فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
روش تحقیق، هدایتگر جستجوهای علمی در جهت دستیابی به حقیقت میباشد. دستیابی به اهداف تحقیق، تنها از طریق روششناسی درست ممکن است. به عبارت دیگر، تحقیق از حیث روش، اعتبار مییابد نه از موضوع تحقیق. روش های تحقیق بر حسب اهداف تحقیق و همچنین نحوه گردآوری داده ها به شکلهای مختلف دستهبندی میشوند. هر کدام از این دسته ها دربرگیرنده روش های مختلفی هستند که کاربردها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. محقق باید توجه داشته باشد که اعتبار دستاوردهای تحقیق به شدت تحت تأثیر اعتبار روشی است که برای تحقیق برگزیده است(خاکی، ۱۳۷۸).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این فصل روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش گردآوری داده ها، روایی و پایایی ابزار گردآوری و آزمونهای آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده های تحقیق، مطرح میگردد.
۳-۱-مدل مفهومی
هر مدل مفهومی به عنوان مبنایی جهت انجام مطالعات و تحقیقات است به گونهای که متغیرهای مورد نظر تحقیق و روابط میان آنها را مشخص میکند. به عبارت دیگر میتوان گفت که به صورتی ایدهآل، مدل مفهومی یا همان نقشه ذهنی^[۲۹] و ابزار تحلیل^[۳۰] (میرزایی ، ۱۳۷۵: ۱۰)، یک استراتژی جهت شروع و انجام تحقیق است به گونهای که انتظار میرود در حین اجرای تحقیق، متغیرها، روابط و تعاملات بین آنها مورد بررسی و آزمون قرار گرفته و حسب ضرورت، تعدیلاتی در آنها انجام شده و عواملی نیز از آنها کم یا زیاد شود.
به منظور برنامه ریزی جهت اجرای تحقیق حاضر از الگوی زیر استفاده میشود که ارتباط بین مؤلفه‌های جو سازمانی و خلاقیت و استرس شغلی را نشان میدهد. مدل مفهومی تحقیق با الهام از نظریه جو سازمانی هالپین و کرافت (۱۹۶۲) در نظر گرفته شده است.
شکل زیر مولفه های تحقیق را در قالب مدل مفهومی نشان می‌دهد:
مؤلفه‌های جو سازمانی:
روحیه
مزاحمت
بی علاقگی
صمیمیت
ملاحظه‌گری
فاصله‌گیری
تأکید بر تولید
جنسیت
نفوذ و پایایی
استرس شغلی
خلاقیت
شکل ۳-۱: مدل مفهومی تحقیق محقق ساخته بر اساس نظریه هالپین و کرافت (۱۹۶۲)
متغیر مستقل: جو سازمانی که دارای ابعاد روحیه، مزاحمت، بی علاقگی ، صمیمیت، ملاحظه‌گری، فاصله‌گیری،جنسیت ، نفوذ و پایایی و تأکید بر تولید می‌باشد.
متغیرهای وابسته: استرس شغلی و خلاقیت می‌باشند.
۳-۲- روش تحقیق
بر اساس هدف تحقیق، تحقیقات علمی را میتوان به دو دسته بنیادی و کاربردی تقسیم کرد. تحقیقات بنیادی در جستجوی کشف حقایق و شناخت پدیده ها بوده، مرزهای دانش بشری را توسعه میدهند و قوانین علمی را کشف میکنند. تحقیقات کاربردی با بهره گرفتن از بستر معرفتی که از طریق تحقیقات بنیادی فراهم شده است، برای رفع نیازهای بشر و توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار میگیرند(حافظنیا، ۱۳۸۱: ۵۰).
تحقیق حاضر از حیث هدف در دسته تحقیقات کاربردی قرار میگیرد؛ زیرا تئوریهای آزموده شده را به منظور شناسایی و حل مسائل در جامعه آماری خود مورد بررسی قرار میدهد.
بر اساس ماهیت و روش، تحقیقات علمی را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد که عبارتند از: تحقیقات تاریخی، توصیفی، همبستگی، تجربی و علّی.
تحقیق حاضر از نظر روش و ماهیت در دسته تحقیقات توصیفی-همبستگی قرار میگیرد. تحقیقات توصیفی به مطالعه ویژگیها و صفاتی در جامعه آماری میپردازند و وضعیت فعلی جامعه را در قالب چند صفت یا متغیر مورد بررسی قرار میدهند. تحقیقات همبستگی، وجود یا عدم وجود رابطه بین متغیرها را مورد ارزیابی قرار میدهند. در اینگونه تحقیقات محقق میخواهد بداند آیا تغییر در متغیر مستقل، با تغییر در متغیر وابسته همراه است یا خیر و اگر چنین ارتباطی وجود دارد، از چه نوع و میزان آن چقدر است؟ اساساً همبستگی به دو شکل وجود دارد، همبستگی مثبت و منفی. همبستگی مثبت آن است که جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد. همبستگی منفی آن است که جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییرات متغیر دیگر همسو نباشد(حافظنیا، ۱۳۸۱: ۶۵).
۳-۳-جامعه آماری
منظور از جامعه آماری، همان جامعهای است که مورد مطالعه قرار می گیرد. در واقع جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقمند هستیم تا نتایج تحقیق و یافته های پژوهشی را به آنها تعمیم دهیم (دلاور، ۱۳۷۴: ۱۴۷).
بر اساس تعریفی دیگر جامعه آماری، عبارت است از مجموعهای از افراد یا اشیایی که دارای ویژگی همگون، مشترک و فابل اندازه‌گیری میباشند (نادری، ۱۳۶۹: ۴۱). در این تحقیق جامعه آماری مورد بررسی عبارت است از جامعه آماری این تحقیق، مدیران و کارکنان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی می‌باشد که جمعاً تعداد آن ۱۰۵ نفر می‌باشد.
۳-۴-حجم نمونه
نمونه آماری این تحقیق با بهره گرفتن از جدول مورگان محاسبه گردید و با توجه به اینکه تعداد جامعه آماری ۱۰۵ نفر بود، تعداد نمونه مورد نیاز برای انجام تحقیق بر اساس جدول کرجسی-مورگان ۸۸ نفر می‌باشد.
۳-۵- روش نمونهگیری
از روش نمونه‌گیری تصادفی-ساده برای بدست آوردن حجم نمونه استفاده گردید.
۳-۶-ابزار جمع آوری داده ها
در هر تحقیق متعارف، جمعآوری اطلاعات یکی از مهمترین برههها است. کارجمعآوری اطلاعات در هر تحقیق، نه تنها باید از چند یا چندین روش استفاده کرد، بلکه باید روش به درستی و با شناخت کامل برگزیده شود و به درستی به کار گرفته شود.
روش های جمعآوری اطلاعات به دو دسته تقسیم میشود: ۱- روش‌های مستقیم نظیر مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و غیره ۲- روش‌های غیرمستقیم نظیر استفاده از اسناد و مدارک. یک محقق باید هر دو روش را بکار گیرد، یعنی هم خود پدیده را مستقیماً تجزیه و تحلیل کند، هم از طریق داده های جمعآوری شده توسط دیگران (کتابها، اسناد و….) آن را مورد شناسایی قرار دهد (ساروخانی، ۱۳۸۱: ۱۷۲-۱۷۱).
بنابراین هر پدیده از نظر کیفی و کمی ویژگی‌هایی دارد که آگاهی در مورد این ویژگیها، به ماهیت و نحوه دستیابی به آنها وابسته است. این پدیده ها به عنوان متغیر، در طول زمان دگرگون و متحول میشوند. هدف هر تحقیقی، دستیابی به اطلاعات در مورد این تغییرات است. یافتن پاسخ و راهحل برای مسأله انتخاب شده در هر تحقیق، مستلزم دست یافتن به دادههایی است که از طریق آنها بتوان فرضیههایی که به عنوان پاسخ احتمالی و موقتی برای مسأله تحقیق مطرح شدهاند، را آزمون کرد(خاکی، ۱۳۷۸: ۱۵۹). از بین ابزارهای جمعآوری داده ها در تحقیق حاضر از پرسشنامه استفاده گردید. و ساختار پرسشنامه‌های مورد استفاده به صورت جدول ذیل می باشد:

برای محسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره های هر زیرمجموعه سوالهای پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه کرد. با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می کنیم:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

که درآن :
J = تعداد زیر مجموعه سوال های پرسشنامه
Sj2= واریانس زیر آزمون j ام
S2 = واریانس کل پرسشنامه
به منظور اندازه گیری قابلیتاعتماد، روش آلفای کرونباخ با بهره گرفتن از نرم افزارspss 19 استفادهمیشود. عدد پایایی بدست آمده در یک نمونه ۳۰ تایی برابر با ۷۹٫۳۸ درصد شده است که بالاتر از ۷۰ درصد و تقریباً مناسب می باشد لذا پرسشنامه از قابلیت اعتماد خوبی برخوردار است.
۲٫۵٫۳ روائی(اعتبار):
مفهوم روایی یا اعتبار به این سوال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را میسنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمیتوان به دقت داده های حاصلازآن اطمینان داشت. روش های متعددی برای تعیین اعتبار ابزار اندازه گیری وجود دارد که در اینجا از اعتبار محتوا بهره گرفته شده است . اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که معمولاَ برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری بکاربرده میشود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه گیری به سوالهای تشکیلدهنده آن بستگی دارد. اگرسوالها معرف ویژگیها و مهارتهای ویژهای باشند که محقق قصد اندازه گیری آنها را داشته باشد آزمون دارای اعتبار محتوا است. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاَ توسط افرادی متخصص در موضوع مطالعه تعیین میشود. ازاین رو اعتبار محتوا به قضاوت متخصصین بستگی دارد. (سرمد و دیگران،۱۳۷۹: ۱۷۱)
بنابراین اعتبار محتوا ، ویژگی ساختاری ابزار اندازه گیری است که همزمان باتدوین آزمون درآن تنیدهمی شود. اعتبارمحتوای این پرسشنامه توسط استاد راهنما ، جناب آقای دکتر محمدرضا عسگری مورد تائید قرارگرفته است و از اعتبار لازم برخوردارمیباشد.
اعتبار انواع گوناگونی دارد مانند :
- صوری ( بر اساس قضاوت افراد اگاه و مطلع - نجبگان )
- محتوائی ( توان سنجش میزان وجود اندازه صفت )
- ملاکی ( اثربخشی یک ابزار در پیش بینی رفتار یک ازمودنی در یک موقعیت خاص )
- سازه ای (سنجشگر اجزای متغیر به تناسب سهم هر قسمت درکل ساختارمتغیر) (خاکی،۱۳۷۹: ۲۴۴)
قابلیتاعتماد دریک آزمون میتواند از موقعیت به موقعیت دیگر و از گروهی به گروهی دیگر متفاوت باشد. یک آزمون باید پایا باشد تا بتواند روا باشد ولی رابطه معکوس بین این دو ضروری نیست. (خاکی،۱۳۷۹: ۲۴۵) برای محاسبه ضریب اعتماد ابزار اندازه گیری شیوه های مختلفی بکاربردهمیشود که ما در اینجا از ضریب آلفای کرونباخ استفاده کردهایم.
مقصود آن است که اگر ابزار اندازه گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار و به گروه واحدی از افراد بدهیم ، نتایج حاصل نزدیک به هم باشد .
جامعه ونمونه آماری:
۳-۶-۱- قلمروی مکانی تحقیق:
قلمروی مکانی این پژوهش استان مرکزی می باشد.
۳-۶-۲- قلمروی زمانی تحقیق:
قلمروی زمانی این پژوهش از ابتدای مهر لغایت بهمن ماه ۱۳۹۲می باشد .
۳-۶-۳- جامعه آماری:
جامعهآماری عبارتاستاز مجموعهای از افراد، اشیا و…(واحد) که حداقل دریک صفت مشترکباشند (خاکی،۱۳۷۹: ۲۵۰) به عبارتدیگر به کل افراد، وقایع یاچیزهائی اشارهدارد که محقق میخواهد به تحقیق درباره آنها بپردازد. معمولاجامعه آماری را با ” N ” نمایش می دهند (سکاران،۱۳۸۰ :۲۹۴). صفتمشترکی است که بین همهعناصر جامعهآماری مشترک و متمایزکننده جامعهآماری ازسایر جوامع باشد. (آذر،مومنی،۱۳۸۳،ج۱: ۵) جامعه آماری این تحقیق ، مدیران صنایع تولید سنگ های تزیینی در استان مرکزی میباشند که نمونه آماری تحقیق ، بخشی از جامعه فوق میباشد و بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه محاسبه و تعیین میشود. جامعه آماری ما ۷۵۲ نفر از مدیران ارشد این واحدها می باشد . حجم نمونه بر اساس فرمول نمونه گیری ( پس از محاسبه نمونه اولیه مقدار واریانس نمونه ) محاسبه شده و پس از آن نمونه بدست خواهد آمد.
۳-۶-۴- نمونه آماری:
نمونه عبارت است ازمجموعهای از نشانه ها که از یک قسمت ،یک گروه یا جامعهای بزرگتر انتخاب میشود، بطوریکه این مجموعه معرف کیفیت و ویژگیهای آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشد و معمولا آنرا با"n” نشان می دهند. (خاکی،۱۳۷۹: ۲۵۰) تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیانگر ویژگیهای اصلی آن جامعه باشد را به عنوان نمونه در نظر می گیریم .
۳-۶-۵- تعیین حجم نمونه :
باتوجه به این موضوعکه جامعهآماری این تحقیق مدیران شرکتهای صنعتی شاغل درصنعت سنگهای تزیینی استان مرکزی می باشند ، لذا جامعه آماری محدود فرض می شود و طبق فرمول نمونه گیری از جامعه محدود، حجم نمونه حساب می گردد. (سرمدودیگران،۱۳۷۹: ۱۸۷) . فرمول نمونه گیری از جامعه محدود به صورت زیر است:

که در آن :
= واریانس نمونه
Z: مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد، (  )
مقدار اشتباه مجاز، (۰۶/۰ =  )
N : حجم جامعه محدود
در یک نمونه پیش آزمون، واریانس نمونه برابر با ۰٫۱۶ بدست آمده است.
بنابراین حجم نمونه مورد نیاز پژوهش عبارت است از :

۳-۶-۶- روش های نمونه گیری:
برای نمونه گیری می توان از روش های متفاوتی استفاده کرد :
۱-نمونه گیری تصادفی ساده
۲-نمونه گیری منظم(سیستماتیک)
۳-نمونه گیری لایه ای(قشری)
۴-نمونه گیری خوشه ای(خاکی،۱۳۷۹: ۲۵۱)
روش نمونه گیری مورد استفاده در این تحقیق ، بصورت روش نمونه گیری تصادفی ساده است.
۳-۷- تجزیه و تحلیل داده ها:

صادرات اصلی قزاقستان فرآورده های کشاورزی، مواد شیمیایی، مروارید، کالاهای اساسی و گاز و نفت؛ و واردات آن تجهیزات ماشین آلات، مکمل های غذایی، محصولات شیمیایی، پلاستیک و فرآورده های نفتی است. شرکای تجاری اصلی قزاقستان؛ روسیه، چین، اتریش، کوبا، آلمان، سوئد هستند. قزاق ها برای بهبود وضع اقتصادی خود به سازمان ها و منابع مالی بین المللی روی آوردند. این نهادها نیز با توجه به سیاست های خود، برنامهی اقتصاد آزاد را به این کشور توصیه کرده اند. قزاقستان هم در این مسیر حرکت می کند. جلب سرمایه گذاری خارجی را می توان جزء مهم خطمشی سرمایه گذاری قزاقستان دانست که نقش آن هماهنگ سازی مشارکت خارجیان با اهداف اقتصادی ملی است. قزاقستان از نظر منابع صادراتی در میان جمهوری های بازمانده از فروپاشی شوروی پس از روسیه، اوکراین، روسیه سفید و ازبکستان رتبهی پنجم را دارد.^[۳۱۳]
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جمهوری ترکمنستان
سرزمین بیابانی است که حدود ۸۰ درصد آن را اراضی کویری و غیر قابل کشت در برگرفته است. وسعت این کشور ۴۸۸۱۰۰ کیلومتر مربع است که جمعیت آن طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ بالغ بر ۴۶۰۳۲۲۴ نفر بود. کشاورزی ترکمنستان در زمان اتحاد شوروی و به خصوص با احداث کانال معروف قره قوم در اوایل دهه ی ۱۹۵۰، که حجم عظیمی آب را از آمودریا در مرز شرقی ترکمنستان به دریای خزر در مرز غربی آن منتقل کرده، رشد پیدا کرده است.^[۳۱۴]
این کشور علاوه بر پنبه( دهمین کشور تولیدکنندهی پنبه در دنیا) که اساس اقتصاد ترکمنستان است، به تولید محصولات کشاورزی دیگر از جمله سبزیجات، غلات و انواع میوه پرداخته است. همچنین از نظر پرورش پیله کرم ابریشم در میان جمهوری های شوروی مقام اول را به خود اختصاص داده بود.^[۳۱۵] ترکمنستان همچنین در سال ۱۹۹۱ بالغ بر ۶۰/۹۵ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و ۱۰/۴ میلیون تن نفت خام تولید کرده است.^[۳۱۶] امروزه نیز تولید سالانهی گاز ترکمنستان حدود ۷ میلیارد متر مکعب و نفت آن نیز ده میلیون و سیصد هزار تن است. در ۱۹۹۹ ترکمنستان ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز از طریق خط لولهی گاز پروم به روسیه صادر کرد.^[۳۱۷]
ترکمنستان دارای ذخایر و معادن مهمی از جمله گاز طبیعی، نفت، گوگرد، سولفات سدیم است که ذخایر گوگرد آن در رتبهی سوم جهان قرار دارد. ^[۳۱۸] این کشور با کمک صندوق بین المللی پول برای خروج از حوزهی روبل اقدام نموده و با به جریان انداختن واحد پول ملی خود( منات) در راه استقلال خود از روسیه می کوشد. بیش از ۴۶ درصد تولید ملی خالص این کشور از بخش کشاورزی و ۶/۱۹ درصد آن از بخش صنایع به دست می آید. بخش ساختمان نیز ۷/۲۲ درصد سهم را در تولید خالص ملی ترکمنستان دارد. شرکای تجاری اصلی ترکمنستان کشورهای شرق و غرب اروپا از جمله آلمان، بلژیک، چک-اسلوا کی و روسیه و ایران نیز می باشند. صادرات عمدهی آن گاز و نفت، برق، مواد شیمیایی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، روغن، مشروبات، حیوانات زنده است. واردات عمده به ترتیب مواد غذایی، حیوانات زنده، تنباکو، سوخت و روغن های معدنی، تجهیزات و ماشین آلات، تولیدات شیمیایی و محصولات ساختمانی است. این کشور صنایع نساجی پیشرفته ای دارد که از بازار فروش خوبی در جهان برخوردار است و دومین صنعت مهم ترکمنستان است،که بیش از ۳۰۰۰۰ نفر در این صنعت شاغل هستند. در زمینهی برق نیز سالانه تا ۱۲ میلیارد کیلووات ساعت، برق تولید میکند.^[۳۱۹]
جمهوری قرقیزستان
کشاورزی اساس اقتصاد این کشور را تشکیل داده است. کشاورزی در قرقیزستان بر پایه ی سیستم آبیاری اداره می شود. این کشور منابع معدنی وسیعی دارد که نفت و گاز قابل ملاحظه است. سهم تولیدات کشاورزی و دامداری در تولید داخلی ناخالص قرقیزستان در سال ۱۹۹۱ بالغ بر ۴/۲۸ درصد بود، و این سهم در مورد صنعت به ۸/۳۷ درصد بالغ شد. صادرات عمدهی این کشور را ماشین آلات و مواد غذایی و نیروی برق، محصولات معدنی، محصولات صنعتی و شیمیایی، چرم، منسوجات، مروارید، سنگ های گرانبها و ماشینآلات است؛ واردات آن را محصولات معدنی، تجهیزات برقی و ماشین آلات، محصولات شیمیایی و صنعتی، سبزیجات و مکمل های غذایی تشکیل دادهاند. شرکای تجاری عمدهی قرقیزستان، چین، فرانسه، روسیه، آلمان، ایتالیا، آمریکا، ترکیه، اوکراین و ازبکستان هستند. صنایع اصلی قرقیزستان چرم سازی، دخانیات، نساجی، مواد معدنی، و محصولات کشاورزی آن گندم، چغندر قند و تنباکو است. بخش خدمات در این کشور توسعه نیافته است و تنها ۴/۵ درصد نیروی کار را جذب نموده است. پرورش گاو و گوسفند نیز در این کشور رایج است. قرقیزستان از تولیدکنندگان عمده ی اورانیوم، سرب و زغال سنگ در جهان است و قابلیت صدور میزان بسیاری از این مواد را دارا می باشد. شرایط جغرافیایی و رودخانه های این کشور تولید نیروی هیدروالکتریکی را نیز بسیار گسترده نموده است. واحد پول این کشور «سوم» است.^[۳۲۰]
اقتصاد قرقیزستان بر پایه ی تجارت با اعضای جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع بنا شده است. این کشور از حمایت منابع مالی غربی برای اجرای برنامه ی اصلاحات خود برخوردار است و انتشار پول ملی آن با حمایت صندوق بین المللی پول انجام گرفته است. در فوریهی ۱۹۹۴ سه جمهوری قرقیز، ازبکستان و قزاقستان یک اتحادیه ی گمرکی بوجود آوردند، تا تجارت در میان خود را تسهیل و تسریع بخشند. همچنین به اتحادیه ی اقتصادی با روسیه، روسیه سفید و قزاقستان پیوسته است.
پس از استقلال اقدام های گستردهای برای تغییر و تعدیل در ساختار سیاست گذاری، نهادی و اقتصادی این کشور صورت گرفت. یکی از مشکلات عمدهی قرقیزستان، میزان اندک مالیات عمومی است که مقدار آن برای حمایت از خدمات و تسهیلات و پوشش اجتماعی و فرهنگی کافی نیست. به علاوه نظام کارآمد و پویایی برای جمع آوری مالیات اجرا نشده است. نظام اقتصادی قرقیزستان بیانگر اهداف و برنامه های دولت است. برنامهی اصلاحات اقتصادی که توسط آقایف به پارلمان ارائه شد در جولای ۱۹۹۲ به تصویب رسید. برنامهی اصلاحات اقتصادی قرقیزستان ۲ هدف عمده را دنبال می کند:^[۳۲۱]
۱- ایجاد یک ساختار اقتصادی کلان که قادر به تضمین کاهش تورم، رشد تولید و خود کفایی جمهوری باشد.
۲- انجام اصلاحات ساختاری و منطقه ای عناصر کلیدی اصلاحات ساختاری که عبارتند از:
- اصلاح موسسات شامل خصوصی سازی و افزایش مدیریت مؤثر در سایر شرکت ها و موسسات دولت
- سیاست صنعتی و تجاری
- ایجاد محیط مساعد برای توسعهی بخش خصوصی از جمله تشویق سرمایه گذاری بخش خصوصی خارجی و از بین بردن سیاست انحصاری بازارها
- اصلاح بخش مالی با هدف حمایت از بازسازی موسسات و توسعهی بخش خصوصی
- ایجاد شبکهی مؤثر حمایت اجتماعی
در جهت اجرای برنامههای مربوط به اصلاح اقتصادی قرقیزستان، امید زیادی به توانمندی و حاصلخیزی زمین کشاورزی این کشور و نیز وام های خارجی بستهاند و بدون کمک اساسی از طرف دول خارجی این خطر وجود دارد که قرقیزها برای پرداخت هزینه ها و دیون رو به افزایش خویش به ناچار به تجارت مواد مخدر روی آورند. قرقیزستان اولین جمهوری آسیای مرکزی است که با محدودیت های تجارت مواد مخدر موافقت کرده است. این کشور به کمک های فنی در زمینه های مدیریت اقتصادی و بانکی نیاز دارد. قرقیزستان به عضویت تعدادی از موسسات و سازمان های اقتصادی و مالی بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، بانک اروپایی ترمیم و توسعه، موسسهی مالی بین المللی، آژانس تضمین سرمایه گذاری بین المللی، بانک توسعهی آسیا و بانک توسعهی اسلامی درآمده است. در حال حاضر قرقیزستان صنعت کوچک و بسیار خصوصی شدهی استخراج معادن شامل جیوه، اورانیوم، ذغال سنگ و طلا را دارد. همچنین در حال تدوین اهداف میان مدت و راهبرد توسعه تا سال ۲۰۱۰ است. قرقیزستان همچنین درخواست عضویت در سازمان تجارت جهانی را مطرح کرده است.^[۳۲۲]
به طور کلی در دوران شوروی، برنامه ریزان اقتصادی آن در زمینه ی تأسیس کارخانه های صنعتی به نیازهای داخلی جمهوری ها توجه کافی نمی کردند و هدف آن ها تنها برآوردن نیازهای مرکز بود. اگر یک کارخانه صنعتی بزرگ را در یک جمهوری تأسیس می کردند، بیشتر نیازهای آن کارخانه از قبیل انرژی، مواد خام و سایر مواد را از دیگر جمهوری ها و فرآورده های صنعتی را بدون این که در داخل به مصرف برسد، اکثرش را به دیگر جمهوری ها صادر می کردند.^[۳۲۳]
برای مثال کارخانهی بزرگ آلومینیوم تاجیکستان را در نظر بگیریم، این کارخانه ظرفیت تولید ۵۱۷ هزار تن را در سال دارا می باشد که مواد خام و اولیه را از روسیه و اوکراین وارد می کرد و پس از تکمیل، اکثر فرآورده های خود را به آن جمهوری ها و به خصوص روسیه صادر می کرد. در زمینهی صنایع نظامی، روسیه بدون همکاری با دیگر جمهوری ها تنها قادر به تولید ۱۷% از مجموع تولیدات صنایع نظامی شوروی می باشد. ^[۳۲۴]
با فروپاشی شوروی سیستم اقتصادی در هم پیچیدهی شوروی، اکثر کارخانه ها تولیداتشان به صورت گسترده ای تنزل پیدا کرد. قسمتی از آن کارخانه ها که تقاضایی برای فرآوردههای خود نداشتند، فعالیت های خود را قطع کردند. فریدمن اقتصاددان روس در همان اوایل استقلال جمهوری ها پیش بینی کرده بود که تغییر ساختار اقتصادی در سال های ۱۹۹۳-۱۹۹۲، موجب تنزل ۲۰-۱۵% تولید صنعتی، ۳۰-۲۰% تولید کشاورزی، افزایش ۱۰-۵ میلیون بیکار شهری و افزایش ۲۰-۱۰ برابر قیمت ها خواهد گردید.^[۳۲۵]
این پیش بینی در اوایل دهه ی ۱۹۹۰ برای تمام جمهوری ها صدق می کند. برای نمونه ازبکستان در سال ۱۹۹۲ سطح تولیداتش ۱۶ درصد نسبت به سال ۱۹۹۱ کاهش داشت، در نتیجهی آزادسازی قیمت ها نیز پس از سال ها ثبات قیمت های خرده فروشی ۸۲% و عمده فروشی ۱۴۷% افزایش پیدا کرد.^[۳۲۶] در دیگر جمهوری ها این ارقام از این سطح هم خیلی پایین تر بود، برای مثال قزاقستان در سال مشابه ۴۵% نسبت به سال ۱۹۹۰ و قرقیزستان ۵۰% بود.
از لحاظ تولیدات صنعتی این جمهوری ها پس از استقلال همه ساله تولیدات صنعتیشان سیر نزولی را طی می نمود، در این بین تا حدودی ازبکستان توانسته بود، وضعیت سال های ۱۹۹۰ را تا سال ۱۹۹۵ بدست بیاورد. در قزاقستان این افت تا ۴۵% سال ۱۹۹۰ و قرقیزستان ۳۵% نسبت به ۱۹۹۰ تولیدات صنعتی داشت. حجم تولیدات کشاورزی در مدت پنج سال ۱۹۹۵-۱۹۹۱ در ازبکستان ۱۷%، قزاقستان ۴۵% و قرقیزستان ۴۳% کاهش داشت. بحرانی ترین وضعیت برای جمهوری تاجیکستان پیش آمده بود. این کشور به علت جنگ داخلی که همزمان با استقلال شروع شده بود، در تمام بخش های اقتصادی دچار افت شدید شد. برای نمونه تولید ناخالص داخلی در سال ۱۹۹۲ نسبت به سال ۱۹۹۰ نزدیک ۳۰% بود و سال ۱۹۹۵ این رقم به ۴/۱۲% نسبت به سال ۱۹۹۰ تنزل پیدا کرد.^[۳۲۷]
در طول سال۱۹۹۰جمهوری قرقیزستان در راستای اصلاحات اقتصادی به نسبت دیگر جمهوری ها فعال بوده و همچنین سعی در پیوستن به سازمان تجارت جهانی را داشت. قزاقستان نیز در زمینهی ایجاد یک اقتصاد مبتنی بر بازار فعال بود. در مقابل ازبکستان و ترکمنستان در زمینهی اصلاحات محتاط تر بودند. یک راهبرد کوتاه مدت را برای به حداقل رساندن اختلاف با برنامه های مرکز و کاهش وابستگی از اتحاد جماهیر شوروی در پیش گرفتند. همچنین آن ها به عنوان دو تا از بزرگترین تولیدکنندگان پنبه در شوروی، از یک طرف از صادرات پنبه به بازارهای جهانی علاوه بر کشورهای منطقه و از طرف دیگر از قیمت های شناور جهانی پنبه در نیمهی اول ۱۹۹۰ سود می بردند. موقعیت ازبکستان در سال ۱۹۹۰ با کوچکترین افت در تولید ناخالص داخلی و شاخص های اجتماعی خوب، به نسبت دیگر جمهوری های منطقه بهتر بود. ترکمنستان با وجود درآمد حاصل از صادرات پنبه و گاز، به خاطر وجود یک رهبر خودکامه و اصلاحات ناچیز دارای اقتصاد داخلی ناکارآمد و اسفناکی بود.^[۳۲۸]
با آغاز قرن بیستم این پنج کشور نیروی بالقوه متفاوتی برای رشد پایدار داشتند. ازبکستان در ۱۹۹۴ و ترکمنستان در ۱۹۹۸ سیستم کنترل معاوضهی خارجی را بعد از کاهش درآمد صادراتیشان در نتیجهی سقوط قیمت جهانی پنبه، اجرا کردند. سیستم کنترل نشانگر سوءظن نسبت به مکانیسم قیمت و یک عملکرد برای “بیرون ریختن مازاد” است. از نظر تجارت خارجی این عمل یعنی تولید گاز و پنبه فراتر از نیازهای داخلی برای واردات کالا، که نوعی معاوضه خواهد بود. تجارت بخشی از راهبرد توسعه نیست و هر دو کشور سیاست جایگزینی واردات را مطرح کردهاند. تغییر سیستم کنترل به جایگزینی واردات برای آن دسته از اشخاص و گروه های خاص و کلیدی که از کنترل معاوضه ها سود می بردند، سخت بود. گروه کنترل بهتدریج در اوایل دههی۲۰۰۰ آرام شدند. رشد کند اقتصادی ازبکستان از یک طرف و از طرف دیگر نارضایتی روبه رشد مردم، منجر به افزایش سرکوب مردم توسط رژیم شده که نتیجهی برجسته ی آن تظاهرات و کشتار در اندیجان در سال ۲۰۰۵ بوده است. ^[۳۲۹]
در مقابل در ترکمنستان نیازاف سیاست جایگزینی واردات را کنار گذاشت و به جای سرکوب، راهکارهای جدیدی را برای تقویت ساختار اقتصادی در پیش گرفت. از جمله افزایش قیمت صادرات گاز و سیستم خط لولهی انرژی برای انتقال گاز به روسیه و کشورهای اروپایی. سفر نیازاف به چین در دسامبر ۲۰۰۶ در جهت متنوع سازی مسیر های انتقال گاز در همین راستا بوده است. امروزه نیز یکی از سیاست های خارجی قربانعلی بردی محمد اف(جانشین نیازاف)، افزایش صادرات گاز به روسیه، چین و اتحادیه اروپا است. ولی باید توجه داشت که موفقیت اصلاحات اقتصادی در ترکمنستان تا حد زیادی بستگی به میزان تقاضای انرژی از سوی کشورهای مصرف کننده انرژی دارد.^[۳۳۰]
جمهوری قزاقستان و قرقیزستان برای رشد پایدار در دهه گذشته به خاطر عملکرد بهتر در اجرای سیاست اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد به نسبت ازبکستان و ترکمنستان در جای بهتری قرار دارند. با این وجود دارایی و ثروت اقتصادیشان تحت تأثیر توسعهی بازار انرژی است. بازیابی قزاقستان از بحران ۱۹۹۸ ( تنزل ارزش پول که محرک رشد صادرات در ۱۹۹۹ بود)، تحت الشعاع قراردادهای صادرات نفت بود. استخراج دخایر نفتی قزاقستان در حوزه ی خزر به مقدار زیادی آغاز شد. اولین جایگزین هایی که به جای خطوط لولهی روسیه ساخته شد و قیمت نفت از ۱۰ دلار در هر بشکه در سال ۱۹۹۸ به اوج تقریباً ۱۵۰ دلار در ۲۰۰۸ رسید. قزاقستان یکی از سریعترین اقتصادهای در حال رشد در جهان در سال ۱۹۹۹ بود.^[۳۳۱]
براساس گزارش بانک توسعهی آسیا در سال ۲۰۰۸، اقتصاد کشورهای منطقهی آسیای مرکزی در این سال نسبت به سال قبل از آن افت محسوسی داشت. در این گزارش رشد اقتصادی این منطقه در ۲۰۰۸ به طور متوسط حدود ۶/۷ درصد تخمین زده شد، حال آن که این میزان در سال ۲۰۰۷ حدود ۶/۱۱ درصد بوده است. همچنین میزان احتمالی رشد اقتصادی آسیای مرکزی در سال ۲۰۰۹ نیز رقمی حدود ۸ تا ۴/۸ پیشبینی شد. در این گزارش همچنین افزایش بهای انرژی و مواد غذایی در اقتصاد جهانی عوامل اصلی افت اقتصادی آسیای مرکزی بیان شد.^[۳۳۲]
از سوی دیگر میزان تورم در منطقه در سال ۲۰۰۸ نسبت به سال ۲۰۰۷ افزایش یافت. برای مثال تورم در قرقیزستان ۳۲ درصد افزایش داشت و بیشتر افزایش قیمتها نیز مربوط به افزایش بهای منابع انرژی و مواد غذایی بود. این امر در کشورهایی که وارد کنندهی مواد غذایی بودند شدیدتر بود. مثلاً قیمت مواد غذایی در سال ۲۰۰۸ در قرقیزستان ۲/۴۸ درصد و تاجیکستان ۱/۳۳ افزایش داشت و در این میان قیمت گندم (و فرآوردههای آن از جمله نان)، روغنهای خوراکی، گوشت و لبنیات بیش از همه افزایش داشت. اتخاذ سیاستهای انقباضی و افزایش نرخ بهره از جمله تدابیر برخی دولتهای منطقه برای مهار تورم بود. اما قزاقستان و قرقیزستان به دلیل نگرانی از تأثیر منفی این امر بر رشد اقتصادیشان از این اقدام اجتناب کردند. همچنین مقامات قزاقستان سیاست ثابت نگه داشتن نرخ تبدیل دلار را که در اواخر سال ۲۰۰۷ اتخاذ شده بود، ادامه دادند.^[۳۳۳]
در دههی گذشته اقتصاد قزاقستان نمادی از موفقیت آسیای مرکزی در دورهی پس از استقلال بوده است. حتی بانکهای قزاقستان به عنوان کارآمدترین بانکها در میان کشورهای مشترکالمنافع قرار گرفتند. بانکهای این کشور ابتدا در جمهوری قرقیزستان فعالیت خود را توسعه دادند و سپس در تاجیکستان نیز فعال شدند. اما در سال ۲۰۰۸ با ظهور بحران اقتصادی جهان، مشکلات بخش پولی قزاقستان نمایان شد. مهمترین مشکل بانکهای این کشور این بود که بانکهای قزاقستان در بازار مالی جهانی وام گیرنده بودند و نه سرمایهگذار. دولت قزاقستان طی فقط یک ماه در دو نوبت، یک نوبت ۵ میلیارد دلار و نوبت دوم ۱۰ میلیارد دلار برای نجات بانکهای خود اختصاص داد، ولی کارشناسان اقتصادی قزاقستان «برنامهی نجات» دولت را بدون کمک خارجی امکان پذیر نمیدانستند. روسیه متحد سنتی این کشور قادر به کمک مالی به قزاقستان نبود و این کشور ناچار به همسایهی دیگر خود، یعنی چین روی آورد.^[۳۳۴]
براساس گزارش اخیر بانک توسعهی آسیا، قزاقستان به دلیل بدهیهای خارجی خود، بیشترین صدمات را از ناحیهی بحران مالی جهانی متحمل شده است. بخشهای پولی و بانکی قرقیزستان نیز به خاطر تعاملات اقتصادی وسیع خود با قزاقستان تحت تسلط بانکهای قزاقی هستند و بنابراین نگرانیهای آن در این بخش مشابه با قزاقستان است، اما این تأثیر منفی بر سایر کشورهای منطقه به واسطهی میزان محدود رابطه آن ها با بازارهای بین المللی کمتر بوده است. از طرفی بخش بانکی در ازبکستان تحت تسلط دولت است و بنابراین در فعالیتهای بین المللی محافظهکارترند. بخش پولی و مالی ترکمنستان حتی بیش از ازبکستان محدود است و تنها معاملات و کارهای عمده آن کسب درآمد از صادرات گاز و پنبه و ترانزیت است. تاجیکستان نیز فاقد یک بخش پولی و بانکی فعال در منطقه است.^[۳۳۵]
درسال ۲۰۰۸ و اوایل ۲۰۰۹، آثار بحران اقتصادی ابتدا توسط صادرکنندگان عمدهی انرژی در منطقه یعنی قزاقستان و ترکمنستان احساس شد. مشکل عمدهی قزاقستان سازگاری با کاهش قیمت نفت و سقوط ناگهانی درآمدها بود، ولی ترکمنستان به دلیل ثبات بیشتر قیمتهای گاز نسبت به قیمتهای نفت از نظر نوسانات قیمت انرژی مشکلات کمتری داشت. به تدریج با افزایش قیمت انرژی، وارد کنندگان انرژی از جمله تاجیکستان و قرقیزستان نیز فشار اقتصادی بیشتری متحمل شدند.
افزایش بهای مواد غذایی نیز کشورهای وارد کنندهی این منطقه (تاجیکستان، قرقیزستان و ترکمنستان) را برای تأمین مواد غذایی با مشکل مواجه کرده است. این امر برای خانوارهای فقیر کشورهای این منطقه که قدرت خرید کمتری دارند، دشواریهای بسیاری ایجاد کرده است. از سوی دیگر چون صادرکنندگان مواد غذایی در منطقه (ازبکستان و قزاقستان)، به دلیل مصرف داخلی از صادرات خودداری کردهاند، مشکلات این کشورها تشدید شده است. از دیگر کالاهای مهم در منطقه که قیمت آن تأثیر زیادی بر اوضاع کشورهای منطقه دارد، پنبه است. قیمتهای جهانی پنبه برای همهی کشورهای آسیای مرکزی اهمیت زیادی دارد، به ویژه برای ازبکستان که چهارمین صادر کنندهی بزرگ در جهان است. در رابطه با قیمتهای جهانی، پنبه گرایش روشن و مشخصی در طول دههی ۲۰۰۰ وجود ندارد. در سال ۸-۲۰۰۷ چرخشی رو به بالا در قیمتها وجود داشت، اما در سه ماههی سوم سال ۲۰۰۸ این قیمتها کاهش یافت.^[۳۳۶]
رکود اقتصادی تهدیدی بزرگ برای آسیای مرکزی است، زیرا گرفتاریهای اقتصادی میتواند منجر به افزایش سرکوب شود. این امر میتواند چالشی برای تعهد حقوق بشر و دموکراسی اتحادیهی اروپا در منطقه محسوب شود. همچنین رکود اقتصادی جهان، نقش حضور کشورهای مختلف را در آسیای مرکزی تغییر داده است. تاکنون اتحادیهی اروپا نقش ضعیفی را در آسیای مرکزی بازی کرده است. در حال حاضر این اتحادیه متعهد به دنبال کردن و انجام راهبرد «آسیای مرکزی» اتحادیه اروپا در دورهی ریاست سوئد و تا پایان سال ۲۰۰۹ است و در سال ۲۰۱۰ نیز قزاقستان ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا را به عهده خواهد گرفت. روسیه نیز با کاهش قیمت نفت، مشکلات داخلی بیشتری پیدا کرد و اینک آرامتر در منطقه ظاهر شده است، اما در جریان این بحران چین در حال نفوذ بیشتر در منطقه می باشد.^[۳۳۷]
به طور کلی افزایش یا کاهش توسعه اقتصادی به عنوان یکی از علل ناآرامی در آسیای مرکزی مطرح بوده، بر اساس برآوردهای موجود ۸۰ درصد مردم قرقیزستان و تاجیکستان زیر خط فقر زندگی می کنند. در درهی فرغانه از قرقیزستان و ازبکستان تا تاجیکستان امتداد پیدا کرده، حدود ۷۰ درصد مردم دچار مشکل بیکاری و آثار خسارت بار آن هستند.
در این بین عواملی دیگر نیز بر تشدید ضعف اقتصاد منطقه تأثیرگذارند، که به توضیح برخی از آن ها پرداخته می شود. از جمله این عوامل شکل گیری مافیای سازمان یافته در قالب قاچاق مواد مخدر و جنایت سازمان یافته است. طبق تعریف سازمان ملل متحد، مافیای سازمان یافته گروهی متشکل از سه نفر یا بیشتر است که در یک دورهی زمانی با هدف ارتکاب یک یا چند جرم و تخلف جدی به منظور دست یابی مستقیم یا غیر مستقیم به منفعت مالی یا دیگر منافع مادی، سازمان یافته فعالیت می کنند. ایدهی کسب سود از طریق ارتکاب جرم در تعریف ذکر شده، هسته اصلی مافیای سازمان یافته است.^[۳۳۸]
قابل توجه ترین ویژگی مافیای سازمان یافته در دولت های انتقالی، میزان پیچیدگی و فراگیری آن ها در زندگی اقتصادی است. مافیای سازمان یافته به درجات مختلف به بسیاری از حوزه های اقتصادی نفوذ کرده و بر حجم عظیمی از فعالیت های اقتصادی کنترل یا تأثیر دارد. به عبارت دیگر این امر تنها با مسألهی کالاها و خدمات غیر قانونی سرو کار ندارند.
باید گفت اگر چه مافیای سازمان یافته فرصت های شغلی پدید می آورد و درآمد زایی می کند، اما یکی از زیانبارترین نیروهای عرصهی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به شمار می آید. مافیای سازمان یافته حاکمیت قانون را تضعیف کرده، انحصار دولت در استفاده از خشونت را به چالش کشیده و تأثیری فرسایشی بر نهادهای دولتی به جای گذارده، فعالیت های قانونی و مشروع را از صحنه خارج می کند و با سرمایه گذاری خارجی به مبارزه بر می خیزد. در کل مافیای سازمان یافته ساز و کار مردمی است که در جوامعی با اقتصادهای ناکارآمد زندگی می کنند و بر آمده از مشکلات زیر بنایی در کشورداری سیاسی و مدیریت اقتصادی می باشد. مافیایی شدن برای کارکرد مؤثر اقتصاد، یکپارچگی و مشروعیت دولت و نهادهای آن و ثبات کارآفرینی مشروع اثرات زیانباری دارد. سرمایهی مافیا از توسعهی سرمایه داری مشروع جلوگیری می کند. به طور خلاصه سرمایهی قانونی یا با سرمایهی غیر قانونی به مبارزه بر می خیزد یا آن را از صحنه خارج می کند.^[۳۳۹]
مافیای سازمان یافته از نوع مواد مخدر، در منطقه مورد بحث قدرت بالایی دارد. مرز ۹۰ مایلی ازبکستان با افغانستان یک دغدغهی امنیتی و مسیر اصلی برای حرکت قاچاقچیان به سمت شمال است. تجارت مواد مخدر به کلیهی ساختارهای دولتی و اقتصادی منطقه وارد شده و همگام با گسترش تبهکاری و رشوه خواری و انحطاط اخلاقی و معنوی به یکی از معضلات اصلی کشورها تبدیل شده است.
از عمده دلایل ایجاد بحران ناشی از قاچاق مواد مخدر در منطقه می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
مجاورت با افغانستان: به علت ضعف دولت مرکزی افغانستان و نیاز روزافزون جنگ سالاران به پول، جهت ادامه جنگ داخلی از ابتدای دههی ۱۹۹۰ این کشور به بزرگترین تولید کنندهی تریاک در جهان تبدیل گردیده است. وجود ۲۰۲۷ کیلومتر مرز مشترک افغانستان با آسیای مرکزی این منطقه را به عنوان یک مسیر امن جهت انتقال مواد مخدر تبدیل کرده است. به طوری که آسیای مرکزی به عنوان یک مسیر دو طرفه ( مسیر رفت، انتقال مواد شیمیایی لازم جهت تبدیل تریاک به هروئین و مسیر برگشت حمل هروئین تولید شده) مورد استفاده قرار می گیرد.^[۳۴۰]
فقر و فساد: فقر و بیکاری گسترده در این منطقه باعث شده که مردم برای تامین معاش خود در این تجارت در گیر شوند. از سوی دیگر فساد گسترده بین مقامات دولتی به علت سطح درآمدهای پایین، باعث شده مبارزه با این بحران چندان جدی تلقی نگردد؛
اثرات قاچاق مواد مخدر بر اقتصاد آسیای مرکزی :^[۳۴۱]

1. 1. شکل گیری اقتصاد سایه، در کنار اقتصاد رسمی و قانونی یک اقتصاد غیر رسمی قرار دارد که به آن اصطلاحاً اقتصاد سایه می گویند. در واقع این اقتصاد در خارج از سیستم مالیاتی قرار داشته و بنابراین دولت را از درآمد ضروری و بی نهایت مورد نیاز محروم می کند و امکان معیشت را برای شهروندان عادی فراهم می کند. معاملات پایاپای، شغل های دوم اعلام نشده و فعالیت های اقتصادی که تحت کنترل دولت نیست و در آمار رسمی دولت انعکاس نمی یابد از انواع فعالیت های اقتصاد سایه هستند. قابل ذکر است که عمده فعالیت های اقتصاد سایه با قاچاق مواد مخدر در ارتباط است. در اقتصادهای پیشرفته مانند ایالات متحده و اروپای غربی، اقتصاد سایه به ندرت بیشتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد کل فعالیت های اقتصادی را تشکیل می دهد و برعکس در کشورهای در حال توسعه و دولت های انتقالی مانند آسیای مرکزی بخش بزرگی از فعالیت های اقتصادی را تشکیل می دهد.^[۳۴۲]

در جدول شماره ۵ نسبت اقتصاد سایه به تولید ناخالص داخلی رسمی در کشورهای آسیای مرکزی نشان داده شده به طوری که در کشورهای قرقیزستان و تاجیکستان اقتصاد سایه مساوی با اقتصاد رسمی است و کمترین نسبت در ازبکستان بوده که علت آن کنترل شدید دولت بر فعالیت اقتصادی و روند کند اقتصاد انتقالی می باشد؛
۳-۱ نسبت اقتصاد سایه به تولید ناخالص داخلی رسمی – ۲۰۰۴^[۳۴۳]

۱٫ نمایندگان پخش شادلی
۲٫ توزیع از طریق شرکت پخش پرنیان مهیار (مهرام)
شرکت اروم نارین در برخی از شهرها از جمله تهران دفتر فروش و یا نماینده ی فروش داشته و خود مستقیما اقدام به پخش محصولات خود می نماید ولی در برخی از شهرها این امر توسط شرکت پخش پرنیان مهیار انجام می شود. توزیع مستقیم مزایایی دارد از جمله این که به دلیل حذف واسطه های توزیع کننده قیمت کاهش می یابد و از سوی دیگر نیز خود کارکنان شرکت به طور مستقیم با فروشنده در ارتباط خواهند بود.
اکنون محصول در دست فروشنده ی نهایی یعنی سوپر مارکت و یا هایپر مارکت می باشد تا به دست مصرف کننده ی نهایی برسد.
یکی از استراتژی های شرکت اروم نارین پذیرفتن برخی از محصولات فروش نرفته و ارجاع شده می باشد که این باعث تمایل برخی از فروشندگان به فروش محصولات شادلی می شود که البته در عمل کمتر اتفاق می افتد که تا بعد از گذشت تاریخ مصرف محصولات، به فروش نروند.
آنچه برای اغلب فروشندگان در فروشگاه ها و سوپر مارکت ها بسیار حائز اهمیت است درصد سودی است که از فروش یک محصول به آنان تعلق می گیرد. متاسفانه با توجه به این که آبمیوه های وارداتی فاقد قیمت مصرف کننده می باشند حاشیه ی سود بالایی برای فروشندگان دارند چرا که تقریبا اغلب آنان با ۱۰۰% سود یعنی به قیمت دو برابر خرید این محصولات را به فروش می رسانند و لذا تمایل به فروش آنها بین فروشندگان بیشتر است. البته این موضوع در مکان هایی که مردم از قدرت خرید بالا برخوردارند می افتد چرا که به طور عموم قیمت آبمیوه های خارجی بالاتر از قیمت آبمیوه های داخلی می باشد. همچنین با توجه به اینکه یکی از مراکز هدف اصلی شرکت اروم نارین برای فروش آبمیوه های ارگانیک بیمارستان ها می باشد و فروشگاه های موجود در بیمارستان ها هم به حاشیه ی سود بالا اهمیت زیادی می دهند شرکت ناچار است محصولات خود را در این مراکز با قیمت کمتری به فروشندگان عرضه نموده و حاشیه ی سود آنان را بالا ببرد و این نشان دهنده ی آن است که فروشندگان از قدرت بالایی در تعیین نوع محصول جهت فروش و پیشنهاد آن به مصرف کننده نهایی برخوردارند.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

و) استراتژی های شرکت اروم نارین
با توجه به یافته ها در چهار بخش تحلیل محیط کسب و کار، تحلیل مشتریان، تحلیل بازار و رقبا و تحلیل شبکه کسب و کار می توان استراتژی های شرکت اروم نارین را به طور خلاصه موارد زیر عنوان نمود:
۱٫ تولید میوه و همچنین کنسانتره توسط خود شرکت تا جایی که امکان دارد با هدف کاهش قیمت تمام شده (استراتژی حذف واسطه)
۲٫ استفاده از بسته بندی با بالاترین کیفیت در سطح دنیا (استراتژی تمایز محصول)
۳٫ تولید محصول با بالاترین کیفیت با توجه به نیاز بازار هدف (استراتژی تمایز محصول)
۴٫ عدم افزایش قیمت به نسبت کیفیت ارائه شده جهت جذب مشتری و توانایی رقابت با سایر تولید کنندگان (استراتژی قیمت رقابتی)
۵٫ عرضه ی محصولات ارگانیک به بازار داخل به صورت محدود با دو هدف: ۱)جهت آشنا نمودن مردم با این محصولات و افزایش اعتبار برند شادلی به واسطه ی این محصولات و ۲) ورود به بازارهای جدید و پیشرو بودن در ارائه ی چنین محصولاتی (استراتژی های تمایز محصول و افزایش اعتبار برند)
۶٫ توزیع مستقیم در برخی شهرها و توزیع از طریق شرکت پرنیان مهیار در برخی شهر های دیگر (استراتژی های حذف واسطه فروش و برون سپاری)
۴-۲-۳-۲) قابلیت های کسب و کار
در این بخش قابلیت های مختلف شرکت اروم نارین (شادلی) مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.
الف) تحلیل فرایند ها و زیر ساخت ها
یکی از استراتژی های شرکت اروم نارین تهیه ی میوه و همچنین کنسانتره مورد نیاز جهت تولید آبمیوه بوده است. بدین منظور این شرکت با خرید باغات میوه سعی نموده است تا نیاز خود را به تهیه ی میوه از تولید کنندگان آن به حداقل برساند. همچنین تکنولوژی های مورد نیاز جهت تبدیل میوه به کنسانتره فراهم شده و این شرکت را به یکی از تولید کنندگان مهم کنسانتره در کشور تبدیل نموده است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از محصولات شرکت اروم نارین در سال های گذشته به خارج از کشور و بخصوص کشورهای توسعه یافته ی اروپا و آسیا صادر می شده است نیاز مصرف کنندگان خارجی و تمایل آنان به مصرف محصولات ارگانیک این شرکت را بر آن داشته است تا بخشی از باغات خود را با استانداردهای لازم جهت کشاورزی ارگانیک تطبیق داده و موفق به تولید این محصولات گردد. پس از تشدید تحریم ها علیه ایران و کاهش صادرات اغلب شرکت ها از جمله شرکت اروم نارین، و همچنین احساس به نیاز مصرف کننده ی داخلی به محصولات ارگانیک، این شرکت تصمیم به عرضه ی این محصولات به بازار داخل و البته به صورت محدود نمود.
ارائه ی محصول با کیفیت چه از نظر بسته بندی و چه از نظر سلامت، ارزش غذایی و طعم و مزه یکی دیگر از استراتژی های شرکت اروم نارین بوده است. شرکت اروم نارین با انتخاب بسته بندی تتراپریزما استیک و همچنین تولید محصولات ارگانیک و آبمیوه های طبیعی و بدون قند سعی در تحقق این استراتژی خود نموده است.
با توجه به اینکه به طور معمول تولید محصول با کیفیت بالا افزایش قیمت را در پی خواهد داشت، هزینه ی تمام شده ی محصولات شادلی و بخصوص محصولات ارگانیک شادلی بیش از محصولات مشابه دیگر می باشد ولی به دلیل نا آشنا بودن مصرف کنندگان با این محصولات و همچنین تاثیر دولت در قیمت گذاری امکان افزایش قیمت فروش این محصولات وجود نداشته و در حال حاضر آبمیوه های ارگانیک شادلی با درصد سود کمتری نسبت به سایر محصولات به فروش می رسد. البته با توجه به این که این محصولات در حال حاضر بیشتر جنبه ی تبلیغاتی داشته و باید برند شادلی را بهبود بخشد، کم بودن قیمت آن توجیه مناسبی خواهد داشت.
گاهنامه ی علمی تحقیقاتی صنایع آشامیدنی شادلی با تیراژ ۱۰۰ هزار جلد و به صورت رایگان یکی از ابزارهای شرکت اروم نارین برای آشنا نمودن مردم با فواید میوه ها، آبمیوه ها و بخصوص آبمیوه های ارگانیک می باشد که باعث تبلیغات این محصولات و همچنین برند شادلی می شود. به طور کلی ابزارهای تبلیغاتی شادلی شامل موارد زیر است:
گاهنامه علمی تحقیقاتی صنایع آشامیدنی شادلی ، بیل بورد، سمپلینگ، پوستر، تبلیغ در مجلات، معرفی محصول از طریق گروه های مرجع مانند پزشکان، بروشور
نکته ی حائز اهمیت دیگر در این بخش خرید نقدی میوه توسط شرکت اروم نارین با هدف کاهش قیمت تمام شده و همچنین مقابله با رقبا می باشد. از سوی دیگر فروش محصولات نیز در برخی موارد نقدی و در سایر موارد با بازپرداخت حداکثر ۳ ماهه می باشد.
ب) تحلیل کارکنان و شرکاء
کارکنان هر سازمانی از جمله ی منابع اصلی جهت خلق مزیت رقابتی برای آن محسوب می شوند. انتخاب کارکنان مناسب، استفاده ی بهینه و کارا از آنان و ارتباطات موثر با آنان می تواند سازمان را در دستیابی به اهداف و استراتژی هایش کمک قابل توجهی نماید.
شرکت اروم نارین با دارا بودن بیش از ۵۰ کارمند دائمی و بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ کارمند و کارگر موقتی در دفتر ارومیه و همچنین حدود ۳۰ کارمند دائمی و ۴۰ کارمند (نیروهای فروش و پخش) غیر دائمی در دفتر تهران از جمله شرکت های متوسط از لحاظ تعداد نیروی کاری محسوب می شود.
این شرکت دارای واحد های تحقیق و توسعه، IT، آزمایشگاه های تخصصی، منابع انسانی، مالی، فروش، بازاریابی و تبلیغات می باشد.
یکی از برنامه های شرکت جهت ارتقاء عملکرد کارکنان آموزش مداوم آنان در زمینه های مربوط به فعالیتی که می نمایند می باشد. برنامه های آموزشی مستمر جهت نیروهای فروش از هنگامی وارد شرکت می شوند شروع و در طول دوره ی کاری آنان ادامه می یابد.
همچنین شرکت اروم نارین با دانشگاه علوم پزشکی ارومیه ارتباط نزدیکی داشته و بخش عمده ای از تحقیقات این شرکت توسط این دانشگاه انجام می شود.
ج) تحلیل فرهنگ سازمانی و فرایند های تصمیم گیری
یکی از ضعف های عمده ای که در این پژوهش مورد توجه محقق قرار گرفت عدم یک فرهنگ سازمانی منسجم در شرکت اروم نارین بود. با توجه به این که هیچ ماموریت و چشم اندازی برای این شرکت تعریف نشده است و همچنین ارزش ها و اهداف مورد توجه این شرکت برای کارکنان آن مشخص نیست، فقدان اشتراکاتی که به کارکنان هویت و انگیزه ی لازم را برای کارایی بالا و رسیدن به خلاقیت و نوآوری جهت ارتقاء عملکرد خود و سازمان بدهد، به چشم می خورد.
البته لازم به ذکر است که هر واحد به طور مستقل عملکرد خوبی داشته و بین مدیران و کارکنان ارتباط موثری برقرار است.
ضعف اساسی فقدان یک جریان اطلاعاتی قوی جهت آگاهی مدیران و همچنین کارکنان از شرایط موجود و چشم اندازهای آینده می باشد.
در خصوص فرایند های تصمیم گیری مدیریت ارشد سازمان از انعطاف لازم در خصوص تصمیمات مدیران برخوردار بوده و اغلب شرایط مالی و بودجه ای بر این تصمیمات موثر است. در خصوص تصمیمات کلان پیشنهادات مدیران به مدیریت ارشد سازمان ارائه شده و پس از بررسی و مشورت و با توجه به بودجه ی مورد نیاز این تصمیمات پذیرفته یا رد می شوند. در خصوص تصمیمات میانی مدیران خود مجاز به اجرای تصمیمات گرفته شده ی خود می باشند و نیازی به ارجاع به مدیریت ارشد نیست.
۴-۲-۳-۳) تحلیل ارزش های خلق شده برای ذینفعان
آخرین بخش مربوط به مدل کسب و کار به ارزیابی و تحلیل ارزش های خلق شده برای ذینفعان می پردازد. جهت ارزیابی ارزش های خلق شده برای سهامداران به ابزارهای مالی مانند نرخ بازگشت سرمایه و میزان سود سالانه و همچنین ارزش اقتصادی سهم و همچنین ابزارهای غیر مالی مانند اعتبار برند و کاهش ریسک مورد نیاز است. جهت ارزیابی ارزش مالی با توجه به اینکه شرکت اروم نارین یک شرکت سهامی نمی باشد می توان ارزیابی را از طریق سود سالانه و نرخ بازگشت سرمایه انجام داد ولی متاسفانه هیچ گونه اطلاعات مالی از این شرکت جهت این ارزیابی ها در اختیار محقق قرار داده نشد و برای ارزیابی ارزش های غیر مالی این شرکت نیز اطلاعات گسترده و همچنین تحقیقات تخصصی بیشتری نیاز بود که در حوصله ی این پژوهش نمی باشد و لذا محقق تحلیل خود را تنها به مشتریان و جامعه محدود می نماید.
جانسون و همکاران [۱۷] گزاره ی ارزش مشتری را پیشنهاد و ارائه ارزش های اقتصادی و غیر اقتصادی به مشتری از طریق کالاها یا خدماتی که مشکلی از مشکلات مشتری را رفع نموده و نیاز وی را برطرف نمایند، تعریف می کنند. در حقیقت می توان گزاره ی ارزش مشتری را مطلوبیتی که سازمان از طریق کالاها و خدمات ارائه شده به مشتری برای وی ایجاد می کند دانست. این مطلوبیت ممکن است پیش از مصرف کالا یا خدمت، در زمان مصرف و یا پس از آن برای مشتری ایجاد شود ولی آنچه حائز اهمیت است آن است که مصرف کالا یا خدمت باید نیاز مشتری را رفع نموده و کاری برای وی انجام دهد.
گاهی ممکن است سازمان برای مشتریان خود ارزش هایی ایجاد کند ولی خود مشتریان از ارزش های ایجاد شده با خبر نباشند و در واقع ارزش واقعی که مشتری از مصرف کالا یا خدمت دریافت می کند بیش از آن ارزشی باشد که خودش احساس می کند دریافت کرده است. عکس این موضوع نیز ممکن است اتفاق بیافتد. در این پژوهش ارزش هایی که برای مشتری ایجاد شده ولی خودش آگاهی کافی در خصوص آنها ندارد ارزش های نهفته نام گذاری شده است و در مقابل آن ارزش های آشکار است که خود مشتری اطلاع کافی از آنها دارد.
در خصوص محصولات ارگانیک با توجه به اینکه آگاهی مصرف کنندگان داخلی کمتر از واقعیت است ممکن است ارزشی که مشتری احساس می کند دریافت کرده است کمتر از ارزش واقعی دریافت شده باشد و در واقع بخشی از ارزش های دریافت شده ارزش های نهفته می باشند. بر همین اساس در این بخش چهار گروه ارزش برای مشتریان در نظر گرفته شده است:
۱٫ ارزش اقتصادی آشکار
۲٫ ارزش اقتصادی نهفته
۳٫ ارزش غیر اقتصادی آشکار
۴٫ ارزش غیر اقتصادی نهفته
ارزش اقتصادی همان ارزش قیمتی است که یک مصرف کننده برای خرید یک کالا یا خدمت می پردازد. با توجه به اینکه درصد سود آبمیوه های ارگانیک شادلی کمتر از محصولات مشابه غیر ارگانیک تولید شده توسط خود شرکت و شرکت های رقیب می باشد، می توان ارزش اقتصادی حاصل از مصرف آبمیوه های ارگانیک را بیش از ارزش اقتصادی سایر محصولات دانست (ارزش اقتصادی نهفته). به طور مثال مشتری با خرید یک آب انار یک لیتری ارگانیک شادلی مبلغ ۴۰۰۰ تومان پرداخت می کند در حالی که همان مشتری اگر آب انار غیر ارگانیک سن ایچ خریداری نماید ۲۸۰۰ تومان و برای آب انار غیر ارگانیک تکدانه ۲۵۵۰ تومان پرداخت خواهد نمود. علی رغم قیمت بالاتر آب انار ارگانیک ولی درصد سود آن برای تولید کننده به نسبت سایر محصولات پایین تر است. از سوی دیگر اگر منافع حاصل از ارزش های غذایی و سلامتی مصرف محصولات ارگانیک را در نظر بگیریم منفعت اقتصادی این محصول برای مشتری بیشتر خواهد بود. به طور مثال با مصرف آب انار ارگانیک، مصرف کننده از مصرف مکمل های دارویی مانند ویتامین ها که در آب انار ارگانیک وجود دارند بی نیاز می شود و در واقع نیازی به خریدن و هزینه کردن برای آنها ندارد (ارزش اقتصادی نهفته). از سوی دیگر اگر درصد احتمال ابتلا به بیماری هایی مانند سرطان، چاقی، بیماری های قلبی،… که در اثر مصرف محصولات معمولی که حاوی مواد شیمیایی می باشند و هزینه های ناشی از این بیماری ها و درمان آنها را در نظر بگیریم باز این محصولات برای مصرف کننده منفعت اقتصادی و غیر اقتصادی خواهند داشت (ارزش اقتصادی نهفته ناشی از عدم هزینه برای بیماری ها و ارزش غیر اقتصادی نهفته ناشی از سلامتی حاصل از مصرف محصول سالم و در صورت آگاهی از فواید محصولات ارگانیک ارزش غیر اقتصادی آشکار حاصل از مطلوبیت ایجاد شده از مصرف محصولات سالم). علاوه بر این با توجه به طبیعی بودن این محصولات طعم و مزه ی آنان نیز طبیعی تر و بهتر بوده و بیشتر مورد علاقه و توجه مصرف کنندگان است (ارزش غیر اقتصادی آشکار)
بسته بندی های با کیفیت شادلی نیز از جمله موارد دیگری است که برای مشتری و البته جامعه ارزش آفرینی می کند. بسته بندی تتراپریزما از یک سو قابل بازگشت به طبیعت می باشد و لذا آلودگی زیست محیطی کمتری خواهد داشت و از سوی دیگر به دلیل عدم نیاز به استفاده از مواد نگهدارنده هم طعم و مزه ی آبمیوه حفظ می شود و هم ارزش غذایی و سلامتی آن افزایش می یابد (در صورت آگاهی از این فواید ارزش غیر اقتصادی آشکار و ارزش اقتصادی نهفته برای جامعه و در صورت عدم آگاهی از این فواید ارزش غیر اقتصادی و اقتصادی نهفته). قابلیت چاپ با کیفیت بالا نیز از ویژگی های دیگر تتراپریزما است که از حیث زیبایی در طراحی پاکت های آبمیوه حائز اهمیت است و می تواند در جذب و رضایت مشتریان اثر گذار باشد (ارزش غیر اقتصادی آشکار). با توجه به طراحی بسته بندی تتراپریزما بر اساس اصول آرگونومی بدن (۸ ضلعی بودن) در دست گرفتن این پاکت ها و نوشیدن از آنها نیز نسبت به انواع دیگر بسته بندی های آبمیوه ساده تر می باشد (ارزش غیر اقتصادی آشکار).
آبمیوه های طبیعی و بدون شکر نیز با توجه به طعم و مزه ی بهتر و همچنین اثرات مضر کمتر برای سلامتی بدن برای مشتریان خلق ارزش می نمایند.
با وجود ارزش های ایجاد شده از طریق آبمیوه های ارگانیک و همچنین آبمیوه های طبیعی و بدون شکر شادلی، بسیاری از مصرف کنندگان از این قابلیت ها و ارزش های ایجاد شده با خبر نبوده و لذا حتی در صورت مصرف احساس رضایت کمتری به نسبت آنچه شرکت اروم نارین برای آنان خلق نموده است خواهند داشت و این به دلیل عدم اطلاع رسانی و تبلیغات ناکافی از سوی خود شرکت و همچنین سازمان ها و انجمن های مربوطه می باشد.
جدول (۴-۱۶) ارزش های آشکار و پنهان خلق شده برای مصرف کنندگان آبمیوه های ارگانیک شادلی را نشان می دهد.
جدول (۴-۱۶): ارزش های آشکار و نهفته حاصل از مصرف آبمیوه های ارگانیک شادلی و زمان دریافت ارزش ها

عنوان صفحه
جمعیت آماری و نمونه ……..۸۷
نمونه گیری ……..۸۸
حجم نمونه ……..۸۸
شیوه­ انتخاب نمونه ……..۸۹
فصل چهارم: یافته های تحقیق
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۹۱
مشخصات عمومی پاسخگویان……………………………………………………………………………………………………………………………………۹۲
بخش سوم: آزمون فرضیه ها ……۱۰۹
فرضیه اول: ……۱۰۹
فرضیه دوم: ……۱۱۴
فرضیه سوم: ……۱۱۹
فرضیه چهارم: ……۱۲۴
فرضیه پنجم: ……۱۲۹
فرضیه ششم: ……۱۳۱
فرضیه هفتم: ……۱۳۳
فرضیه هشتم: ……۱۳۳
بررسی و تحلیل رگرسیون چندگانه: ……۱۳۴
فصل پنجم: نتایج نهایی، پیشنهادها و محدودیت­ها
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۳۸
بحث و نتیجه‌گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۳۸
محدودیت های پژوهش ……۱۴۸
ارائه پیشنهادها….. ……۱۴۹
منابع ……۱۵۰
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول شماره یک ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………………۶۷
جدول شماره دو عامل های کیفیت زندگی و مبنای نظری آنها……………………………………………………………………………………….۶۸
جدول شماره ۱ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت سنی آنها…………………………………………………………………………….۹۲
جدول شماره ۲ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب وضعیت جنسی آنها……………………………………………………………………….۹۳
جدول شماره ۳ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت تأهل آنها…………………………………………………………………………….۹۴
جدول شماره ۴ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضیت مالکیت مسکن آنها……………………………………………………………….۹۵
جدول شماره ۵ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس متراژ منزل محل سکونت آنها……………………………………………………………۹۶
جدول شماره ۶ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات آنها……………………………………………………………………….۹۷
جدول شماره ۷ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان تحصیلات همسر آنها……………………………………………………………….۹۸
جدول شماره ۸ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی آنها…………………………………………………………………………..۹۹
جدول شماره ۹ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس وضعیت شغلی همسر آنها……………………………………………………………….۱۰۰
جدول شماره ۱۰ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد آنها…………………………………………………………………………..۱۰۱
جدول شماره ۱۱ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس میزان درآمد همسر آنها………………………………………………………………….۱۰۲
جدول شماره ۱۲ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس طبقه اقتصادی – اجتماعی آنها……………………………………………………….۱۰۳
جدول شماره ۱۳ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس منطقه محل سکونت آنها……………………………………………………………….۱۰۴
جدول شماره ۱۴ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان دختر آنها………………………………………………………………..۱۰۵
جدول شماره ۱۵ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد فرزندان پسر آنها………………………………………………………………….۱۰۶
جدول شماره ۱۶ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس تعداد اعضاء فعلی خانواده آنها……………………………………………………….۱۰۷
جدول شماره ۱۷ توزیع فراوانی پاسخگویان براساس محل سکونت آنها………………………………………………………………………..۱۰۸
جدول شماره ۱۸ جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت……………………………………………………..۱۰۹
جدول شماره ۱۹ میانگین نمره کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت…………………………………………………………………………..۱۰۹
جدول شماره ۲۰ جدول توصیفی مربوط میانگین نمرات ابعاد و مولفه‌های کیفیت زندگی بر حسب محل سکونت………………۱۱۱
جدول شماره ۲۱ جدول نتایج اجرای آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه بین مولفه‌های کیفیت زندگی و محل سکونت………۱۱۱
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول شماره ۲۲ جدول توصیفی مربوط نمره کیفیت زندگی بر حسب ” گروه های سنی “…………………………………….۱۱۴