فناوری اطلاعات به معنی فرآیندها و تجهیزاتی است که افراد با بهره گرفتن از آنها اطلاعات را در قالب متن، تصویر یا صدا تولید، سازماندهی، ارائه یا منتشر میکنند (هی سانگ[۲۱]، ۲۰۰۱؛ نقل در مشهدی، رضوانفر، و یعقوبی، ۱۳۸۰، ص ۱۵۳).
بیریسکت، متین، و کاراکاس[۲۲] (۲۰۰۹، ص ۱۴۳۳) فناوری اطلاعات را ابزارهای استفاده شده برای ایجاد، جمعآوری، ذخیره، پردازش، بازیافت، گسترش و نگهداری اطلاعات متون میدانند.
عفتنژاد (۱۳۸۱؛ نقل در جوکار و یاریپور، ۱۳۸۸، ص ۱۷۸) فناوری اطلاعات را اینگونه تعریف میکند که، امروزه دستگاه های جدید انتقال اطلاعات نظیر تلفن، تلگراف، دورنگار؛ ظهور شبکه های رایانه ای محلی، ملی، منطقهای و بین المللی نظیر اینترنت و ابزارهای ذخیرهسازی نظیر لوحهای فشرده نوری از محملهای تولید، اشاعه و انتقال اطلاعات هستند. همهی ابزارهای ذکر شده که در گردآوری، سازماندهی، ذخیره، تولید، اشاعه و انتقال اطلاعات از آنها استفاده میشود، فناوری اطلاعات نامیده میشوند. به بیان ساده هر نوع فناوری و هر روش و ابزاری که در تولید و انتقال اطلاعات مورد استفاده قرار میگیرد فناوری اطلاعات است
از نظر بهجتی (۱۳۸۶، ص ۵) فناوری اطلاعات عبارت است از مجموعهی وسیعی از اجزاء، ابزارها و قابلیتها جهت تولید، ذخیرهسازی و انتشار اطلاعات در قالب دانش.
فناوری اطلاعات عبارت است از قابلیتها و روش های متنوعی که در ایجاد، ذخیرهسازی، گسترش و توزیع داده ها و اطلاعات و همچنین تولید دانش مورد استفاده قرار میگیرند (سن، ۱۳۸۶، ص ۳۷).
در دانشنامه کتابداری و اطلاعرسانی، برای اصطلاح فناوری اطلاعات سه تعریف ارائه شده است:
-
- فناوری اطلاعات عبارت است از توسعه و تدوین منابع اطلاعاتی به وسیلهی رایانه و ایجاد ارتباط از راه دور به وسیلهی کانالهای الکترونیکی به نحوی که دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی به
وسیلهی تلفن و ارتباط تلویزیونی میسر گردد و برون دادهای رایانه ای در قالبهای الکترونیکی قابل انتقال به گیرنده های دوردست شود؛
- فناوری اطلاعات عبارت است از توسعه و تدوین منابع اطلاعاتی به وسیلهی رایانه و ایجاد ارتباط از راه دور به وسیلهی کانالهای الکترونیکی به نحوی که دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی به
-
- مجموعه ابزارهای اطلاعاتی، اعم از وسایل ارتباط از راه دور، ابزارهای دیداری و شنیداری و
ماشینهای مربوط، توأم با دانش، مهارت و شیوهی استفاده از آنها در تولید، پردازش و دبیزش اطلاعات به منظور انتقال اطلاعات به جامعهی استفاده کننده؛ و
- مجموعه ابزارهای اطلاعاتی، اعم از وسایل ارتباط از راه دور، ابزارهای دیداری و شنیداری و
-
- فراهمآوری، پردازش، ذخیره، بازیابی و اشاعهی اطلاعات شفاهی، تصویری، نوشتاری و رقمی به
وسیلهی وسایل الکترونیکی، رایانه و ارتباط از راه دور (سلطانی و راستین، ۱۳۸۸، ص ۲۳۶).
- فراهمآوری، پردازش، ذخیره، بازیابی و اشاعهی اطلاعات شفاهی، تصویری، نوشتاری و رقمی به
تعریفی که نیکبخت (۱۳۸۸، ص ۹) از فناوری اطلاعات ارائه میدهد بدین صورت است که فناوری اطلاعات عبارت است از روشهایی که فرد را در ضبط، ذخیرهسازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری میدهند، و شامل فناوریهایی نوین مانند: رایانه، انتقال از طریق دورنگار و دیگر وسایل ارتباطی است.
از سوی دیگر، درودی (۱۳۸۹، ص ۲۱) عقیده دارد که فناوری اطلاعات مجموعهای از نظامها، پردازشها یا روشهایی است که در ارتباط با مجموعهای از فعالیتهای اثربخش توسعه یافته است.
فرهادی (۱۳۹۰، ص ۲۸) فناوری اطلاعات را فن بهرهبرداری از اندیشهی انسانی میداند.
بهرهبرداری بهینه از اندیشه، یعنی سپردن امور شناخته شده، تکراری و غیرخلاق به ماشین
(از طریق خودکارسازی عملیات) و آزادسازی اندیشه و مهارتهای انسانی جهت مکاشفه در
ناشناختهها.
با توجه به تعاریف ارائه شده، فناوری اطلاعات را میتوان به کارگیری دانش و تخصص در عرصهی تمامی فناوریهایی دانست که با تکیه بر سختافزارها، نرمافزارها، ارتباطات شبکهای و زیرساختهای رایانه ای به فرایند جمعآوری، ذخیرهسازی، سازماندهی، بازیابی، اشاعه و بهطور کلی پردازش مدون اطلاعات میپردازند.
۲-۲-۲٫ تاریخچه فناوری اطلاعات
در عصر کشاورزی یعنی در طول سالهای قبل از ۱۸۰۰میلادی، اکثریت قریب به اتفاق مردم بر پایهی فعالیتهای کشاورزی زندگی میکردند. در این عصر کل افراد خانواده در یک همکاری نزدیک بر روی قطعه زمینی محدود کار میکردند. برای این خانواده با اهمیتترین چیز، همین قطعه زمین بود. با گذشت زمان و توسعهی ابزارها و فنون جدید، کشاورزان توانستند از زمین خود با کار و فعالیت کمتر محصولات بیشتری برداشت نمایند. وجود محصولات بیشتر آنان را ترغیب به معاوضه و یا فروش محصولات به منظور دریافت خدمات دیگر نمود (بهجتی، ۱۳۸۶، ص ۲). همین روند باعث توسعهی بخش غیرکشاورزی و انقلابی در توسعهی جوامع شد.
با پیدایش عصر صنعت، کارگران موفق شدند توانایی های خود را با بهره گرفتن از ماشینها توسعه دهند و در واقع تعاملی بین کارگران و ماشینها به وجود آمد، به نحوی که در قرن ۱۹ میلادی ماشینها اصلیترین ابزار کارگران شدند و روز به روز تعداد کارگران کارخانه ها و بخشهای صنعتی افزایش پیدا کرد. در اواسط قرن ۲۰ در اکثر جوامع پیشرفته، کارگران از کشاورزی به پیشههای صنعتی روی آوردند. البته هنوز شماری از کشورها، کشاورزی همچنان محوریت اکثر مشاغل را به عهده دارد.
در عصر اطلاعات، اگرچه کشاورزی و صنعت هنوز هم اهمیت زیادی دارند، اما اکثر افراد شاغل در حال ایجاد، توزیع و استفاده از اطلاعات هستند. در این عصر، تمامی افراد با یکدیگر تعامل و مشارکت دارند و مهمّترین ابزار موجود در عصر اطلاعات، فناوری اطلاعات است (سن، ۱۳۸۶، ص ۳۱).
فناوری اطلاعات در عصر حاضر یکی از عوامل موفقیت در کسب و کار است. بهجتی (۱۳۸۶، ص ۳) در جدول زیر تکامل تدریجی عصر اطلاعات، را نشان داده است:
جدول ۲-۱٫ تکامل تدریجی عصر اطلاعات
عصرها فاکتورها |
عصر کشاورزی | عصر صنعت | عصر اطلاعات |
بازه زمانی | قبل از ۱۸۰۰ | از ۱۸۰۰ تا ۱۹۵۷ | ۱۹۵۷ تاکنون |
اکثریت نیروی کار | کشاورزان | کارگران کارخانه | کارکنان دانش |