مواد جاذب رطوبت به دلیل فضای متخلخل زیادی که دارند ( هر گرم آن حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ متر مربع مساحت دارد) بهترین انتخاب در این خصوص می­باشند.
انواع مواد جامد جاذب رطوبت
مواد جامد جاذب رطوبت از نظر تجاری به گروه ­های زیر تقسیم بندی می­شوند:
بوکسیت^[۱۱]: در طبیعت به صورت سنگ معدن وجود دارد که بیشترین حجم آن را اکسید آلومینیوم AL₂O₃ تشکیل می­دهد.
آلومینا^[۱۲]: یک محصول خالص­تر می­باشد و از بوکسیت ساخته می­ شود.
ژل ها^[۱۳]: توسط واکنش­های شیمیایی ساخته می­شوند و بخش عمده آن را اکسید سیلیس (SiO₂) تشکیل می­دهد.
زغال فعال^[۱۴]: یک محصول به دست آمده از زغال سنگ است که برای جذب مواد فعال شده است.

غربال مولکولی^[۱۵]: یک اسفنج از ترکیبات کلسیم، سدیم و آلومینیم سیلیکات است و فرمول کلی آن به قرار زیر است:

تمام مواد فوق به استثنای کربن فعال برای نم زدایی مورد استفاده قرار می­گیرد. ظرفیت جذب کربن فعال بسیار کم بوده و برای بازیافت هیدروکربن­ها و جذب ناخالصی­های مشخصی که خواص معینی دارند، به کار برده می­ شود.
به طور معمول لوازم و تجهیزات مورد استفاده برای مواد مختلف، اساساً مشابه بوده و در بسیاری از حالات قابلیت تعویض با یکدیگر را دارند و واحد­های طراحی شده برای عملیات یکی از آنها برای نوع دیگر مناسب است.
کاربرد­های اساسی جامدات جاذب رطوبت شامل موارد زیر است:
چنانچه گاز کاملاً خشک مورد نیاز باشد، از این فرایند استفاده می­ شود.
در مواردی که از لحاظ موقعیت مکانی، محدودیت وجود دارد.
در نم زدایی از گاز طبیعی با فشار بالا و حجم زیاد، چنان چه نقطه شبنم پایین مد نظر باشد استفاده از این سیستم نسبت به سیستم نم زدایی به وسیله گلایکول مناسب­تر است.

۱-۳-۲-۱- سیلیکاژل

سیلیکاژل­ها به صورت پودر یا دانه­ های سخت با ظاهری شیشه ­ای شبیه کوارتز وجود دارند. این مواد را اغلب با فرمول SiO₂+nH₂O نشان می­ دهند، مخلوط حاصل را درون یک هیدروسل قرار داده و پس از شستن و بیرون ریختن سولفات سدیم، هیدروژل را خشک می نمایند. محصول به دست آمده تخلخل بالایی دارد به گونه ای که قطر متوسط منافذ آن ۴۰ آنگستروم است. جدول ۱- ۲ آنالیز شیمیایی یک نوع سیلیکاژل تجاری را نشان می دهد.

۱-۳-۲-۲- موبیل سوربید

موبیل سوربید یک نوع سیلیکاژل اصلاح شده است که تکنیک­های پیشرفته­تری در ساخت آن به کار رفته و به شکل دانه­ های سخت کروی و نیمه شفاف دیده می­ شود که در آن تعداد حفره­های بسیار زیادی وجود دارند که دیده نمی­شوند. بخار در این حفره­ها به دام می افتد و مایع می­ شود، حفره­ها در موبیل سوربید آنقدر زیاد است که هر ۵۰۰ گرم آن ۳۰ هکتار مساحت دارد. سوربیدها خورنده نیستند و در شرایط ایستایی حدود ۴۰% وزن خود آب جذب می­ کنند. چون فعالیت موبیل سوربیدهای نوع H و نوع R بسیار زیاد است، آب می ­تواند سبب شکستن دانه­ها شود، جهت حفاظت از بستر سوربیدهای H و R در برابر آب، از سوربید نوع W و Ws استفاده می­ شود، نوع W و Ws در برابر آب مقاوم است، پیش از این محصول موبیل سوربید تحت نام KC-TROCKENPERELEN عرضه می­شد که محصول شرکت Engelhard آلمان بود ( بعد­ها شرکت BASF این شرکت را خریداری نمود). در حال حاضر شرکت­های متعددی این محصولات را با نام­های تجاری مختلف به بازار عرضه می­نمایند. سیلیکاژل نوع H برای جداسازی هیدروکربون­های سنگین تر از پنتان و نوع Ws برای جداسازی آب از جریان گازی مورد استفاده قرار می­گیرد.
در حال حاضر شرکت­های Union Carbide، BASF، Slicarbon و بسیاری دیگر ( شرکت­های روسی و چینی) از عمده­ترین تولید­کنندگان این مواد در خارج کشور بوده و در داخل کشور نیز تلاش­ های بسیار خوبی برای تولید این مواد انجام شده است و دانش فنی تولید آن بدست آمده است، اطمینان داریم بزودی محصولات تولید داخل کشور به عنوان رقیب محصولات خارجی در پالایشگاه­های گاز کشور استفاده خواهند شد.

۱-۳-۲-۳- آلومینای فعال

آلومینای فعال شکلی از اکسید آلومینیوم است که مقادیر جزیی هیدرات ها و ذرات متخلخل و مقادیر بسیار کمی از عناصر دیگر در آن به کار رفته است. ۵۱% از حجم ذرات آن را حفره­ها تشکیل می­ دهند. آنالیز نمونه ای از آن در جدول ۱- ۲ نشان داده شده است.

۱-۳-۲-۴- بوکسیت فعال

بوکسیت فعال ذراتی با رنگ قرمز متمایل به قهوه­ای می­باشند که از سختی بالایی برخوردارند. این ماده به طور طبیعی از گرم کردن بوکسیت تحت شرایط خاصی که آب از آلومینای آن خارج می­ شود به دست می ­آید که پس از فعال نمودن آن دارای ترکیب درصدهایی همانند جدول ۱- ۲ می­باشد. از ویژگی­های برجسته بوکسیت فعال، پایین بودن هزینه­ های عملیاتی در مقایسه با دیگر جاذب­ها است. ویژگی دیگر آن مقاوم بودن در برابر آب مایع است و از معایب عمده آن پایین بودن ظرفیت جذب آن می­باشد.
جدول ۱- ۲: مقایسه ظرفیت جذب انواع مواد خشک کننده در برابر هوای مرطوب [۳]

۱-۳-۲-۵- غربال مولکولی

گرچه تهیه غربال­های مولکولی به طور طبیعی از مدت­ها قبل شناخته شده بود ولی تا سال ۱۹۵۴ که شرکت Union Carbide موفق به ساخت آن از طریق واکنش­های شیمیایی شد، غربال­های مولکولی جزء مواد تجاری به حساب نمی­آمدند. غربال مولکولی برخلاف خشک کننده­ های متداول (سیلیکاژل، موبیل سوربید، اکسید آلومینیوم و … ) دارای ساختمان کریستالی میکروسکوپی ثابت با مشخصات مخصوص به خود می­باشد، که با بهره گرفتن از یک ماده ثانوی می­توان ساختمان ظاهری آن را به اشکال مختلف مورد استفاده در صنعت در آورد. از نظر شیمیایی مجموعه ­ای از ترکیبات کلسیم، سدیم، آلومینیوم سیلیکات مواد اصلی تشکیل دهنده آن است. پس از انجام عملیات تکلیس^[۱۶] در مجاورت حرارت ۴۰۰ تا ۶۰۰ درجه سانتی گراد، آب­های کریستالی در ساختمان آن خارج می­ شود و منافذ بسیار ریزی در حد آنگستروم به وجود می ­آید و کار جذب رطوبت را انجام می­دهد. در حالت­های خاص می­توان اندازه منافذ ایجاد شده را با تغییرات جزئی در مبادله یونی بین سدیم، پتاسیم و کلسیم به طور دلخواه تغییر داد و منافذی با قطر ۳ تا ۵ آنگستروم ایجاد نمود تا جذب مولکول­های کوچک در آن صورت گیرد.
اگر تغییرات خاصی بر روی آلومینیوم سیلیکات صورت گیرد منافذی با قطر­های ۸ تا ۱۰ آنگستروم ایجاد خواهد شد که برای جذب مولکول­های بزرگتر مورد استفاده قرار می­گیرد به گونه ­ای که از علامت اختصاری آن به اندازه منافذ و کاربرد آن می­توان پی برد. به عنوان مثال نوع (۴A) قادر است فقط آن دسته از مولکولهایی را جذب کند که قطر آن ۴ آنگستروم بیشتر نباشد. در ساختمان این ماده پتاسیم جایگزین سدیم شده (۴A) در نوع (۵A) کلسیم جایگزین سدیم شده است. اندازه مولکول­هایی را که قادرند به داخل ساختمان کریستالی غربال مولکولی نفوذ کرده و در آن جذب شوند به همراه دیگر ویژگی­های مهم آن در جدول ۱- ۳ آمده است. علاوه بر غربال مولکولی که در جدول ۱- ۳ آمده­اند دو نوع غربال مولکولی دیگر نوع AW 300 و AW500 برای نم زدایی از گازهای ترش بکار می­روند.
غربال­های مولکولی در نم زدایی از گازهایی به کار می روند که باید خشک شوند و نقاط شبنم بسیار پایینی را در اختیار قرار می دهند ( حدود ۱۰۰- درجه سانتی گراد).
اگر چه غربال­های مولکولی نسبت به دیگر مواد خشک کننده گران هستند ولی دارای مزایای زیر هستند:
برای نم زدایی از گازهایی که رطوبت نسبی آن پایین است، ظرفیت جذب بالایی دارند.
در دمای بالاتر از ۵۰ درجه سانتی گراد نیز قادر به نم زدایی هستند.
به طور انتخابی آب و هیدروکربور را جذب می­ کنند.
هر ناخالصی همراه گاز را جذب می­ کنند.
گاز را کاملاً خشک نموده و نقطه شبنم پایین ایجاد می­نمایند.
در برخورد با آب شکسته و یا ساییده نمی شوند و به یک لایه محافظ نیاز ندارند.
ظرفیت جذب آب به صورت پوند آب جذب شده توسط ۱۰۰ پوند غربال مولکولی در فشار ۵/۱۷ میلیمتر جیوه و دمای ۲۵ درجه سانتیگراد به شکل کروی تعریف می­ شود.
جدول ۱- ۳: خواص انواع غربال های مولکولی [۳]

ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلاش زهرا خانم برای تسلط بر سوسن، انجام کارهای مختلف خانه توسط سوسن، درگیری و بگومگوهای زهرا خانم و سوسن، پذیرایی سوسن از مهمانان زهرا خانم، زنجیره های اجرایی این روایت هستند.

ـ زنجیره ی انفصالی: ورود و خروج های زهرا خانم و سوسن در اتاق های مختلف خانه، حضور مهمانان در خانه ی زهرا خانم، رفت وبرگشت های متعدد سوسن در اتاق پذیرایی، خروج زهرا خانم از اتاق پذیرایی، رفتن سوسن به داخل آشپزخانه و رفتن زهرا خانم و مهمانان بر سر میز غذا و تغییر ناگهانی رفتار سوسن، زنجیره های انفصالی این روایت محسوب می شوند.
ـ زنجیره ی میثاقی: نقشه کشیدن سوسن برای مقابله با مادر شوهرش و انجام این نقشه از سوی او، قرار مهمانی هفتگی زهرا خانم و دوستانش و قول دادن سوسن به زهرا خانم در مورد پذیرایی عالی از مهمان ها هنگام ظهر و درست کردن ناهار و انجام ندادن این کار از سوی او، زنجیره های میثاقی این روایت را شکل داده اند.
۵-۲-۲ نتایج کلی تحلیل ساختاری داستان ها
پس از بررسی و تحلیل دقیق داستان ها می توان مولفه های موجود در الگوی ساختاری گرماس را به این صورت در داستان های مورد مطالعه نشان داد:
تمام داستان های بررسی شده دارای دو کنشگر فاعل و هدف و همچنین زنجیره ی اجرایی هستند.در تعداد ۷۰ داستان (۷۵ درصد)،از کل داستان ها کنشگر یاری رسان حضور دارد.
۸۹داستان (۹۵درصد)، دارای کنشگر مخالف هستند و ۶۷ داستان( ۷۲درصد)، هم دو کنشگر اعطا کننده و دریافت کننده را دارند.
در ۹۲ داستان (۹۸ درصد)، زنجیره ی انفصالی وجود دارد،همچنین در ۷۵ داستان ( ۸۰ درصد) داستان ها زنجیره ی میثاقی قابل مشاهده است.
از میان کل داستان ها تعداد ۱۷ داستان (۱۸ درصد) حالت داستان در داستان دارد.
در ۴۷ داستان (۵۰درصد)، بیش از یک فاعل و یا هدف وجود دارد،در بعضی از این داستان ها فاعل در پی دستیابی به چندین هدف است،اما در اغلب داستان ها چند فاعل مختلف در قسمت های مختلف روایات حضور دارند و هریک هم هدف خاص خود را دنبال می کنند.
در ۶۷ داستان (۷۲ درصد)،اشخاص و افراد مختلف نقش کنشگر بازدارنده را بر عهده دارند و در ۲۶ داستان (۲۸ درصد)، عوامل خاص محیطی و مشکلات و کمبود های مختلف جامعه نقش کنشگر بازدارنده را دارند و مانع از دستیابی فاعل ها به اهدافشان شده اند ،به نظر می رسد که باتوجه به هدف خاص داستان ها که انتقاد اجتماعی بوده است می توان این مسئله را توجیه کرد.
نتایج فوق را می توان به این صورت بر روی نمودار ارائه کرد:

۵-۲-۳ تحلیل شخصیت های داستانی
در داستان های بررسی شده در این رساله،شخصیت های داستانی بسیار متعدد و متنوع هستند.مولف برای ساختن داستان و همچنین پیشبرد حوادث داستان ها دست به خلق شخصیت های گوناگون زده است.در داستان هایی که جنبه ی طنز آن ها قوی تر و پر رنگ تر است اغلب شخصیت ها چه از نظر ظاهری و چه از نظر رفتاری دارای ابعاد طنزآمیز بسیار جالبی هستند و مولف در بسیاری از موارد سعی کرده است که طنز را از طریق شخصیت ها به مخاطب ارائه کند.رفتار های ارادی و غیر ارادی یا آگاهانه و نا آگاهانه ی بسیاری از شخصیت ها در چنین داستان هایی باعث خلق موقعیت های طنزآمیز و یا تغییر روند داستان از حالت جدی به حالت طنز آمیز شده است.
توانایی مولف در خلق شخصیت های متعدد داستانی به حدی است که مخاطب با مطالعه ی دقیق داستان ها وچیدن شخصیت های حاضر در آن ها در کنار یکدیگر،به نوعی می تواند جامعه ی روزگار مولف را در ذهن خود ترسیم و مجسم نماید .
شخصیت های حاضر در این داستان ها از بطن زندگی اجتماعی مردمان عصر مولف الگو برداری شده اند و به نوعی تیپ های مختلف شخصیتی حاضر در جامعه،در داستان های گوناگون پذیرای نقش های متناسب با نوع خاص هر تیپی شده اند.
از آن جایی که هدف اصلی مولف از طرح داستان ها انتقاد از مسائل اجتماعی و طرح مشکلات زندگی مردم بوده است،شخصیت های حاضر در داستان ها هم با نوع رفتار،گفتار و زندگی خود ترسیم کننده ی اوضاع کلی دوران مولف بوده و با زمان و مکان خلق داستان ها بسیار هماهنگ و متناسب هستند.
یکی از ویژگی های کلی این داستان ها وجود دو عنصر زمان و مکان در تمامی داستان هاست.از دیگر ویژگی های داستان ها نیز توصیف دقیق و همه جانبه ی عناصر داستان،از شخصیت ها گرفته تا زمان و مکان ،توسط مولف است.
درمورد شیوه ی روایت داستان ها هم باید گفت که از میان تمام داستان ها ی بررسی شده، تعداد ۴۰داستان (۴۳درصد)به شیوه ی اول شخص روایت شده است و در ۵۳ داستان دیگر (۵۷ درصد)شیوه ی روایت داستان،زاویه ی دید دانای کل است.
از میان داستان هایی که به شیوه ی اول شخص روایت شده ۲۸ داستان (۷۰درصد)را خود مولف روایت می کند و در ۱۲ مورد (۳۰ درصد)راوی یا از دوستان مولف است و به طور حضوری و شفاهی داستان را برای مولف شرح داده و یا از خوانندگان مقالات مولف است و مساله ای خاص را از طریق نامه نگاری با مولف در میان گذاشته و مولف هم با ایجاد تغییراتی در آن داستان را از زبان خود شخص نقل کرده است.
در کل داستان های بررسی شده در این آثار بیش از هفتصد شخصیت داستانی حضور دارند.تعداد شخصیت ها در داستان ها متنوع و متغیراست،یعنی ممکن است که در داستانی تنها دو شخصیت ودر داستان دیگر بیش از بیست شخصیت حضور داشته باشند.
در ۳۱ مورد (حدود۴درصد)خود مولف از شخصیت های اصلی داستان ها به شمار می رود.همچنین در ۲۵ مورد(حدود۳ درصد)اعضای خانواده ی مولف و در ۳۹ مورد (حدود ۵ درصد)دوستان و یا همکاران مولف از شخصیت های داستان به شمار می روند.
در این داستان ها به صاحبان مشاغل مختلف و کسب های آزاد نیز توجه ویژه ای شده است و صاحبان مشاغلی مانند فروشندگی،نجاری،بزازی،بقالی و … به عنوان شخصیت های داستانی در این آثار حضور دارند و روی هم رفته تعداد۱۴۲ مورد (حدود۱۹درصد)از شخصیت های حاضر در داستان ها صاحبان مشاغل آزاد هستند.
همچنین ۴۸ مورد(حدود۶درصد)از شخصیت ها کارمندان اداره های دولتی (اعم از کارمند عادی و رئیس)هستند.۲۹ مورد(حدود۴ درصد)پزشکان هستند و ۹ مورد(حدود ۵/۱ درصد)پاسبان و مامورین کلانتری هستند .از میان مشاغل مختلف ۱۶ مورد(حدود۵/۲ درصد)صاحبان مشاغل فرهنگی (مدیر مجله،خبرنگار،نویسنده و…)هستند و بالاخره ۱۷ مورد(حدود ۵/۲ درصد)هم ،نوکر یا پیشخدمت هستند.
۸۴ شخصیت داستانی (۱۱درصد)زن و شوهر(عروس و داماد های جوان یا نامزد ها)هستند.۱۶مورد(حدود۵/۲ درصد)هم خواستگاران و خانواده ی دختران هستند.
از میان کل شخصیت ها ۱۲ مورد (حدود ۵/۱ درصد)مالک و مستاٌجر هستند. همچنین ۱۲ مورد هم دزد و جیب بر در میان شخصیت ها حضور دارند.
تعداد ۱۳ مورد(۱۵درصد)هم با عناوینی مثل همسایگان،مهمانان،عابرین و رهگذران در نقش شخصیت های داستانی حضور دارند که البته میزان تاثیر گذاری تمام این موارد در داستان ها به یک اندازه نیست یعنی گاهی یک عابر یا مهمان فقط شخصیتی فرعی است و حضوری گذرا و نسبتاً بی اثر در داستان دارد،اما گاهی حضور یک عابر یا مهمان یا همسایه در روند داستان تاثیر فراوانی دارد و گاه حتی ممکن است که نحوه ی اتفاقات داستان را هم تغییر بدهد.
در مورد بقیه ی شخصیت ها (۲۲درصد)هم به شغل یا ویژگی خاصی اشاره نشده است و می توان آن ها را با عنوان شخصیت های عام معرفی کرد.
از میان کل شخصیت های داستانی که حدود ۷۲۰مورد هستند،۳۸۲مورد(۵۲درصد)مردان و پسران و ۱۶۰ مورد (۲۳درصد)زنان ودختران هستند و در ۱۷۹ مورد (۲۵درصد)هم جنسیت شخصیت ها مشخص نیست و با عناوینی مثل بچه،یکی از همسایه ها،یکی از رهگذران و…در داستان حضور دارند.
همچنین باید گفت که از میان شخصیت های مردان و پسران ،۷۵مورد(۱۰درصد)با اسامی خاص(مثل جمشید،یحیی،قاسم،آقای نوادی و…)ذکر شده اند و ۳۰۷ مورد(۴۲درصد)با عناوینی مثل آقای راننده،یکی از آقایان ،پسر بچه دهاتی و… در داستان ها حضور دارند.
از میان شخصیت های زنان و دختران هم ۴۷ مورد(۷درصد)دارای اسامی خاص (مثل سکینه،زهرا،هما،شیرین و…)هستند و ۱۱۳ مورد دیگر (۱۶ درصد)اسم خاص ندارند و با اسامی عامی مثل خانم همسایه،خانم پرستار و… در داستان ها حضور دارند.
جدول شماره ی یک،شخصیت های داستان ها

۱۳

خشک کن جریان پیوسته چرخشی

مناسب برای مایعات و ژلاتین

پیوسته است

کنترل آن مشکل است.

۱۴

خشک کن بستر سیال

مناسب برای ذرات یکنواخت کوچک و سبزیجات کوچک

خشک شدن درحالت مخزنی یکنواخت و سریع است.

محدودیت اندازه ذرات

۱۵

خشک کن توده ای

مناسب برای حجم زیاد محصول

ارزان است

محصول یکنواخت خشک نمی شود.

۱۶

خشک کن پیوسته

برای محصولات دانه ای

آسان است، سریع است.

گران است.

دما یکی از مهمترین فاکتورها جهت تخریب مواد غذایی می باشد. خشک کردن در دماهای پایین می تواند موجب ایجاد کیفیت بهتر مواد غذایی شود. بنابراین تحت چنین شرایطی بهبود نرخ انتقال حرارت به درون محصول می تواند مزیت های زیادی برای فرایند خشک شدن ایجاد کند. اما در میان همه روش های خشک کردن محصولات کشاورزی، همیشه انتقال حرارت به داخل محصول به سختی انجام می شود. البته بسته به نوع محصول و روش انتخابی برای خشک کردن، نرخ انتقال حرارت متفاوت است. یکی از روشهایی که امروزه جهت انجام بهتر انتقال حرارت به داخل مواد خشک شونده، انتخاب می شود، استفاده از ذرات حامل انرژی^[۱] (بی اثر) می باشد. در این روش ذرات دارای ظرفیت حرارتی پایین و رسانایی بالا در داخل محفظه خشک کن قرار داده می شوند. لذا انتقال حرارت از هوای خشک کننده به این ذرات خیلی سریع انجام می گیرد و سپس ذرات بی اثر به نوبه خود حرارت را به دلیل داشتن ضریب انتقال حرارت بالا به مواد خشک شونده منتقل می کنند. بنابراین مواد خشک شونده خیلی سریع گرم شده، متعاقباً انتقال جرم سریع تر از حالت معمولی صورت می پذیرد و جسم با سرعت بیشتری خشک خواهد شد. البته تحقیقات دامنه داری در این زمینه انجام گرفته است که در فصل بعدی به بعضی از آنها اشاره می شود. اشتراک تحقیقات مزبور در این است که آنها در ابعاد کوچک و به صورت پایلوت در خشک کن بستر سیال انجام گرفته است. در همه آنها استفاده از ذرات حامل انرژی اثر بخش و مفید معرفی شده اند. لذا برای اولین بار در این تحقیق، اثر کاربرد ذرات حامل انرژی در خشک کن پیوسته بررسی گردید. به این ترتیب خشک کن پیوسته جدیدی که در آن از ذرات بی اثر از جنس استیل برای اولین بار استفاده گردید جهت خشک کردن ذرت مورد استفاده قرار گرفت. این خشک کن استوانه ای در بخش مکانیک ماشینهای کشاورزی دانشگاه شیراز طراحی و ساخته شد. این دستگاه در ابعاد کوچک (قطر ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع ۱ متر) ساخته شد. ورودی محصول و ورودی ذرات بی اثر به صورت جداگانه در قسمت بالای آن تعبیه شده است. خروجی مخلوط دانه و ذرات بی اثر در پایین مخزن قرار دارد. ضمن این که هوای گرم از نیمه پایینی مخزن وارد مخزن خشک کننده می شود. از کانال حرارتی جهت گرم کردن هوای خشک کننده استفاده شد.
مزیت های این نوع خشک کن در مقایسه با سایر خشک کن های مخزنی موجود برای خشک کردن دانه ها عبارتست از:
امکان استفاده از ذرات بی اثر: این خشک کن به گونه ای ساخته شده است که ذرات بی اثر از قسمت بالا وارد جریان دانه شده ضمن مخلوط شدن با دانه ها به خشک شدن کمک کرده و در نهایت توسط غربال مخصوصی که در قسمت خروجی مواد قرار دارد، ذرات بی اثر از جریان دانه جدا می گردند.
امکان تغییر نرخ ورود دانه و ذرات بی اثر
امکان تغییر سرعت حرکت مواد در داخل مخزن
اهداف پژوهش حاضر
بهبود فرایندهای انتقال حرارت و انتقال جرم در دانه های ذرت: در این طرح فرض بر این است که با بهره گرفتن از ذرات حامل انرژی نرخ انتقال حرارت از هوای خشک کننده به دانه های ذرت و متعاقباً نرخ انتقال جرم از دانه ها به هوای خشک کننده بهبود یابد.
افزایش نرخ خشک شدن دانه های ذرت: با افزایش نرخ انتقال حرارت و انتقال جرم، نرخ خشک شدن دانه های ذرت تسریع خواهد یافت.
خشک شدن یکنواخت دانه های ذرت: به دلیل وجود ذره های بی اثر در داخل توده محصول، انتقال حرارت از ذرات بی اثر به دانه ها در نقاط مختلف بستر بیشتر شده و موجب خشک شدن یکنواخت تر می شود.
ارائه بهترین مدل ریاضی فرایند خشک شدن دانه ذرت، از طریق مقایسه دو روش تحلیل ابعادی و دینامیک سیالات محاسباتی (CFD).
فصل دوم
مروری بر تحقیقات پیشین
خشک‌کردن یکی از روش های ساده و معمول نگهداری مواد غذایی است که برای محصولات مختلف به کار می‌رود. محصولات خشک شده جایگزین بسیار مناسبی برای محصولات تازه می‌باشند. گرچه خشک‌کردن طبیعی محصولات کشاورزی بسیار معمول و بدون هزینه است اما باعث وارد آمدن خسارت زیادی به محصول می‌شود. در ضمن ممکن است کیفیت محصولات خشک‌شده به میزان زیادی کاهش یابد. (کهن، ۱۳۸۴). به همین دلیل خشک کردن و آماده سازی غلات عموماً توسط روش های مصنوعی انجام می گیرد. خشک کردن نادرست مواد غذایی موجب رطوبت مانی گشته که سبب رشد کپک و میکروب می شود. لذا امکان انبارکردن ایمن محصول وجود نخواهد داشت. از طرفی دمای بالا در هنگام خشک کردن باعث تخریب کیفیت دانه به دلیل کم کاری آنزیم ها خواهد شد (Kribs and Spolek, 1997).
هدف اصلی خشک کردن، برداشت آب از ماده مرطوب است ولی در طی خشک کردن، کیفیت محصول، اقتصادی بودن و جنبه های محیطی آن نیز باید در نظر گرفته شود. جهت نیل به بهترین کیفیت، معیار های مختلفی از قبیل ویتامین، پروتئین، محتوای آروماتیک، رنگ، مواد معدنی، فعالیت های بیولوژیکی ، بافت و… بایستی در نظر گرفته شود. مشخصات کیفی و کمی مواد مرطوب در طی خشک کردن بایستی حفظ گردد
(مرادی، ۱۳۸۷).
روش های مختلفی برای خشک کردن محصولات کشاورزی و مواد غذایی وجود دارد که در ادامه درباره آنها بحث خواهد شد.
۲-۱- انواع خشک‌کن‌ها
خشک‌کن‌ها را به روش های متعددی می‌توان دسته‌بندی نمود بعضی از این روشها به شرح زیر می‌باشند:
۲-۱-۱- طبقه‌بندی خشک‌کن‌ها بر اساس محل استفاده
بر این اساس خشک‌کن‌ها را در دو طبقه دسته بندی می‌کنند(Brooker et al., 1992) .

امّا با وجود این تفاوت ها وجوه مشترک نیز دارند و آن فطرت الهی است «فطرت الله، الّتی فطر النّاس علیها » (سوره روم آیه ۳۰).
در تدوین حقوق بشر جهانی باید از این وجوه مشترک انسان‌ها کمک گرفت و بر مبنای این منبع قانون گذاری نمود و جایگاه انسان را تعریف کرد و کرامت و احترام او را پاس داشت والا دلایلی که امروز موجب عدم موفقیت حقوق بشر جهانی است همچنان ادامه خواهد داشت زیرا تبعیض ها و ظلام ها و بی عدالتی های جوامع به این اصول بر می‌گردد (پیشین، ص ۱۴۷).
۴-۱۰) ایرادات علاّمه‌ی جعفری به اعلامیه ی حقوق بشر
۴-۱۰-۱) عدم صراحت حقوق بشر جهانی در ممنوعیت ها
حقوق بشر اسلام استفاده برای نابود کردن چشمه سار حیات بشری به هر وسیله ای باشد (اعمّ از یکی یا جزیی) حرام شده است. در صورتی که موارد حقوق از دیدگاه غرب نه خود این ممنوعیت و نه کسانی که برای مراعات حقّ حیات به طور عام مکلفند، مقدور نشده است. حقوق، به جهت حساسیت شدیدی که در حقّ و تکلیف وجود دارد، شایسته تر آن است که تکیه به نصّ و صراحت باشد (جعفری، ۱۳۷۷، ص ۱۴۷).

۴-۱۰-۲) ادامه‌ی حیات انسان
علاّمه در این زمینه می‌فرماید واجب است محافظت هر فردی به حیات خود و هیچ کس نمی‌تواند بگوید که حیات من مربوط به خود من است و من می‌خواهم آن را از بین ببرم یا حقّ بهره برداری را به دیگری واگذار می‌کنم و یا آن را به دیگری می‌فروشم. همچنین واجب است بر هر کس که مورد استفعال قرار گرفته و حیات و کرامت او از ناحیه عوامل طبیعی یا از طرف قدرتمندان تهدید می‌گردد به دفع استفعال و دفع خطر از حیات و کرامت خویشتن قیام کند و به هر نحو مشروعی که توانایی آن را دارد. هر کس به انجام این تکلیف قیام نکند در مستضعف ساختن خود و تهدید حیات و کرامت خویشتن به ظالم یا هر علّت طبیعی که موجب ناتوانی او در حوزه حیات و کرامت خود شده، کمک نموده است چنین شخصی مرتکب بزرگترین معصیت گشته که در قرآن وعده ی دوزخ به او داده شده. در موارد حقوق بشر جهانی از دیدگاه این دو تکلیف بسیار با اهمّیت مطرح نگشته است (پیشین، ص۱۴۹).
۴-۱۰-۳) عامل حقیقی اجرای حقوق بشر سلطه های سیاسی غالب اند.
تاکنون دول عضو و جوامع آن‌ ها بلکه همه‌ی دول دنیا و اقوام و ملل که در آن زندگی می‌کنند نتوانسته‌اند در مدیریت سیاسی و فرهنگی و مذهبی و اخلاقی و اقتصادی خود به ایده ها و حقوق و تکالیف مشترک به حدّ کافی برسند لذا اجرای مواد حقوق بشر، از آن جمله موادّ به حقّ حیات نیز هرگز مستند به پذیرش واقعی ذات خود حقوق نبود، بلکه از یک جهت می‌توان گفت با اختلافات بسیار با اهمّیتی که دولت ها و جوامع دنیا در امور مزبور (سیاسی، فرهنگ و مذهب و اخلاق و اقتصاد) دارند. محال است که روزی فرا رسد همه‌ی آن دولت ها و جوامع با استناد، به حق بودن مواد حقوق و تکلیفی، نظام حقوق بشر غرب را مطلق بپذیرد و به آن عمل کنند.
در نتیجه باید گفت که عامل حقیقی اجرای این مواد سلطه های سیاسی غالب دنیا و برای انگیزه منافع خود آن سلطه ها خواهد بود (مرادی، ۱۳۷۹: ۴۵۸).
۴-۱۰-۴) حقّ حیات جنین
در حقوق اسلام «اسقاط جنین حرام است مگر به جهت ضرورتی که شرع با نظر به آن تجویز نماید».
این حکم از روشن ترین دلایل ارزش و احترام و کرامت حیات انسانی است و با توجّه به این حکم ثابت می‌شود که حقوق اسلام انسان را از هنگام قرار گرفتن در نخستین مراحل وجود، دارای حقّ حیات می‌داند تا آن جا که آخرین نفس را بر آورده و دیده از این دنیا بر بندد. و این حقّ بزرگ و عامل اثبات ارزش و کرامت حیات انسانی، در حقوق غرب وجود ندارد.
۴-۱۰-۵) زندگی با کرامت یا رفاه
حقوق بشر از دیدگاه اسلام، زندگی مطلوب که برای انسان‌های جامعه در نظر گرفته شده عبارت است از زندگی با کرامت انسانی که به طور قطع با نظر به همه‌ی اصول و قواعد انسانی برای زندگی مناسب تر است از زندگی مطلوب به رفاه. مگر این‌که منظور از رفاه شبیه به آسایش باشد که می‌تواند با کرامت در زندگی مساوی باشد.
۴-۱۰-۶) حقوق در جنگ
در حقوق بشر اسلام «در حالت جنگ و نزاع های مسلّحانه جایز نیست کشتن کسانی که در جنگ شرکت نکرده اند مانند کهنسالان و زنان و کودکان و مجروهین و بیماران حق دارند معالجه شوند». این ماده در اعلامیه ی جهانی حقوق بشر غرب وجود ندارد و اگر این گونه حقوق انسانی عالی در اعلامیه هایی مانند همین اعلامیه حقوق بشر مورد توجّه جدّی قرار گیرد و برای افراد گروه‌ها و دول جوامع بشری اهمیّت آن اثبات شود از بسیاری از اخلالگری ها درباره حیات و شوؤن آن جلوگیری می‌شود. این حقوق مربوط به حیات انسان‌ها و حقوق آن است (جعفری، پیشین، ص ۱۵۱).
۴-۱۰-۷) هوا و محیط سالم
در حقوق بشر از دیدگاه غرب در مورد پاکیزه و سالم زندگی وجود ندارد. به نظر می‌رسد این بی‌اعتنایی ناشی از عدم توجّه به حقوق بشر از دیدگاه غرب به حقوق خود جامعه بوده است و زیر سلامت محیط، اعم از شهرها و محیط های خارجی که آلودگی های آن‌ ها موجب اضرار به محیط زندگی انسان‌ها باشد یک پدیده ی عمومی است که همه‌ی افراد یک جامعه را در بر می‌گیرد. به این معنی که اگر بنا شود یک فرد بشری از هوا و زمین و دریا و هرگونه محیط دیگر با تندرستی امکان پذیر نیست. متاسّفانه این بزرگترین نقص است که در حقوق بشر از دیدگاه غرب مشاهده می‌شود.
۴-۱۰-۸) حقوق خانواده
حقوق بشر از دیدگاه غرب به هیچ وجه نمی‌تواند دم از اساسی و طبیعی بودن خانواده بزند، زیرا تقریبا همه‌ی مظاهر فرهنگی مغرب زمین و حتّی متاسّفانه آثار به ظاهر علمی و روانی که عدّه‌ای با سوء استفاده از اصطلاحات علمی برای محو اخلاق و عظمت های انسانی به وجود آورده‌اند ضد گفتار و فریادهای آزادی خواهانه ی آنان است (مرادی، ۱۳۷۹: ۴۵۸).
۴-۱۰-۹) حفظ کرامت انسان پس از مرگ
در حقوق بشر غرب اشاره به وجود حفظ کرامت و آبروی انسان پس از مرگ او وجود ندارد. در صورتی که برای تحکیم کرامت و حیثیت انسانی تصریح به این ضرورت کامل برخوردار است، با توجّه به این حق و حقّ حیات چنین اثبات می‌شود که اسلام، مافوق انگیزه های احساساتی خام و با اهداف دیدگاه دیگر، واقعا انسان را از آغاز ورود به جهان هستی تا پس از خروج از آن، دارای کرامت و حیثیت ذاتی می‌داند.
۴-۱۰-۱۰) کودکان نامشروع
وارد کردن هر گونه ضرر جانی به انسان‌ها اگر چه زخم کوچک باشد جرم است و کیفر دارد. بنابراین دروازه ی خروج انسانی از زندگی کاملا مسدود است. ادیان الهی و دیگر مکاتب که آگاهانه یا نا آگاهانه از این پیروی می‌کنند مطابق ممنوعیت خروج از دروازه ی زندگی به طور غیر قانونی، دروازه‌ی ورود به عرصه‌ی زندگی را هم محترم و وابسته به قانون می‌دانند و معتقدند که بنابراین دروازه ی حساس را بدون قانون و فقط برای شهوات و وسیله‌ی بازی تلقی نمود.
۴-۱۰-۱۱) حقّ آزادی
خود آزادی هدف و مطلوب مطلق نیست بلکه بهترین وسیله‌ی حیات انسانی برای زندگی با خلّاقیت ذاتی است لذا حقوق بشر اسلام بیان عقیده و رای را مشروط به مراعات اصول شرعی می‌کند که عبارت است از ممنوعیت اخلالگری به وسیله‌ی قلم در شخصیّت خود صاحب قلم و درد و حیات و عقاید سالم مردم جامعه. همانگونه که بازی، سلامت انسان‌ها به هیچ وجه جایز نیست، بازی شخصیّت انسان‌ها نیز ممنوع است.
۴-۱۰-۱۲) مساوات انسان‌ها

در نشریه‌ی بررسی‌های بازرگانی در رابطه با تفویض اختیار بیان شده که این مسئله در ایران اصولاً انسجام نیافته و هم سطح و هماهنگ نیست، زیرا وزراء اختیارات متفاوتی را به مدیران خود در استان‌ها و شهرستان‌ها می‌دهند و مدیران در مناطق دارای اختیارات کمتر یا بیشتری نسبت به یکدیگر می‌باشند. لذا لازم است بین وظایف هماهنگی و سازگاری بوجود آید .نظام تصمیم‌گیرنده در مورد مجموعه‌ی مدیریت استان، شورای برنامه‌ریزی و توسعه‌ی استان است که خود شامل کمیته‌های تخصصی متعدد از قبیل شورای فنی، شورای بهداشت و… است.
در هفته‌نامه‌ی برنامه در مقاله‌ای بیان شده که با اجرای نظام در آمد- هزینه‌ی استان‌ها، افزایش حجم درآمدهای استانی به دو برابر رسیده است و در این راستا، شورای برنامه‌ریزی و توسعه‌ی استان‌ها و کارگروههای تخصصی آن نقش اساسی در هدایت فرایند توسعه و اصلاح ساختار مدیریتی و اداری استان‌ها داشته اند. یکی از مشکلات پیش آمده در این طرح این است که به موجب ماده‌ی ۷۹ قانون برنامه‌ی چهارم توسعه و آیین‌نامه‌های اجرایی آن تفکیک روشنی بین وظایف استانی و ملّی با برنامه‌ها و عناوین عملیاتی مشخص صورت گرفته است، اما در تنظیم بودجه‌ی سالانه، تفکیک یاد شده از جانب دستگاه‌های مرکزی رعایت نمی‌شود و بسیاری از برنامه‌ها، طرح ها و پروژه‌های دارای ماهیت استانی همچنان بصورت ملی اجرا می شوند.
فصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت و مجلس را مکلف ساخته که برای واگذاری امور به مردم و جلب مشارکت‌های مردمی در ارائه‌ خدمات عمومی، زمینه‌ی برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و شهرستان، بخش و روستا را فراهم نمایند. مواد یکصدم تا یکصد و ششم قانون اساسی به موضوع چگونگی تشکیل و وظایف شوراها پرداخته است و برای شوراها بیشتر نقش نظارتی و تابعیت از حکومت مرکزی قائل شده است.

مواد ۷۰_۸۲ قانون برنامه‌ی سوم توسعه نیز نقطه‌ی عطفی در نظام مدیریتی کشور و سرآغاز مشارکت مستقیم مردم در امور مربوط به خودشان محسوب می شود.
آقای علی سهرابی نیز در پایان نامه‌ی خود با عنوان مطالعه وتحقیق پیرامون تنظیم، بررسی و تصویب بودجه (دانشگاه شیراز۱۳۷۸) به تفصیل مراحل تهیه، تصویب، اجرا بر بودجه را شرح داده، لکن بطور تخصصی از بحث عدم تمرکز در بودجه سخنی به میان نیاورده اند.
در پژوهش حاضر، علاوه بر منابع ذکر شده، از منابع دیگری نیز که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به بحث عدم تمرکز بودجه‌ای پرداخته‌اند نیز استفاده شده است.
هدف پژوهش
همانطور که مقدمتاً ذکر شد، هدف دولت اجرای سیاست‌ها و اهدافی است که در راستای ارائه‌ خدمات به شهروندان اعمال می کند. ابزار مهمی که دولت برای نیل به این هدف بکار می‌برد، همانا تهیه، تصویب و اجرای بودجه است. در واقع بودجه سند دولت است که بیانگر درآمد‌های واصله به خزانه‌ی دولت و هزینه‌های برآورد شده می‌باشد. از آن جا که به علّت وسعت کشور ایران سیر بودجه از ابتدا تا انتها به شیوه‌ی متمرکز بسیار مشکل و زمان‌بر می‌باشد، در سال‌های اخیر با هدف تمرکززدایی سعی بر این است که برنامه‌ریزی دقیق‌تر و نیز اعمال نظارت بهتر بر اجرای بودجه صورت گیرد. با ذکر این مطالب اهداف پژوهش حاضر بطور کلی عبارتند از:
- بررسی دقیق بودجه‌ریزی در ایران و فرایند بررسی آن در ایران،
- دستیابی به ابزارهای تصویب، اجرا و نظارت در شیوه‌ی غیر‌متمرکز،
- ارائه‌ الگویی مطلوب در جهت بودجه‌ریزی غیر متمرکز همراه با ارائه‌ الزام‌های اساسی در جهت اجرایی کردن بهتر و صحیح‌تر این طرح.
بعبارت دیگر این تحقیق درصد بررسی وضع کنونی، مقایسه‌ی نظام فعلی با استانداردهای بودجه‌بندی (متمرکز و غیر متمرکز) و شناخت و کشف نقاط قوت و ضعف آن است تا امکان ارائه‌ مدل مناسب بوجود آید.
فرضیه­ پژوهش
طبق تحقیقات اولیه و مراجعاتی که پیرامون بحث بودجه‌ریزی غیرمتمرکز به برخی نهادها و اشخاص مربوطه صورت گرفت می‌توان فرضیه ی پژوهش را بر این مبنا استوار نمود که اعمال سیاست عدم تمرکز در بودجه و تفویض اختیار به استان‌ها می‌تواند آثار مثبتی برای دولت در جهت پیشبرد اهدافش داشته باشد. زیرا با توجه به این موضوع که هر استان نسبت به نقاط ضعف و قوت خود، امکانات و نواقص اقتصادی و مالی، امور اجتماعی و سایر مسائل آگاهی و اشراف بیشتری داشته و بخصوص با حذف نهادها و سازمان‌های واسطه‌ای، امور مربوط به تهیه و تخصیص و اجرای اعتبارات آن استان با دقّت و سرعت بیشتری صورت گرفته، بعلاوه از صرف هزینه‌های زائد و غیر ضروری در امر بودجه‌ بندی نیز جلوگیری می‌شود.
هر چند که وجود موانع و کاستی‌هایی خصوصاً در ابتدای راه این طرح انکارناپذیر است، لکن وجود مثبت این تحول بر وجود منفی آن غلبه و برتری دارد.
روش تحقیق
با توجه به نظری بودن پژوهش روش تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده که با بهره گرفتن از روش کتابخانه‌ای و مطالعه ی موارد نظری صورت می‌گیرد و بدواً پلان تحقیق بر اساس مطالعات اولیه و کتب و مشاوره اساتید محترم تهیه شده و طبق آن کتب و مقالات بصورت فیش‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرند. لازم به ذکر است در کنار استفاده از کتب و مقالات ارزشمند بخشی از مباحث این پژوهش از طریق مراجعه ی حضوری به سازمانها ونیز اشخاص و مقامات ذیربط تهیه و گردآوری می‌شود.
پس از تکمیل اطلاعات در این زمینه مطالب را بصوت مباحث مکتوب گردآوری نموده، با نقد و بررسی آنها درستی یا نادرستی فرضیات را اثبات نموده و نیز به سوالات مطروحه در پژوهش پاسخ خواهیم داد.
فصل دوم
کلّیات
مبحث اول: مفهوم بودجه و سیر تاریخی بودجه در ایران
گفتار اوّل: مفهوم بودجه و اصول حاکم بر آن
۱- تعاریف بودجه
بودجه از کلمه‌ی قدیمی فرانسوی به معنی کیف چرمی کوچک که امروزه دیگر در بین فرانسویان متداول نیست گرفته شده است(اقتداری،۱۳۵۷: ۲۲). در زبان انگلیسی دیرین، بودجه به کیفی اطلاق می‌گردد که در آن پول موجود یک تجارتخانه نگهداری می‌شد(اقتداری،۱۳۶۳: ۳۶).
این کلمه که نخستین بار در انگلستان بکار گرفته شد برای کیف کوچک حاوی مهر وزارت دارایی آن کشور بود. این اصطلاح برای مدّت زمان طولانی به کیف چرمی اطلاق می‌شد که در آن خزانه‌دار شاه یا وزیر دارایی او اسنادی را برای ارائه به پارلمان به منظور توضیح نیازمندی‌ها­یی که در بر گیرنده­ی منافع کشور بود، حمل می‌کرد. از عمل باز کردن کیف در پارلمان، اصطلاح افتتاح بودجه معمول گردید.
از نظر فنی، بودجه‌نویسی به بعد از انقلاب کبیر فرانسه مربوط می‌شود (امامی،۱۳۸۹: ۱۱۹)
برخی تعاریف علمی بودجه به شرح زیر است:

• • بودجه یک سند مالی است مربوط به درآمدها و هزینه‌های دولت (فرزیب،۱۳۷۹: ۱۶)

• • بودجه عبارت است از یک طرح مالی که در آن نیازمندی‌های پولی دولت به طور کلی برای مدت محدودی پیش‌بینی می‌شد(ابراهیمی‌نژاد،فرج‌وند،۱۳۸۶: ۴)

• • بودجه سندی است که در آن درآمدها و مخارج یک سازمان یا دستگاه در دوره‌ی مشخصی از زمان مثلاً یک سال پیش‌بینی شده و به تصویب مقام صلاحیتدار رسیده باشد(پیرنیا،۱۳۹۲: ۳۹۲)

قانون محاسبات عمومی ایران مصوب ۲/۱۲/۱۳۱۲ در ماده ۱ خود چنین ذکر می‌کند: بودجه لایحه­ی پیش ­بینی کلیه عواید و مخارج است برای مدّت یکسال شمسی (سنه مالی) که به تصویب مجلس شورای ملّی رسیده باشد.
قانون محاسبات عمومی مصوّب بهمن ۱۳۴۹ در ماده‌ی ۴ خود بودجه کل کشور و اجزا آن را به شرح ذیل بر می‌شمارد:
بودجه­ی کل کشور برنامه مالی دولت است که برای یکسال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی است که منجر به وصول به اهداف دولت شده که از سه قسمت تشکیل می‌گردد:
۱ بودجه­­ی عمومی دولت که شامل اجزای زیر است:
الف- بودجه‌ی عادی برای وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی، این بودجه شامل اعتباراتی نیز خواهد شد که مستقیماً مربوط به وظایف یک وزارتخانه یا موسسه دولتی نیست و تحت عنوان خاص منظور می‌گیرد.
ب- بودجه­ی عمرانی برای اجرای برنامه‌های عمرانی
بودجه­ی شرکت‌های دولتی
بودجه­ی مؤسساتی که تحت عناوینی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌گردد.
ج - قانون محاسبات عمومی مصّوب اوّل شهریور ۱۳۶۶ شورای اسلامی که در تاریخ دهم شهریور ماه همان سال به تأیید شورای نگهبان قانون اساسی رسیده است در ماده‌ی ۱ خود بودجه‌ی کل کشور را چنین تعریف می‌کند:
بودجه­ی کل کشور برنامه‌ی مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست‌ها و اهداف قانونی می‌شود و از سه قسمت به شرح ذیل تشکیل می‌گردد:
۱- بودجه­ی عمومی دولت که شامل اجزاء زیر است:
الف: پیش ­بینی دریافت‌ها و منابع تأمین اعتبار که بطور مستقیم یا غیرمستقیم در سال مالی قانون بودجه بوسیله­ی دستگاه‌ها از طریق حساب‌های خزانه­داری کل اخذ می‌گردد.
ب: پیش ­بینی پرداخت­هایی که از محل در آمد عمومی و یا اختصاصی برای اعتبارات جاری و عمرانی و اختصاصی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند در سال مالی مربوط انجام دهد.
ج: بودجه‌ی شرکت­های دولتی و بانک‌ها: شامل پیش ­بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار
بودجه‌ی مؤسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه‌ی کل کشور منظور می‌شود.