چکیده :

 

بودجه نمایانگر همه­ی برنامه­ها و فعالیت­های سازمان­ها بوده و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه­ی اقتصاد ملی ایفا می­ کنند. با توسعه­ی فعالیت­های سازمان­ها و افزایش سریع هزینه­ها و پیوند آن با وضعیت عمومی اقتصاد کشور، کنترل مخارج، کفایت نکرده و نیاز به بهبود در سیستم های بودجه ­ریزی، کنترل و مدیریت منابع سازمان­ها مطرح می­شود تا تصمیم گیرندگان دید و اطلاعات وسیع­تری در مورد نتایج عملکردها و هزینه­ های اجرای فعالیت­ها داشته باشند. طی سال­های اخیر در سازمان تامین اجتماعی, بدلایل متعددی از جمله گستردگی حجم فعالیت­های سازمان در سطح کشور, نزدیکی به نقطه سربه سری منابع و مصارف، نیاز به الگوهای مناسب بودجه ­ریزی در سطح سازمان احساس می­شود.

 

بنابراین با بهره گرفتن از ادبیات تحقیق، ابتدا الگوهای بودجه ­ریزی شامل: سنتی، افزایشی، متمرکز، برمبنای هدف، برنامه­ای، عملیاتی، طرح­ و برنامه، برمبنای ­صفر، شناسایی گردید. سپس 13 عامل از عوامل ارزیابی الگوهای بودجه ­ریزی شناسایی شد. سپس به وسیله نظرات اساتید و افراد خبره بودجه ­ریزی، این عوامل مورد بررسی قرار گرفتند، که در پایان، از روش تکنیک تاپسیس فازی10 عامل، تأمین­کننده اهداف سازمان، شفاف­­بودن بودجه، تخصیص­بهینه ­منابع، انعطاف­پذیری، سهولت ­کنترل ­بودجه، سازگاری­ با ­وظایف ­سازمان، پاسخگو ­بودن، سهولت­ کنترل­عملیات و امکان ­مشارکت ­گروهی، در درجه اهمیت بالاتری قرار گرفتند.

 

در ادامه به وسیله پرسشنامه، توسط جامعه آماری، و با تکنیک ویکورفازی، الگوهای مناسب بودجه ­ریزی رتبه­بندی شدند، که بودجه ­ریزی عملیاتی، به عنوان مناسب­ترین الگوی بودجه ­ریزی از منظر کارشناسان جهت سازمان تامین اجتماعی پیشنهاد گردید.

 

با توجه به اینکه جامعه آماری، کلیه کارشناسان بودجه واحدهای درمانی مدیریت درمان و دفتر رسیدگی به اسناد پزشکی استان یزد، می­باشند. بنابراین تمام جامعه آماری، در این تحقیق، به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.

 

کلمات کلیدی (فارسی و انگلیسی):

 

بودجه ­ریزی، الگوی بودجه ­ریزی، سازمان تامین اجتماعی ، تاپسیس فازی، ویکورفازی

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                                       صفحه

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

مقدمه. 2

 

1-1- بیان مسئله : 2

 

1-2-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 3

 

1-3- اهداف تحقیق 4

 

1-4-  سئوالات تحقیق: 4

 

1-5- روش تحقیق: 4

 

1-6- روش گردآوری اطلاعات و داده­ ها: 4

 

1-7- جامعه آماری: 5

 

1-8- حجم نمونه و روش نمونه گیری: 5

 

1-9- روش تجزیه وتحلیل اطلاعات و داده­ ها: 5

 

1-10- قلمرو تحقیق: 5

 

1-10-1- قلمرو موضوعی تحقیق: 5

 

1-10-2- قلمرو زمانی تحقیق: 5

 

1-10-3- قلمرو مکانی تحقیق: 5

 

1-11- تعاریف عملیاتی واژه­ها: 5

 

فصل دوم : ادبیات تحقیق

 

مقدمه. 8

 

2-1- تعاریف و مفاهیم بودجه. 8

 

2-2- فلسفه وجودی بودجه. 8

 

2-3- سیر تکوین بودجه و بودجه ­ریزی 9

 

2-4- سیر تکاملی بودجه ­ریزی دولتی 9

 

2-5- ضرورت بودجه و بودجه‌ریزی 10

 

2-6- اهمیت بودجه: 10

 

2-7- اصول بودجه. 11

 

2-7-1- اصل سالانه بودن بودجه. 11

 

2-7-2- اصل تعادل بودجه. 12

 

2-7-3- اصل وحدت بودجه. 12

 

2-7-4- اصل کاملیت یا جامعیت بودجه. 12

 

2-7-5- اصل شاملیت یا تفصیل بودجه. 12

 

2-7-6- اصل تخصیص و عدم تخصیص بودجه. 13

 

2-7-7- اصل انعطاف­پذیری 13

 

2-7-8- اصل تحدیدی بودن هزینه­ها 14

 

2-7-9- اصل تخمینی بودن درآمدها 14

 

2-7-10- اصل تنظیم بودجه بر مبنای عملیات 14

 

2-7-11- اصل تقدم درآمد بر مخارج. 14

 

2-7-12- اصل تفکیک هزینه‌های مستمر از غیر مستمر. 15

 

2-8- موارد استفاده ‌از بودجه. 15

 

2-8-1- بودجه‌ به ‌عنوان ‌ابزار راهبردی‌(استراتژیک) 15

 

2-8-2- بودجه به ‌عنوان ‌ابزار ‌مدیریت‌ مالی 15

 

2-8-3- بودجه ‌به ‌عنوان ‌ابزار ‌برنامه‌ریزی 15

 

2-8-4- بودجه ‌به ‌عنوان ‌‌ابزار کنترل 16

 

2-9- مراحل بودجه ­ریزی 16

 

2-10- سه هدف عمده بودجه عبارتند از: 17

 

2-11- مزایای بودجه ­ریزی 17

 

2-12- ویژگی­های یک سیستم بودجه ­ریزی مناسب. 18

 

2-13- عوامل عمده ناکام کننده سیستم بودجه ­ریزی 19

 

2-14- روش­های تنظیم بودجه. 19

 

2-14-1- روش سال ما قبل آخر: 19

 

2-14-2- روش حد متوسطه­ها: 20

 

2-14-3- روش پیش ­بینی مستقیم: 20

 

2-14-4- روش سنجیده منظم: 20

 

2-15- انواع روش­های بودجه ­ریزی 20

 

2-15-1-  بودجه ­ریزی خطی(سنتی یا متداول) 21

 

2-15-2- بودجه ­ریزی متمرکز. 23

 

2-15-3- بودجه ­ریزی افزایشی(تفاضلی) 24

 

2-15-3-1- مــزایا و مـعایب بودجه ­ریزی افزایشــی 25

 

2-15-3-2- ویژگی­های بودجه ­ریزی افزایشی 25

 

2-15-3-3- اجزای تشکیل دهنده بودجه ­ریزی افزایشی 26

 

2-15-4- بودجه برنامه­ای 26

 

2-15-5- نظام بودجه­بندی طرح و برنامه (PPBS  ) 28

 

2-15-6-  بودجه­بندی برمبنای صفر (ZBB ) 30

 

2-15-7- بودجه ­ریزی بر مبنای هدف (MBO) 32

 

2-15-8- بودجه عملیاتی 33

 

2-15-8-1- مزایای بودجه ­ریزی عملیاتی 34

 

2-15-8-2- مقایسه بودجه برنامه­ای و بودجه عملیاتی 35

 

2-15-8-3- روش­های برآورد هزینه در بودجه عملیاتی 36

 

2-15-8-4- مراحل بودجه ­ریزی عملیاتی 38

 

2-15-8-5- مدل­ها و تکنیک­های بودجه ­ریزی عملیاتی 38

 

2-16- بررسی فرآیند بودجه و بودجه ­ریزی در سازمان تامین اجتماعی 39

 

2-16-1- مرحله اول: تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه (بودجه پیشنهادی) 39

 

2-16-2-مرحله دوم: تصویب بودجه (بودجه مصوب) 40

 

2-16-3- مرحله سوم: اجرای بودجه (بودجه تخصیصی) 40

 

2-16-4- مرحله چهارم: نظارت و کنترل بودجه (تفریغ بودجه) 40

 

2-16-5- کاستی­ها و نقاط ضعف نظام فعلی بودجه ­ریزی سازمان تامین اجتماعی: 42

 

2-16-5-1- عدم توجه به نقش حساس بودجه در سازمان 43

 

2-16-5-2- فقدان سیاست­ها و اهداف مشخص در بودجه. 43

 

2-16-5-3- همزمان نبودن فصل بودجه سازمان با بودجه دولت. 44

 

2-16-5-4- در نظر گرفتن برخی از عوامل تاثیرگذار بر بودجه. 44

 

2-16-5-5- مناسب نبودن روش انتخابی بودجه ­ریزی: 45

 

2-17- پیشینه تحقیق: 45

 

خلاصه فصل : 47

 

فصل سوم : روش پژوهش

 

مقدمه. 51

 

3-1- روش تحقیق: 51

 

3-2- روش­های گردآوری اطلاعات و داده­ ها 51

 

3-3- روایی پرسشنامه. 53

 

3-4- پایایی پرسشنامه. 53

 

3-4- شیوه نمونه گیری وحجم نمونه. 53

 

3-5- روش­های تجزیه و تحلیل آماری مورد استفاده 53

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده­ ها