۱-۱-۱-۳-۷-۱انواع شرکت‌های تعاونی
شرکت‌های تعاونی دارای انواعی هستند که در اینجا مورد بررسی قرار می گیرند.
۱-۱-۱-۳-۷-۱-۲ شرکت‌های تعاونی تولید و توزیع
با توجه به بند ۳ ، اصل ۴۴ قانون اساسی که مقررمی دارد « بخش تعاونی شامل شرکت ها و مؤسسات تعاونی تولید وتوزیع است که در شهر و روستا بر طبق ضوابط اسلامی تشکیل می شود »
انواع شرکت‌های تعاونی را می توان به چهار گروه زیر تقسیم کرد:
الف- شرکت‌های تعاونی تولید شهری ب – شرکت‌های تعاونی توزیع شهری
پ -شرکت‌های تعاونی تولید روستایی ت-شرکت‌های تعاونی توزیع روستایی
طبق مواد ۲۶و۲۷ قانون بخش تعاونی، تعاونی های تولید ، شامل تعاونی هایی است که در امور مربوط به کشاورزی ، دامداری ، دامپروری ، پرورش وصید ماهی ، شیلات ، صنعت ، معدن ، عمران شهری و روستایی و عشایری ونظیر این ها فعالیت می نمایند .
تعاونی های توزیع نیز عبارت از تعاونی های است که نیاز به مشاغل تولیدی یا مصرف کنندگان عضو خود را در چارچوب مصالح عمومی وبه منظور کاهش هزینه ها وقیمت ها برآورده می‌کنند.
۱-۱-۱-۳-۷-۳ شرکت های تعاونی عام و خاص
شرکت تعاونی عام :طبق ماده ۲ “دستورالعمل تشکیل تعاونی ها”، شرکتی است که عضویت در آن ، برای همه آزاد است و قسمتی از سرمایه آن ، ازطریق فروش سهام به مردم ، تامین می شود .
شرکت تعاونی خاص :طبق دستورالعمل فوق ، شرکتی است که عضویت درآن فقط برای گروهی خاص آزاد است ، مانند شرکت تعاونی مربوط به کارگران ، کارمندان و کشاورزان و … .
در این خصوص ، چند مطلب قابل ذکر است:
الف : تعداد اعضای شرکت های تعاونی عام ، نباید از ۵۰۰نفر کمتر باشد.
ب: حداقل سرمایه اولیه شرکت های تعاونی عام ، یکصد میلیون ریال و در شرکت‌های تعاونی خاص ، ده میلیون ریال است.
ج: حداقل مبلغ اسمی هر سهم در تعاونی های عام ، یکصد هزارریال و در تعاونی های خاص ، سیصد هزار ریال است .
۱-۱-۱-۳-۷-۴ شرکت‌های تعاونی چند منظوره و شرکت های تعاونی بزرگ
- مطابق بند۱تا۳ضوابط تشکیل شرکت‌های تعاونی چند منظوره مصوب ۱۳۷۳وزارت تعاون، “شرکت تعاونی چند منظوره ، شرکتی است که تمام یا بخشی از چند هدف وموضوع فعالیت مختلف مرتبط یا غیر مرتبط با یکدیگر را که درانواع شرکت های تعاونی وجود دارد، باهم در اهداف وموضوع فعالیت خود منظور کند”.هریک از انواع شرکت‌های تعاونی برای نیل به اهداف و موضوع فعالیت مقرر در اساسنامه خود،می‌تواند به هر گونه اقدام قانونی مرتبط با اهداف وموضوع فعالیت خود دست بزند و در این صورت تعاونی چند منظوره محسوب نخواهد شد.مثلا یک شرکت تعاونی مصرف کارمندی می‌تواند به منظور تامین نیازمندی‌های مشترک اعضای خود ،اقدام به فعالیت تولیدی ،واردات ،صادرات وسرمایه گذاری در شرکت‌های دیگر کند،بدون اینکه شرکت چند منظوره به حساب آید،مشروط بر اینکه فعالیتهای مذکور مرتبط و در جهت فعالیت تامین نیازمندی‌های عمومی مصرف کارمندان عضو باشد.(حسنی ،۱۳۹۲ :۵۶ و۵۷ )
لازم است که « چند منظوره » بودن، در اساسنامه شرکت تعاونی، ذکر شود.
- مطابق تبصره ۳ماده ۲ دستور العمل تشکیل تعاونیهامصوب ۱۳۷۹وزارت تعاون ، “شرکت‌های تعاونی بزرگ به شرکت هایی گفته می شود که تعداد اعضای آن ها از ۵۰۰نفر بیشتر باشد “.
فصل دوم
ماهیت حقوقی سهام
شرکت‌های تعاونی
۲-۱تعریف سهم
سهم دارای دو معنای لغوی واصطلاحی است.
۲-۱-۱تعریف سهم از نظر لغوی
سهام جمع سهم است وسهم در لغت به معنای حصه،نصیب وبخشش است وجمع آن سهام می‌باشد.به واحد النبل چیزی که به منزله جاودانگی وبلند پایه است تعبیر کرده‌اند .(دشتی به نقل از عبد الغفار الشریف ،۱۳۹۰ :۱۵ )دیگر تعریف لغوی سهم عبارت است از :
۱-حصـــه شریک در مال الشرکه۲-سندی است عادی که حکایت از مالکیت حصه معلوم در شرکت سهامی می‌کند.صاحب سهام در زیانها وسودهای شرکت ،شریک خواهد بود و در اداره شرکت دخالت دارد.(جعفری لنگرودی ،۱۳۸۸ :۳۶۹ )
۲-۱-۲-تعریف سهم از نظر اصطلاحی
در حقوق ایران سهم به حقوق سهامدار در شرکت تعریف شده است.سرمایه هر شرکت سهامی یه قطعاتی تقسیم شده که هر یک از آن ها را سهم می‌گویند. (عبادی ،۱۳۶۸ :۸۷ )
در ماده ۲۴ لایحه اصلاح قانون تجارت سهم چنین تعریف شده است: “سهم قسمتی از سرمایه ی شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت وتعهدات ومنافع صاحب آن در شرکت سهامی می‌باشد…
در شرکتهـــای دیگر سهم هر شریک را سهم الشرکه می‌گویند،ولی در شرکت سهامی به ذکر “سهم” اکتفا می شود.مثلا گفته می شود فلان شخص در فلان شرکت دارای یک یا چند سهم است .دارنده سهم نمی تواند به نسبت سهم از مایملک شرکت مالک باشد،بلکه به نسبت سهم خود از شرکت دارای حق می‌باشد وبه موجب آن از منافع شرکت استفاده کرده و در مجمع عمومی رأی میدهد و در صورت انحلال از دارایی شرکت سهم خواهد برد.(دشتی ،۱۳۹۰ :۱۶ )
طبق ماده ۱ قانون شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۳۵۰با اصلاحات والحاقات بعدی آن ونیز قانون بخش تعاونی مصوب ۱۳۷۷”سهم واحدی از سرمایه یک شرکت یا اتحادیه تعاونی است که میزان آن در اساسنامه ذکر می شود.”
سهم معرف قسمتی از سرمایه شرکت تعاونی است .جمع مبالغ سهام هر صاحب سهم ،مقدار مبلغی است که وی در شرکت سرمایه گذاری کرده‌است .سهام شرکت تعاونی متساوی القیمه اند،یعنی مبلغ سهام با یکدیگر مساوی است .چنین مبلغی را مبلغ اسمی یا مبلغ رسمی می‌نامند.سهام شرکت تعاونی قابل تجزیه نیست ،یعنی به قطعه یا پاره سهم تقسیم نمی شود.(حسنی ،۱۳۹۲ :۶۸ )
سهم شرکت تعاونی مبین میزان حق رأی اعضا در مجمع عمومی نیست ،زیرا در شرکت‌های تعاونی هر عضو بدون در نظر گرفتن میزان سهام ،فقط دارای یک رأی است ،ولی با توجه به بند ۵ماده۵۷ “نمونه اساسنامه شرکت تعاونی”باید گفت که در شرکت‌های تعاونی ،سهم مبین میزان منافع اعضا در شرکت است ،زیرا تعداد سهام اعضا در منتفع شدن آن ها از سود شرکت مؤثر است.
۲-۱-۳انواع سهام شرکت تعاونی
