موضوع مورد تحقیق در این رساله «تقیّه و جایگاه آن در فقه سیاسی» است. و مسأله آن این است که حقیقت تقیه چیست؟ و جایگاه و ابعاد تقیّه حکومتی در فقه سیاسی چگونه است؟
مباحث این تحقیق در یک مقدمه و چهار فصل تنظیم شده است و بعد از ذکر مطالب مقدماتی در فصل اول مفهوم، فلسفه تقیّه و مبانی مشروعیّت آن تبیین و تشریح شده و در فصل دوم انواع تقیّه و کارکردهای آن در ابعاد سیاسی و اجتماعی بیان گردیده و در فصل سوم تقیّه حکومتی و جایگاه و ابعاد آن در فقه سیاسی مورد بررسی و تبیین قرار گرفته و فصل پایانی اختصاص به قلمرو تقیّه و دامنه آن در عرصه فقه سیاسی دارد.
تقیّه در بعد سیاسی یک نوع پوشش امنیتی و یک نوع تاکتیک خردمندانه‌ای ،برای صیانت ذات و حفظ اهداف در رسیدن به آرمان‌های بلند اجتماعی و دینی است. تقیّه از جایگاه رفیعی در منابع دینی برخوردار، و دارای مبنا و پایگاه شرعی است، که خداوند آن را در قرآن تشریع نموده و روایات فراوانی از اهل بیت عصمت و طهارت ♣ دراین زمینه وارد شده است. وضعیت تقیّه در ادوار مختلف جریان یکنواختی نداشته است بلکه همواره بر اساس اقتضائات و شرایط، شکل و فرم متناسب به خود گرفته است. ولذا احکام آن نیز متفاوت شده.
و از آن‌جا که ابتلای امامان معصوم ♣ و شیعیان به حکومت‌های جائر و ضرورت رابطه با حاکمان جور در طول تاریخ مطرح بوده به این مسأله از زوایای گوناگون توجه شده و راه کارهای راهبردی توسط پیشوایان دینی ارائه گردیده است و یکی از مؤثرترین شیوه‌های برخورد با حاکمان جور تقیّه بوده که شیعه توانست در چارچوب آن به حیات سیاسی و اجتماعی و مذهبی خود ادامه دهد.
کلید واژه‌های این تحقیق، عبارتند از: «تقیّه، فقه، سیاست، فقه سیاسی»
فهرست مطالب
تقدیر و تشکر.
اهداء
چکیده.
مقدمه 1
الف) تبیین موضوع 1
ب) ضرورت بحث 1
ج) اهداف تحقیق 2
د) سابقه پژوهش( پیشینه تقیّه پژوهی) 3
ھ) روش تحقیق و گرد آوری اطلاعات 5
و) سوال اصلی تحقیق 5
ز) سوال‌های فرعی تحقیق 5
ح) فرضیه‌های تحقیق 6
ط) تعریف واژه های کلیدی 6
1- تقیّه. 6
2- فقه. 7
3- سیاست 7
4- فقه سیاسی. 7
فصل اول مفاهیم و کلیات
الف) مفاهیم تقیّه 9
1- تعریف لغوی تقیّه 9
2- بررسی مفهوم تقیّه. 10
3- جمع‌بندی 10
4- تعریف اصطلاحی تقیّه 11
4-1 تعریف اصطلاحی تقیّه« از دیدگاه امامیّه». 11
4-2 تعریف اصطلاحی تقیّه از منظر اهل سنّت 12
4-3 نقد و بررسی دیدگاه‌های شیعه و عامه در تعریف تقیّه. 13
4-4 جمع‌بندی تعاریف 14
ب) فلسفه تقیّه 15
فلسفه وجود تقیّه در دین. 15
ج) تمایز تقیّه با نفاق و دورغگویی 17
تعریف نفاق. 19
معنای تقیّه. 20
تفاوت تقیّه با دروغ. 21
حکم اوّلی و ثانوی 21
د) تمایز تقیّه با تساهل و تسامح 25
تاریخچه تقیّه 26
الف: تقیّه پیش از اسلام 26
1- تقیّه شیث 26
2- تقیّه حضرت ابراهیم 27
3- تقیّه یوسف 28
4- تقیّه اصحاب کهف 28
5- مؤمن آل فرعون. 29
ب) تقیّه بعد از اسلام 30
1- تقیّه سیاسی پیامبر اکرم ☺. 30
2- تقیّه ابوطالب 30
3- عمّار یاسر. 30
4- تقیّه سیاسی حضرت علی ☻. 31
مبانی مشروعیّت تقیّه 32
مشروعیّت تقیّه سیاسی در قرآن. 32
تقیّه سازنده 38
مبانی مشروعیّت تقیّه در روایات اهل‌بیت ♣ 39
الف) روایاتی که مشروعیّت و رجحان تقیّه را بیان می‌کند 39
ب) روایاتی که دلالت بر وجوب تقیّه دارد 40
چند نکته در رابطه با روایات تقیّه. 41
مشروعیّت تقیّه از نظر عقل 42
1- دفع ضرر. 42
2- تقدیم اهم بر مهم 43
4- سیره متشرعه. 44
مشروعیّت تقیّه از نظر علمای امامیّه و اهل سنّت 44
الف) مشروعیّت تقیّه از نظر علمای امامیّه. 44
ب) تقیّه از دیدگاه علمای اهل سنّت 47
جمع‌بندی 48
فصل دوم: انواع تقیّه و کارکردهای آن در ابعاد سیاسی و اجتماعی
اقسام تقیّه 53
الف- تقیّه خوفی 54
در تقیّه، خوف شخصی ملاک است یا خوف نوعی. 55
تقیّه در سیره‌ی انبیاء. 57
حفظ دین. 57
حفظ جان خود و دیگران. 59
حفظ مال. 63
حفظ آبرو. 65
تعارض تقیّه با امر به معروف و نهی از منکر. 66
ب- تقیّه مداراتی 68
دیدگاه امام خمینی ◙ درباره تقیّه مداراتی. 70
فلسفه تقیّه مداراتی. 70
مبانی فقهی تقیّه مداراتی. 71
حفظ وحدت و یکپارچگی مسلمان. 73
ایجاد توسعه سیاسی برای شیعیان. 76
حفظ آبروی مذهب تشیّع. 80
ادای حقوق مسلمانان و هم‌زیستی مسالمت آمیز. 81
تأمین امنیّت 83
ج- تقیّه کتمانی 87
کتمان اسرار و حفظ مکتب تشیّع. 92
تقویت مبارزه پنهانی. 97
عدم آگاه شدن دشمن از امکانات و توانمندی‌های جبهه‌ی مخالف 100
آمادگی جهت یک مبارزه پایدار. 103
نفوذ در دشمن و پی بردن به اسرار آن. 105
زمینه‌سازی جهت حکومت مشروع. 108
