وضعیت مشارکت: نحوه و میزان حضور مردم در فعالیتهای ورزشی که به اشکال مختلف فرصتهایی را برای آنها ایجاد میکند.

نگرش: عبارت است آمادگی ذهنی فرد برای ابراز واکنشهای مساعد و نامساعد نسبت به شخصی یا شیئی (رحمتی، ۱۳۷۱).
ب) تعاریف عملیاتی
نیازمندیهای ورزشی: در این تحقیق، نیازهای ورزشی روستاها در سه بعد امکانات، تجهیزات و نیروی متخصص در قالب ۵ سؤال (سوالات ۱۰ تا ۱۴ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته) با مقیاس پنجارزشی (اصلاً، کم، تا حدی، زیاد و خیلی زیاد) اندازه گیری میشود.
نگرش روستاییان: در این تحقیق دیدگاه روستاییان نسبت به شرکت در ورزش در قالب ۶ سوال (سوالات ۱۵ تا ۲۰ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته) با مقیاس پنجارزشی (اصلاً، کم، تا حدی، زیاد و خیلی زیاد) اندازه گیری میشود.
اولویت ورزشهای مورد علاقه: در این تحقیق، اولویتهای ورزشی روستاییان در دو بعد ورزشهای فعال و ترجیحی و در قالب ۲ سؤالِ سه و دو گزینهای (سوالات ۴ و ۵ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته) اندازه گیری میشود.
نوع رسانه: در این تحقیق، منظور از رسانه، نوع ابزار ارتباطی مورد استفاده روستاییان شامل تلویزیون، رادیو، مجله، روزنامه و اینترنت است که در قالب یک سوال پنجگزینهای (سوال ۶ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته) سنجیده میشود.
نوع برنامه ورزشی تلویزیونی: قالبهای مختلف برنامههای ورزشی تلویزیون شامل اخبار، مسابقات، مستندها و برنامههای کارشناسی ورزشی که در قالب یک سؤال چندگزینهای (سوال ۷ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته) سنجیده میشود.
وضعیت مشارکت: این متغیر در ابعاد مختلف شامل نوع فعالیت، رشته ورزشی و دفعات شرکت روستاییان در ورزش از طریق سؤالات ۱ تا ۳ بخش مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق پرسشنامه محققساخته سنجیده میشود.
فصل دوم:
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱. مقدمه:
در این فصل ادبیات موجود در مورد متغیرهای تحقیق حاضر و پیشینه تحقیق مرور میشود. بدین منظور ابتدا تعاریف متغیرهای اصلی تحقیق و متغیرهای مرتبط با آن ارائه میشود. سپس مدلهای مرتبط با موضوع تحقیق ارائه و بحث میشود. در بخش بعدی، تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور در زمینه ورزشهای روستایی مرور میشود. در پایان جمعبندی از تحقیقات حاضر انجام شده است.
۲-۲. تعریف روستا
اگرچه ده از قدیمیترین زمان ما یک واحد اجتماعی بوده که اساس حیات اقتصادی اکثریت جمعیت کشور را تشکیل میداده و در آن مردم خود را برای همکاری اجتماعی، سیاسی و اقتصادی متشکل میکردهاند اما آوردن تعریف دقیقی از آن که هم به اصطلاح جامع باشد و هم مانع، کاری است دشوار. این دشواری از آنجا ناشی میشود که اولأَ لفظ روستا در طول زمان به معنای متفاوتی به کار رفته و تحولات چندی را پذیرفته است. برای مثال کلمه روستا از لفظ لغوی به معنی زمین مزروعی و مسکونی خارج از شهر بوده و از لحاظ اصطلاحی شامل چند دهکده میشده که در مجاورت یکدیگر قرار داشتهاند. ولی امروزه روستا و ده مترادف به کار میروند و معنی یکسانی از هر دو آنها استنباط میشود (فاتح، ۱۳۸۸). افراد مختلفی برای روستا و مناطق روستایی تعاریف مختلفی را ارائه کردهاند. بسیاری میزان جمعیت را نشان دهنده روستا بودن میدانند، جغرافیادانان روستانشینی را چنین تعریف میکنند: اجتماعات انسانی که در اطراف نواحی کشاورزی به صورت کم تراکم زندگی میکنند. تعریف دیگری که بیان کننده مغهوم روستا است به صورت زیر میباشد:«آن قسمت از کشور که اقتصادش بر پایه زمین و دریا برای کشاورزی، ماهیگیری و جنگل میباشد را مناطق روستایی می نامند. عمومأَ جمعیت آن کم و امکانات رفاهی مثل وسایل حمل و نقل، مرکز درمانی و … در کمبود است. مردم آن کم توقعتر و پایبند به سنت منطقه و مذهبیتر میباشند». در این مورد اعتقاد نویسندگان مختلف با هم فرق میکند. برای مثال موس^[۸]معتقد است مناطقی که بین ۲۰۰تا ۵۰۰۰ نفر باشند روستا نامیده میشوند.
اورسون ^[۹]معتقد به حداکثر ۱۰۰۰ نفر. استیولینگ^[۱۰]به ۱۵۰۰ نفر برای جمعیت روستایی تأکید دارند. و در کشورهای مختلف جمعیتی برای اینکه مکانی روستا نامیده شود با هم فرق میکند. بهطور مثال فرانسه ۲۰۰۰ نفر، ایسلند ۳۰۰ نفر، آمریکا ۲۵۰۰ نفر، ژاپن ۳۰۰۰۰ نفر و در ایران و هند ۵۰۰۰ نفر را بهعنوان حداکثر جمعیت روستا قائل هستند (ظرفچی بنیس، ۱۳۸۹).
به نظرمیرسد جوامع روستایی الگویی ضامن تداوم معماری و ورزشهای سنتی و بومی است. سنت در این جوامع دارای نیروی قانون و مورد قبول همگان است و همه اعضای یک جامعه در چارچوب یک توافق مشترک از آن اطاعت و آن را رعایت میکنند. زیر در این جوامع رعایت سنت است که اقتدار جمعی حاصل میشود و همین امر انظباط جامعه در خدمت آن است. از این رو تا هنوز نیروی سنت جایگاه خود را در روستا چون شهر از دست نداده است باید از منظر الگویی پاسخگو به نیازهای روستایی و کمک به حفظ هویتهای روستایی نمود (ظروفچی بنیس، ۱۳۸۹).
۲-۳. شغل و سبک زندگی روستاییان:
روستا عمدتأَ یک واحد جغرافیایی همگن طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. بیشتر روستاییان بهطور مستقیم و غیر مستقیم به یکی از فعالیتهای اصلی زراعی، دامداری، باغداری، صیادی، صنایع دستی روستا و یا ترکیبی از این فعالیتها اشتغال دارند و پیوند فرهنگی و اجتماعی عمیقی بین آنان برقرار است (زارعی کلات، ۱۳۹۱).
در تعریفی ساده و کلی میتوان سبک زندگی را شیوهی زندگی یا به نحو دقیق تر الگوها و شیوه های زندگی روزمره تعریف کرد که نه تنها شامل الگوهای فردی مطلوب از زندگی بلکه شامل تمام عادات و روشهایی که فرد یا اعضای یک گروه به آن ها خوکرده، یا عملاً با آنها سر و کار دارد می شود. بنابراین سبک زندگی به خانه و اثاثیه محدود نمیشود و تمام چیزها مانند الگوهای روابط اجتماعی، سرگرمی، مصرف و لباس را در بر میگیرد و نگرشها، ارزشها و جهان بینی فرد و گروهی که عضو آن است را منعکس میکند (تیرا^[۱۱]، ۱۹۹۶). روستا بنا به ماهیت خویش و متناسب با ساختار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بویژه محیط جغرافیایی و چشم اندازها و جاذبههای طبیعی گردشگری، دارای سازماندهی درونی و کالبد وهای در نوع یا شیوه زندگی معنوی و مادی خود است (زارعی کلات، ۱۳۹۱). قرن بیست و یکم به دلیل وقوع تحولات جهان سوم، گسترش وسایل ارتباط جمعی و پیشرفتهای تکنولوژیک از نظر تحلیلگران مسائل اجتماعی، عصر توجه به عوامل و شرایط دگرگونیهای اجتماعی محسوب میشود. تمام جوامع، چه به صورت ناگهانی و چه به صورت آرام و نامحسوس، هر روز تغییراتی را که کم و بیش به گذشتهاش هماهنگی داشته و طرح و مسیر کم و بیش مشخصی را تعقیب میکنند به خود می بیند. جامعه روستایی هم از این قائده مستثنی نیست به طوری که تغییرات بسیاری در ابعاد مختلف زندگی روستا به وجود آمده است و این تغییرات را می توان در اغلب روستاهای ایران مشاهده کرد (ازکیا و حسینی، ۱۳۸۸).
بررسی نشان داده است که جوانان روستا متمایل به سبک زندگی مصرفی هستند (خرید گوشیهای همراه جدید با امکانات متفاوت، خرید وسایل رسانهای جدید و . . .). تغییر در عادات تغذیه ای، الگوی فراغتی، شیوه پوشاکی و … بیانگر حرکت به سمت جامعه مصرفی است که از ویژگیهای مهم مسیر تغییرات در جامعه روستایی است .
والدین اگر چه خود زندگی سنتی را در پیش گرفتهاند اما به نوعی فرزندان را در انتخاب سبک زندگی جدید همراهی می کنند. بنابراین آن نوع شکاف نسلی که در جامعه شهری از آن صحبت میشود در روستا وجود ندارد؛ بلکه میتوان از تفاوت نسلی در جامعه روستایی صحبت کرد (ازکیا و حسینی، ۱۳۸۸).
۲-۴. نقش فنآوری اطلاعات و ارتباطات در روستا:
در سطح روستایی، فنآوری اطلاعات و ارتباطات در گسترش تجارت الکترونیک، بهداشت الکترونیک، آموزش الکترونیک، گذران اوقات فراغت و دولت الکترونیک مؤثر میباشد (برقی، قنبری،۱۳۸۹).
از جمله زمینههایی که فنآوری اطلاعات و ارتباطات میتواند در توسعه نواحی روستایی نقش داشته باشد، آموزش، اشتغالزایی، تسهیل فرایند تصمیمگیری و توانبخشی اجتماعات روستایی است (هریس^[۱۲]، ۲۰۰۳). که مجموع این عوامل موجب توسعه پایدار روستایی میگردد. در این خصوص میتوان به کشور نپال اشاره کرد. در کشور نپال که یکی از کشورهای کمتر توسعه یافته است، تقریبأ ۸۷ درصد جمعیت آن در نواحی روستایی زندگی میکنند و دچار فقر هستند. حکومت سلطنتی نپال و دفتر توسعه سازمان ملل، طرحهایی را برای توسعه ارتباطات در کشور نپال در پیش گرفته باعث شدند که از فقر در جامعه روستایی کاسته شود (هریس، ۲۰۰۳).
از عواملی که با کاربرد ارتباطات منجر به توسعه روستایی میگردد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
توسعه برنامههای کاهش فقر
اختیار دادن به جوامع روستایی، همراه با امکانات برای ارتباطات
- دسترسی به منابع اطلاعات و بکارگیری مفید در چارچوب فعالیتهای توسعه
فراهم کردن اطلاعات جهت تصمیمگیری به وسیله حکومت از طریق دریافت اطلاعات از کشاورزان و روستاییان، آموزش، تولید فعالیتهای اقتصادی، حفظ محیط زیست، کاهش بلایای طبیعی (هریس،۲۰۰۳).
از آنجا که منظور از توسعه پایدار روستایی، حفظ تعادل و پایداری در تحولات ساختاری کارکردی، مکان و فضای روستا است و هدف خاص آن افزایش مشارکت، کاهش فقر، امنیت غذایی و حفظ محیط زیست میباشد و برآیند این اهداف عدالت اجتماعی و به ویژه عدالت مکانی خواهد شد لذا با ورود فنآوری اطلاعات و ارتباطات به روستا میتوان به تسریع فرایند توسعه پایدار در مناطق روستایی امیدوار بود (برقی، قنبری، ۱۳۸۹).
کاهش فقر
توسعه پایداری روستا
حفظ محیط زیست
دسترسی به آموزش و مشارکت (ICT)
امنیت غذایی
شکل (۲-۱): ابعاد توسعه پایدار روستاییی (برقی و قنبری، ۱۳۸۹)
خسروی در کتاب جامعه شناسی روستایی ایران، از اصطلاح «روستازدگی شهرها» بیان دگرگون های به وجود آمده درمیان روستاییان بهره میگیرد. وی معتقد است که، از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۵ شمسی، روستاییان مهاجر در حومهی شهرها و حاشیه شهرکها ساکن شده و به تدریج بر اثر مشاهدهی ساختمان، اتومبیل، سینما، پوشاک، خوراک و بالاخره شیوهی زندگی در نتیجه، شهری، خودآگاهی در آنان پدید می آید می توان گفت از اثرات مهم مهاجرتهای گروهی روستاییان به شهرها، روستازدگی شهرها یا به بیان دیگر، اثر گذاری فرهنگ روستایی در شهرها است. روستازدگی فرایند متأثر شدن جامعه شهری از فرهنگ دهقانان است (خسروی، ۱۳۸۰). در آن دورهی زمانی، به دلیل مهاجرتهای روستاییان به شهرها و مشاهدهی زندگی شهری در خلقیات روستاییان تغییرایجاد میشد، اما در زمان حاضر دیگر نیازی نیست روستایی به شهر برود تا ظواهر زندگی شهری را ببیند و خلقیات و نفسانیاتش در معرض دگرگونی قرار گیرد. بلکه امروزه روستایی در منزل خود با دیدن مظاهر زندگی شهری و جهانی در رسانه های داخلی و جهانی (ماهواره)، به تعبیر خسروی خلقیات و نفسانیاتش در معرض دگرگونی قرار میگیرد (ازکیا و حسینی رودبارکی، ۱۳۸۸). بنابراین، روستاهای ایران به دلیل برخورداری از دستاوردهای تکنولوژیک دنیای مدرن و به سبب برخورداری از تسهیلات ارتباطی، در دوره ای از تاریخ تحول فرهنگی –اجتماعی خود قرار گرفتهاند که حرکتی نسبتا گسترده را از سبک زندگی سنتی خود به سمت زندگی نوین تجربه می کنند. این حرکت و تغییر را می توان حاصل عوامل عدیدهای دانست که از مهمترین آن ها ورود امکانات مدرن و ارتباطات، بالا رفتن سطح تحصیلات روستاییان، جایگزینی نسلی، اجرای طرحهای خدماترسانی و عمرانی در روستاها و در رأس آنها برخورداری از زیر ساختهای ارتباطی هستند (رضوان زاده، ۱۳۸۳).
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اهمیت و نقش روزافزونی در جوامع دارد و جهان به سوی اقتصاد مبتنی بر دنش پیش میرود. ارتباطات وجه تمایز بنیادین ما و دوران گذشته است.ارتباطات امکان طراحی اشکال جدید سازمانی،کنترل سیستمهای جدید، بازمهندسی فرآیندهای سازمانی و مانند اینها را فراهم ساخته است. بنابراین ضروری است با برنامه ریزی توسعهایی مناسب، از قابلیت‌های این سیستم بهعنوان یکی از ابزارهای مهم توسعه و پیشرفت در نوسازی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور خود بکوشیم (برقی و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۵. اهمیت توسعه روستاها و نقش ورزش و بازیهای بومی محلی در توسعه پایدار روستاها:
روستا یک واحد و کمربند جغرافیایی است که رشد و توسعه را دربرمی گیرد . این واحد شامل مردم، مکان، فضا، بهره وری و فعالیتهای چندگانه (اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، براساس این ، رشد وتوسعه کشاورزی و دام پروری) است (آندرو^[۱۳]، ۲۰۰۷). توسعهروستایی پدیده مستقلی است که در دیدگاه کلی، با نقش مناطق روستایی در توسعه ملی که در ظرفیت تولید نقشی اساسی دارد، مرتبط است (پورطاهری و همکاران، ۱۳۸۹). توسعهروستایی که فرایند تغییرات اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی درمحیط روستاست، شامل بهبود بازده، افزایش اشتغال و درآمد روستاییان و تأمین حد متوسط نیازهای تغذیه، مسکن، آموزش و پرورش و بهداشت است. زندگی روستایی با فعالیتهای کشاورزی عجین شده وکشاورزی نقش اصلی را در فعالیتهای توسعه روستایی دارد؛ اما دردهههای گذشته، نقش فعالیتهای تفریحی و ورزشی موسوم به فعالیتهای خارج از مزرعه به عنوان فرصتهای تکمیلی خانوارهای روستایی مورد توجه سیاست گذاران و برنامهریزان توسعه قرار گرفته است (نقوی و همکاران، ۱۳۹۲). مناطق روستایی بسیار فراتر از برنامه ریزی برای توسعه کشاورزی تلقی می شود. بر اساس این، رشد و توسعه مناطق روستایی در افزایش تولید، اشتغال و بهره گیری از ظرفیتهای مناطق روستایی نیز خلاصه نمی شود؛ بلکه ایجاد کیفیتهای جدید زندگی در جهت رشد و تعالی انسانها نیز در این چار چوب مطرح میشود (فتحی و مطلق، ۱۳۸۹). با توجه به دیدگاه لازاروس^[۱۴] (۲۰۱۰) رویکردهای مهم فیزیولوژیکی ورزشی در مناطق روستایی دستیابی به این اهداف است :رسیدن به نتیجه نهایی بهبود و کیفیت زندگی؛ کارایی و بازده بالای ورزشی؛ مشخص کردن رویکردهای هدایتی و پای بندی به سنتها و آیینهای محلی؛ محقق شدن هدفهای ورزشی بومی و محلی و توسعه آن در سطح روستا با توجه به ساختار فرهنگ بومی. یکی از ابعاد توسعه توجه به رویکردهای اجتماعی، فرهنگی و تاریخی است و در این میان، ورزشهای بومی و محلی با هدف ارتباط بین عناصر و روش های محلی به منظور ارتقای جایگاه بازیهای محلی شکل گرفتهاند (لازاروس^[۱۵]، ۲۰۱۰). بازیهای بومی و محلی که عنصری فرهنگی به شمار میآید، در رونق فرهنگ محلی اثرگذار است و انجام دادن پیوسته این بازیها در مناطق روستایی نوعی دلمشغولی برای ساکنان فراهم کرده است (بوگوپا^[۱۶]، ۲۰۰۱). بازیهای بومی و محلی میراث نسلهای پیشین ساکنان روستایی است و متناسب با هر منطقه و ناحیه ، جایگاهی مشخص دارد (فرانکل^[۱۷]، ۲۰۱۰). ساکنان روستایی همواره میکوشند این فعالیتهای تفریحی و رفاهی را به منظور ارتقای کیفیت زندگی، توسعه پایدار روستایی و رفع خستگی از فعالیتهای کاری مزرعه و با توجه به نیازشان انجام دهند (نقوی و همکاران، ۱۳۹۲).
در طول تاریخ، ورزش به ویژه بازیهای بومی و محلی در زندگی انسان به شیوه های گوناگون وجود داشته است. امروزه، شکلهای مختلفی از فعالیتهای جسمانی در چارچوب نظام آموزشی هر جامعه و همسو با ارزشهای فردی و اجتماعی آن موجب پرورش فکری و جسمی همه افراد جامعه می شود و حتی گاهی جزء جداناپذیر تعلیم و تربیت و وسیلهای برای رسیدن به سلامت جسمانی و روانی است. کاهش جمعیت و ساختارهای ورزشی در جوامع روستایی به طور بالقوه تأثیر منفی بر روستا دارد. برای مثال، با کاهش جمعیت گروه های ورزشی در روستا نمیتوانند افراد بیشتری را جذب کنند؛ زیرا ورزش روستایی باعث افزایش کارایی مردم روستا و درنتیجه، بهتر شدن اوضاع اقتصادی و اجتماعی آن میشود . یکی از کارکردهای ورزشهای بومی و محلی روستایی، تأثیر آن بر روابط اجتماعی، اقتصادی، اکولوژیکی و سیاسی روستاییان است. این کارکرد باعث بالا رفتن اهمیت جایگاه ورزش در جوامع روستایی و کمک به هویت محلی، حس مشارکت و روح عدالت خواهی میشود (درخشان زاویه، ۱۳۹۰).
گاهی، بازیها و سرگرمیهای بومی و محلی به فعالیتهای مؤثر در حفظ آثار توسعه پایدار در مناطق روستایی تبدیل میشوند و رهیافتهای خود را از طریق رویکردهای اقتصادی اجتماعی، فرهنگی و محیطی به جامعه به ثمر مینشانند (تالبوت^[۱۸]، ۱۹۹۱). توسعه پایدار حفظ انعطاف پذیری لازم برای پاسخ به آینده است؛ اما درشرایط خاص میتوان توسعه پایداررا مسیر توسعه معرفی کرد که در گستره آن حداکثر رفاه انسانی برای نسلهای امروزی، بدون کاهش رفاه برای نسلهای آینده،درنظر گرفته شود. بازیهای بومی و محلی از راه رویکردهای توسعه پایدار زمینه فعالیتهای فراغت روستاییان را با توجه به سرزندگی و نشاط، حفظ آیینها و رسوم، ارزشها و نمادها فراهم میآورند) نقوی و همکاران، ۱۳۹۲)؛ زیرا پیشرفت به سوی توسعه پایدار روستایی در زمینه بازیهای بومی و محلی نیازمند تغییرات در سه سطح محلی،ملی و بین المللی است و راهبرد توسعه پایدار روستایی باید مرتبط با افزایش رشد محلی و منطقهای و با توجه به فعالیتهای ساکنان روستایی (فعالیتهای تفریحی، گذران اوقات فراغت، ورزشی و غیره) و توانایی حفظ منابع برای دیگران شکل گیرد (نقوی و همکاران، ۱۳۹۱).

شکل (۲-۲): تأثیر فعالیتهای ورزشی بر توسعه پایدار روستایی (نقوی و همکاران، ۱۳۹۱).
از آنجا که بازیهای بومی و محلی روستایی نقش بسزایی در توسعه روستاها دارند، این نتایج و فواید را دربردارند
ارزشهای اجتماعی: بین گروه ها و افراد روستا رابطه مثبت و همکاری پدید میآورند.
ارزشهای فیزیکی: باعث افزایش قدرت بدنی افراد میشوند .