بعنوان نمونه در بخش های دوم ، سوم و حتی چهارم پایان نامه علی رغم همه محدودیت های موجود و کمبود منابع (بویژه فارسی )تلاش گردید نسبت به تشریح عملکرد نظامی کشورهای مذکور در راستای موازنه سازی با قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران اقدام گردد .
بخش دوم
ساختار و سازمان نیروهای مسلح کشورهای شورای همکاری خلیج فارس
مقدمه
همانطور که در بخش اول توضیح داده شد ، شورای همکاری خلیج فارس متشکل از شش کشور عربی امارات ، عربستان ، کویت ، عمان ، قطر و بحرین می باشد که اکثر آنها در دهه ۱۹۷۰ میلادی از استعمار انگلستان خارج و نسبت به تشکیل حکومت های شیخ نشینی و پادشاهی اقدام نموده و بتدریج پایه های حکومتی خود را قوی نموده اند .
با توجه به رقابت دیرینه این کشورها با ایران که یکی از دلایل اصلی آنها برای تاسیس شورای همکاری خلیج فارس بوده است ، هر یک از این کشورها تشکیل یک نیروی نظامی قوی و مدرن را در دستور کار خود قرار داده و علی رغم عدم برخورداری از عمق استراتژیک و بخصوص نیروی انسانی مورد نیاز ، با عقد قراردادهای هنگفت نظامی با کشورهای غربی نسبت به سازماندهی نیروهای مسلح خود اقدام

نموده اند .
با عنایت به اینکه نیروهای نظامی یکی از عوامل موثر در قدرت ملی یک کشور محسوب می گردد ، در این بخش تلاش گردیده ساختار و سازمان نیروهای مسلح کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به تفکیک مورد بررسی قرار گیرد .
فصل اول
ساختار و سازمان نیروهای مسلح عربستان سعودی
مقدمه
کشور عربستان در جنوب غربی آسیا قرار گرفته و با مساحت ۲۱۴۹۶۹۰ کیلومتر مربع ، بزرگترین کشور شبه جریزه عرب می باشد. این کشور بین عرضی جغرافیایی ۱۶ درجه الی ۳۲ درجه در شمال خط استوا واقع شده است واز شمال به اردن و عراق ، از جنوب به جمهوری یمن وعمان، از شرق به کشورهای کویت، بحرین، قطر، امارت عربی متحده و خلیج فارس و از غرب به دریای سرخ محدود می شود.
پایتخت عربستان شهر ریاض می باشد و مهمترین بنادر این کشور بندرهای جده، دمام و ینبع نام
دارند.(بیک علیزاده،۱۳۸۵: ۱۳)
برابر برآورد بعمل آمده ، عربستان در سال ۲۰۱۴ میلادی دارای ۹۸۶/۳۴۵/۲۷ نفر جمعیت است که از این تعداد ۹۰ درصد آنها عرب و ۱۰ درصد نیز آفریقایی – آسیایی می باشند و همه مردم عربستان سعودی مسلمان می باشند .
سازمان سیاسی عربستان پیش از ظهور اسلام ساختار قبیله ای بوده و از سال ۱۹۳۲ عربستان سعودی تحت حاکمیت خاندان آل سعود قرار گرفت و ش پسر عبدالعزیز تا کنون پادشاه عربستان بوده اند.
در ماه اوت سال ۲۰۰۵ میلادی ملک فهد در گذشت و ملک عبدالله جانشین برادر ناتنی خود شد. ملک عبدالله نیز در اوایل سال ۲۰۱۵ میلادی درگذشت و ملک سلمان بعنوان پادشاه عربستان سعودی قدرت را در دست گرفت .
اقتصاد عربستان یک اقتصاد نفت محور است و دولت نقش بسیار مهمی در کنترل فعالیت های اقتصادی دارد . این کشور دارای ۱۷ درصد کل ذخایر اثبات شده نفت جهان می باشد و ۸۰ درصد درآمدهای بودجه ای ، ۴۵ درصد تولید ناخالص ملی و ۹۰ درصد درآمدهای صادراتی عربستان از محل فروش نفت حاصل می گردد . مهمترین شاخصه های اقتصادی عربستان بشرح ذیل می باشند :
تولید ناخالص داخلی ( GDP ) در سال ۲۰۱۳ میلادی : ۸/۹۲۷ میلیارد دلار
میزان رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۱۳ : ۶/۳ %
درآمد سرانه در سال ۲۰۱۳ : ۳۰۰/۳۱ دلار
نرخ تورم در سال ۲۰۱۳ : ۷/۳ %
میزان بیکاری : ۵/۱۰ % ( ۲۰۱۴،CIA Factbook )
عربستان سعودی بزرگترین ، مهمترین و تاثیرگذارترین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس است که با برخورداری از بزرگترین ذخایر نفت خام و برخورداری از بیشترین ظرفیت تولید نفت خام در جهان از وضعیت اقتصادی مناسبی نیز برخوردار بوده و همواره تلاش می کند در رقابت با جمهوری اسلامی ایران در منطقه راهبردی خلیج فارس ، دست برتری داشته به موازنه سازی می پردازد .
عربستان سعودی دارای ۷۰۰ کیلومتر نوار ساحلی با خلیج فارس و ۱۸۴۰ کیلومتر نوار ساحلی با دریای سرخ می باشد که موقعیت ژئواستراتژیکی را به این کشور بخشیده است و علاوه بر آن عربستان دارای مولفه های قابل توجه دیگری بشرح ذیل می باشد که اهمیت راهبردی این کشور را مشخص می نمایند :
-ادعای رهبری جهان اسلام
عربستان سعودی بدلیل واقع شدن حرم امن الهی در مکه مکرمه و نیز مرقد مطهر پیامبر گرامی اسلام (ص) در شهر مدینه ، خود را بعنوان رهبر جهان اسلام می داند و با بهره گرفتن از دلارهای نفتی و عضویت در سازمان های مختلف بین المللی و منطقه ای بویژه سازمان کنفرانس اسلامی ، اتحادیه عرب ، اوپک و … در تلاش است این نقش خود را برجسته نماید .
-برخورداری از بزرگترین ذخایر نفت جهان
عربستان سعودی با برخورداری از ۲۶۰ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت خام ، حدود ۲۵ درصد کل ذخایر اثبات شده نفت خام دنیا را در اختیار دارد و به این ترتیب برای سالیان متمادی یکی از اصلی ترین تامین کنندگان نفت خام جهان خواهد بود .
-بزرگترین تولید کننده نفت خام جهان
عربستان سعودی طی یک دهه گذشته حدود ۵/۱۲ درصد کل نفت خام مورد نیاز جهان را تولید نموده است و در حال حاضر نیز ظرفیت افزایش تولید روزانه ۵/۱ تا ۲ میلیون بشکه نفت خام را دارا می باشد و احتمالاً در پانزده سال آینده به ظرفیت تولید روزانه ۱۵ میلیون بشکه نفت خام دست می یابد .
-عضو تاثیرگذار اوپک
عربستان سعودی از جمله اعضاء مهم و تاثیرگذار اوپک می باشد که همواره در تصمیم گیری های اعضای اوپک بویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس موثر بوده و بنوعی تلاش می نماید در رقابت با جمهوری اسلامی ایران همواره هدایت اوپک را در دست داشته باشد .
-برخورداری از قدرت نظامی در منطقه خلیج فارس
عربستان سعودی دارای بزرگترین نیروی مسلح در بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می باشد که طی یک دهه گذشته با بهره گرفتن از درآمدهای سرشار نفتی نسبت به تجهیز ، بروزرسانی و مدرنیزه نمودن نیروهای مسلح خود اقدام نموده است . عربستان نقش مهمی در حفظ ثبات و یکپارچگی شورای همکاری خلیج فارس داشته و با انعقاد پیمان های دفاعی و نظامی با ایالات متحده ، تلاش دارد از افزایش نفوذ ایران در منطقه خلیج فارس جلوگیری و خود را بعنوان قدرت منطقه ای بویژه در بخش نظامی و تامین امنیت خلیج فارس مطرح نماید .
در این فصل بطور ویژه نسبت به بررسی ساختار و سازمان نیروهای مسلح کشور پادشاهی عربستان سعودی اقدام می گردد .
۱-۱ ساختار فرماندهی نیروهای مسلح پادشاهی عربستان سعودی
سیستم امنیتی کشور عربستان سعودی متشکل از ترکیبی پیچیده از نیروهای ارتش ، گارد ملی و
سازمان های امنیتی و اطلاعاتی مختلف می باشد که نیروهای مسلح تنها بخشی از این ساختار پیچیده
می باشند . در حال حاضر ( ۲۰۱۴ ) نیروهای مسلح عربستان شامل پنج نیروی زمینی ، هوایی ، دریایی ، پدافند هوایی و گارد ملی می باشد . همچنین عربستان سعودی دارای نیروهای شبه نظامی قابل توجه و یک نیروی کوچک تحت عنوان نیروی راهبردی موشکی می باشد . عربستان طی سال های گذشته پیشرفت های قابل توجهی در زمینه ایجاد یک نیروی مسلح مدرن و موثر داشته است ولیکن همچنان با مشکلات عمده ای در زمینه سازماندهی و فرماندهی نیروهای مسلح مواجه می باشد .
کلیه نیروهای مسلح عربستان تحت فرمان «ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود » پادشاه این کشور
می باشند و پس از وی ولیعهد و وزیر دفاع و امور هوانوردی عربستان مسئول اداره نیروهای مسلح می باشد. پس از مرگ ملک عبدا… ، جانشین وی ملک سلمان فرزند ۳۵ ساله خود به نام «محمد بن سلمان بن عبد العزیز آل سعود» را بعنوان وزیر دفاع انتخاب نمود . در عربستان سعودی اصل بر این است که همه مقامات و سلسله مراتب نیروهای مسلح و امنیتی کشور بایستی از خاندان سلطنتی بوده و وفاداری به پادشاه بیش از شایستگی و عملکرد آنها قابل توجه است و فرماندهان رده های میانی نیروهای مسلح نیز از میان طوایفی انتخاب می گردند که وفاداری به خاندان سلطنتی را ثابت نموده اند (۲۰۱۴ ، Saudi Military Forces)
ساختار سازمانی فرماندهی نیروهای مسلح عربستان سعودی بشرح ذیل می باشد (۲۰۱۴،global security)
چارت سازمانی ۱ ساختار نیروهای مسلح عربستان سعودی
همانطور که در چارت سازمانی نیروهای مسلح عربستان مشخص می باشد ، گارد ملی این کشور بصورت مستقیم تحت نظر پادشاهی عربستان بوده و بعنوان یک یگان قابل اعتماد و شایسته در عربستان مطرح می باشد و اخیراً از آن بعنوان وزارت گارد ملی عربستان یاد می شود .
وزارت دفاع و هوانوردی عربستان نقش اصلی و تعیین کننده در طرحریزی ، هدایت و فرماندهی نیروهای مسلح این کشور دارد .
ستاد مشترک نیروهای مسلح عربستان وظیفه هماهنگی و مدیریت نیروهای چهارگانه عربستان و نیز نیروی راهبری موشکی این کشور را برعهده دارد . در حال حاضر رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح عربستان سعودی «سپهبد عبدالرحمن بن صالح البنیان» می باشد ( ۲۰۱۴ ، cloudfront)