نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۸ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در حالت بدون میراگر
نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۸ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در حالت با میراگر
۴-۷-۳ قاب ۱۲ طبقه
در اشکال (۴-۶۳) الی (۴-۶۶)، مقادیر شاخص خسارت مربوط به طبقات قاب ۱۲ طبقه، به ترتیب تحت رکوردهای حوزه دور و نزدیک در حالات بدون میراگر و با میراگر نشان داده‌شده است. همانطور که از نمودارها مشاهده می­ شود بیشترین مقدار خسارت تحت زلزله‌های حوزه دور و نزدیک، به ترتیب مربوط به زمین‌لرزه‌های لوماپریتا و لندرز می­باشد که در طبقات ۲ تا ۱۱حاصل می­ شود. با افزودن میراگر به طبقات، مشاهده می­ شود که از مقادیر شاخص خسارت به‌اندازه زیادی کاسته می­ شود. همچنین با مقایسه زلزله­های حوزه دور و نزدیک مشاهده می­ شود که قاب­ها تحت زلزله­های حوزه نزدیک، خسارت بیشتری نسبت به زلزله­های حوزه دور متحمل شدند.
نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه دور در حالت بدون میراگر
نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه دور در حالت با میراگر
نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در حالت بدون میراگر
نتایج توزیع خسارت در طبقات قاب ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در حالت با میراگر
۴-۷-۴ نتایج میانگین شاخص خسارت طبقات در قاب­ها
در اشکال (۴-۶۷) تا (۴-۶۹) میانگین شاخص خسارت طبقات برای قاب­های موردبررسی، تحت هفت زلزله دور و هفت زلزله نزدیک قبل و بعد از مقاوم‌سازی نشان داده‌شده است تا پس از افزودن میراگر به قاب­ها، مقایسه‌ای کلی از کاهش مقادیر شاخص خسارت تحت حوزه دور و نزدیک صورت پذیرد. لازم به ذکر است نمودارهایی که عنوان VED (ViscoElastic Damper) را با خود همراه دارد، نتایج پس از افزودن میراگر ویسکوالاستیک به سازه را نشان می­دهد.

همانطور که از نمودارهای شکل (۴-۶۷) الی(۴-۶۹) که به ترتیب مربوط به قاب­های ۴، ۸ و ۱۲ طبقه می­باشد مشاهده می­ شود قاب­ها تحت زلزله­های حوزه نزدیک در مقایسه با زلزله­های حوزه دور خسارت بیشتری متحمل می­شوند. با افزودن میراگر در همه طبقات مشاهده می­ شود که به‌طور میانگین شاخص خسارت طبقات به ترتیب در قاب­های ۴، ۸ و ۱۲طبقه برای زلزله­های حوزه دور ۵۸%، ۵۷% و ۶۲% کاهش و برای زلزله­های حوزه نزدیک ۶۶%، ۷۶% و ۸۳% کاهش داشته است. نتیجه می­ شود که میراگرهای ویسکوالاستیک تأثیر خوبی در کاهش خسارت وارد بر قاب­ها داشته و این تأثیر در ساختمان­های با تعداد طبقات بالاتر، بیشتر بوده است و به‌طورکلی از میان سه قاب موردبررسی، تأثیر این میراگر در کاهش تغییر مکان قاب ۱۲ طبقه بیشتر از بقیه بوده است.

بررسی شاخص خسارت کل سازه در قاب­های موردبررسی
مقادیر شاخص خسارت کل سازه برای میانگین زمین­لرزه­های حوزه دور و نزدیک، برای حالات با میراگر و بدون میراگر به‌صورت نمودارهای میله­ای در شکل (۴-۷۰) نشان داده‌شده است. لازم به ذکر است نمودارهایی که عنوان VED (ViscoElastic Damper) را با خود همراه دارد، نتایج پس از افزودن میراگر ویسکوالاستیک به سازه را نشان می­دهد.
پارک و انگ شاخص خسارت ۴/۰ را به‌عنوان خسارت شدید تعیین نمودند[۲۲]. البته لازم به ذکر است که اگر شاخص کل کمتر از ۴/۰ باشد، ممکن است شاخص خسارت کل تحت زلزله­ای خاص و یا شاخص خسارت محلی در عضوهای سازه­ای بالاتر از این مقدار باشد. این مؤید این مطلب است که عضو موردنظر خسارت شدیدی دیده است. همانطور که از نمودارها مشاهده می­ شود، خسارت قاب­ها تحت زلزله­های حوزه نزدیک بیشتر از زلزله­های حوزه دور بوده است و با افزایش تعداد طبقات در قاب­ها مقدار خسارت نیز بیشتر می­ شود. با بررسی و مقایسه مقادیر شاخص خسارت در زلزله­های حوزه دور و نزدیک مشاهده می­ شود که قاب ۴ طبقه تحت حوزه نزدیک خسارت ۲۵/۰ را تجربه نموده که بیان‌کننده خسارت متوسط در تعریف پارک - انگ می­باشد ولی قاب ۸ و ۱۲ طبقه تحت زلزله­های حوزه نزدیک خسارت بالای ۴/۰ را تجربه نمودند که بیان‌کننده خسارت شدیدی است. با تقویت قاب­ها به‌وسیله میراگر ویسکوالاستیک، مشاهده می­ شود که شاخص خسارت قاب­های ۸ و ۱۲ طبقه به حدود ۱/۰ می‌رسد که کاهش چشمگیری در میزان خسارت قاب­ها محسوب می­ شود. با افزودن میراگر به قاب­های موردبررسی تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک نتیجه می­ شود که مقدار شاخص خسارت برای قاب‌های ۴، ۸ و ۱۲ طبقه تحت زلزله‌های حوزه دور به ترتیب ۶۰%، ۵۴% و ۶۳% کاهش و تحت زلزله­های حوزه نزدیک به ترتیب ۶۶%، ۷۷% و ۸۳% کاهش می­یابد. بنابراین تأثیر میراگرهای ویسکوالاستیک بر کاهش خسارت قاب­های با ارتفاع زیاد بیشتر بوده است. همچنین تحت زلزله­های حوزه نزدیک عملکرد خوبی در کاهش خسارت نشان می­دهد.
نتایج میانگین خسارت کلی در قاب­های موردبررسی تحت رکوردهای حوزه دور و نزدیک
بررسی برش پایه در سازه
نتایج مربوط به برش پایه قاب­های موردبررسی تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک و در حالات با میراگر و بدون میراگر در اشکال (۴-۷۱) الی (۴-۷۶) نشان داده‌شده است. همان­طور که از نمودارها دیده می­ شود در میان زلزله­های حوزه دور، زلزله لوماپریتا و در میان زلزله­های حوزه نزدیک، زلزله لندرز بیشترین برش پایه را به سازه وارد می­ کنند. با مقایسه مقادیر مربوط به حوزه دور و نزدیک مشاهده می­ شود که قاب­ها تحت زلزله­های حوزه نزدیک برش پایه بیشتری دارند. همچنین پس از مجهز نمودن قاب­ها به میراگر ویسکوالاستیک مقادیر برش پایه کاهش می­یابد که با کنترل مقدار مجاز مطابق با استاندارد ۲۸۰۰ - ویرایش سوم [۴۵]، همه مقادیر در محدوده مجاز آیین‌نامه قرار داشته و از حد مجاز آیین‌نامه که برابر است، کمتر نشده است.
۴-۹-۱ قاب ۴ طبقه
در اشکال (۴-۷۱) و (۴-۷۲) نتایج مربوط به برش پایه قاب ۴ طبقه، به ترتیب تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک برای حالات با میراگر و بدون میراگر نشان داده‌شده است.
برش پایه قاب ۴طبقه تحت رکوردهای حوزه دور در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
برش پایه قاب­ ۴طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
۴-۹-۲ قاب ۸ طبقه
در اشکال (۴-۷۳) و (۴-۷۴) نتایج مربوط به برش پایه قاب ۸ طبقه، به ترتیب تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک برای حالات با میراگر و بدون میراگر نشان داده‌شده است.
برش پایه قاب ۸ طبقه تحت رکوردهای حوزه دور در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
برش پایه قاب­ ۸ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
۴-۹-۳ قاب ۱۲ طبقه
در اشکال (۴-۵۳) و (۴-۷۶) نتایج مربوط به برش پایه قاب ۱۲ طبقه، به ترتیب تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک برای حالات با میراگر و بدون میراگر نشان داده‌شده است.
برش پایه قاب ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه دور در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
برش پایه قاب­ ۱۲ طبقه تحت رکوردهای حوزه نزدیک در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
۴-۹-۴ نتایج میانگین برش پایه قاب­های موردبررسی
مقادیر برش پایه سازه برای میانگین زمین­لرزه­های حوزه دور و نزدیک، برای حالات با میراگر و بدون میراگر به‌صورت نمودارهای میله­ای در شکل (۴-۷۷) نشان داده‌شده است. لازم به ذکر است نمودارهایی که عنوان VED (ViscoElastic Damper) را با خود همراه دارد، نتایج پس از افزودن میراگر ویسکوالاستیک به سازه را نشان می­دهد.
با مقایسه زلزله­های حوزه دور و نزدیک مشاهده می­ شود که مقادیر برش پایه تحت زلزله­های حوزه نزدیک، بیشتر از زلزله­های حوزه دور می­باشد. همچنین با مقایسه ارتفاع قاب­ها نتیجه می­ شود که با افزایش ارتفاع قاب­ها، مقادیر برش پایه نیز افزایش می­یابد. نتایج برش پایه پس از افزودن میراگر به قاب­ها موردبررسی قرار گرفته است همانطور که از نمودارها مشاهده می­ شود این مقادیر کاهش می­یابد بطوریکه با افزودن میراگر به قاب­های موردبررسی تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک نتیجه می­ شود که مقدار برش پایه برای قاب‌های ۴، ۸ و ۱۲ طبقه تحت زلزله‌های حوزه دور به ترتیب ۴۲%، ۲۷% و ۴۰% کاهش و تحت زلزله­های حوزه نزدیک به ترتیب ۵۲%، ۴۵% و ۵۸% کاهش می­یابد.
میانگین برش پایه قاب­­های موردبررسی، تحت رکوردهای حوزه دور و نزدیک در دو حالت با و بدون میراگر (تن)
بررسی جابجایی بام در سازه
حداکثر جابجایی بام برحسب سانتی­متر، به ترتیب تحت زلزله­های حوزه دور و نزدیک در حالات با میراگر و بدون میراگر در جدول‌های (۴-۲) و (۴-۳) نشان داده‌شده است. با مقایسه زلزله­های حوزه دور و نزدیک نتیجه می­ شود که مقادیر جابجایی بام تحت زلزله­های حوزه نزدیک بیشتر از حوزه دور است. همچنین با افزایش ارتفاع سازه، مقادیر برش پایه افزایش می­یابد. با افزودن میراگر به طبقات سازه، از مقادیر برش پایه به میزان زیادی کاسته می­ شود. بطوریکه برای قاب‌های ۴، ۸ و ۱۲ طبقه تحت زلزله‌های حوزه دور به ترتیب ۵۴%، ۴۵% و ۴۸% کاهش و تحت زلزله­های حوزه نزدیک به ترتیب ۵۵%، ۶۸% و ۶۴% کاهش دیده می­ شود.
مقادیر جابجایی بام برحسب سانتی‌متر برای رکوردهای حوزه دور

۹۶.۴

۱۰۰.۰

Missing

System

۶

۳.۶

Total

۱۶۸

۱۰۰.۰

(جدول ۴-۷ . نمره رضایت)
۴.۲ درصد نمره زیر ۲۰، ۶.۵ درصد نمره بین ۲۰ تا ۴۰، ۳۰.۴ درصد نمره بین ۴۰ تا ۶۰ ، ۴۴.۶ درصد نمره بین ۶۰ تا ۸۰ و ۱۰.۷% نمره بین ۸۰ تا ۱۰۰ را به این بانک داده اند.۶ نفر هم به این سوال پاسخ نداده اند.
۸.سوال ۸ یک سوال توصیفی بود که از پرسش شوندگان خواسته شده بود که با توجه به ذهنیتی که از این بانک دارند، با یک صفت انسانی این بانک را توصیف کنند. بعد از گردآوری تمام پرسش نامه ها و جمع آوری تمام این صفات، تمام صفاتی را که مفهومی معادل هم داشت در دسته های مشابه قرار گرفتند و در نهایت، ۸ دسته معادل دسته های زیر مورد بررسی قرار گرفتند:
دسته ۱ با نام جوانی: عباراتی مانند فعال، جوان، سریع، بادقت، رو به رشد، شبیه ورزشکار در حال مبارزه با رقبا در این دسته قرار گرفتند.
دسته۲ با نام پیری: عباراتی مانند پیر،خسته، پیرمرد سنتی، قدیمی، پیر فرتوت، تنبل، کند، بی سرعت، کوالای پیر از کار افتاده، لاکپشت، فقط سرپا، جوانی که رو به پیری می رود، جوان خسته در این دسته قرار گرفتند.
دسته ۳ با نام میانسالی: عباراتی مانند میانسال، معمولی، روزمره، میانه رو، آرام، متعادل، نسبتا فعال، یکنواخت، مثل بقیه بانک های دولتی، نرمال،ok در این دسته قرار گرفته است.
دسته ۴ با نام نوجوانی:عباراتی مانند نوجوان، شیطون، کوشش برای بهبود، شخصیت نوپای بازسازی شده، نیاز به تغییرات در این دسته قرار گرفته است.

دسته ۵ با نام بی تفاوتی :عباراتی مانند بی خیال، دنباله رو، بانک فردا(برو فردا بیا)، فعال با فاصله از پیشرفت روز ، از مد افتاده در این دسته قرار گرفتند.
دسته ۶ با نام بانک مفید: عباراتی مانند سیاست مدار، وظیفه شناس، خوب، قابل استفاده و مفید، بانک فردا، جدی، مشتری مدار، برخورد مناسب، با ادب، پویا، با شخصیت، خدوم، کارامد، کار راه انداز در این دسته قرار گرفتند.
دسته ۷ با نام بانک بی مسئولیت : عناوینی مانند ورشکسته، بروکرات غیر ضروری، بی مسئولیت، بی غیرت، بی ادب، مشتری ندار و بانک خجالت در این دسته قرار گرفتند.
دسته ۸ با نام بانک در حاشیه: عناوینی مانند دنبال منافع شخصی، کم پیدا، کمرنگ تر از حد انتظار در این دسته جای گرفتند.
نتایج را در جدول زیر مشاهده می کنید:
X8

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

۱.۰۰

۵۸

۳۴.۵

۳۸.۷

۳۸.۷

۲.۰۰

۱۸

۱۰.۷

۱۲.۰

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

۰٫۰۲۱

پس از عملیاتی نمودن فرایند تحلیل شبکه‌ای، وزن هر کدام از ۲۲ معیار حاصل می‌گردد.
نمودار۱۲، وزن بدست آمده از تحلیل شبکه‌ای بر اساس نظر کارشناسان را نشان می‌دهد. همان‌گونه که ملاحظه می‌گردد، عامل وجود همیشگی پول در دستگاه خودپرداز بیشترین وزن و عامل تشریح کارکردها و مزایای دستگاهای خودپرداز توسط کارکنان، دارای کمترین وزن را در بین ۲۲ عامل شناسایی شده دارند.
نمودار۱۲: خروجی مدل تحلیل شبکه‌ای
۵٫۴٫ محاسبه شکاف و تعیین اولویت مولفه­ها در جهت انجام اقدامات اصلاحی:
در نظر گرفتن شکاف کیفیت به تنهایی نمی­تواند راهگشا باشد، زیرا مولفه­های کیفیت خدمات خودپردازها از نطر مراجعین اهمیت یکسانی نداشته و باید میزان اهمیت و وزن مولفه­ها را در ارزیابی کیفیت خدمات وارد نمود. برای میزان اهمیت و وزن مولفه­ها(Wi) را از خروجی ANP استفاده شده است. بر اساس معادله مدل تحلیل شکاف ، میزان اهمیت هر مولفه در میزان شکاف کیفیت همان مولفه ضرب شده تا نمره کیفیت هر مولفه بدست آید. هر چقدر نمره کیفیت مولفه­ای منفی­تر باشد، نشان­دهنده بیشتر بودن اهمیت ان بوده و ثانیا بر اساس ادراک پاسخ ­دهندگان، دستگاهای خودپرداز در آن مولفه نتوانسته­اند انتظارات مراجعین را برآورده سازند، و بنابراین آن مولفه جهت انجام اقدامات اصلاحی اولویت بیشتری دارد. در این جدول، مولفه­ها در این نگاره براساس اولویت آنها جهت اقدامات اصلاحی رتبه ­بندی شده تا بتوانند راهگشا بانک ملت و حتی سایر بانک­ها و موسسات مالی صاحب دستگاهای خودپرداز، جهت انجام اقدامات اصلاحی ویا تقویتی در آن زمینه باشند.

۱٫۵٫۴٫ محاسبه شکاف و تعیین اولویت ابعاد اصلی در جهت انجام اقدامات اصلاحی
نتایج تجزیه­و­تحلیل آماری برای بررسی معنی­داری تفاوت میانگین­ بین انتظارات و ادراکات مراجعین در هریک از ابعاد هفت­گانه کیفیت خدمات خودپرداز، در جدول زیر آمده است.

جدول ۳۹: محاسبه شکاف و تعیین اولویت ابعاد اصلی در جهت انجام اقدامات اصلاحی

ابعاد کلی کیفیت خدمات

میانگین

شکاف

وزن

رتبه

نمره کیفیت خدمات

اولویت جهت اصلاحات

ادراکات

مطابق با موارد ذکر شده مدل مفهومی پژوهش به صورت زیر جهت رسیدن به اهداف پژوهش ترسیم شده است:

شکل۱-۱-مدل مفهومی پژوهش

۱-۵-کاربرد نتایج پژوهش

۱- پژوهشگران: با بررسی میدانی در شرکت­های بیمه سعی خواهد شد، گامی در جهت توسعه آگاهی از مفاهیم چابکی، مدیریت دانش و فناوری اطلاعات در فرهنگ کشور ایران باشد تا پژوهشگران را در پژوهش­های آتی در باب این موضوع یاری کند.
۲- مدیران و بازاریابان در صنعت کفش ورزشی: آنچه که این پژوهش ارائه می­دهد و مدیران را در آن زمینه یاری خواهد کرد، معرفی دسته­ای از گزینه­ های ممکن برای چابکی سازمانی و ابزارهایی برای ارزیابی اینکه کدام یک از این گزینه­ ها با اهداف سازمان تناسب و نزدیکی بیشتری دارد.

۳- مدیران و بازاریابان سایر صنایع: نتایج این پژوهش می ­تواند ضمن آگاهی از عوامل مؤثر در چابکی سازمان­های خدماتی بیمه الگویی عملی برای مدیران هنگام بررسی این موضوع باشد. همچنین نتایج این تحقیق می ­تواند تاثیر سرمایه ­گذاری در فناوری اطلاعات را به منظور توسعه و بهبود این فناوری در شرکت­های بیمه، بر دستیابی به مزیت رقابتی از طریق چابکی سازمان مشخص کند.
۱-۶- فرضیه‌های پژوهش

1. 1. توانمندی فناوری اطلاعات بر مدیریت دانش تأثیر دارد.

1. 1. توانمندی فناوری اطلاعات بر چابکی سازمان تأثیر دارد.

1. 1. توانمندی مدیریت دانش بر چابکی سازمان تأثیر دارد.

۱-۷- قلمرو پژوهش

۱-۷-۱- قلمرو مضوعی

چابکی سازمانی و عوامل موثر بر آن.

۱-۷-۲- قلمرو مکانی

از آن­جایی که این پژوهش در میان مدیران و کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان انجام می­ شود قلمرو مکانی این پژوهش مجتمع های بیمه پارسیان می­باشد.

۱-۷-۳- قلمرو زمانی

قلمرو زمانی این پژوهش از مهرماه سال ۹۲ تا پایان مهرماه سال ۹۳ می­باشد.

۱-۸- روش پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش­های کاربردی است. همچنین این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش جزء پژوهش­های توصیفی_– پیمایشی از نوع همبستگی است .
مهم­ترین روش­های گردآوری داده ­ها در این پژوهش بدین شرح است:
مطالعات کتابخانه‌ای: در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات پژوهش موضوع، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتاب­های مورد نیاز و نیز از منابع اینترنتی استفاده شده است.
پژوهش های میدانی:
در این قسمت به منظور جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده می­گردد. کارکنان مجتمع های بیمه پارسیان در استان تهران جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دهند. نمونه گیری انواع گوناگونی دارد و روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می­گیرد روش نمونه گیری تصادفی- و در دسترس می‌باشد.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ­های پرسشنامه از نرم افزار SPSS استفاده می­ شود و همچنین برای تحلیل عاملی و الگو سازی معادلات ساختاری نرم افزار Amos مورد استفاده قرار می­گیرد.

۱-۹- کلید واژه ­ها

مدیریت دانش^[۱۰]: شیوه شناسایی، در اختیار گرفتن، سازماندهی و پردازش اطلاعات جهت خلق دانش می‌باشد که پس از آن توزیع می‌شود و سپس در دسترس دیگران قرار می‌گیرد تا برای خلق دانش بیشتر استفاده شود (رادینگ^[۱۱]، ۱۳۸۳).
چابکی سازمانی^[۱۲]: چابکی را توانایی بقا و پیشرفت در یک محیط بسیار رقابتی با تغییرات مستمر و غیرقابل پیش بینی، به وسیله ی واکنش سریع و مؤثر نسبت به تغییرات و همچنین ایجاد محصولات و خدمات بر اساس خواست مشتری تعریف کرده ­اند (شریفی و ژانگ ، ۲۰۰۰).
فناوری اطلاعات^[۱۳] : فناوری اطلاعات شاخه­ای از فناوری است که با بهره گرفتن از سخت افزار، نرم افزار و شبکه افزار، مطالعه و کاربرد داده و پردازش آن را در زمینه ­های ذخیره سازی، دستکاری، انتقال، مدیریت، کنترل و داده آمایی خودکار امکان­ پذیر می­سازد(فتاحیان و مهدوی نور، ۱۳۸۳).

خلاصه فصل اول

از آن­جایی که هدف از این پژوهش، تحلیل تاثیر مدیریت دانش و فناوری اطلاعات بر چابکی سازمانی می­باشد، بنابراین جهت دستیابی به این مهم، فصل اول این پژوهش پس از ارائه مقدمه با شرح و بیان مسئله پژوهشی آغاز گردید و سپس اهمیت و ارزش پژوهش بیان شد که پس از آن اهداف، سوال های پژوهش، قلمرو پژوهش و کاربرد نتایج پژوهش ارائه گردید. در پایان به تعاریف عملیاتی کلید واژه های پژوهش پرداخته شد. قابل ذکر است که این پژوهش دارای ۵ فصل می­باشد که فصل اول خلاصه­ای از چهار فصل بعدی بوده و فصل دوم به مرور ادبیات نظری مرتبط با موضوع می پردازد. فصل سوم به بیان روش پژوهش پرداخته و در ادامه درفصل چهارم نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ­ها ارائه گردید. در نهایت در فصل پنجم به بحث و نتیجه ­گیری پرداخته شده است.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

در عصر حاضر، فناوری اطلاعات در سرتا سر جهان در حال ایجاد انقلابی نوین است که اهمیت آن از انقلاب صنعتی کمتر نیست. این انقلاب ظرفیت­های تازه و چمشگیری در محدوده دانش بشری ایجاد نموده است. امروزه در هر سازمانی بحث به کار گیری فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی مطرح و از سودمندی یا ضرورت استفاده از رایانه سخن در میان است. فناوری اطلاعات در سازمان­ها بر شاخص­ هایی تاثیر می­ گذارد که همگی از شروط اولیه موفقیت برای سازمان ها به شمار می­روند. یکی از حوزه­ هایی که می ­تواند تاثیرات فراوانی از این فناوری بپذیرد، چابکی سازمان است. سازمان چابک به عنوان پارادایم قرن ۲۱ طرفداران بسیاری دارد و به یک استراتژی موفقیت آمیز در بازارهای رقابتی با تغییرات سریع نیازهای مشتریان، تبدیل شده است و به طور کلی می ­تواند باعث کاهش هزینه، افزایش سهم بازار، ارضای نیاز مشتریان، آماده ­سازی برای معرفی محصول جدید و افزایش رقابت سازمان گردد. با توضیحات گفته شده می توان پی­بردکه چابکی تاثیر قابل انکاری در موفقیت سازمان ها در بازارهای متغیرکنونی ایفا می­ کند. از طرفی موفقیت سازمان تا حد بسیار زیادی به استفاده بهینه از فناوری اطلاعات بستگی دارد. از این­رو این تحقیق بدنبال ارزیابی تاثیر فناوری اطلاعات و مدیریت دانش بر قابلیت ­های چابکی و تعیین رابطه آن با چابکی سازمان می­باشد تا با تعیین سطح چابکی سازمان با توجه به این تاثیر، سازمان­ها را به شناخت راه حل­هایی برای بیشینه کردن سود سرمایه ­گذاری­هایشان و بهره برداری بیشتر از فناوری اطلاعات جهت رسیدن به چابکی و بهبود مزیت رقابتی قادر سازد.

۲-۲- ادبیات نظری پژوهش

بخش اول: چابکی

۲-۲-۱-مفهوم چابکی

در محیط کسب و کار امروزه، تغییرات یک واقعیت مسلم است. ورود رقبای جدید، مشتریان بالقوه جدید، رقابت شدید جهانی بیشتر صنایع را به گونه ­ای غیر قابل پیش ­بینی تغییر یا تعدیل نموده است. سازمان­ها برای کسب موفقیت در کسب و کار خود باید از محیط پویا برای استفاده از فرصت ها استفاده کنند تا این که تنها تغییرات محیط را به عنوان تهدید برشمارند. سازمان ها باید به سرعت خود را با موقعیت­های جدید منطبق کنند. محیط پویا عمدتاً محرکی برای چابکی است. چابکی سازمان­ها به عنوان یک سلاح در محیط غیرقابل پیش بینی، متخاصم و متغیر کسب وکار شناخته شده است. الگوها و متدولوژی­های متفاوتی مرتبط با ادبیات موضوع چابکی به چشم می­خورد. واژه چابک ^[۱۴] در فرهنگ لغت، به معنای حرکت سریع، چالاک، فعال می­باشد و چابکی توانایی حرکت به صورت سریع و آسان، توانایی تفکر سریع با یک روش هوشمندانه است. مفهوم چابکی ناشی از انعطاف پذیری در اقتصاد بود که در ابتدا توسط گروهی از محققان در سال ۱۹۹۱ در مؤسسه یاکوکا^[۱۵] در دانشگاه لی­های به منظور توصیف روش هایی که باید به عنوان جنبه­ های حیاتی فرایند تولید در نظر گرفته می­شدند، بیان گردید. تحقیقات نشان داد که سازمان­ها باید به طور مداوم خود را با تغییرات محیط کسب و کار تطبیق دهند(گلدمن و همکاران^[۱۶]،۱۹۹۵).

۲-۲-۲-سیر تحول چابکی

سرآغاز شکل گیری چابکی در سازمان ها مربوط به صنایع تولیدی است. این تغییرات از صنعت دستی به تولید انبوه، پس ازآن به عصر کیفیت و سپس به تولید ناب و در عصر حاضر به تولید چابک در حال گذار بوده است(آگاروال و همکاران^[۱۷]، ۲۰۰۷). با توجه به اثرات مثبت حاصل از بکارگیری تولید چابک، این مفهوم در سطح گسترده تری با عنوان چابکی کسب وکار مطرح گردید، به گونه ­ای که مفهوم چابکی کسب وکار امروزه به طور فراوانی در صنایع تولیدی و خدماتی کاربرد دارد(گلد وشرینگ^[۱۸] ،۲۰۱۰). آنچه مسلم است تغییرات سریع و غیرقابل پیش ­بینی به عنوان اصلی­ترین محرک نیاز به چابکی، فشار زیادی به سازمان­ها برای تغییر فرایندهای کاری مطابق با تغییرات محیطی کرده است و نیاز آن­ها برای طراحی مدل مناسب چابکی، پاسخی برای ایجاد آمادگی کافی برای تغییرات سریع و غیرقابل پیش بینی محیط می­باشد. مدل مناسب چابکی باید دربرگیرنده توانمندی های سازمان، ویژگی های صنعت، نوع فشارها و محرک­های تغییر و نتایج حاصل از دستیابی به چابکی باشد. در ادبیات موضوع چابکی، مفاهیم و اصطلاحات متفاوتی بیان شده است از قبیل: انعطاف پذیری، پاسخگویی، قابلیت انطباق و غیره. اگرچه برخی محققان تمایز بارزی میان این مفاهیم و اصطلاحات قائل شده اند، اما برخی دیگر از محققان این اصطلاحات را مترادف یکدیگر می­شمارند. درحقیقت تمامی مفاهیم مرتبط با چابکی سازمان بر توانایی سازمان در انطباق فرآیندها، استراتژی ها، محصولات، منابع و غیره به منظور پاسخگویی به تغییرات محیطی جدید اشاره دارد.

۲-۲-۳- تعاریف چابکی

تحقیقات به روشنی مشخص می­ کند که تعریف جامعی که مورد پذیرش همگان باشد از چابکی سازمان وجود ندارد(لین^[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۶؛ جین^[۲۰] و همکاران، ۲۰۰۷). تعریف­های زیادی برای چابکی ارائه شده است اما هیچ­یک، مخالف با یکدیگر نبوده، یکدیگر را نقض نمی­کنند. عموماً این تعریف ها، ایده سرعت و تغییر در محیط کسب وکار را نشان می­ دهند.
به اعتقاد کید^[۲۱] (۱۹۹۴) به منظور عملیاتی ساختن پارادایم چابکی، می­توان آن را تلفیقی از مؤسسات بی­شمار دانست که هر یک، چندین مهارت یا شایستگی کلیدی را برای فعالیتهای مشترک دارند و می­توانند سازمان را به کمک یکدیگر برای واکنش سریع به نیازمندی های متغیر مشتریان، آماده سازند. کاملاً مشهود است که منظور اصلی کید دراینجا، همان سازمان مجازی ^[۲۲] است. کید یکی از جامع ترین تعریف های چابکی سازمانی را این گونه ذکر می­ کند: سازمان چابک یک کسب وکار باسرعت، سازگار و آگاهانه است که قابلیت سازگاری سریع در واکنش به تحولات و وقایع غیرمنتظره پیش بینی نشده، فرصت­های بازار و نیازمندی­های مشتری را دارد. در چنین کسب وکاری فرایندها و ساختارهایی یافت می­ شود که سرعت، انطباق و استحکام را تسهیل کرده دارای سازمان هماهنگ و منظمی است که توانایی نیل به عملکرد رقابتی در محیط تجاری کاملاً پویا و غیرقابل پیش ­بینی را دارد(کید،۲۰۰۰).
گلدمن و ناگل^[۲۳] (۱۹۹۵) ابعاد استراتژیک چابکی را پیشنهاد کردند که عبارتست از ارزش دادن به مشتری، همکاری برای بهبود رقابت پذیری، سازماندهی کنترل تغییرات وبهره گیری از قابلیت های افراد و اطلاعات. ارزش دادن به مشتری چیزی فراتر از تحویل محصول بوده و به اعطای ارزش و ارائه راهکار به مشتری اشاره دارد. بهبود رقابت پذیری از طریق همکاری داخلی و خارجی جهت تخصیص بهینه منابع در سازمان برای ارائه محصول به بازار با کمترین قیمت امکان­ پذیر است. سازماندهی کنترل تغییرات اشاره به انعطاف پذیری ساختار سازمان در تخصیص مجدد منابع سازمان دارد (گلدمن و ناگل، ۱۹۹۵).
به باور شریفی و ژانگ^[۲۴] چابکی به معنای توانایی هرسازمانی برای حسگری، ادراک و پیش بینی تغییرات موجود در محیط کاری است. چنین سازمانی باید بتواند تغییرات محیطی را تشخیص داده، به آن­ها به عنوان عوامل رشد و شکوفایی بنگرد. در جایی دیگر چابکی را توانایی فائق آمدن برچالش­های غیرمنتظره برای رویارویی با تهدیدهای بی سابقه محیط کاری و کسب مزیت و سود از تغییرات به عنوان فرصت­های رشد و پیشرفت تعریف می­ کنند(شریفی و ژانگ، ۲۰۰۰).
ورنادات^[۲۵](۱۹۹۹)معتقد است: چابکی را می­توان به هم­راستایی نزدیک سازمان با نیازهای متغیرکاری در جهت کسب مزیت رقابتی تعریف کرد. در چنین سازمانی، هدف­های کارکنان با هدف­های سازمان در یک راستا قرار داشته و این دو توأم با یکدیگر درصدد هستند تا به نیازهای متغیر مشتریان پاسخ مناسبی بدهند.

فرصت ها (O)
(Opportunities)

استراتژی های SO

استراتژی های WO

تهدیدات (T)
(Threats)

استراتژی های ST

استراتژی های WT

نکته قابل ذکر در این زمینه آن است که جهت دستیابی به استراتژی های ترکیبی می توان همانند کاری که در تشکیل ماتریس SWOT و دستیابی به هر کدام از ماتریسی های (SO، ST، WOو (WT صورت گرفت، انجام داد و طی مقایسات زوجی و ترکیبی متعدد به استراتژی های ترکیبی دست یافت (www.geographybank.blogfa.com).
۲-۶ جمع بندی و نتیجه گیری
با افزایش روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش تمایل شهرنشینی، نیاز به مسکن ضروری خواهد بود. نیاز به تعداد زیاد مسکن و همچنین سرعت در اجرا باعث شد که اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم روشی با عنوان انبوه سازی صنعتی مسکن مورد استفاده قرار گیرد. هر چند امروزه مسکن دارای مفهوم گسترده تر از یک نیاز اساسی انسان است و ابعاد اقتصادی آن ممکن است غالب باشد، اما همچنان دارای ابعاد اجتماعی و فرهنگی وسیعی نیز است. دسترسی به مسکن به عنوان یکی از اهداف اجتماعی همواره و در جامعه ای مطرح می گردد. هدف های اجتماعی در برنامه های توسعه ی ملی بر نیازها یا خواسته هایی اشاره دارد که موجب بهبود کیفیت زندگی و بهزیستی اجتماعی مردم می شوند. مجتمع های به عنوان پیچیده ترین و اساسی ترین عملکرد در عرصه معماری دو قرن اخیر به حساب آمده و می توانند تاثیرات بسیار زیادی بر رفتار ساکنین و روابط آنها داشته باشند. این مجتمع ها ترکیب فضاهای باز و بسته متعددی هستند که به هم مرتبط بوده و در هم تنیده اند. فضای باز به عنوان بخش جدایی ناپذیر مجتمع های مسکونی، هم از نظر روابط اجتماعی و هم از نظر ساختار و منظر شهری حائز اهمیت هستند. در واقع فضاهای باز مسکونی به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی هستند و موجب فرآهم آمدن موقعیت هایی برای رشد خلاقیت، زمینه معاشرت تقابل و تعامل اجتماعی ساکنین می شوند (یزدانی و تیموری، ۱۳۹۱: ۸۶). از آغاز دهه ۱۹۹۰، اندیشه توسعه شهری پایدار در بین تصمیم گیران و متفکران یک موضوع ریشه ای و بسیار مهم بوده است. ریشه ای به این دلیل که مفهوم تاریخی توسعه را در بر می گیرد و در عین حال در تعیین خط مشی های بین المللی، ملی و منطقه ای حال حاضر نیز اهمیت بسیاری یافته است. پی آمدهای مربوط به علوم اجتماعی مدنی بسیار عمیق و خلاق است. قبل از اینکه پایداری شکل بگیرد علوم اجتماعی شهری همواره در پی ایجاد مرزبندی های مشخص بوده است. جامعه شناسان شهری همیشه علاقمند بوده اند که ساختارهای اجتماعی را بشناسند و طبقات مختلف جامعه را از هم جدا کنند و جنبه های مختلف نابرابری و فقر را بررسی کنند. شناسایی چنین عواملی برای تعیین نحوه سکونت، واگذاری زمین برای استفاده های مختلف، نسبت درآمدها و دسترسی به خدمات مختلف شهری به ما کمک می کند. اهمیت جنبه های اجتماعی در عرصه شهرسازی به حدی رسیده که یکی از ویژگی های شهر پایدار«پایداری اجتماعی و کیفیت زندگی» عنوان شده است، به این معنا که شهر پایدار به موازات توجه به مسائل زیست محیطی، باید به مسائل اجتماعی و انسانی نیز توجه داشته باشد. منظور، ایجاد و حمایت از محیط های انسانی فعال، فضاهای زنده و عرصه هایی است که کیفیت بالایی را برای شهروندان فراهم نماید. بدیهی است که تعریف کردن ابعاد اجتماعی و کیفی به مراتب از ابعد زیست محیطی و اکولوژیکی مهم تر و مشکل تر است. بعد اجتماعی امروز متاثر از نیروهای دگرگون ساز جهانی شدن دستخوش تغییراتی اساسی شده است. توسعه پایدار به مثابه فراروایتی بوم محور، امکان استقرار و قلمرویابی خود را تنها در همسویی با ساختارها نهادهای محلی خواهد یافت. با وجود چرخش محسوس در جهت همسویی با گرایشات محلی در تفکر توسعه، باز هم بار ساختاری- نهادی فراروایتی توسعه، همچنان مواجه با الزام تغییر بستر ساختار- نهادی موجود است. بر این اساس، تغییر به مثابه توسعه یا به عبارت دیگر، توسعه به مثابه تغییر، دستور کاری است که می تواند امکان نو شدن زمینه را مهیا سازد (صرافی و احمدی، ۱۳۸۳: ۶۱-۵۹). تین و همکاران، توسعه پایدار اجتماعی را شامل چهار معیار اصلی عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، مشارکت و امنیت معرفی کرده اند، که مبنایی برای سازمان توسعه بین المللی نیز قرار گرفت. در تبیین پایداری اجتماعی بر توجه به نیازهای اساسی، مانند مسکن و درآمد، و ظرفیت های فردی از جمله فرصت های شغلی متنوع و امکانات و برنامه های تفریحی، فرهنگی و اوقات فراغت مناسب با حداقل هزینه، و ظرفیت های اجتماعی، همچون هویت، مشارکت و وجود مکان هایی به منظور برگزاری فعالیت های هنری و اجتماعی در جهت توسعه سازمان های اجتماعی و تقویت تعادل بین آنها تاکید دارد. وی همچنین به منظور اثرگذاری ظرفیت های فردی و جمعی، چهار اصل برابری و عدالت اجتماعی، تعادل اجتماعی، امنیت و سازگاری معرفی می نماید.

فصل سوم
شناخت و معرفی محدوده مورد مطالعه
شناخت و معرفی محدوده مورد مطالعه
۳-۱ مقدمه
پژوهش های میدانی با اتکا به آمار دقیق و مشاهدات عینی محقق، گویای مسائلی بسیار مهمی هستند. که می توانند ما را در راستای رسیدن به اهداف برنامه ریزی هدایت کنند. در این راستا در این فصل قصد داریم که با بررسی و شناخت محدوده مورد مطالعه، موضوع موردنظر را بررسی و انجام دهیم.
۳-۲ معرفی محدوده مورد مطالعه منطقه ۲۲ شهرداری تهران
رشد روز افزون جمعیت و تحولات گسترده و دامنه دار اقتصادی و غیره… بازتابی گسترده در تحولات کالبدی شهر تهران ایجاد نموده است، که یکی از پیامدهای آن نحوه شکل گیری منطقه۲۲ شهرداری تهران است که بدون تردید بزرگترین و وسیعترین توسعه شهری متصل به تهران می باشد. این منطقه با مساحت ۱۰۰۰۰ هکتار، با هدف رفع کمبودهای خدماتی حوزه غرب تهران و نیز جابجایی بخشی از جمعیت ساکن در بافت های فرسوده تهران مرکزی و نیز اسکان، بخشی از جمعیت شهر تهران ایجاد شد. منطقه ۲۲ شهرداری واقع در شمالغرب تهران در ۳۰ سال گذشته تحت پوشش فعالیتهای عمرانی ویژه ای از جهت طرح ریزی و اجرا بوده است و از دهه ۱۳۴۰ عمران این منطقه مورد توجه دست اندرکاران و سازندگان شهر تهران قرار داشته است مالکین اولیه این اراضی خانواده فرمانفرمایان و فیروزگر بوده اند. پس از تصویب طرح جامع شهر تهران این منطقه بنام یک شهر جدید تعریف و حوزه آن در دهه ۱۳۵۰ بنام شهر جدید کن به وسیله مهندسین مشاور فرمانفرمایان و همکاران طراحی شده است. هنگامی که تهران از ۱۰ منطقه تبدیل به ۲۰ منطقه شد، منطقه ۲۲ فعلی به عنوان حریم منطقه ۵ به حساب می آمد. در طول سالهای ۴۹ تا ۵۸ حدود ۲۰ درصد از اراضی این منطقه تفکیک شد و مالکین جزئی پیدا کرد و بقیه اراضی به قطعات بزرگ (۱۰۰۰ مترمربع به بالا) تقسیم شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی اراضی فرمانفرمایان و فیروزگر ملی اعلام شد و تعدادی از آنها به سازمان زمین شهری واگذار گردید و حدود ۵۰۰ هکتار از این زمینها توسط آیت ا… ملاعلی کنی که از زمان قاجار مالک این زمین ها بودند بصورت موقوفه درآمد. در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق بعلت در دسترس بودن اراضی این منطقه، ۲۵% از اراضی توسط نیروهای مسلح جهت ساخت و ساز پادگانهای نظامی مورد استفاده قرار گرفت و در قسمتی از این اراضی نیز تعاونیهای مسکن شروع به شهرک سازی کردند پس از مواجه شدن مسئولین با مشکلات شهر تهران و دستیابی به این نتیجه که می توان این منطقه از شهر را به منطقه ای مطابق با الگوهای شهر نشینی تبدیل نمود و با توجه به امکان گسترش شهر تهران در منطقه ۲۲ که در طرح جامع تهران نیز پیش بینی شده بود شهرداری تهران بر آن شد تا اراضی شمال غرب تهران را به محدوده خدماتی شهر تهران الحاق نماید و بر این اساس تهیه طرح تفصیلی منطقه ۲۲ بنا به توصیه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال ۱۳۷۰ با هدف احیای مفاهیم از دست رفته شهرسازی چون هویت، خوانا بودن محیط جهت یابی و مکان یابی فضاهای مناسب شهری در دستور کار مهندسین مشاور باوند قرار گرفت. در سال ۱۳۷۳ مطالعات تهیه شده توسط مشاور باوند با عنوان طرح تفصیلی منطقه ۲۲ تصویب شد. پس از تصویب طرح تفصیلی، زمینه اجرای آن با مسائل مختلفی همراه گردید که بنا به ضرورتهای موجود مجدداً توسط مهندسین مشاور باوند و آرمان شهر بازنگری و طرح تفصیلی جدید در سال ۱۳۷۸، به تصویب کمیسیون ماده ۵ رسید و سرانجام پس از سالها تلاش و مطالعات، طرح تفصیلی منطقه ۲۲ تهران در تاریخ ۸/۶/۷۹ توسط کمیسیون ماده ۵ ابلاغ و شهرداری منطقه ۲۲ فعالیت رسمی خود را آغاز نمود. از ۶۲۰۰ هکتار اراضی منطقه، ۱۲۶۵ هکتار پارک و فضای سبز، ۶۲ هکتار فضای آموزشی، ۱۶۸ هکتار آموزش عالی، ۲۳۸ هکتار خدماتی، ۳۲۷ هکتار فضای ورزشی، ۳۵۵ هکتار دریاچه و ۱۱۶۲ هکتار مسکونی می باشد. تراکم مسکونی به سه ناحیه تراکم کم (۱۰۰ واحد در هکتار)، تراکم متوسط (۱۳۵ واحد در هکتار) و تراکم زیاد (۲۰۰ واحد در هکتار) تقسیم شده است. منطقه ۲۲ در سطح تهران و فرا شهری قابلیت دسترسی بی نظیری دارد. دسترسی های مهم منطقه، آزاد راه تهران-کرج و بزرگراه تهران-شمال می باشد که آزاد راه در حال احداث تهران- شمال به عنوان شریان اصلی شمال به جنوب کشور، مسیر اصلی رفت و آمد است. منطقه۲۲ آخرین امید شهر تهران برای ایجاد الگوی مناسب و بهینه زندگی شهری است. این منطقه که بنابر ضوابط طرح جامع جزو گسترش پیوسته شهر است هم اکنون به جز شهرکهای پراکنده و تأسیسات و ساختمانهای ورزشگاه آزادی و جنگل چیتگر خالی از ساخت و ساز شهری است.
نقشه شماره ۳-۱: موقعیت جغرافیایی منطقه ۲۲ تهران
نقشه شماره ۳-۲: نقشه وضع موجود منطقه ۲۲ تهران
۳-۳ مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه ۲۲ شهرداری تهران
فرصت ها و زمینه های بالقوه رشد، تقاضای بالا برای توسعه زیر ساخت ها و سابقه نسبتا” کوتاه، منطقه ۲۲ تهران را در پهنه پایتخت از موقعیت خاصی برخوردار نموده است. این شرایط تصویری از محدوده شمال غربی تهران در نقشه جامع شهر تر سیم کرده که در آن منطقه به عنوان آخرین فرصت شهر تهران برای ایجاد الگوی مناسب و بهینه زندگی شهری معرفی شده است. منطقه ۲۲ شهرداری تهران بین طولهای شرقی “۱۰ َ۵ ۵۱ تا “۴۰ َ۲۰ ۵۱ و عرضهای شمالی “۱۶ َ۳۲ ۳۵ تا “۱۹ َ۵۷ ۳۵ در قسمت شمال غربی شهر تهران و با وسعتی ۶ هزار هکتار محدوده شهری و ۱۸۰۰۰ هکتار حریم شهر است، بعبارتی یک هفتم مساحت شهر تهران را تشکیل می دهد. در پایین دست حوضه آبریز رودخانه کن و وردیج واقع شده است. این منطقه در شمال با کوهستان البرز مرکزی، در شرق با حریم رودخانه کن, در جنوب با آزاد راه تهران- کرج و در غرب با محدوده جنگل های دست کاشت وردآورد محدود می گردد و با مناطق ۵ و ۲۱ شهرداری تهران همجوار است به این ترتیب مرز شمالی منطقه ۲۲ شهرداری تهران تا منتهی الیه دامنه های جنوبی البرز تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری توسعه یافته است. کوهستان البرز که طی ۳۰ سال اخیر شهر را بسوی خود جذب نموده است مانند دیواره ای هلالی شکل فضای جغرافیایی تهران را محصور می کند و از ارتفاع ۱۸۰۰ متری به علت شیب زیاد و تنگناهای کوهستانی مانع بسیار سختی در مقابل گسترش فیزیکی شهر بوجود می آورد. در محدوده منطقه ۲۲ بلندترین منطقه ارتفاعی از سطح دریا در خط مستقیم حوزه آبریز شمالی در ارتفاعات البرز و در شرق روستای کیگا با رقوم ۳۸۴۰ و پست ترین آن در خروجی پیکان شهر به ارتفاع ۱۲۲۰متر می باشد. وسعت این منطقه با احتساب ارتفاعات حدود ۲۴۰۰۰ هکتار می باشد که طول و عرض حداکثر آن بطور تقریبی مساوی ۲۶ و ۱۷ کیلومتر است. فاصله غرب محدوده طرح تا ابتدای کرج در حدود ۱۱ کیلومتر می باشد. مسیر رودخانه کن که از شمال به جنوب جریان دارد پس از نقطه خروجی در سرتاسر حد شرقی محدوده طرح کشیده شده و پذیرنده آبهای سطحی حوزه های شرقی خود که از طریق کانالهای انحرافی به آن متصل می شوند نیز می باشد. رودخانه وردآورد نیز در امتداد شمالی جنوبی و به موازات رودخانه کن جریان دارد و در قسمت شمالی در غرب منطقه میانی امتداد یافته که در پائین دست، حد غربی محدوده طرح را تشکیل می دهد. فاصله متوسط این دو رودخانه از یکدیگر در حدود ۱۰ کیلومتر است.
۳-۴ موقعیت استراتژیک منطقه ۲۲ تهران
اراضی منطقه ۲۲ از بستر طبیعی بسیار غنی و متنوعی برخوردار است. به طوری که مهمترین عناصر طبیعی تهران آنرا احاطه کرده اند از جمله:
کوهپایه های البرز جنوبی از شمال و غرب (ارتفاعات ۱۴۰۰- ۱۸۰۰)
پارک های جنگلی وسیع و عمده (چیتگر- خرگوش دره کن- لتمان)
جریان آب فصلی مربوط به رودخانه ها (کن- چیتگر- وردآورد- لتمان)
شیب مناسب زمین و باد جنوب غربی تهران بستر مناسبی فراهم آورده است تا بنا به تصویب طرح جامع شهر تهران این منطقه شایسته آن باشد تا در افق توسعه شهر به قلب مجموعه شهری تهران تعبیر گردد.
دریاچه شهدای خلیج فارس، بوستان های آبشار تهران و جوانمردان ایران و ظرفیت های متنوع دیگر شامل مراکز خرید فراشهری، درمانی و غیره…
منطقه ۲۲ به لحاظ جغرافیایی و مفصل مهم ارتباطی استان تهران و استان البرز، عبور شریان های اصلی ترانزیتی کشور نظیر آزادراه تهران- کرج، آزادراه در حال احداث تهران- شمال، ادامه بزرگراه شهید همت (شهید خرازی) و بزرگراه شهید حکیم، علاوه بر ارتقای نقش مواصلاتی برای کل شهر تهران، قابلیت های دسترسی بی نظیری برای منطقه به وجود آورده است و آنرا تبدیل به مهمترین نقطه و دروازه طلایی ورودی به شهر تهران می سازد.
۳-۵ ویژگی های طبیعی منطقه ۲۲ تهران
۳-۵-۱ توپوگرافی و ژئومورفولوژی
یکی از مباحث مهم طبیعی در مطالعه و بررسی هر شهری، بررسی ویژگی ها و خصوصیات توپوگرافی و موقعیت شهر در ارتباط با عامل توپوگرافی بر گسترش و توسعه شهری می باشد، چرا که از گذشته تا به امروز بی شک عامل در استقرار و جهت توسعه شهرها نقش تعیین کننده ای را ایفا می نموده است. بعبارتی جهت و توسعه شهر را به نحوی وابسته به خود کرده است، آنچنانکه در برخی تئوریهای شهرسازی در زمینه ساخت شهر عامل توپوگرافی می تواند جهات توسعه شهر را تعیین کند (شهر ستاره ای یا شعاعی). به بیانی دیگر خصوصیات ناهمواری یک مکان جغرافیایی نه تنها در پراکندگی و یا تجمع فعالیت های انسانی موثر است بلکه در نهایت یکی از عوامل تاثیرگذار در شکل و سیمای فیزیکی ساخت های فضایی نیز بشمار می آید و عوارض طبیعی همانند کوه، تپه، دره و یا دیگر پدیده های ناهمواری در جهت گسترش و یا توقف مسیر شهر یا تغییر جهت توسعه شهر نقش مهمی دارند (برنون، ۱۳۸۸: ۸۷). بستر عمومی تهران در دامنه های جنوبی البرز مشرف به ارتفاعات شمیرانات و کوه های توچال و ارتفاعات کن و فرح زاد قرار گرفته است. در بخش شمالی شرقی دشت آبرفتی تهران را ارتفاعات لشگرک و رشته کوه های جاجرود، آرا کوه، آلون، یابو چال تشکیل می دهد که بلندترین قله آن ارتفاعات کوه لار به ارتفاع ۳۶۰۰ متر از سطح دریا است و مشرف به دره های عمیقی چون دره لار و دره جاجرود (رودخانه لار و جاجرود) و غیره… می باشد. در واقع حوزه های آبریز رودخانه های مذکور را ارتفاعات شمالی لشکرگ تشکیل می دهند. از ارتفاعات لار به طرف دره لشگرک از دامنه ارتفاعات کاسته شده و به کمتر ۱۶۰۰ متر تقلیل می یابد و در بخش جنوبی دره لشگرک کوه های هزار دره قرار دارند که در بخش شمالی آن سد لتیان و به طرف شمال غرب، دره بزرگ اوشان فشم قرار دارد. از نظر مورفولوژی فرسایش رشته کوه های ذکر شده با توجه به جنس پی سنگ های تشکیل دهنده به صورت خطی و هلالی شکل بوده و شبکه کانال ها و زهکش های طبیعی به صورت پنجه ای، دندریتی و شاخه مانند می باشند. به طرف شرق تهران در جنوب رشته کوه های البرز رودخانه سرخه حصار و سپس کوه های سه پایه و سیاه غار با رقوم ارتفاعی ۲۱۰۰ و ۱۶۶۰ متر به طرف غرب به آبادی های قصر فیروزه و مسگر آباد محدود می گردد. در این بخش از دامنه ارتفاعات کاسته شده و در مقابل کوه های خشن و برجسته ابوذر جنوبی در محدوده شرق تهران به طرف جاده خراسان مورفولوژی یکنواخت و برجستگی های ملایم، چهره متمایزی را بوجود آورده است. بخش شمالی شهر تهران را برجستگی ها و ارتفاعات کلکچال، کوه دارآباد، قله توچال، به ارتفاع ۳۹۵۷ متر از سطح دریا تشکیل می دهد که از نظر زمین شناسی ترکیب بندی متفاوتی را با رشته کوه های شمال شرقی تهران بوجود آورده اند که در مقابل فرسایش و در نهایت پی سنگ دشت آبرفتی تهران بسیار مقاوم می باشد. مناطق ۲۲ گانه تهران در ارتفاع رقومی بین ۱۰۵۰ متر تا ۱۸۵۰ متر واقع گردیده است، در نقشه ۱:۵۰۰۰۰ سازمان جغرافیایی کشور این محدوده به عنوان چهار گوش تهران معرفی شده است که در راستای شمیرانات به طرف غرب دره کن و به طرف جنوب محدوده ای که بیش از ۶۶۵ کیلومتر مربع می رسد معرفی می نماید. به طوری که اختلاف ارتفاع شمال تهران ( از منطقه ۵) تا جنوب تهران (منطقه ۲۰) حدود ۸۰۰ متر می رسد. از این رو دشت تهران علیرغم طبیعت کوهپایه ای و پای دامنه ای خود تغییر شیوه های سریع و پلکانی را که نتیجه جابجای آبرفت های تهران در اثر فعالیت های گسله می باشد از خود بروز داده است. به عبارتی اختلاف ارتفاع پایین ترین و بالاترین نقطه واقع در مناطق ۱۳ تا ۲۲ از ۲۵۰ متر تجاوز نمی کنند، در حالی که بیشترین اختلاف ارتفاع را می توان در مناطق ۱ تا ۵ مشاهده نمود. با این وجود، اختلاف ارتفاع در منطقه ۲۲ شهرداری تهران ۶۵۶ متر می باشد. دلیل این امر قرار گیری منطقه ۲۲ در کوه پایه های البرز است. پایین ترین نقطه ارتفاعی در منطقه ۲۲ در نزدیکی بیست متری وردی شهرک آزاد شهر با ۱۲۱۷ متر است. مرتفع ترین نقطه (۱۸۷۳ متر) شمال غربی منطقه قرار دارد، سطوح ارتفاعی کمتر از ۱۳۰۰ متر با ۳۸۸۳ هکتار (۲۴/۳۴ درصد) بیشترین مساحت منطقه را شامل می شود. پس از آن سطوح ارتفاعی ۱۳۰۰-۱۴۰۰ متر با ۲۶۱۹ هکتار (۱۰/۲۳ درصد) قرار دارد. به عبارتی بیش از ۵۷ درصد از منطقه در سطوح ارتفاعی کمتر از ۱۴۰۰ متر قرار دارد. این در حالی است که سطوح ارتفاعی بیش از ۱۸۰۰ متر یا ۱۷۸ هکتار، ۵۷/۱ درصد از مساحت منطقه را شامل می شود.
جدول شماره ۳-۱: سطوح راتفاعی منطقه ۲۲ شهرداری تهران

سطوح ارتفاعی

مساحت

هکتار