پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش اصلی سامان یافته است که جریان سلفی تکفیری در چه ابعادی بر بیداری اسلامی تأثیرگذار بوده و راهبردها و راهکارهای جمهوری اسلامی ایران در کنترل و خروج از آن چیست؟ با بهره گرفتن از روش مکعب بحران و نظریه پخش، اثبات شده است که سلفی‌گری تکفیری در جهان اسلام بحران ایجاد کرده است و از طرف دیگر با توجه به فضای بیداری اسلامی و مقتضیات آن، توانسته است بر روند و سمت و سوی جریان بیداری اسلامی نیز تأثیرگذار باشد. با این حال جمهوری اسلامی ایران در صورت استفاده هدفمند و هدایت شده از ظرفیتهای خود میتواند در برابر این جریان مقاومت و مقابله کند. شش راهبرد کلان برای مقابله با جریان سلفیه تکفیری قابل طرح است: «هماهنگی و همسویی کلیه فعالیت‌های مرتبط با سلفیه»، «شناسایی ظرفیت‌ها و فعالیت‌های سلفیه در جهان اسلام»، «تبیین مرزهای سلفیه تکفیری و اهل سنت»، «تبیین ماهیت جریان‌های سلفی و خطرات آنها»، «مقابله با شیعه‌هراسی و شیعه‌ستیزی» که خود به دو راهبرد فرعی «معرفی و ترویج شیعه اعتدالی» و «مقابله با جریان‌های افراطی شیعه سنی ستیز» تقسیم شده است و «تقریب میان مذاهب اسلامی».
در ذیل هر یک از راهبردها نیز راهکارهایی برای نیل به راهبردها وجود دارد که در مجموع عبارتند از : «تشکیل ستاد سلفیه»، «تشکیل دفتر مطالعات استراتژیک سلفیه»، «تهیه منشور مرزهای میان سلفیه و اهل سنت»، «تبین تاریخ و تبارشناسی و کارنامه سلفیه»، «نقد عالمانه مبانی و اعتقادات سلفیه و پاسخ به شبهات»، «مدیریت اطلاعات و اخبار»، «تشکیل شورای عالی گسترش معارف شیعه»، «تأسیس شبکه جهانی اهل بیت:»، «تشکیل سمنهای مشترک با صوفیه و بریلویها»، تأسیس کرسیهای شیعه شناسی در مراکز مهم علمی»، «معرفی معارف شیعی به صورت ایجابی»، «استفاده از غیر شیعیان برای دفاع از شیعه»، «تدوین قوانین و تبیین مرزهای میان شیعه اعتدالی و شیعه افراطی»، «تأکید بر شعور تا شور در تبلیغات شیعی»، «تعریف پروژههای تحقیقاتی آسیبشناسی تقریب»، «ارتباط سازمان دهی شده با علمای اسلامی» و برگزاری اجلاسهای هدفمند.
فهرست
تقدیر. 5
چکیده. 6
مقدمه: طرح تحقیق و چارچوب نظری. 14
بیان مسأله. 14
اهمیت و فایده موضوع. 17
سابقه تحقیق. 19
نوآوری تحقیق. 24
اهداف تحقیق. 25
پرسش اصلی. 25
فرضیه تحقیق. 25
پرسش‌های فرعی. 26
دامنه پژوهش 26
سازماندهی تحقیق. 27
فصل اول: چارچوب نظری و مفاهیم. 28
مقدمه. 29
چارچوب نظری. 29
1.1. نظریه بحران (بر اساس مدل هرمن کان). 30
1.1.1. ماهیت بحران. 30
1.2. 1.تأثیرات بحران. 30
1.3. 1. راههای کنترل و برون رفت از بحران. 31
1.1.3.1. رویکرد تصمیم گیری 32
1.2. نظریه پخش و تأثیرات سلفی‌گری بر بیداری اسلامی. 33
راهبرد و راهکار. 36
مفاهیم. 39
2.1. نقد و بررسی مفهوم سلف 39
2.1.1. معنای لغوی 40
2.1.2. معنای اصطلاحی. 41
2.2. نقد و بررسی حدیث خیره و مشروعیت سلف 42
2.3. سلفی‌گری (السلفیه) 43
2.4. نقد و بررسی مکتب سلفی‌گری و چالشهای نظری و تاریخی. 45
2.4.1. بررسی پیشینه «سلف» در آیات و روایات 45
2.4.2. ابن‌قیم و مذهب سلفی‌گری 46
2.4.3. نقد و بررسی حدیث خیره و تضاد با واقعیتهای تاریخی. 48
2.4.4. نکوهش گروهی از پیشینیان. 51
2.5. نقد مفهوم سلفی‌گری با توجه به مفهوم پی‌روی 51
2.5.1. پی‌روی کامل در همه عرصه‌های زندگی. 52
2.6. اصول گرایی اسلامی. 56
2.7. اسلام گرایی. 56
2.8. بیداری اسلامی. 57
2.8.1. ابعاد و اهدف بیداری اسلامی. 61
2.9. خاستگاه جغرافیایی جریان‌های سلفی و پراکندگی آنها 63
2.9.1. سلفی‌گری شبه قاره 63
2.9.1.1. نقد و بررسی مکتب دیوبند 68
2.9.1.2. مقایسه تطبیقی سلفی‌گری شبه قاره و سلفی‌گری وهابی. 71
2.9.1.3. نقد و بررسی اهل حدیث 73
2.10. سلفی‌گری مصر. 76
2.10.1. اخوان المسلمین در مصر. 86
2.10.2. مقایسه تطبیقی سلفی‌گری وهابی و سلفی‌گری مصر. 88
2.11. سلفی‌گری نجد 90
نتیجه. 91
فصل دوم: ماهیت بحران نقد و بررسی مبانی و جریان شناسی سلفی‌گری 92
مقدمه. 93
مبانی سلفیه. 93
1.1. جاهلیت 93
1.1.1. جاهلیت در اندیشه مودودی 94
1.1.2. جاهلیت در اندیشه سید قطب 100
1.2. توحید 102
1.2.1. نقد و بررسی قرائت سلفی وهابی(توحید عبادی) 103
1.2.2. قرائت سلفی‌گری مصر از توحید 109
1.3. جهاد 115
1.3.1. قرائت وهابی از جهاد 116
1.3.2. جهاد در قرائت سلفی‌گری مصر. 116
1.4. نقل‌گرایی سلفی. 119
1.5. مرجعیت سلف(سلف‌گرایی افراطی) 121
1.6. ظاهر گرایی. 122
1.7. هستی‌شناسی سلفی‌گری (حس گرایی) 123
جریان شناسی سلفی‌گری. 124
2.1. ریشه‌های انشعاب در جریان‌های سلفی. 126
2.1.1. سیاست 126
عقاید 130
2.1.2. مبانی و عقاید 131
2.1.3. ورود اندیشه‌های اعتقادی ـ انقلابی. 133
2.2. روش 134
2.3. نقد و بررسی جریان‌های سلفی. 134
2.3.1. سلفی‌گری تکفیری 135
2.3.2. سلفی‌گری جهادی 137
2.3.3. سلفی‌گری تبلیغی. 140
2.3.4. سلفی‌گری سیاسی. 141
2.3.5. سلفی‌گری اصلاحی (تنویری) 142
نتیجه. 145
فصل سوم: تأثیرات بحران: نقد و بررسی تأثیرات سلفی‌گری بر بیداری اسلامی. 147
مقدمه. 148
ارزیابی بحران 148
1.1. تهدید 150
1.1.1. تهدیدات سخت 151
1.1.1.1. حجم تاریخی. 152
1.1.1.2. حجم مکانی. 154
1.1.1.3. حجم آثار وپیامدها 155
1.1.2. تهدید نرم 157
1.2. زمان. 162
1.3. آگاهی. 164
جریان‌های مؤثردر بیداری اسلامی و رابطه آنها با سلفی‌گری. 165
2.1. اصول گرایی اسلامی. 165
2.2. جریان سکولار. 168
2.3. جریان سلفی. 170
2.3.1. سلفی‌گری تکفیری 172
2.3.2. سلفی‌گری جهادی 176
