فصل اول. 2

 

1-1 مقدمه: 2

 

2-1 بیان مسئله: 2

 

3-1 اهمیت یا ضرورت تحقیق: 4

 

4-1 اهداف تحقیق: 5

 

5-1 سؤال‌های تحقیق: 6

 

6-1 قلمرو پژوهش: 6

 

7-1 متغیرهای تحقیق: 6

 

8-1 روش تحقیق: 6

 

9-1 جامعه آماری و حجم نمونه: 7

 

10-1 روایی و اعتبار ابزار: 7

 

11-1 ابزار یا تکنیک تجزیه‌وتحلیل 8

 

12-1 جنبه جدید بودن و نوآوری طرح: 8

 

13-1 ساختار پژوهش: 9

 

فصل دوم. 10

 

2-1 مقدمه: 11

 

2-2 تعریف بودجه و انواع روش‌های بودجه‌ریزی: 12

 

تعاریف بودجه‌ریزی: 12

 

2-3 رویکردهای بودجه‌ریزی: 14

 

2-3-1 رویکرد سیاسی: 14

 

2-3-2 رویکرد عقلایی: 14

 

2-4 اهداف بودجه‌ریزی: 14

 

2-4-1 اهداف سیاسی: 15

 

2-4-2 اهداف پاسخگویی مالی: 15

 

2-4-3 اهداف مدیریتی: 15

 

2-4-4 اهداف اقتصادی: 16

 

2-5 روش‌های بودجه‌ریزی: 16

 

2-5-1 بودجه‌ریزی متداول (سنتی): 16

 

2-5-2 بودجه‌ریزی افزایشی: 17

 

2-5-3 بودجه برنامه‌ای: 17

 

2-5-4 بودجه بر مبنای فعالیت: 17

 

2-5-5 بودجه بر مبنای صفر: 18

 

2-5-6 نظام طرح‌ریزی- برنامه‌ریزی – بودجه‌ریزی: 18

 

2-5-7 بودجه‌ریزی هوشمند: 19

 

2-5-8 بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد: 20

 

2-6 مفاهیم اصلی در بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 21

 

عوامل بودجه‌بندی: 26

 

2-7 وظایف بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد. 39

 

2-8 مراحل بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 39

 

2-11 اهداف بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 42

 

2-12 ویژگی‌های بودجه برمبنای عملکرد: 43

 

2-13 مزایای بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 45

 

2-14 مشکلات بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 47

 

2-14-1 مشکلات اجرایی: 47

 

2-14-2 مشکلات ساختاری: 47

 

2-15 موانع بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 48

 

2-16 عناصر تشکیل‌دهنده استراتژی استقرار بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 49

 

2-17 تجربه ایران در بودجه‌ریزی: 51

 

2-18 تاریخچه بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد: 52

 

2-19 تجربه برخی کشورها در سیستم بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد. 54

 

2-19-1 تجربه سوئد: 54

 

2-19-2 تجربه امریکا: 54

 

2-20 پیشینه پژوهش: 55

 

2-20-1: پیشینه فارسی 55

 

2-20-2: خارجی 57

 

فصل سوم. 65

 

3-1 مقدمه. 65

 

3-2 روش تحقیق: 65

 

3-3 جامعه آماری 67

 

3-4 روش و طرح نمونه‌برداری 67

 

3-5 حجم نمونه و روش محاسبه: 68

 

3-6 ابزار گردآوری داده‌ها (پرسشنامه، مصاحبه و .): 70

 

3-7 روایی و اعتبار. 72

 

3-8 ابزار یا تکنیک تجزیه‌وتحلیل: 73

 

فصل چهارم. 76

 

4-1- مقدمه. 76

 

4-2- آمار های استنباطی: 76

 

4-2-1- شناسایی عوامل موثر. 77

 

4-2-2- استخراج عوامل موثر در استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد در دستگاه های اجرایی 78

 

4-4- استخراج مجموعه عوامل نهایی از طریق دوران. 81

 

4-5 اهمیت رتبه ای عوامل 87

 

4-6 مدل نهایی پژوهش: 88

 

فصل پنجم. 91

 

5-1- مقدمه. 91

 

5-2- تطبیق نتایج پژوهش با سایر پژوهش های مشابه در داخل و خارج: 93

 

5-3- محدودیت های پژوهش: 97

 

5-4- پیشنهادهای مبتنی بر یافته های پژوهش. 97

 

5-5- توصیه به سایر پژوهشگران. 103

 

منابع: 105

 

فارسی 106

 

منابع انگلیسی: 110

 

پیوست ها 113

 

چکیده

 

گرایش به‌نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد در سراسر جهان روزبه‌روز در حال افزایش است. ایران نیز مانند سایر کشورها، نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد را جهت بهبود برنامه‌ریزی و اصلاح فرایند مدیریت مالی خود پذیرفته است. هدف اصلی نظام‌های بودجه‌ریزی، پاسخگویی و ارزیابی عملکرد دولت می‌باشد که این هدف در نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد در قالب سه معیار کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی نمایان می‌شود. بودجه بر مبنای عملکرد یک برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه است که رابطه‌ی میان میزان وجوه تخصیص‌یافته به هر برنامه و نتایج به‌دست‌آمده از اجرایان برنامه را نشان می‌دهد. روش تحقیق نیز به‌صورت توصیفی-تجویزی می‌باشد در این پژوهش برای استقرار نظام بودجه ریزی برمبنای عملکرد ابتدا باید عوامل موثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد  که همان متغیر های مستقل ما در این تحقیق می باشند و بر متغیر وابسته ما یعنی بودجه ریزی برمبنای عملکرد تاثیر گذار هستند، شناسایی و استخراج شود و مدلی کار آمد جهت استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد در بخش دولتی ارائه گردد. از این رو، مسئله اصلی این تحقیق شناسایی عوامل اصلی مؤثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد از نظرکاشناسان بودجه ریزی در سازمان های دولتی شهر تهران است و در این راستا، مهم ترین عوامل تاثیر گذار در پژوهش های پیشین خارجی و داخل کشور بررسی گردیده است. این تحقیق در سال 94-1393 با مراجعه و نظرخواهی از 215 نفر از مدیران و کارشناسان بودجه ریزی سازمان های مذکور  با ابزار پرسشنامه و نیز نظر خواهی از خبرگان و محققان دانشگاهی صورت گرفته است. در این تحقیق از پرسشنامه استفاده گردیده است که روایی و پایایی این پرسشنامه عوامل موثر بر استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد 0.840 بوده است. برای تعیین سطح استقرار از آزمون t تک نمونه ای، برای شناسایی عوامل زیربنایی از تحلیل عاملی اکتشافی و برای رتبه بندی عوامل، از تحلیل فریدمن استفاده شده است. یافته های حاصل از تحلیلهای مربوطه، نشان می دهد که میزان استقرار بودجه ریزی در سازمان های دولتی مذکور برابر با 1.888 است که کمتر از حد متوسط می باشد. همچنین یافته های حاصل از تحلیل های مربوطه بیانگر کشف 9عامل (الگوی برنامه ریزی شفاف، الگوی قانونی و سازمانی، ویژگی های محیطی مناسب ، مدیریت مالی و اقتصادی ، سیستم حسابداری و مالی، شاخص های تخصیص منابع، عوامل فرایندی و فردی، عوامل مدیریتی، ساختار نیروی انسانی) در استقرار موفقیت آمیز بودجه ریزی برمبنای عملکرد در سازمان های دولتی مذکور است. لذا پیشنهاد می گردد مدیران ارشد و بدنه اجرایی سازمان های دولتی با تمرکز بر عوامل مذکور استقرار بودجه ریزی برمبنای عملکرد را در سازمان هایشان، تضمین نمایند.

 

واژگان کلیدی: بودجه ریزی، بودجه برمبنای عملکرد، استقرار موفقیت آمیز، سازمان های دولتی

 

1-1 مقدمه:
 

با استناد به مواد 138 و 144 قانون برنامه چهارم توسعه کشور، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شده است تا پایان سال دوم این برنامه ضمن بازنگری در فرآیند نظام بودجه‌ریزی کلیه الزامات و راه‌کارهای قانونی و ساختاری موردنیاز را به‌گونه‌ای فراهم نمایند که نظام بودجه‌ریزی مبتنی برمبنای عملکرد، استقراریافته و توسعه یابد. در این راستا لازم است با شناسایی کامل فرصت‌ها و تهدیدهای موجود، مناسب‌ترین روش برای ورود به این حوزه اتخاذ شود (فرهمند و اعتماد زاده،1388). یکی از اشکالات اساسی نظام بودجه‌ریزی کشور غیرعملیاتی و شفاف نبودن می‌باشد که هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل کرده است که از آن جمله می‌توان به کسری بودجه سالیانه چند هزار میلیارد تومانی دولت اشاره کرد. در حال حاضر بیش از 60 درصد حجم بودجه سالیانه کشور به شرکت‌ها و مؤسسات دولتی اختصاص دارد که موجب ریخت‌وپاش‌های فراوان سالانه آن‌ها شده که با تنظیم بودجه برمبنای عملکرد و شفاف، انتظار می‌رود این هزینه‌ها به حداقل ممکن کاهش یابد کمبود منابع مالی یک محدودیت عمده در بخش دولتی می‌باشد. بدون توجه به‌جایگاه مالی، هیچ دولتی نمی‌تواند از ایجاد نوعی مصاحبه بین اهدافش دوری کند. اگر گزینه‌های منطقی با آگاهی کامل شکل بگیرند سیاست‌های دولتی به اثربخش‌ترین شکل، تعیین خواهند شد. برای نیل به چنین آگاهی و دانش، باید اطلاعات کمی و کیفی به‌طور منظم گردآوری، سازمان‌دهی و تحلیل گردد تا پیامد هزینه‌ها از منابع مالی محدود دولت مشخص گردد توسعه حیطه و افزایش پیچیدگی خدمات دولتی، مشکلاتی را در ارشاد و هماهنگی وظایف دولت ایجاد کرده است. در شرایط کمبود منابع دولت برای تأمین اهداف و پوشش کلیه نیازها و تقاضاها، تصمیم‌گیرندگان دولتی مجبورند بین برنامه‌های گوناگون دست به انتخاب بزنند. یک فرایند منطقی تصمیم‌گیری برای تأمین مناسب علایق و منافع عمومی تنها از طریق استفاده از ابزار مناسب تصمیم‌گیری دولتی امکان‌پذیر است (مهدوی،1388). شناسایی عوامل مؤثر در استقرار نظام بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد و ارائه راهکارهای بهتر برای دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی کشور جهت کاهش هزینه‌های عمومی و شفافیت مالی از اهداف نگارنده برای تنظیم این پژوهش می‌باشد.

 

2-1 بیان مسئله:
 

در دهه هشتاد قرن بیستم میلادی به علت ارتقای سطح مسئولیت دولت‌ها و سطح مطالبات شهروندی، دولت‌های کشورهایی اروپایی به فکر تحول در سیستم مدیریت این نهادها افتادند که منجر به رویکرد مدیریت عمومی نوین بخش عمومی گردید. ازاین‌رو، شکل‌گیری نظام بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد از زمانی آغاز گردید که پارادایم