه و حوزه خلیج فارس از ۴/۲۲ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۱ به ۵/۲۴ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۵ و ۳۳ میلیون بشکه در سال ۲۰۲۰ و ۲/۴۵ میلیون بشکه در سال ۲۰۲۵ برسد .
بدین ترتیب بر اساس تخمین های بعمل آمده ، تولید کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس بعنوان بزرگترین تولید کنندگان خاورمیانه ظرف مدت بیست و پنج سال باید به دو برابر افزایش پیدا کند و این بدین معناست که بخش اعظم رشد تقاضا برای مصرف آینده نفت باید از بازار خاورمیانه تامین شود . بر اساس آمار از مجموع ۴۵ میلیون بشکه افزایش تقاضا تا سال ۲۰۳۰ ، خاورمیانه باید ۴/۳۰ میلیون بشکه یعنی ۵/۶۷% از رشد تقاضا در این سالها را تامین نماید .

ادامه روند مصرف نفت در جهان حاکی از افزایش وابستگی جهان به نفت خاورمیانه است و هر چند بعضی از کارشناسان صنعت نفت اعتقاد دارند که انتظار از خاورمیانه برای افزایش سریع تولید نفت ، خارج از حد توان آن است و این منطقه با سرعتی به مراتب کمتر ، قادر خواهد بود ظرفیت تولید نفت را افزایش دهد و در این موضوع ، مشکلات داخلی کشورهای نفت خیز منطقه ، محدودیت جذب سرمایه های خارجی در بخش نفت ، بی ثباتی و نا آرامی منطقه تروریسم و افراط گرایی ، در گیریهای قومی و مذهبی و اعمال تحریمهای سیاسی ، مالی و اقتصادی آمریکا بر علیه بعضی از کشورهای منطقه ، از جمله عواملی هستند که افزایش سریع تولید نفت این منطقه را با چالش جدی روبرو و در هاله ای از ابهام قرار می دهند .تلاش ناموفق تعدادی از کشورهای منطقه خاورمیانه و حوزه خلیج فارس و عراق در سالهای اخیر برای افزایش تولید نیز از همین امر حکایت دارد.
امروزه پیش بینی های مطرح شده در باره رشد تقاضا و عرضه ، بویژه تولید مناطق نفت خیز از قطعیت کامل برخوردار نیست ، زیرا بطور مثال همانگونه که در خصوص مسائل جانبی مطرح شده در خلیج فارس و عراق بدان اشاره شد موانع مهمی در ثبات تولید و عرضه می باشند که تحقق پیش بینی های مطرح شده را با تردید جدی مواجه می نماید .
۶-۲ ) اهمیت نفت و جایگاه آن در تامین انرژی جهان
شاید به جرات بتوان اذعان کرد که مهمترین ویژگی خاورمیانه و کشورهای حوزه خلیج فارس و عراق در وجود منابع غنی نفت و انرژی در این منطقه است . تاثیر نفت خاورمیانه در صدور انرژی جهان غیر قابل انکار است ، زیرا منابع عظیمی از نفت و گاز در این محدوده جغرافیایی قرار دارد و با تشکیل کشورهای مستقل مشترک المنافع ، این منطقه از اهمیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی بسیار بالایی بر خوردار گردیده است و بواسطه نیاز غیر قابل انکار کشورهای صنعتی و آمریکا به این کالای اقتصادی ، این اهمیت تشدید گردیده است . ایالات متحده آمریکا برای تامین انرژی و گردش کار صنعت و اقتصاد خود ملزم است که واردات انرژی و نفت را با پرداخت بهای جهانی نفت از این منطقه به انجام برساند . اقتصاد کشورهای صنعتی و علی الخصوص آمریکا بیشتر از آنکه به واردات انرژی از خاورمیانه و خلیج فارس وابسته باشد ، به سلامت اقتصاد جهانی و پایداری و ثبات آن وابسته است در نتیجه این کشورها با کنترل بازار انرژی در حقیقت بازارهای مصرف را نیز تحت کنترل خود در خواهند آورد .
یکی از مهمترین ویژگی های مشترک ژئوپلیتیکی کشورهای نفت خیز خاورمیانه ، عدم اتکای کامل آنها به تفکرات انسانی ملت هایشان است و این وابستگی شدید آنها به درآمدهای نفتی که از فروش نفت حاصل میگردد را مضاعف می نماید . در بین کشورهای صاحب منابع غنی نفت در خلیج فارس و خاورمیانه کشور عراق ، یکی از پر مساله ترین و پر تشنج ترین کشور و دارای حکومتی سرکوب گر بود ، همانگونه که در کنفرانسی در سال ۱۹۹۹ در واشنگتن دی سی بر موقعیت استراتژیک عراق به دلیلی دسترسی به منابع عظیم نفت ، تاکید گردیده بود ، عدم درک رهبری عراق از واژه امنیت از یک سو و تکیه بر ایدئولوژی حزب بعث از سوی دیگر این کشور را در یک موضع آفندی قرار داد که همواره امنیت خلیج فارس را تهدید می کرد و همین امر در نهایت منجر به نا آرامی و بی ثباتی در عرضه نفت در حوزه خلیج فارس گردید . تفکرات رژیم حاکم بر عراق و جنگ افروزی در منطقه و حادثه ۱۱ سپتامبر ، بهانه مناسبی برای آمریکا فراهم آورد تا در جهت نیل به اهداف استراتژیک خود و تامین امنیت انرژی حضور گسترده در عراق و خلیج فارس داشته باشد رویدادهای سال های ۱۹۷۰تا ۱۹۹۰ بر نقش نفت و انرژی در کشورهای درحال توسعه و صنعتی تاثیری پر رنگ داشت البته این واقعیت با شوک نفتی سال ۱۹۷۳ که در پی وقوع جنگ اعراب و اسرائیل و تحریم نفتی کشورهای عربی بر علیه اسرائیل و حامیان او صورت گرفت تا حدود زیادی به درک این واقعیت که تامین انرژی جهان و خطوط انتقال آن ، دارای اهمیت ویژه ای است ، افزود و این مساله را که قطع واردات نفت ممکن است حتی بر بخشهای دفاعی هم آسیب های جدی وارد آورد را روشن نمود .نفت وانرژی در نظام بین الملل کنونی عاملی بسیار مهم در میزان قدرت کشورها محسوب می شود و مقام و مرتبه دولتها را در خصوص تملک و یا نحوه دسترسی به منابع آن در موازنه بین المللی قدرت ، مشخص می سازد که دراین رابطه یک وجه از حمله آمریکا به عراق را باید در برقراری امنیت همه جانبه در محدوده جهان دانست که نفت بعنوان یکی از عوامل مهم در تحقق این هدف بوده است . (سیف ، اله مراد ، ۱۳۸۵ :۱۵)
۷-۲) وابستگی آمریکا به نفت از گذشته تا آینده
تامین نفت و انرژی در کشورهای توسعه یافته و صنعتی ، هزینه های سنگینی معادل میلیاردها دلار را سالیانه بر اقتصاد این کشورها تحمیل می کند و نگرانی در خصوص نبود یا کمبود انرژی برای مراکز صنعتی باعث شده است که کشورهای دارنده منابع نفت ، پس جنگ جهانی دوم ، همواره هدف آماج حملات سیاسی ، اقتصادی و نظامی کشورهای مصرف کننده صنعتی باشند ، در نتیجه هر زمانی که یکی از کشورهای دارنده منابع ، روند جهانی شدن اقتصاد یا امنیت عرضه انرژی را مختل نماید و یا باعث ایجاد مانع در تامین انرژی کشورهای پیشرفته صنعتی گردد ، با برخوردهای سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی روبرو می شود .
نتایج یک مطالعه که زیر نظر وزارت انرژی ایالات متحده انجام گرفته ، حاکی از آن است که هزینه وابستگی این کشور به نفت در خلال سه دهه گذشته در حدود چهار تا پانزده تریلیون دلار بوده است ، در واقع این بدان معنی است که به طور متوسط اقتصاد آمریکا حداقل سالانه ۱۳۵ میلیارد دلار به دلیل اتکای اقتصاد خود به نفت از دست می دهد که حتی اگر این رقم ده میلیارد دلار در سال هم باشد پول بسیار هنگفتی است .درصد قابل توجهی از منابع تامین کننده انرژی و به خصوص نفت ایالات متحده در خارج از این کشور قرار دارد ، از جمله هزینه های وابستگی نفت تاثیر پذیری اقتصاد آمریکا از نوسانات قیمت نفت است و نوسانات و افزایش قیمت نفت به عنوان یک عامل مهم در تولید ، توان اقتصادی این کشور را کاهش می دهد .
وابستگی به نفت وارداتی باعث آسییب پذیری ایالات متحده در سه شوک نفتی گردید و بعد از وقوع جنگ بین اعراب و اسرائیل به علت حمایت گسرده ایالات متحده از اسرائیل و تحریم فروش نفت اعراب به این کشور شد . وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۸-۱۹۷۹ باعث کاهش عرضه نفت گردید و در نهایت در دوره اشغال کویت توسط عراق در سال ۱۹۹۰ که باعث قطع نفت این دو کشور از بازارهای جهانی شد آسیب جدی به اقتصاد کشورهای صنعتی وارد آورد . مطالعه در خصوص شوکهای نفتی و آسیب های اقتصادی صورت گرفته نشان می دهد که افزایش میزان بیکاری و کاهش رشد اقتصادی و تولید ناخالص ملی از آثار برجسته این شوکها بوده است .
اما با فرا رسیدن قرن بیست و یکم ایالات متحده با شدیدترین کمبود نفت از زمان بحران عمده نفتی در دهه هفتاد به این سو روبرو گردیده است و در عصر حاضر وابستگی نفتی به واردات این محصول به بالاترین حد خود در طول تاریخ این کشور رسیده و در حال رشد می باشد . واردات نفت ایالات متحده از حدود چهار ملیون بشکه در روز در سال ۱۹۷۳ به بیش از ۵/۱۱ ملیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۰ رسیده است که حدود ۶۰% کل تقاضای نفت آمریکا از واردات تامین شده است . در دو دهه آینده نیز فاصله بین تولید و مصرف در آمریکا بیشتر خواهد شد و در حالی که مصرف کنندگان نفت وا نرژی در حال افزایش می باشند ، تولید نفت این کشور رو به کاهش است و باید کسری موجودی را با واردات جبران نماید . در واقع نبود توازن میان عرضه و تقاضای انرژی ، اقتصاد آمریکا را دچار بحران کرده و این کشور را با کمبود جدی انرژی روبرو خواهد ساخت . به نحوی که طبق پیش بینی های انجام شده توسط وزارت انرژی این کشور ، آمریکا تا سال ۲۰۲۵ حدود ۷۵% از کل نیاز نفتی خود را از خارج از این کشور بایستی تامین کند و این در حالی است که گذشته از منابع نفتی ایالات متحده ، منابع نفتی شمال اروپا و خلیج گینه و بسیاری از منابع شناخته شده فعلی در دسترس ایالات متحده در آینده نزدیک به پایان خواهد رسید و در این میان منابع نفتی خلیج فارس جایگاهی ویژه خواهند یافت از این رو هر قدرتی که این منابع را تحت اختیار و کننترل خود در آورد بر اقتصاد جهان چیره خواهد شد . سلطه ایالات متحده بر منابع نفتی عراق و خلیح فارس نه تنها کشورهای تولید کننده نفت به ویژه اعضای اوپک ، بلکه سایر کشورهای مصرف کننده نفت را نیز تهدید می کند . هنگامی که واشنگتن قصد خود را در حمله به عراق آشکار کرد بیشترین مخالفت ها از جانب کشورهایی صورت گرفت که از مصرف کنندگان بزرگ نفت بودند ، کشورهایی چون فرانسه ، آلمان ، چین و … این موضوع بیش از هر چیز گویای نگرانی این کشورها از چنگ اندازی ایالات متحده بر منابع نفت عراق بود .
بنابر این وابستگی اقتصادی آمریکا و همچنین آسیای جنوب شرقی و چین و اروپا به منابع نفتی خلیج فارس در هزاره سوم افزایش خواهد یافت و تعجب آور نیست که تمام این قدرتها در صدد تثبیت روابط اقتصادی و استراتژیک خود با کشورهای منطقه خلیج فارس هستند و در این میان ایالات متحده نیز برای رسیدن به اهداف خود از ابزارهای نظامی گری ، تفرقه افکنی و حمایت از گروه های تروریستی و حمایت آشکار و پنهان از داعش ، استفاده می نماید . امروزه کشورهای بلوک غرب به ویژه آمریکا ، منطقه خلیج فارس را شاهرگ حیاتی خود می دانند تا جایی که برژینسکی که از طراحان اصلی سیاست خارجی و مشاور امنیت ملی دولت کارتر در کتاب خود بنام “قدرت و اصول” می نویسد که “ بر مبنای این سیاست ، امنیت ملی آمریکا با امنیت سه منطقه حساس و استراتژیک جهان ، یعنی اروپای غربی ، خاور دور و خاورمیانه (خلیج فارس)به هم پیوند خورده است .”
منابع تامین کننده نفت در سده بیست و یکم ابزار مهمی برای چانه زنی به شمار می آیند و ایالات متحده یا هرکشوری که بر این منابع تسلط پیدا کند این توان را خواهد داشت که در روابط خود با دیگر واحدهای سیاسی از اهرم انرژی بهره برداری کند . اگر آمریکا سلطه خود را بر این منابع تثبیت کند ، در ساختار تقسیم کار اقتصاد بر پایه وابستگی متقابل ، جایگاه مهمی به دست خواهد آورد ، به همین دلیل رقابت برای سلطه بر این منابع در دورانی که نفت بعنوان مهمترین ماده انرژی ساز مطرح شده ، جریان داشته و همچنان ادامه خواهد داشت و در این میان نفت خاورمیانه و منجمله عراق در دهه های آینده می تواند ارزش حیاتی برای کشورهای صنعتی و در راس آنها آمریکا داشته باشد .
۸-۲ ) اهمیت نفت خاورمیانه و عراق برای آمریکا

عدالت اطلاعاتی: توزیع اطلاعات درباره رویه‌ها، مراودات و توزیع نتایج باید عادلانه باشد، با تاکید بر اینکه امروزه اطلاعات یکی از پر رایج‌ترین سرمایه‌های موجود برای توسعه سرمایه‌های انسانی و اقتصادی است (کالکویت^[۱۰۹]،۲۰۰۱). توضیحات اطلاعات باید صادقانه و بدون هیچ قصد و انگیزه دیگری بر مبنای دلایل و اطلاعات منطقی بوده و از مشروعیت کافی برخوردار باشد تا باعث تقویت ادراک عدالت در افراد گردد ( نباتچی، بینگهام و گود^[۱۱۰]،۲۰۰۷).

۲-۱۴-۶- عوامل موثر بر درک عدالت
عدالت سازمانی ادراک شده:
نظریه عدالت سازمانی ادراک شده کارکنان احساس افراد درباره منصفانه بودن نحوه رفتار با خودشان و دیگران طبقه‌بندی و تشریح می‌کند (ساندرس و تونهیل،۲۰۰۱). احساسی که برای اثربخشی عملکرد سازمان‌ها و رضایت افراد در سازمان‌ها ضرورت دارد. کروپانزا ^[۱۱۱](۲۰۰۱) عدالت سازمانی را به مثابه یک جستار روان‌شناختی که روی ادراک از انصاف در محیط کاری تاکید دارد در نظر می‌گیرد (سیتر^[۱۱۲]، ۲۰۰۳). به نظر گرینبرگ نیز عدالت سازمانی با ادراک کارکنان از انصاف کاری در سازمان مرتبط است. در واقع این اصطلاح را برای تشریح و تفسیر نقش انصاف در محیط کاری به کار می‌برد. از دیدگاه مک دوال و سیت عدالت سازمانی شامل ۴ بعد زیر است: ۱- عدالت توزیعی ۲- عدالت رویه‌ای ۳- عدالت تعاملی ۴- عدالت اطلاعاتی
درک عدالت تحت تاثیر (الف) پیامدهایی که شخص از سازمان دریافت می‌کند (ب) رویه‌های سازمانی ( رویه‌ها و کیفیت تعاملات) و (ج) خصوصیات ادراک کننده قرار دارد. باون و اشنایدر^[۱۱۳] (۱۹۸۵) با تصور مشتریان به عنوان منابع انسانی سازمان‌ها، بر این عقیده می‌شویم که این استدلال بیان می‌کند که مشتریان نیز می‌توانند به عنوان کارمندان برده شوند.
شکل ۲-۲: عوامل موثر بر عدالت سازمانی ادراک شده
پیامدهای سازمانی:
ارزش پیامدها
عملکرد
رفتار فرانقش
عدالت ادراک شده:
توزیعی، رویه‌ای، تعاملی، اطلاعاتی
اقدامات سازمانی: پیروی از قوانین، کیفیت برخوردها و ارتباطات
رفتار خلاف انتظار
خصوصیات ادراک کننده: جمعیت شناسی شخصیت
نگرش‌ها و احساسات
منبع: (حسین‌زاده و ناصری،۱۳۸۷)
همانگونه که اشاره شد هر شخص و یا هر مشتری مانند کارمندان عدالت موجود در سازمان را ادراک نموده و بر اساس آن ادراک در خصوص عدالت قضاوت می‌کند.. حال سوال این است که چه چیزهایی در ادراک فرد و یا همان ادراک عدالت موثر است؟ با توجه به مباحث قبلی سه عامل را می‌توان نام برد:
پیامدهای مثبت و منفی که فرد از سازمان دریافت می‌کند، مانند خدمات اضافی، که این عامل بستگی به قوانین حاکم بر سازمان در خصوص عدالت توزیعی است و معمولا توسط کارکنان سازمان به مشتریان القا می‌شود.
رویه‌های سازمانی، دومین عامل رویه‌های سازمانی است که وابسته به میزان تبعیت سازمان‌های خدماتی از عدالت رویه‌ای است. این موضوع وابسته به قوانین و مقرارت تقریبا ثابت سازمان است. در واقع رویه‌های سازمانی نوعی از ادراک است که از طریق شخصیت حقوقی سازمان و کارکنان به مشتریان القا می‌شود.
خصوصیات ادراک کننده: درک عدالت می‌تواند تحت تاثیر خصوصیات فردی ادراک کننده قرار گیرد. این عوامل می‌تواند سن، جنس، نژاد، احساسات مثبت و منفی، عزت نفس، سابقه استفاده از خدمات و محصولات سازمان و حدود انتظارات فردی و نیز فرهنگ حاکم بر فرد باشد.
۲-۱۴-۷- نتایج درک عدالت
عملکرد: این نتیجه بیشتر مرتبط با عدالت توزیعی می‌باشد. یعنی زمانی‌که مشتری همانند کارمندان بی‌عدالتی توزیعی را درک می‌کند. زمانی که این عدالت متناسب با عدالتی باشد که با سایر مشتریان است، مشتریان ممکن است احساس کنند که با آنها منصفانه رفتار شده است (مسهام و نیتمیر^[۱۱۴]،۲۰۰۲). عدالت رویه‌ای از طریق اثر بر نگرش بر عملکرد مشتریان اثرگذار است.
رفتار فرانقش: یکی از بیشترین همبستگیهای مطالعه شده عدالت سازمانی در کارکنان فتار شهروندی سازمانی و اجزایش ( روحیه مردانگی، فضلیت شهروندی، از خود گذشتگی، وظیفه شناسی و ادب است ( اسپکتور و چاراش^[۱۱۵]،۲۰۰۱). بر اساس این تعاریف، امکان این‌که مشتریان خدماتی، رفتار شهروندی همانند کارمندان ارائه دهند امکان‌پذیر است اورگان^[۱۱۶]، ۱۹۸۸). این رفتارها، رفتار اختیاری است که جز الزامات شغلی کارمند و یا جز قوانینی که یک مشتری باید رعایت کند و انجام دهد نیست، اما این رفتارها عملکرد و بهره‌وری سازمان را افزایش می‌دهد (رابینز^[۱۱۷]،۲۰۰۱).
رفتار خلاف انتظار: رفتارهای خلاف انتظار و ترک شغل با هر ۴ شکل عدالت توزیعی، رویه‌ای ، تعاملی و اطلاعاتی مرتبط است ( حسین‌زاده و ناصری، ۱۳۸۷). اما در کارمندان این رفتارها بصورت: مخالفت، خشونت، خرابکاری، قربانی کردن جسمی و روحی و … می‌باشد (فولترون و پانج^[۱۱۸]،۲۰۰۴). این رفتارها در اثر بی‌عدالتی ادراک شده ایجاد می‌شود که این از طریق تاثیر نهادن بر نگرش‌هایی همچون رضایت درونی و بیرونی صورت می‌گیرد.
۲-۱۵- پیشینه تحقیق
بعد از بررسی مبانی نظری، در این بخش به بررسی پیشینه پژوهشی تحقیق پرداخته می‌شود. در واقع معیار انتخاب تحقیقات در این بخش تحقیقاتی است که در راستای اهداف و سوالات تحقیق در انجام شده است. این تحقیقات خود به دو بخش پیشینه داخلی و خارجی تقسیم‌بندی می‌شود که به شرح زیر است:
۲-۱۵-۱- پیشینه داخلی
سید جوادین و دیگران(۱۳۸۹) در مطالعه­ ای تاثیر بازاریابی داخلی بر بهبود رفتار شهروندی سازمانی و کیفیت خدمات را سنجیدند. نتایج نشان داده است که اقدامات بازاریابی داخلی در شرکت ملی گاز ایران توانسته است بر طبق یک مدل مفهومی­ (تحلیل مسیر) رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان و در نهایت، کیفیت خدمات را افزایش دهد.
کمالیان و دیگران(۱۳۸۹) در مقاله­ای به بررسی رابطه بازاریابی داخلی و کیفیت خدمات در صنعت بانکداری پرداختند. نتایج نشان داده است که بازاریابی داخلی بر کیفیت خدمات خارجی اثر مثبت و معناداری نداشته است.
احمدو رفیق (۲۰۰۰) بازاریابی درونی یک تلاش برنامه‌ریزی شده برای کسب رضایت مشتریان و کارکنان و همچنین هماهنگیهای درونی سازمانی بواسطه توانمند سازی کارکنان می‌باشد.
نعامی و شکرکن (۱۳۸۲) در پژوهشی بر روی ۲۶۸ نفر کارکنان یک کارخانه در اهواز نشان داده‌اند که عدالت سازمانی با خشنودی شغلی رابطه معنی‌داری دارد.
عادل صلواتی و همکاران در سال( ۱۳۹۱ )در تحقیقی با عنوان بررسی رلبطه بین بازارگرایی و ابعاد سرمایه فکری در شرکت بیمه ایران به این نتیجه رسیدند که بین ابعاد سرمایه فکری و بازارگرایی رابطه معناداری وجود دارد .بدین معنی که هر اندازه وضعیت سرمایه فکری در شرکت بیمه بالا بوده،بع تبع آن روحیه بازارگرایی در آن شرکت بالاتر بوده است.
آقازاده (۱۳۸۷)در یک تحقیق رابطه بازارگرایی با ایجاد ارزش و عملکرد تجاری را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که بین بازرگرایی و عملکرد بانکهای تجاری دو نوع رابطه مستقیم و غیر مستقیم به واسطه ایجاد ارزش وجود دارد.
۲-۱۴-۲- پیشینه خارجی
زمان و همکاران(۲۰۱۲) در مطالعه­ ای به بررسی اثر بازاریابی داخلی بر بازارگرایی و عملکرد کسب و کار پرداخته­اند. هدف از مطالعه آنها بررسی تاثیر بازاریابی داخلی بر روی تعهد سازمانی کارکنان بانک، بازارگرایی، و عملکرد کسب و کار بوده است که از ۱۲ بانک تجاری پاکستان با جمع­آوری ۵۰۰ پرسشنامه انجام شد. یافته­های مطالعه نشان داد که برنامه ­های بازاریابی داخلی تاثیر قابل توجهی بر تعهد کارکنان، بازارگرایی و سودآوری کلی سازمان داشته است. همچنین نقش واسطه­ تعهد سازمانی بین بازاریابی داخلی و بازارگرایی پشتیبانی نشد.
جوناریس و همکاران(۲۰۱۰) تحت مقاله­ای به عنوان ” بازارگرایی داخلی: جنبه درک نشده تئوری بازاریابی"، به بررسی تجربی بین بازارگرایی و بازارگرایی داخلی^[۱۱۹] و همچنین تاثیر مشترک این دو بر رضایت مشتریان پرداخته­اند. اتخاذ بازارگرایی، ارزش و کیفیت درک شده مشتری از خدمات را افزایش می­دهد، از طرفی اتخاذ بازارگرایی داخلی، ارزش درک شده کارکنان را افزایش می­دهد که باعث سطح بالاتری از کیفیت خدمات ادراک شده از سوی مشتریان می­ شود. همچنین نتایج نشان دادکه بازارگرایی و بازارگرایی داخلی تاثیر مستقیمی بر رضایت مشتریان دارد.
آواد و اگتی(۲۰۱۱) در مقاله­ای به بررسی تاثیر بازاریابی داخلی، تعهد سازمانی، و رفتار شهروندی سازمانی بر بازارگرایی بانک­های تجاری پرداخته­اند. یافته­های تجربی تایید کرد که بازاریابی داخلی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی دارای تاثیر مستقیم و مثبتی بر بازارگرایی بانک است.علاوه بر این، تعهد سازمانی اثر مثبتی بر رفتار شهروندی سازمانی داشته است.
(شیلاق و همکاران،۲۰۰۴): تاثیر بازارگرایی را بر عملکرد سازمان‌های ارائه دهنده خدمات سنجیده و بیان کردند که گرایش بازاریابی، هنگامی که در ترکیب با جایگاه‌یابی و توسعه برند مطرح می‌شود، بطور مستقیم در عملکرد تاثیر نمی‌گذارد.
پاپاسولومو و رنتیس(۲۰۰۶)در تحقیقی تحت عنوان تاثیر بازاریابی داخلی بر برندتجاری شرکت در صنعت بانکداری به این نتیجه رسیدند که بازارایبی داخلی موجب تقویت و تمایز برند تجاری شرکت می شود.
.هوانگ و چی (۲۰۰۵)در مطالعه ای به برررسی تاثیر بازاریابی داخلی بر رضایتمندی شغلی و عملکرد سازمانی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که بین بازاریابی داخلی و رضایتمندی کارمنان و عملکرد شغلی رابطه معناداری وجود دارد.
لایو(۲۰۰۹)در تحقیقی با عنوان تاثیر بازاریابی داخلی بر مشتری مداری در صنعت بانکداری که بازاریابی داخلی منجر به افزایش تعهد و رضایتمندی کارکنان و افزایش روحیه مشتری مداری در آنها می شود.
کولکوئیت وهمکاران(۲۰۰۶):نشان دادند که عدالت رویه‌ای و توزیعی و تعاملی بر عملکرد شغلی و رفتار تولیدی در سازمان تاثیر مثبتی می‌گذارند.
۲-۱۶- نتیجه‌گیری و ارائه مدل مفهومی تحقیق
تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین بازاریابی درونی وبازارگرایی باتوجه به نقش متغییرمیانجی عدالت سازمانی در کارمندان بانک­های دولتی شهر ایلام می ­پردازد که بر گرفته از چندین مدل می­باشد. در تحقیق حاضر بدنبال این هستیم تا با بهره گرفتن از این مدل­ها، مدل مفهومی تحقیق خود را توجیح نماییم.
بازارگرایی از دیدگاه فرهنگی نارور و اسلاتر ۱۹۹۰ گرفته شده است. بازارگرایی فرهنگ سازمانی است که به کاراترین و اثربخشترین شکل ممکن باید موجب خلق رفتارهای مورد نیاز جهت خلق ارزش­ برتر برای خریدار شود و در نتیجه موجبب استمرار عملکرد برتر کسب و کار گردد. در دیدگاه نارور و اسلاتر بازارگرایی مفهومی فرهنگی است که اثر خود را در رفتارهای سازمانی نشان می­دهد.
مبنای تئوریک اصلی برای عدالت، تئوری برابری آدامز می باشد که در سال ۱۹۶۳ مطرح کرده است. این تئوری بر این پیش فرض بنا نهاده شده است که انسان­ها می­خواهند با آنها منصفانه برخورد شود؛ بنابراین برابری باوری است که در مقایسه با دیگران با ما منصفانه برخورد شده است و نابرابری باوری که در مقایسه با دیگران با ما غیر منصفانه برخورد شده است.
ارتباط بازاریابی داخلی با عدالت برگرفته از مدل سِنگ^[۱۲۰](۲۰۰۶) می­باشد که در آن بازاریابی داخلی ارتباط مستقیمی با عدالت داشته است.
مدل مفهومی تحقیق