استدلالی استفاده شده است.
کلمات کلیدی: دیات – تداخل دیات – عدم تداخل دیات – تعدد صدمات
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه
بیان مسأله 1
سابقه تحقیق 2
ضرورت و نوآوری تحقیق . 3
سوالات تحقیق . 4
فرضیات تحقیق. 4
هدف ها و کاربردهای تحقیق . 5
روش و نحوه انجام تحقیق وبدست آوردن نتیجه 5
طرح تحقیق . 6
فصل اول: تعاریف ومفاهیم دیه و تداخل
بخش اول: تاریخچه، مفهوم و ماهیت دیه. 10
گفتار اول: تاریخچه 10
گفتار دوم: فلسفه دیه 11
گفتار سوم: ماهیت دیه 12
گفتار چهارم: تعریف دیه. 13
1.دیه در لغت. 13
دیه در روایات 14
3.دیه در اصطلاح فقها. 14
دیه در اصطلاح حقوق دانان. 15
دیه در قانون. 15
بخش دوم: تداخل اسباب 16
گفتار اول: تداخل در لغت. 16
گفتاردوم: تداخل در اصول فقه 17
1-تداخل در اصول لفظی(اصل لفظی). 17
2-تداخل در اصول عملی(اصل عملی) 18
گفتار سوم: محل نزاع در بحث تداخل 19
گفتار چهارم: اصل عدم تداخل اسباب 19
گفتار پنجم: تداخل تکالیف در ابواب فقه 20
1- تداخل در نماز. 20
2- تداخل در طهارت 20
3- تداخل در حج. 21
4- تداخل در طلاق. 21
5- تداخل در حدود 21
6- تداخل در قصاص 21
7- تداخل در روزه 22
8- تداخل در جزیه 22
فصل دوم:تحلیل فقهی تداخل یا عدم تداخل دیه ی أعضا در یکدیگر
بخش اول: بررسی أصل عدم تداخل دیات در فقه. 24
بخش دوم: بررسی روایات در زمینه تداخل دیات. 26
گفتار اول: روایات حاکی از عدم تداخل دیات 26
1.روایت ابراهیم بن عمر 26
2.روایت أصبغ بن نباته 27
گفتار دوم: روایت حاکی از تداخل دیات 28
گفتار سوم: تحلیل وبررسی روایات 29
گفتار چهارم: جمع دو دسته روایات. 34
بخش سوم: تحلیل فقهی. 35
گفتار اول: فروض مسأله وحکم آن ها 35
گفتار دوم: دیدگاه های فقها در این زمینه 36
1.نظریه تداخل 36
2.نظریه عدم تداخل. 36
3.نظرات قائل به تفصیل. 36
الف.تفصیل میان یک ضربه وچند ضربه 36
ب. تفصیل میان جنایات طولی وعرضی. 37
گفتار سوم: بررسی أدله مربوط به نظرات فقها. 38
گفتار چهارم: ذکر چند استفتاء در این زمینه. 40
فصل سوم: تحلیل حقوقی تداخل یا عدم تداخل دیه ی أعضا در یکدیگر
بخش اول: بررسی کلی تداخل یا عدم تداخل دیات در قانون. 43
گفتار اول: بررسی اصل عدم تداخل دیات در قانون. 43
گفتاردوم: نگاهی إجمالی به قانون مجازات اسلامی مصوب 1370در این زمینه 45
گفتار سوم: قواعد کلی تداخل و یا تعدد دیات درقانون مجازات اسلامی مصوب1392 48
تداخل در صدمات غیر عمدی 48
تداخل در صدمات عمدی 50
بررسی قاعده ی عدم تداخل دیات 51
شرایط لازم برای تداخل دیات 53
قواعد کلی تداخل دیات در منافع. 55
تداخل دیات در جراحات 59
گفتار چهارم: ذکر چند نظریه ی مشورتی در این زمینه. 60
بخش دوم: بررسی موردی تداخل دیات در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 61
گفتار اول: در أعضا 62
1.استخوان. 62
مو 62
چشم 63
بینی. 64
گوش. 64
دندان و فک. 65
دست وپا 66
سایر أعضا 66
گفتار دوم: در دیه ی مقرر منافع 68
1.عقل 69
شنوایی. 70
3 بینایی 70
4.بویایی. 70
چشایی. 71
صوت و گویایی 72
سایر منافع 72
گفتار سوم: تداخل در دیه جراحات . 73
گفتار چهارم: تداخل در دیه ی جنین 75
گفتار پنجم: تداخل در دیه ی جنایت بر میت. 76
بخش سوم: تداخل در أرش 77
گفتار اول: قواعد متفاوت از دیه در ارش 79
1.تساوی ارش برای زن ومرد. 79
مهلت پرداخت در ارش. 79
سقف تعیین میران ارش 80
گفتار دوم: اصل عدم تداخل در أرش. 81
فصل چهارم: تحلیل فقهی- حقوقی تداخل یا عدم تداخل دیه أعضا در دیه ی نفس
بخش اول: تحلیل فقهی 83
گفتار اول: فروض مسأله. 83
گفتار دوم: حکم فروض مسأله 84
گفتار سوم: دیدگاه های فقها در این زمینه. 87
1.نظریه ی تداخل 87
2.نظریه ی عدم تداخل. 87
3نظریه ی قائل به تفصیل 87
گفتار چهارم: بررسی أدله ی مربوط به نظرات فقها 88
بخش دوم: تحلیل حقوقی. 88
گفتار اول: نگاهی إجمالی به قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 89
گفتار دوم: بررسی تداخل دیات در دیه ی نفس در قانون مجازات اسلامی مصوب1392 91
1.سرایت صدمه ی غیر عمدی منجر به مرگ 91
2.سرایت صدمه ی عمدی منجر به مرگ. 93
زوال منفعت منجر به مرگ. 94
گفتار سوم: ذکر یک نظریه مشورتی در این زمینه. 95
نتیجه گیری 96
پیشنهادات. 98
منابع. 99
چکیده انگلیسی. 103
مقدمه
در میان اجتماع انسانی، وقوع جرم و جنایت یک اتفاق طبیعی محسوب می‌شود و بیشتر این جنایت‌ها در زمره تجاوز به انسان و ضرب و جرح وی بوده است و از ابتدا نیز این جنایت ها با مجازات های مختلف همراه بوده است که یکی از جنایت های متداول آن که به قصد جبران صدمات وارده بوده بعد از قصاص دیه می باشد.
در مورد این صدمات ذکر این نکته ضروری است که معمولاً این جنایت ها با تعدد ضربات و یا تعدد صدمات همراه بوده است و در راستای جبران آن این مساله مطرح می شود که آیا تمام صدمات را جداگانه محاسبه می کنیم (که این را تعدد دیات می نامند) یا در بین صدمات، بزرگترین صدمه را در نظر گرفته و فقط همین دیه را در نظر می گیریم (که این را تداخل دیات می گویند) یا اینکه بر حسب شرایط و نوع صدمات، تعداد ضربه ها و. متفاوت خواهد بود.
در این نوشتار سعی برآن شده که جدای از تحلیل فقهی تداخل و عدم تداخل دیات در مواری که صدمات متعددی وجود دارد به بررسی موادی از قانون مجازات که مربوط به این بحث است پرداخته شود و چگونگی احتساب دیه صدمات متعدد و تداخل و تعدد دیات در این موارد با در نظر گرفتن حالت های مختلف نقد و بررسی شود.
تعریف مسأله
قتل وجرح از جمله جرایمی است که در تمام ادوار تاریخ به عنوان یک پدیده ی اجتماعی مجرمانه، مورد تنفر و إنزجار عمومی بوده ودر همه شرایع وآیین های مذهبی و قوانین و نصوص ملت ها، قتل وجرح امری نامشروع و با عکس العمل شدید مواجه بوده است و جرم قتل وجرح ممکن است به شکل های مختلفی تحقق پیدا کند. در بسیاری از موارد قاتل ابتدا یک جنایت برعضوی از أعضای مجنی علیه وارد می کند (به عنوان مثال دست او را قطع می کند واین جنایت برعضو منجر به مرگ مجنی علیه می شود) و در برخی از موارد ضرباتی که باعث مرگ مجنی علیه می شود متعدد است که گاه این ضربه ها به صورت متوالی وگاه به صورت جدا از هم است. در کشور ما برای جنایت وجبران آن درموارد عمدی قصاص و در غیر عمدی دیه در نظر گرفته شده و حتی گاهی در موارد عمدی هم که امکان قصاص نباشد یا فرد عفو به دیه کرده باز بحث دیه واحتساب آن خواهد بود.
حال سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که اگر چند جنایت بر کسی وارد شده باشد، آیا برای هر جنایت دیه جداگانه در نظر گرفته می شود؟ مثلاً اگر کسی با وارد کردن ضربه ای به سر دیگری سر او را بشکند و او بمیرد آیا لازم است جانی دو دیه (یکی برای شکستن استخوان سر ودیگری برای مرگ) بپردازد یا اینکه دیه شکستن استخوان سر در دیه نفس تداخل کرده و جانی تنها به پرداخت دیه قتل محکوم می شود؟ اگر کلاً کسی دست، پا، گوش و چشم کسی را از بین ببرد ودر نتیجه شخص بمیرد آیا دیه أعضا در دیه نفس تداخل می کند یا اینکه می بایست برای تک تک أعضا و برای نفس دیه جداگانه تعیین شود.(حاجی ده آبادی،1384 ،84 )
مسأله ی دیگر این است که دیه حق النّاس است و در آن باید با دقت بیشتری عمل کرد پس اینکه مشخص شود در چه مواردی تداخل و در چه مواردی تعدد در نظر گرفته می شود یک بحث کاربردی است و نیاز به مکتوب مدونی می باشد که بدانیم ملاک تداخل چیست؟
لذا در این تحقیق سعی بر آن است تا با بیان أقوال فقها، همین طور أدله آن ها و بررسی موادی از قانون مجازات اسلامی مصوب “1370” وقانون مجازات اسلامی مصوب”1392″که مرتبط با این موضوع است، چالش ها و مشکلات قوانین و مقررات موجود در این حوزه مطرح و پیشنهادات و راه کارهای آن ها نیز بیان شود.
ضرورت و نو آوری تحقیق
بحث پیرامون تداخل و عدم تداخل دیات بیشتر در فقه مطرح بوده و از جمله موضوعاتی است که راجع به آن نظرات زیادی مطرح شده است، حقوق دانان به طور مختصر و کمتری به بررسی این موضوع در حیطه ی حقوق کیفری پرداخته اند. البته حقوق ما به خصوص حقوق کیفری و قانون مجازات اسلامی متأثر و برگرفته از فقه است پس بررسی این موضوع در فقه کاری مفید خواهد بود.
این موضوع کاربرد بسیار زیادی در حقوق ما دارد، از جمله اینکه بسیاری از پرونده های کیفری در محاکم، راجع به موضوع مورد بحث می باشد که روند نسبتأ طولانی هم برای صدور این احکام طی می شود چرا که میزان جرم وجنایت در جامعه کم نیست و میزان آمار پرونده های دادگاه نیز مؤید همین مطلب است. لذا باتوجه به اهمیت موضوع و اینکه تحقیق مفصل و دقیقی در این مورد وجود ندارد سعی بر آن است تا با بررسی کامل و همه جانبه ی این موضوع از منظر فقه وحقوق نتیجه مطلوب و شایسته ای حاصل گردد چرا که بررسی فقهی مواد به درک و تحلیل مواد ورفع إبهام و برداشت درست از ماده ی قانونی کمک می کند که این مهم برای صدور رأی مفید واقع خواهد بود.
در مورد دیات همان طور که در سوابق آمد کتاب ها و رساله های مختلفی وجود دارد، اما درمورد تداخل دیات به صورت اختصاصی کتاب و یا رساله ای موجود نیست، البته قابل ذکر است مقاله ونوشته هایی کوتاه در مورد این موضوع وجود دارد.
امّا این رساله به بررسی فقهی- حقوقی صرف تداخل دیات به صورت إختصاصی پرداخته است، ضمنأ بررسی بحث تداخل دیات در قانون جدید با لأخص مواد مندرج در فصل هفتم از بخش اول کتاب دیات قانون مجازات اسلامی مصوب92 (با عنوان تداخل وتعدد دیات) و همچنین ذکر نقاط قوت وضعف این مواد و مقایسه آن با نظرات فقهی نیز کار جدیدی خواهد بود.
