محسوب میشوند و ملتزم به رعایت حقوق بشر و نیز مشمول تعهدات حقوق بشردوستانه میباشند. تعمیم تعهدات حقوق بشردوستانه به بازیگران غیردولتی در قطعنامه شماره 1244 شورای امنیت مورد تصویب قرار گرفته است. با این وجود کمیسیون حقوق بینالملل (2001) به نظام مسئولیت بین المللی شورشیان و بازیگران غیردولتی به طور کلی اشاره کرده است. هدف این پژوهش، استخراج اسناد حقوقی موجود در مورد جنگجویان خارجی و سپس امکان تبیین طرح مسئولیت آنها میباشد. روش تحقیق، کتابخانهای و اینترنتی و با بررسی اسناد بین المللی صورت گرفته است.
کلیدواژهها: جنگجویان خارجی، وضعیت جنگی، مسئولیت اشتقاقی، نقض تعهد، مخاصمات مسلحانه.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ز
مقدمه. 1
فصل اول: کلیات تحقیق 3
1-1- بیان مسأله. 4
1-2- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 6
1-3- پیشینه تحقیق. 6
1-4- جنبه نوآوری تحقیق. 7
1-5- اهداف مشخص تحقیق. 7
1-6- سؤالهای تحقیق. 8
1-7- فرضیههای تحقیق. 8
1-10- سازماندهی تحقیق. 10
فصل دوم: ماهیت جنگجویان خارجی در حقوق بین الملل 11
2-1- تبیین تعاریف جنگ. 12
2-1-1- مفهوم لغوی جنگ. 12
2-1-2- مفهوم حقوقی جنگ. 13
2-2- اسلام و حقوق بین الملل در زمان جنگ. 15
2-2-1- مفهوم جنگ در اسلام. 16
2-2-2- مفهوم جنگ در قرآن. 17
2-2-3- اهداف جنگ در اسلام. 18
2-2-4- انواع جنگ در اسلام. 18
2-2-4-1- جنگ ابتدایی 18
2-2-4-2- جنگ تدافعی 19
2-2-4-3- جنگ آزادیبخش. 19
2-2-5- حقوق جنگ در اسلام. 20
2-3- تبیین تعاریف تروریسم. 20
2-3-1- تعریف لغوی تروریسم. 20
2-3-2- تعریف حقوقی تروریسم. 21
2-4- پیشینه تروریسم. 21
2-4-1- طبقه بندی افراد مرتکب به اقدامات تروریستی 22
2-5- اقدامات حقوقی بین المللی در مبارزه با تروریسم. 23
2-6- تروریسم و حقوق بشردوستانه. 24
2-6-1- تعریف حقوق بشردوستانه. 25
2-6-2- منابع حقوق بشردوستانه. 26
2-6-3- جایگاه حقوق بشردوستانه در نظام ملل متحد. 28
2-7- مفهوم جنگجویان خارجی در قطعنامه شماره 2178 شورای امنیت 29
2-7-1- تعریف جنگجویان خارجی 29
2-7-2- پیشینه جنگجویان خارجی 30
2-7-3- زمینه های تاریخی پیدایش جنگجویان خارجی 31
2-7-4- مبانی و نظرات موجود درباره جنگجویان تروریست خارجی 32
2-7-5- ادبیات و مفاهیم قطعنامه 2178 شورای امنیت 33
2-7-6- محتوای قطعنامه 2178 شورای امتیت و ابعاد ماهیتی آن. 35
2-7-7- دیدگاه های مطروحه در مورد قطعنامه 2178 در شورای امنیت 37
2-8- ملیت و تابعیت جنگجویان خارجی 40
2-9- مزدوران و جنگجویان خارجی 42
2-9-1- تعریف مزدور. 42
2-9-2- وضعیت حقوقی مزدور در پروتکل الحاقی 1977 ژنو. 42
2-10- مسئولیت کیفری بین المللی 43
2-10-1- تعریف جنایت بین المللی 44
2-10-2- انواع جنایات بین المللی 44
2-10-2-1- جنایات علیه صلح 45
2-10-2-2- جنایات علیه بشریت 45
2-10-2-3- جنایات جنگی 46
2-10-3- مفهوم مخاصمه مسلحانه. 46
2-1-3-1- انواع مخاصمه. 47
2-10-3-1-1- مخاصمه مسلحانه بین المللی 47
2-10-3-1-2- مخاصمه مسلحانه غیر بین المللی 48
2-11- مسئولیت بین المللی افراد. 48
2-11-1- مسئولیت کیفری افراد. 49
2-11-2- محاکمه و مجازات بین المللی 49
2-11-3- محاکمه و مجازات بین المللی جنگجویان خارجی 50
فصل سوم: فعالیت جنگجویان تروریست خارجی و مطالعه موردی سایر جنگجویان خارجی در حقوق بین الملل 51
3-1- داعش. 52
3-1-1- تاریخچه شکل گیری و گسترش داعش در عراق. 52
3-1-2- ساختار تشکیلاتی داعش. 53
3-2- وضعیت جنگ داخلی عراق در ارتباط با جنگجویان خارجی 54
3-2-1- روند تحرکات داعش در عراق. 54
3-2-2- اولین اقدام نظامی آمریکا علیه داعش. 55
3-2-3- تشکیل ائتلاف بین المللی علیه داعش. 56
3-3- داعش و نقض حقوق بشر در عراق. 56
3-3-1- بازگشت بربریت و بردگی جنسی زنان ایزدی 57
3-3-2- قتل عام و نقض حقوق کودکان. 57
3-4- جنایت داعش علیه تاریخ و تمدن بشری 57
3-4-1- تخریب بناهای تاریخی 58
3-4-2- کتاب سوزی در موصل. 58
3-4-3- ویران کردن آثار تاریخی موزه موصل. 58
3-4-4- ویران کردن شهرهای باستانی، الحضر، نمرود، هترا 58
3-5- علل داخلی و خارجی جنگ داخلی و بحران اخیر عراق. 59
3-5-1- سطح ملی 59
3-5-1-1- دولت عراق. 59
3-5-1-2- ارتش عراق. 60
3-5-1-3- شیعیان. 60
3-5-1-4- کردها 61
3-5-1-5- اهل سنت 61
3-5-1-6- داعش «دولت اسلامی عراق و شام» 62
3-5-2- بازیگران منطقه ای 62
3-5-2-1- ترکیه. 63
3-5-2-2- عربستان. 63
3-5-2-3- اردن. 64
3-5-2-4- اسرائیل. 64
3-5-3- بازیگران فرامنطقه‌ای 64
3-5-3-1- ایالات متحده امریکا 64
3-5-3-2- روسیه. 65
3-5-3-3- اروپا 65
3-6- بررسی وضعیت جنگ داخلی سوریه در ارتباط باجنگجویان تروریست خارجی (داعش) 65
3-6-1- روند تحرکات داعش در سوریه. 65
3-6-2- تاریخچه داعش در سوریه. 66
3-6-3- داعش و نقض حقوق بشر در سوریه. 66
3-6-4- داعش در سال 1393 در سوریه. 67
3-7- بررسی موردی سایر جنگجویان خارجی در منطقه. 68
3-7-1- جبهه النصره 68
3-7-2- القاعده 69
3-7-3- گروه خراسان. 70
فصل چهارم: مسئولیت جنگجویان خارجی و دولت های حامی در زمان مخاصمه. 72
4-1- نظام مسئوولیت بین المللی بازیگران دولتی جامعه بین المللی 73
4-2- نظام مسئولیت بین المللی بازیگران غیر دولتی جامعه بین المللی 74
4-3- تبیین تعریف مسئوولیت بین المللی دولت و عناصر تشکیل دهنده آن. 75
4-3-1- مفهوم مسئولیت بین المللی 76
4-3-2- مبنا و منشأ مسئولیت بین المللی بازیگران دولتی 76
4-3-2-1- نظریه خطا یا مسئولیت ذهنی 77
4-3-2-2- نظریه خطر یا مسئولیت عینی 77
4-3-3- مبانی حقوق مسئولیت بین المللی بازیگران غیردولتی 78
4-4- مسئولیت بین المللی دولت از دیدگاه اسلام. 79
4-5- موجبات تحقق مسئوولیت بین المللی 80
4-5-1- اعمال منتسب به دولت 80
4-5-2- رفتار هدایت و کنترل شده توسط دولت 81
4-5-3- انتساب عمل متخلفانه بین المللی به بازیگر غیر دولتی 83
4-5-4- حالت خاص انتساب رفتار به جنبش شورشی یا دیگر جنبش ها 85
4-5-4-1- ارزیابی و بررسی ماده 10 کمیسیون حقوق بین الملل دولت 86
4-5-4-2- اعمال جنبش شورشی ناموفق. 87
4-6- مسئولیت دولت در رابطه با فعل دولت دیگر. 90
4-6-1- کمک یا مساعدت در ارتکاب فعل متخلفانه بین المللی 90
4-6-2- شرح وبررسی ماده 17 طرح پیش نویس راجع به هدایت وکنترل ارتکاب فعل متخلفانه ی بین المللی 92
4-7- تحقق نقض تعهد بین المللی 93
4-7-1- نقض تعهد بین المللی توسط بازیگر بین المللی دولتی 93
4-7-2- نقض تعهدات بین المللی توسط بازیگر غیر دولتی 95
4-7-2-1- حقوق بین الملل بشر. 95
4-7-2-2- حقوق بین الملل بشردوستانه. 96
4-8- آثار و نتایج حقوقی فعل متخلفانه ی بین المللی 97
4-8-1- مفهوم خسارت 97
4-8-1-1- خسارت مادی و معنوی 98
4-8-1-2- خسارت مستقیم و غیرمستقیم. 98
4-8-1-3- خسارت بی واسطه و با واسطه. 98
4-8-2- روش های جبران خسارت 98
4-8-3- اعاده وضع به حالت سابق. 99
4-8-4- غرامت 99
4-8-5- جلب رضایت زیان دیده 100
4-9- نتایج کلی مترتب بر فعل متخلفانه بین المللی 101
4-9-1- توقف و عدم تکرار. 101
4-9-2- خودداری از جبران خسارت 102
4-9-3- آثار و نتایج خاص نقض تعهدات بین المللی 102
4-9-3-1- ماده 40 طرح مواد مسئولیت بین المللی 102
4-9-3-2- ماده 41 طرح مواد مسئولیت بین المللی دولت 103
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 105
5-1- نتیجه گیری 106
5-2- پیشنهادها 108
منابع و مآخذ. 110
Abstract 115
مقدمه
شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورخه 24 سپتامبر 2014 قطعنامه شماره 2178 را به اتفاق آراء تصویب، و در این قطعنامه به موضوع جدید در روابط بین المللی تحت عنوان جنگجویان خارجی می پردازد و این گروه را چنین تعریف مینماید:
جنگجویان تروریست خارجی عبارتند از «افرادی که با هدف اجرا، برنامه ریزی، آماده سازی برای، یا شرکت در اقدامات تروریستی یا ارائه یا دریافت تعلیمات تروریستی از جمله در ارتباط با جنگهای مسلحانه به کشور دیگری غیر از کشور اقامت یا هویت خود سفر می کنند». (قطعنامه 2178 شورای امنیت مورخه 2014)
با ظهور پدیده نسبتاً کم نظیر،به نام جنگجویان تروریست خارجی، شورای امنیت را که وظیفه اصلی آن حفظ صلح و امنیت بین المللی است، به تعریف، آن ها به عنوان یک گروه و سازمان و موضوع مسئولیت آن ها رهنمون ساخته است.
در میان جنگجویان خارجی احصائی در قطع نامه 2178 شورای امنیت می توان به بدنام ترین، ثروتمندترین آن ها یعنی داعش اشاره کرد که با ظهورش دنیا را به چالش کشیده، مبانی حقوق بین الملل و تمامی معادلات موجود در مورد مفهوم گروه های تروریستی را تغییر داده و توانسته با روی آوردن به سیاست «تصرف سرزمین» زمینه را برای ایجاد حکومت فراهم نماید.
با پیدایش این گروه شبه نظامی و فعالیت های آن ها در منطقه خاورمیانه، بحران دولت ـ ملت بخشی از خاورمیانه را فراگرفته و دامنه عملیات آن ها به شمال آفریقا نیز گسترش نموده است.
این گروه با ایجاد فتنه مذهبی همه کشورهای منطقه ی خاورمیانه را بدون برنده و بازنده درگیر کرده، و با ایجاد بحران نظامی در خاورمیانه، مرزی میان عراق و سوریه باقی نگذاشته، و شروع به بی ثبات سازی کشورهای فوق نموده و جنایات بسیاری را در حق مردم عراق و سوریه مرتکب شده است.
یک سال بعد از اعلام خلافت ابوبکر بغدادی، داعش در رویای خلافت گسترده خود در یک سال گذشته گام‌های مهمی برداشته است. گام هایی که در عرف سیاسی و روابط بین المللی می توانند علامت ونشانه یک کشور و یا زمینه ساز تشکیل کشور باشند. دقیقا مشابه اسراییل که در صدد تشکیل کشوری یهودی در مرزهای مشخصی برآمد و با حمایت کشورهای غربی و سازمان ملل به رویای تاریخی خود دست یافت؛ داعش امروز، بدون حمایت ظاهری سازمان ملل و یا کشورهای غربی، درحال گسترش مرزهای خود تحت ریاست خلافت خودخوانده ابوبکر بغدادی است و در گوشه و کنارجهان برای خلیفه خودخوانده بیعت می گیرد و نیروهای محلی را جذب می کند.
داعش امروز بر سرزمینی بزرگتر، و با جمعیتی بیشتر از بسیاری از کشورهای جهان در مرزهای جغرافیایی مشخص که از سوریه و عراق تصرف کرده و با بهره گیری از ارتش مجهز به سلاح‌های پیشرفته، سازمان مالی، تشکیلات حکومتی، و توانایی تبلیغاتی مدرن حکومت می کند. و این ویژگی ها – سرزمین، جمعیت، حکومت، استقلال از کشورهای اصلی- واقعیتی است که دنیای امروز با بی‌توجهی از آن عبور کرده است. مقابله با این پدیده شوم، با کوچک انگاری داعش و نادیده گرفتن قدرت نمایی هایی که در سایه قساوت و وحشی گری و ارعاب با شیوه‌های بربریت قرون وسطایی و با کمک رسانه‌های مدرن بطور مشخص توییتر و یوتیوب درصدد جلب توجه افکارعمومی جهان و جذب نیروی بیشتر از اقصی نقاط دنیا است، امکان پذیر نیست. (کدیور، 1393، ص 16)
عناصر افراطی، با ملیت های متفاوت و شاخه های آن در کشورهای مختلف به دنبال توسعه و گسترش سرزمین خود است. چه بسا این شورشیان (جنگجویان تروریست خارجی) با اطمینان خاطر از اینکه حقوق بین الملل تنها دولت ها را مسئول می شناسد و با فراغ بال حقوق بشردوستانه را مورد نقض قرار می دهند. پیکارجویانی از سراسر دنیا تسویه مذهبی تاریخ بشری را بنا نهاده اند.
فصل اول:
کلیات تحقیق
در این فصل به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینه تحقیق، جنبه نوآوری، اهداف کلی و جزئی، سوالات تحقیق، فرضیه ها، تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی، مشخصات اجرایی و سامان دهی تحقیق پرداخته می شود.
1-1- بیان مسأله
بحران ها و جنگ ها در دو سطح داخلی و خارجی قابل بررسی است: مطابق موازین حقوق بین الملل و حقوق بشردوستانه در جنگ های بین المللی و داخلی وضعیت طرفین مخاصمه به چند حالت قابل تصور است:
دولت با دولت .
دولت با دولت ها.
