1-2-بیان مسئله. 3
1-3-هداف تحقیق. 5
1-4- فرضیه‌های تحقیق. 5
1-5- روش تحقیق. 6
1-6- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق. 6
1-7- تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق. 6
1-8- ساختار کلی تحقیق. 7
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه. 9
2-2- حسابرسی و تغییر حسابرس و آثار ناشی از تغییر حسابرسان. 9
2-2-1- پدیده چرخش حسابرسان. 10
2-2-2-استقلال حسابرسان. 12
2-2-3- دیدگاه‌های مرتبط با فرآیند تغییر حسابرس. 14
2-2-4-تجربه بین المللی از تغییرات حسابرس. 16
2-2-5- عوامل موثر بر تغییر حسابرسان. 24
2-2-5-1-اظهارنظر حسابرس. 27
2-2-5-2-کاهش حق الزحمه حسابرسی 28
2-2-5-3-پیچیدگی واحد مورد رسیدگی 29
2-2-5-4-وضعیت مالی واحد مورد رسیدگی 29
2-2-5-5- تغییرات ادواری حسابرس. 30
2-2-5-6-تغییر مدیریت 31
2-3- نقدشوندگی 32
2-3-1- معیارهای نقدشوندگی مبتنی بر سفارشات سهام. 35
2-3-2- معیارهای نقدشوندگی مبتنی بر معاملات 39
2-3-3- اقدامات لازم جهت افزایش نقدشوندگی بازار. 43
2-3-4- قدرت نقدشوندگی 44
2-4- پیشینه تحقیق. 47
2-4-1- پیشینه‌ی خارجی پژوهش. 47
2-4-2- پیشینه‌ی داخلی پژوهش. 49
2-5- خلاصه فصل. 55
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1- مقدمه. 59
3-2- روش تحقیق. 59
3-3- فرضیه های تحقیق. 60
3-4- روش گردآوری اطلاعات 60
3-5- جامعه و نمونه آماری تحقیق. 60
3-6- قلمرو تحقیق. 63
3-6-1- قلمرو موضوعی تحقیق. 63
3-6-2- قلمرو زمانی تحقیق. 63
3-6-3- قلمرو مکانی تحقیق. 63
3-7- متغیرهای تحقیق و تعریف عملیاتی متغیرها 63
3-7-1- متغیرهای مستقل. 63
3-7-2- متغیر مستقل. 64
3-7-3- متغیرهای کنترلی: 64
3-8- مدل آزمون فرضیه‌های تحقیق. 65
3-9- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 65
3-10- خلاصه مطالب فصل. 67
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق
4-1- مقدمه. 70
4-2- آمار توصیفی متغیرهای تحقیق. 70
4-3- آزمون همبستگی میان متغیرهای تحقیق. 74
4-4- بررسی مانایی متغیرهای تحقیق. 75
4-5-آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته. 76
4-4- آزمون فرضیه های تحقیق. 77
4-4-1-آزمون فرضیه اول تحقیق. 77
4-4-1-1- تفسیر نتیجه آزمون فرضیه اول. 80
4-4-2-آزمون فرضیه دوم تحقیق. 80
4-4-2-1-تفسیر نتیجه آزمون فرضیه دوم. 83
4-5- خلاصه فصل. 83
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه. 85
5-2) خلاصه تحقیق. 85
5-3) خلاصه نتایج آزمون فرضیات و مقایسه با پیشینه تحقیق. 87
5-3-1) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول تحقیق. 87
5-3-2) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم تحقیق. 88
5-4) نتیجه‌گیری کلی و مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات پیشین 88
5-5) پیشنهادات تحقیق. 90
5-5-1) پیشنهادات کاربردی به استفاده کنندگان از نتایج تحقیق. 90
5-5-2) پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی 90
5-6) محدودیت‌های تحقیق. 91
5-7- خلاصه فصل. 91
منابع. 93
پیوست الف: لیست شرکت‌های نمونه آماری تحقیق. 99
پیوست ب: خروجی نرم افزار. 104
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1) بررسی علل تغییرات حسابرسان.26
جدول 2-2)، خلاصه پژوهش‌های انجام شده در خارج از کشور.52
جدول 2-3)، خلاصه پژوهش‌های انجام شده در داخل از کشور52
جدول 3-1) روند انتخاب نمونه.60
جدول3-2) توزیع فراوانی شرکت های نمونه بر حسب صنعت.61
جدول 4-2) نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای تحقیق.70
جدول 4-3) آزمون مانایی متغیرهای تحقیق73
جدول 4-4) نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته تحقیق.75
جدول 4-5) نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی.75
جدول 4-6) نتایج انتخاب الگو برای برآورد مدل آزمون فرضیه اول تحقیق.76
جدول 4-7) نتایج برآورد مدل آزمون فرضیه اول تحقیق77
جدول 4-8) نتایج انتخاب الگو برای برآورد مدل آزمون فرضیه دوم تحقیق79
جدول 4-9) نتایج برآورد مدل آزمون فرضیه دوم تحقیق.80
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 2-1) سطوح نقدشوندگی35
نمودار 2-2) نحوه به تعادل رسیدن عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار سرمایه.37
نمودار 4-1) روند سالانه متوسط نقدشوندگی سهام شرکت‌های نمونه .71
نمودار 4-2) روند سالانه متوسط نسبت بازده دارایی‌های شرکت‌های نمونه72
نمودار 4-3) روند سالانه متوسط انحراف معیار بازدهی سهام شرکت‌های نمونه72
نمودار 4-4) توزیع باقیمانده‌های مدل آزمون فرضیه اول تحقیق .78
نمودار 4-5) توزیع باقیمانده‌های مدل آزمون فرضیه دوم تحقیق81
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی تأثیر چرخش حسابرس بر نقدشوندگی سهام می‌باشد. سرمایه‌گذاران به سهمی که رقبت بیشتری نشان می‌دهند، آن سهم در بازار با قدرت نقد شوندگی بالایی همراه خواهد بود. از طرفی کیفیت حسابرسی یکی از شاخص‌های شفافیت اطلاعات مالی قلمداد می‌شود. از آنجاییکه تغییر حسابرسان شرکت‌ها به کیفیت حسابرسی و در نتیجه شفافیت صورتهای مالی می‌افزاید موضوع تحقیق حاضر مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه آماری تحقیق شامل 110 شرکت از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد که بر اساس روش غربالگری انتخاب گردیده‌اند و دوره زمانی شامل نه سال از سال 1384 الی 1392 که اطلاعات شرکت‌های نمونه گردآوری و برای آزمون فرضیه‌های تحقیق از داده‌های ترکیبی و رگرسیون چندمتغیره استفاده گردید. نتایج نشان می‌دهد که بین چرخش موسسه حسابرسی و نقدشوندگی سهام رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد، در مقابل چرخش شریک حسابرسی تأثیر با اهمیتی بر میزان نقد شوندگی سهام شرکت‌ها ندارد. در نتیجه نقدشوندگی سهام با چرخش حسابرس از بعد موسسه رابطه دارد.
واژگان کلیدی:
چرخش حسابرس، چرخش شریک حسابرس، نقدشوندگی سهام
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1-مقدمه
در دنیای اقتصادی امروز، حسابرسی به عنوان یک فعالیت حرفهای، یک تخصص و یک رشته دانشگاهی عمر نسبتاً کوتاهی دارد، که به زحمت به یکصد سال میرسد. ولی پیدایش حسابرسی به لحاظ زمانی با ظهور و معرفی حسابداری همراه بوده است. در واقع از زمانیکه پیشرفت و تحول در تمدن بشری این ضرورت را به وجود آورد که مسئولیت اداره اموال یک شخص به شخص دیگری تفویض شود(فرضیه نمایندگی) اعمال نوعی نظارت و پایبندی و وفاداری نسبت به تعهدات قراردادی نیز ضرورت یافته است(اسماعیلزاده و ترامشلو، 1391).
نقش حسابرس در جامعه، اعتباردهی به صورتهای مالی است. اگر سرمایه گذاران به استقلال حسابرسها شک نمایند، صورتهای مالی فاقد اعتبار خواهند شد. در حالیکه، اگر حسابرسی بصورت کارا انجام گیرد احتمال گزارشگری اشتباه به حداقل میرسد و علاوه بر اینکه قابلیت اتکا و اعتبار صورتهای مالی افزایش خواهد یافت، اعتماد سرمایه گذاران به صورتهای مالی بهبود مییابد و منجر به کاهش هزینه سرمایه و افزایش کارایی بازار سرمایه در جمعآوری منابع خواهد شد(وحیدیالیزئی و همکاران، 1393).
حسابرسی صورتهای مالی از مهمترین ابزارهای حصول اطمینان از، شفافیت اطلاعات شرکت‌ها به شمار می‌رود. افزایش کیفیت کار و حفظ استقلال موسسات حسابرسی راهکارهای مختلفی از سوی مراجع حرفهای و صاحب نظران در این حرفه ارائه شده است که یکی از پیشنهادهای مورد توصیه آنان، تغییر منظم حسابرس مستقل می‌باشد.
فقدان شفافیت سود گزارش شده ریسک اطلاعاتی ایجاد می‌کند، در نتیجه سهامداران خواهان صرف ریسک بالاتری خواهند بود و به تبع آن هزینه سرمایه سهام عادی شرکت افزایش مییابد و بالعکس هر چقدر سود گزارش شده شفاف‌تر و فاقد ابهام باشد، میزان اطمینان سهامداران به ویژه سهامداران نهادی افزایش یافته و سهام جذابتر می‌شود. جذابیت سهام برای سهامداران و سرمایه‌گذاران، تقاضای خرید آنها را نیز افزون‌تر کرده و نقدشوندگی سهام نیز افزایش مییابد. سهام دارای نقدشوندگی بالا از ریسک‌های موجود در آن می‌کاهد و بازده مورد انتظار سهامداران را نیز پایین می‌آورد(فرانسیس و همکاران[1]، 2005).
در راستای مطالب فوق تحقیق حاضر به بررسی تأثیر چرخش حسابرس بر نقدشوندگی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد، امید است نتایج تحقیق بتواند راهنمای عملی برای تصمیم گیرندگان و استفاده کنندگان قرار بگیرد و راهگشائی برای تحقیقات آتی باشد.
1-2-بیان مسئله
مطالعات بر روی شاخص‌های نقدشوندگی در اوایل قرن 20 میلادی شروع شد از همان ابتدا این عامل توجه بازارهای مالی را جلب کرد، دارایی نقد شونده تلقی می‌شود که در زمان کوتاه بدون ایجاد ضرر معامله شود.منظور از نقدشوندگی صرفاً سهولت در خرید و فروش دارایی مورد نظر و سرعت تبدیل سرمایه‌گذاری یا دارایی‌ها به وجه نقد است. قدرت نقدشوندگی به معنای پر معامله بودن آن در بازار معاملات بورس می‌باشد به طوری که آمیهود[2](2002) قدرت نقدشوندگی را به عنوان شاخصی همانند شاخص ریسک معرفی کرده است و بیان می‌دارد هرچه قابلیت نقدشوندگی یک سهم کمتر باشد آن سهم برای سرمایه‌گذاران جذابیت کمتری خواهد داشت مگر آنکه بازده بیشتری عاید دارنده آن کند.(یحیی زاده فر و خرمدین، 1387).
هر چه بازارها توسعه یابند، ابزارهای جدیدتری برای پاسخگویی به نیازهای سرمایه گذاران تعریف می‌شوند. سرمایه گذاران در صورتی دارایی با ریسک بالاتر را می‌پذیرند که بازده بالاتری را عاید آنها سازد و لذا یکی از عوامل مؤثر بر ریسک دارایی قابلیت نقدشوندگی آن است. هر چه نقدشوندگی کمتر باشد، سهم جذابیت کمتری پیدا می‌کند.
کیفیت افشا در نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه تأثیر زیادی دارد. انتشار عمومی، عدم تقارن اطلاعاتی را بین معامله‌گران کاهش می‌دهد. لمبرت و همکاران[3](1999) خاطر نشان ساختند، شواهد مستقیم معدودی در مورد با کیفیت اطلاعات و نقدشوندگی بازار هست، ولی از آنجا که عمده‌ترین منبع اطلاعاتی در دسترس سرمایه‌گذاران گزارش‌های مالی شرکت‌هاست، آگاهی از نقش این اطلاعات در کاهش ایجاد شفافیت در، بازار و در نهایت نقدشوندگی سهام از اهمیت فراوانی برخوردار است(وستون و همکاران[4]، 2002).
از طرفی استقلال سنگ زیربنای حرفه حسابرسی است. مفهوم استقلال در گذر زمان تغییر کرده است و همراه با تغییراتی که در پاسخ به نیازهای جامعه در حوزه خدمات قابل ارائه توسط حسابداران رسمی ایجاد می‌شود، باز هم تغییر خواهد نمود. اما واضح است که از بین رفتن سنگ زیربنای هر حرفهای باعث رکود و از بین رفتن آن حرفه می‌شود. به دلیل اهمیت فوق‌العاده استقلال حسابرسان است که در سال‌های اخیر پدیده تغییر حسابرسان به عنوان عامل مؤثر بر استقلال آنها مورد توجه محققان حسابداری قرار گرفته است.
حسابرسان مستقل از طریق اعتباردهی به صورتهای مالی و سایر اطلاعات مورد رسیدگی، آلودگی‌ها را از اطلاعات مالی می‌زدایند و موجب شفافیت اطلاعات شرکت‌ها می‌شوند(بولو و همکاران، 1389). در تلاش‌های اخیر برای اندازه‌گیری شفافیت از معیارهایی مانند بحران مالی یا هموارسازی سود استفاده شده است(لاندر و کاثلن[5]، 2008). اگر سودهای حسابداری به صورت مصنوعی هموار گردد آنگاه سود حسابداری در نمایش آهنگ صحیح عملکرد شرکت با چالش مواجه خواهد شد و چنین کاهشی در ارزش اطلاعاتی سود موجب کاهش شفافیت سود می‌شود(نوروش و حصارزاده، 1389).
سرمایه‌گذاران، خرید سهامی را ترجیح می‌دهند که نقد است و شفافیت توانایی بهبود نقدشوندگی را دارد(لاندر و همکاران[6]، 2008). در همین راستا لانگ و مافت[7](2011) کیفیت حسابرسی را یکی از شاخص‌های شفافیت اطلاعات مالی قلمداد می‌کنند. آنها در مقاله خود چنین بیان می‌دارند که اگر اطلاعات حسابداری توسط موسسات حسابرسی بزرگ، رسیدگی شود، آگاهی دهندگی این اطلاعات بالاتر است. حکیم و همکاران[8](2010) دریافتند که نقدشوندگی سهام با بکارگیری حسابرس متخصص در صنعت رابطه مستقیم دارد.
هرچه شفافیت اطلاعات مالی ارائه شده بالاتر باشد. سرمایه‌گذاران به آن سهم رقبت بیشتری نشان می‌دهند، و سهم در بازار با قدرت نقد شوندگی بالایی همراه خواهد بود. از طرفی تغییر حسابرسان شرکت‌ها به کیفیت حسابرسی و در نتیجه شفافیت صورتهای مالی می‌افزاید. با توجه به مباحث فوق سوالی که در ذهن محقق پیش می‌آید این است که بین چرخش موسسات حسابرسی و شریک حسابرسی با نقدشوندگی سهام چه ارتباطی وجود دارد؟
1-3- اهداف تحقیق
هدف اصلی و کلی تحقیق، بررسی تأثیر چرخش حسابرس بر نقدشوندگی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بر اساس هدف کلی مذکور، اهداف فرعی ذیل تعریف و در طول تحقیق پیگیری می‌شوند:
تبیین ارتباط بین چرخش موسسه حسابرسی و کیفیت خدمات حسابرسی.
تبیین ارتباط بین چرخش شریک حسابرسی و کیفیت خدمات حسابرسی.
با توجه به اهداف تحقیق بهروران تحقیق حاضر را به شرح زیر میتوان طبقه بندی نمود:
مدیران و سهامداران واحدهای انتفاعی
تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری و حسابرسی
سازمان بورس و اوراق بهادار
