ارزیابی عملکرد در بُعد نحوه استفاده از منابع و امکانات در قالب شاخص های کارآیی بیان می شود. اگر در ساده ترین تعریف، نسبت داده به ستاده را کارآیی بدانیم، نظام ارزیابی عملکرد در واقع میزان کارآیی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار می دهد.
ارزیابی عملکرد در بعد سازمانی معمولاً مترادف با اثربخشی فعالیتها است . منظور از اثربخشی میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارآ بودن فعالیت ها و عملیات است.(رحیمی،۱۳۸۵)
به طور کلی ارزیابی عملکرد به فرایند سنجش و اندازه گیری عملکرد دستگا ه ها در دوره های مشخص به گونه ای که انتظارات و شاخصهای مورد قضاوت برای دستگاه ارزیابی شونده شفاف و از قبل به آن ابلاغ شده باشد، اطلاق می گردد (طبرسا،۱۳۷۸).

ارزیابی عملکرد عبارت است از: «فرایند کمی کردن کارایی و اثربخشی عملیات»(نیلی و همکاران،۱۹۹۵) که با مروری بر ادبیات موضوع می توان دلایل آن را به سه گروه اصلی زیر تقسیم کرد:
۱- اهداف استراتژیک : که شامل مدیریت استراتژیک و تجدید نظر در استراتژی هاست؛
۲-اهداف ارتباطی : که شامل کنترل موقعیت فعلی ، نشان دادن مسیر آینده ، ارائه بازخور و الگوبرداری از سازمانهای دیگر است؛
۳-اهداف انگیزشی : که شامل تدوین سیستم پاداش و همچنین تشویق بهبود و یادگیری است.
مسئله ارزیابی عملکرد (عامل موردبررسی و روش ارزیابی) سالیان زیادی است که محققان و کاربران را به چالش واداشته است. سازمانهای تجاری در گذشته از شاخصهای مالی به عنوان تنها ابزار ارزیابی عملکرد استفاده می کردند تا اینکه جانسون و کاپلن در اوایل دهه ۱۹۸۰ پس از بررسی و ارزیابی سیستم های حسابداری مدیریت بسیاری از ناکاراییهای این اطلاعات را برای ارزیابی عملکرد سازمانها نمایان ساختند که این ناکارایی ناشی از افزایش پیچیدگی سازمانها و رقابت بازار بود (کاپلان و نورتون ،۱۹۹۲).
لذا استفاده از سیستم های ارزیابی عملکرد (PERFORMANCE MEASUREMENT SYSTEM=PMS) که تنها بر شاخصهای مالی متکی هستند می تواند موجب بروز مشکلاتی برای سازمان شود که برخی از این مشکلات به شرح زیر است: (گالایینی و همکاران ،۱۹۹۷)
_ از آنجا که شاخصهای مالی با استراتژی‌های سازمان ارتباط پیدا نمی کنند ممکن است با اهداف استراتژیک سازمان تضاد داشته باشند و موجب پدید آمدن مشکلاتی در تدوین استراتژی شوند . به عنوان مثال افراط در استفاده از «نرخ برگشت سرمایه» می تواند به بهبودهای کوتاه مدت منجر شود.
_ معیارهای سنتی نظیر کارایی هزینه و مطلوبیت ممکن است باعث فشار آمدن به مدیران در جهت توجه به نتایج کوتاه مدت شده و در نتیجه هیچگونه حرکتی به سمت بهبود صورت نگیرد.
_ شاخصهای مالی گزارش دقیقی درباره هزینه فرایندها ، محصولات و مشتریان نمی دهند و تنها بر فرایند کنترل بخشی به جای کل سیستم تاکید دارند.
_ شاخصهای مالی قادر به تشخیص هزینه های کیفی به شکل دقیق و مناسب نیستند و تنها تولید بیشتر را تشویق می کنند.

۲-۲-۴٫ ویژگی های سیستم ارزیابی عملکرد
ویژگیهای یک سیستم ارزیابی عملکرد مناسب را می توان به شرح زیر خلاصه کرد (تانگن ،۲۰۰۴) :
_ از اهداف استراتژیک پشتیبانی کند: سیستم های ارزیابی عملکرد باید از اهداف استراتژیک نشات گرفته باشند. در غیر این صورت این سیستم ممکن است فعالیتهایی را پشتیبانی کند که اثر معکوس بر اهداف استراتژیک بگذارد. به علاوه باید به این نکته توجه کرد که اگر در طول زمان، استراتژی ها تغییر یابند، برخی شاخصهای عملکرد نیز تغییر خواهند کرد. در نتیجه نیاز به انعطاف پذیری در این سیستم ها احساس می شود تا بتوان از این طریق اطمینان حاصل نمود که سیستم ارزیابی عملکرد همیشه با اهداف سازمان سازگار است.
_ متوازن باشد: این موضوع که سیستم ارزیابی عملکرد نباید تنها از نقطه نظر مالی دیده شود بسیار حیاتی است. یک سیستم ارزیابی عملکرد بایستی انواع مختلفی از شاخصهای عملکرد را شامل شود تا تمامی جنبه های مهم برای موفقیت سازمان را پوشش دهد. لذا بایستی بین شاخصهای مختلف توازن وجود داشته باشد. یعنی به صورت متناسبی بر روی نتایج کوتاه و بلند‌مدت ، انواع مختلف عملکرد (نظیر هزینه، کیفیت، تحویل، انعطاف پذیری و…) جنبه های مختلف ( نظیر مشتریان، ذی‌نفعان، رقبا، نوآوری و…) و سطوح مختلف سازمانی (نظیر عملکرد کلی و بخشی) تمرکز داشته باشد.
_ در مقابل بهینه سازی بخشی بایستد: از آنجا که شاخصهای عملکرد بر روی رفتار کارکنان اثرگذارند ، مجموعه ای نامناسب از شاخصها می تواند به رفتار غیر کارکردی از طرف کارکنان منجر شود. به عبارت دیگر، کارکنانی که تنها در پی ارتقا و بهبود شاخص عملکرد مربوط به خود هستند، ممکن است تصمیماتی بگیرند که در تضاد با خواسته های مدیران باشد و بهبود در عملکرد واحد آنها به آسیب دیگر قسمتها و یا حتی عملکرد کلی سازمان منجر شود. یک سیستم ارزیابی عملکرد باید از اینگونه بهینه سازیها جلوگیری کند.
_ تعداد شاخصهای عملکرد آن محدود باشد: برای ایجاد عملکرد مناسب ضروری است که تعداد شاخصهای عملکرد محدود باشند. افزایش تعداد شاخصها نیاز به زمان تحلیل بیشتری دارد. گردآوری اطلاعاتی که از آنها استفاده ای نمی شود یک اتلاف تلقی می شود. بنابراین، ضروری است که تنها داده هایی که برای یک هدف خاص کاربرد دارند و هزینه گردآوری آنها از مزایای مورد انتظارشان بیشتر نیست گردآوری شوند. همچنین افزایش تعداد شاخصهای عملکرد، ریسک انباشت اطلاعات را افزایش می دهد که این امر موجب می شود که امکان اولویت بندی شاخصها وجود نداشته باشد.
_ دسترسی به آن آسان باشد: هدف یک سیستم ارزیابی عملکرد، دادن اطلاعات مهم ، در زمان مناسب و به شخص مناسب است. لذا نکته مهم درباره این سیستم ها آن است که باید به گونه ای طراحی شوند که اطلاعات آنها به راحتی بهبود یافته و در دسترس استفاده کنندگان از آن قرار گیرد و برای آنها قابل فهم باشد.
_ شامل شاخصهای عملکرد جامع باشد: یک شاخص عملکرد باید هدف مشخص داشته باشد. به علاوه ضروری است که یک غایت مشخص نیز برای هر شاخصی تعریف شود و چارچوب زمانی مشخص شود که در قالب آن بایستی به آن غایت نائل شد.

۲-۲-۵٫ دیدگاه های سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد

مباحث ارزیابی عملکرد را می‌توان از زوایای متفاوتی مورد بررسی قرار داد. دو دیدگاه اساسی سنتی و نو در این باره وجود دارد. دیدگاه سنتی، قضاوت و یادآوری عملکرد و کنترل ارزیابی شونده را هدف قرار داده و سبک دستوری دارد. این دیدگاه صرفاً معطوف به عملکرد دوره زمانی گذشته است و با مقتضیات گذشته نیز شکل گرفته است. دیدگاه نو، آموزش، رشد و توسعه ظرفیت‌های ارزیابی شونده، بهبود و بهسازی افراد و سازمان و عملکرد آن، ارائه خدمات مشاوره‌ای و مشارکت عمومی ذینفعان، ایجاد انگیزش و مسئولیت‌پذیری برای بهبود کیفیت و بهینه‌سازی فعالیت‌ها و عملیات را هدف قرار داده و مبنای آن را شناسایی نقاط ضعف و قوت و تعالی سازمانی تشکیل می‌دهد. خاستگاه این دیدگاه مقتضیات معاصر بوده و به ارزیابی سیستمی عملکرد با بهره گرفتن از تکنیک‌ها و روش‌های مدرن، توسعه پیدا می‌کند. حوزه تحت پوشش اندازه‌گیری عملکرد می‌تواند سطح کلان یک سازمان، یک واحد، یک فرایند و کارکنان باشد.
سطح ارزیابی عملکرد اگر تنها شامل افراد باشد بطوری که امروزه در بخشهای مدیریت منابع انسانی متداول است، ارزشیابی شایستگی کارکنان با معیارهای مختلف در سازمانها انجام می‌‌شود.
سازمان، افراد و یا واحد سازمانی گرچه به ظاهر انجام دهنده کار هستند اما تنها جزیی از سیستم کل می‌باشند و باید شرایط اجزای دیگر آن نیز مد نظر قرار گیرد. توجه به معیارهای همه جانبه و استراتژی‌ها و آرمان‌های سازمان از لوازم یک سیستم مدیریت عملکرد جامع می‌باشد. چنین رویکردی در ارزیابی عملکرد، یک ارزیابی واقعی، عدالت محور، قابل اعتماد و اتکا و پیش برنده و پویا خواهد بود.
اسنپ  (Ed snap) و همکارانش تفاوتهای دو نگرش فوق در ابعاد مورد نظر را به شرح جدول زیر ارائه می‌کنند:

جدول۲-۱: ارزیابی دستگاه ها و کارکنان بر اساس نگرش نوین در مقایسه با نگرش سنتی

نگرش نوین
نگرش سنتی

3-4 - بر آورد حجم نمونه و روش نمونه گیری
با توجه به گستردگي و تعداد بسيار زياد جامعه آماري برای آنکه بتوانیم به نمونه معرف جامعه دست پیدا کنیم، از نمونه‌گیری خوشه‌ای استفاده کنیم، به این صورت که ابتدا شهر تهران را به عنوان پنج قسمت (خوشه) مختلف جنوب، شمال، غرب، شرق و مركز در نظر مي‌گيريم و از طريق نمونه‌گيري در دسترس تعداد قابل توجهي كه بتواند معرف شهر تهران باشد به عنوان نمونه آماري تحقيق در نظر مي‌گيريم. بر اساس نظر خبرگان و متخصصان علمي و اجرايي مديريت و بيمه براي اينكه بتوانيم نمونه معرف شهر تهران انتخاب كنيم حداقل تعداد 500 نماينده بيمه به عنوان نمونه بايد انتخاب شود تا بتوانيم نتايج تحقيق را به كل جامعه با حداقل خطاي اندازه‌گيري تعميم دهيم و قابل ذكر است كه تعداد نمونه 500 نماينده بر اساس جدول مورگان براي جوامعي كه تعداد آنها حدود يك ميليون است نيز مناسب در نظر گرفته شده‌است، بنابراین با اين تعداد نمونه انتظار مي‌رود كه خطاي نمونه‌گيري تحقيق به حداقل ممكن برسد و در خصوص تعميم نتايج با قدرت و توان مطلوبي اقدام شود. تقسيم‌بندي تعداد نمونه به شركتها نيز بدين صورت است كه باتوجه به اينكه بيمه ايران از لحاظ كمي بزرگتر از دو شركت ديگر است، 200 نماينده از مشتريان اين شركت انتخاب مي‌شود و در مورد دو شركت ديگر نيز هر كدام 150 نماينده انتخاب و پرسشنامه تحقيق در اختيار آنان قرار مي‌گيرد، تا بتوانيم با حداقل خطا داده‌هاي مورد نياز را جمع‌آوري كنيم.

3-5 - ابزار گرد آوری داده ها
ابزار مورد استفاده در اين تحقيق «پرسشنامه» است. پرسشنامه يكي از ابزارهاي رايج تحقيق و روشي مستقيم براي كسب داده‌هاي تحقيق است. پرسشنامه مجموعه‌اي از سؤالات (عبارات يا گويه­ها) است كه پاسخ‌دهنده با ملاحظه آن‌ها پاسخ را ارائه مي­دهد. اين پاسخ، داده مورد نياز محقق را تشكيل مي­دهد. سؤالات پرسشنامه را مي­توان نوعي محرك- پاسخ محسوب كرد. از طريق پرسشنامه مي­توان دانش، علايق، نگرش­ها و عقايد فرد را در ارتباط با موضوعي خاص مورد ارزيابي قرار داد، به تجربيات قبل وي پي ‌برد و به آنچه در حال حاضر انجام مي­دهد،آگاهي يافت(سرمد، 1377 :145).
پرسشنامه‌ مورد استفاده در اين تحقيق عبارت ‌است از پرسشنامه محقق‌ساخته اعتماد برند، احساس برند و تبليغات بيمه‌اي. اين پرسشنامه شامل 25 گویه است كه از تحقيقات کوییلو و استیوز(2007)، بال و دیگران(2004)، بال و دیگران(2007)، الولین و کوندرز(2004)، کیاوولینو و دالگارد(2007) گرفته شده و بارها در تحقيقات مختلف و در حوزه­هاي متفاوت مورد تأييد قرار گرفته است. داراي روايي محتوا و پايايي مطلوب و مناسبي است. به عبارت ديگر روايي آن بر اساس نظر خبرگان و متخصصان حوزه بازرگاني و ارتباطات و بيمه (روايي محتوا) مطلوب و مناسب ارزيابي شده است و پايايي آن به روش آلفاي كرونباخ براي مولفه اعتماد برند 91/0، براي مولفه احساس برند 89/0 و براي عامل تبليغات بيمه‌اي 93/0 محاسبه شده‌است (شادرام آبپرده، 1390 ، زماني 1390) كه همه اين ضرايب در حد بسيار زيادي است و مي‌توان به اين ابزارها اعتماد كرد.
اين پرسشنامه داراي 25 گويه يا سوال مي‌باشد و سه مولفه اعتماد برند، احساس برند و تبليغات بيمه‌اي را اندازه‌گيري مي‌كند. در جدول ذيل تعداد گويه‌هاي هر مولفه مشخص شده‌است:

نحوة امتياز بندي در پرسشنامه به ‌اين صورت است كه هر سؤال شامل پنج گزينه بوده که به صورت يک مقياس پنج درجه‌اي از«خيلي موافقم» تا «خيلي مخالفم» نشان داده شده و در هر سؤال به ترتيب پنج گزينه از يک تا پنج امتياز اختصاص داده مي‌شود.

در مورد متغير فروش بيمه عمر نيز تعداد ميانگين پرتفوي فروش بيمه عمر در سال را در نظر گرفتيم. به عبارت ديگر در اين تحقيق بعد از اينكه فرد نماينده به سوالات تحقيق پاسخ داده است از وي ميانگين فروش بيمه عمر به طور ماهانه و سالانه و نيز درآمد نماينده از طريق بيمه عمر به طور سالانه و ماهانه پرسيده مي‌شد و در نهايت همين ميانگين به عنوان متغير فروش بيمه عمر در نظر گرفته مي‌شد. با توجه به اينكه اين متغير به صورت كاملا كمي و در مقياس نسبي اندازه‌گيري مي‌شود، مشكلي از بابت روايي و پايايي سوال وجود ندارد. به عبارت ديگر چون هم سوال مشخص است و هم پاسخ آن مشخص است نمي‌توان اشكالي در مورد روايي و پايايي ابزار متوجه اين سوال نمود.
3-6- ويژگي‌هاي فني ابزار تحقيق:
الف: روایی (قابلیت اعتبار) پرسش‌نامه
روایی^[361] به معنای صحیح و درست بودن است (خاکی، 1384: 104). اعتبار یا روایی به این معنا است که ابزار اندازه ­گیری تا چه حد خصیصه‌ مورد نظر را می‌سنجد. برای اندازه ­گیری روایی پرسش‌نامه روش‌های مختلفی وجود دارد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیری نامناسب و ناکافی می‌تواند پژوهش علمی را بی­ارزش و ناروا سازد. مقصود از روايي آن است كه ابزار اندازه گيري به واقع بتواند خصيصه و ويژگي موردنظر را اندازه گيري نمايد. به بيان ديگر، وقتي ابزار اندازه گيري از روايي لازم برخوردار است كه همه متغيرهاي تأثيرگذار در مدل مورد توجه قرار گيرد. برای تعیین روایی پرسش‌نامه‌ این تحقیق از شیوه‌ی توافق داوران و يا همان روايي محتوا^[362] استفاده شده است. بدین ترتیب که پرسش‌نامه در اختیار صاحب­نظران دانشگاهی و اجرايي در حوزه مديريت بازرگاني، علوم ارتباطات (در خصوص بحث تبليغات) و بيمه قرار گرفته است و از آنها خواسته شده که قضاوت کنند، آیا سؤالات تهیه شده همان چیزی را که محقق در نظر دارد را می‌سنجد یا خیر. در نهايت با اعمال اصلاحات مربوط به نظرات استاد راهنما، متخصصان و اساتید و کارشناسان مدیریت بازرگانی، خبرگان بیمه­ای، مطالعه‌ی پرسش‌نامه‌های مشابه، مقالات، کتب و مجلات علمی-‌ پژوهشی روايي محتوايي پرسشنامه در حد مطلوبي ارزيابي شد.
ب: پایایی (قابلیت اعتماد) پرسش­نامه

پلیمریزاسیون توسط مخلوطی از رادیکال‌های ایجاد شده ناشی از آغازگر، که در آب می‌باشد آغاز می‌شود. مونومرها توسط ماده فعال سطحی در یک محیط آبی مخلوط شده و میسل‌هایی را ایجاد می‌کنند که در حقیقت تهیه یک پیش امولسیون^[۱۵] می‌باشد. سپس رادیکال‌های ناشی از آغازگر توسط یکی از روش‌های
۱- درون میسل (میسلار) ۲- همگن (هموژن) ۳- قطره‌ای به شروع پلیمریزاسیون و تشکیل ذرات می‌پردازند (اسکوگلاند^[۱۶]، ۱۹۹۵).
مونومرهای اکریلیکی از قبل به صورت مخلوط درست می‌شوند (پیش امولسیون) و در حین واکنش توسط آب و ماده فعال سطحی وارد میسل‌ها می‌شوند. در این مرحله یکی از روش‌های زیر توسط آغازگر تشکیل ذرات شیرابه را می‌دهند که مخلوط کلوییدی ذرات پلیمری در محیط آبی می‌باشد.
انواع مواد فعال سطحی آنیونی، غیریونی، آمفوتریک و فعال استفاده می‌شوند.
مواد فعال سطحی آنیونی متداول عبارتند از:
۱- نمک‌های الکیل اریل سولفونات،
۲- نمک‌های الکیل دی فنیل اتر سولفونات،
۳- نمک‌های الکیل سولفات،
۴- نمک‌های الکیل دی فنیل اتر سولفونات،
۵- نمک‌های پلی اکسی اتیلن الکیل اتر سولفات،
۶- نمک‌های دی الکیل سولفو سوکسینات،
۷- نمک‌های الکیل سولفات،
۸- نمک‌های پلی اکسی اتیلن الکیل اتر سولفات،
۹- نمک‌های پرفلورو الکیل سولفات،
۱۰- صابون‌های اسید چرب،
۱۱- نمک‌های الکنیل سوکسینیک اسیدها.
مواد فعال سطحی کاتیونی متداول عبارتند از:
الکیل آمین‌های زنجیر بلند،
نمک‌های آمونیوم کواترنری زنجیر الکیل بلند.
مواد فعال سطحی غیر یونی متداول عبارتند از:
پلی اکسی اتیلن الکیل اترها،
پلی اکسی اتیلن الکیل اریل اترها،
استرهای اسید چرب پلی اکسی اتیلن گلیکول.
مواد فعال سطحی آمفوتریک متداول عبارتند از:
مشتقات پلی وینیل الکل،
نشاسته و مشتقات آن،
سلولز و مشتقات آن،
الیگومرهای پلی اکریلیک اسید.
این نوع مواد فعال سطحی همراه مواد فعال سطحی غیریونی دیگر یا به تنهایی به عنوان عامل امولسیون کننده عمل می‌کنند (ون هرک، ۲۰۰۵).
رشد زنجیرها و تشکیل ذرات پلیمری با یکی از واکنش‌های زیر انجام می‌شود:
درون میسل (میسلار): آغازگر وارد میسل‌ها شده و مرحله‌ی انتشار انجام می‌شود تا مونومرهای درون میسل‌ها، ذرات پلیمر رشد یافته و متورم شده را تشکیل دهند.
همگن (هموژن): رادیکال‌های ایجاد شده در فاز آبی با اضافه کردن مونومرها انتشار می‌یابند. سپس الیگومرهای محلول در آب را ایجاد می‌کنند. تا زمانی که به حد حل شدگی در آب برسند و سپس فاز محلول را ترک کنند. این ذرات سپس خود را به مواد فعال سطحی می‌رسانند و پایدار می‌شوند و مونومرها را جذب می‌کنند که باعث ادامه پلیمریزاسیون می‌شوند.
قطره ای: آغازگر وارد قطره های کوچک مونومر می‌شود و باعث انتشار پلیمریزاسیون می‌شود.
شکل‌های ۱-۱ و ۱-۲ تمامی این سه مرحله را به تصویر می‌کشند.

شکل ۱- ۱ نمایش اجزای مختلف پلیمریزاسیون در روش ناپیوسته (ون هرک، ۲۰۰۵).

شکل ۱- ۲ نمایش اجزای مختلف پلیمریزاسیون در روش نیمه پیوسته (ون هرک، ۲۰۰۵).
پایان: در این مرحله پس از رشد زنجیرها و تشکیل ذرات توسط یکی از واکنش‌های ترکیب زنجیرها و یا تسهیم نامتناسب رشد زنجیرها متوقف می‌شود (کرندال و همکاران، ۱۹۹۵ ؛ ون هرک ؛ دیلارد^[۱۷] و همکاران، ۲۰۰۰).
۱-۱-۶ سینتیک هوموپلیمریزاسیون امولسیونی رادیکالی
سرعت پلیمری شدن که معادل با سرعت انتشار بیان می‌شود به توان اول غلظت رادیکال آزاد ([R˙]) بستگی دارد. بر طبق نظریه اسمیت-اوارت با فرض حالت پایا با مساوی قرار دادن سرعت‌های آغاز (R_i) و پایان (R_t) می‌توان این غلظت را از عبارت سرعت حذف کرد.
R → ۲R˙ M +R˙  RM˙
(۱-۱) R_i = R_t = k_t [R˙] یا [R˙] = (R_i / k_t)^1.2
که در این رابطه k_t ضریب سرعت پایانی است. معادله ۱-۱ با این فرض به دست می‌آید که غلظت رادیکال آزاد با گذشت زمان به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر نمی‌کند و نیز هیچ واکنش بازدارنده وجود ندارد. با جاگذاری معادله ۱-۱ در رابطه R_p عبارتی برای سرعت به دست می‌آید (مهدویان و همکاران، ۱۳۸۷ ، ص ۷۱).

RM˙_{n +} M₁  RM˙_n+1

سندی است که در دفاتر اسناد رسمی (نه اداره‌ی ثبت) برای طرفین معامله تنظیم می‌شود که نشانگر انتقال ملک (ثبت شده یا ثبت نشده) از صاحب ملک به خریدار است و از سوی سردفتر و به مسئولیّت او در دفتر و فرم مخصوص تنظیم و ثبت می‌شود که سند یاد شده دارای مقرّراتی به شرح زیر است:

أ: تنظیم اسناد در اوراق مخصوص؛
ب: تعداد نسخه‌های سند؛
ج: لزوم تنظیم اسناد به زبان فارسی؛
چ: لزوم امضا و مهر و شماره و تاریخ سند؛
ح: لزوم ثبت تمام مندرجات سند؛
خ: ممنوع بودن تراشیدن و پاک کردن و الحاق؛
د: لزوم تصدیق مطابقت ثبت با اصل سند؛
ذ: رضایت متعاملین یا متعهّد؛
ر: لزوم حضور معتمد و قرائت سند توسط او و فهماندن آن؛
ز: امضای دفتر به وسیله مشهود و معرفین.^[۳۱]
۲-۲- سند مالکیّت
سندی است رسمی که پس از تشریفات قانونی ثبت مال غیر منقول و نیز پس از ثبت آن در دفتر املاک محلّ وقوع ملک توسط اداره‌ی ثبت به نام متقاضی ثبت، صادر می‌شود و دولت فقط دارنده‌ی آن را مالک می‌شناسد هر چند که از تصرّف او خارج باشد. سند مالکیّت در واقع خلاصه‌ای از محتویات دفتر املاک است که پس از ثبت ملک و صدور سند، دعوای مخالف مدلول سند مالکیّت شنیده نمی‌شود و باید قرار ردّ دعوی صادر گردد.
قرار رد دعوی از آرایی است که بیش از سایر قرارهای قاطع دعوا از دادگاه‌ها صادر می‌شوند. قانون گذار صدور قرار رد دعوا را در مواردی پیش بینی نموده که یکی از ایرادات مذکور در بندهای ۳ تا ۱۱ مادّه‌ی ۸۴ قانون آیین دادرسی جدید طرح شده باشد.
در حقیقت مادّه‌ی ۸۹ قانون جدید دادگاه در موارد مزبور، قرار ردّ دعوی صادر می کند.^[۳۲]
اسناد دیگری وجود دارد که نه از نظر قانون مدنی سند رسمی محسوب می‌شود و نه از نظر قانون ثبت، لذا قانون برای مصالحی آن‌ها را در ردیف اسناد رسمی ثبتی قرار داده و لازم الاجرا کرده است، همچون چک که به موجب مادّه اصلاحیه قانون ،چک جزو اسناد در حکم رسمی هستند. طبق مادّه دو قانون صدور چک می‌گوید:
«چک‌های صادره‌ی عمده‌ی بانک‌هایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا می‌شوند، همچنین شعب آن‌ها در خارج از کشور در حکم اسناد لازم الاجراء است و دارنده‌ی چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن به نبودن محل یا به هر علّت دیگری که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد می‌تواند طبق قوانین آئین‌نامه‌های مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقیمانده‌ی آن را از صادرکننده وصول نماید.»
دیگر از اسنادی که در حکم اسناد ثبت شده‌ی لازم الاجرا می‌باشد قراردادهایی است که بین اشخاص و بانک‌ها در اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا منعقد می‌شود مشروط بر اینکه موضوع قرارداد، معامله مربوط به اموال غیر منقول یا منقولی است که ثبت آن قانوناً لازم شناخته شده است نباشد. در این مورد مادّه‌ی ۱۵ اصلاحی قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوّب ۲۸ اسفند ۱۳۶۵ می‌گوید:
«کلیّه‌ی قراردادهایی که در اجرای این قانون مبادله می‌گردد و به موجب قراردادی که بین طرفین منعقد می‌شود در حکم اسناد رسمی بوده و در صورتی که در مفاد آن اختلافی نداشته باشند لازم الاجرا بوده و تابع مفاد آیین‌نامه‌ی اجرایی اسناد رسمی می‌باشد.»
در دو مورد مذکور مصالح اقتصادی و اهمیّت چک‌های صادره بر عهده‌ی بانک‌ها و معاملات بانکی در گردش اقتصاد کشور، دادن چنین اعتباری را به آن‌ها ایجاب کرده است.^[۳۳]
۲-۳- ارکان سند رسمی
ارکان سند رسمی عبارتند از:
۱- تنظیم سند بوسیله‌ی مأمور رسمی باشد. سند برای اینکه رسمی شمرده شود باید بوسیله‌ی مأمور رسمی تنظیم شده باشد، خواه مستخدم دولت باشد یا غیر مستخدم مانند سردفتران اسناد رسمی.
منظور از مأمور رسمی شخصی است که مأموریت او در قانون پیش‌بینی شده باشد. بنابراین نه تنها مأموران وزارتخانه‌ها و مأمورین شهرداری، بلکه اعضای هیأت مدیره‌ی کودکان وکلای دادگستری و کانون کارشناسان رسمی و نیز مؤسّسات و سازمان‌هایی که با اجازه‌ی قانون تأسیس شده‌اند می‌توان مأمور رسمی دانست.
پس هر یک از مأمورین یاد شده، اگر سندی را در حدود صلاحیّت خود و با توجّه به مقرّرات قانونی تنظیم نمایند سند مزبور باید رسمی شمرده شود.^[۳۴]
۲- رعایت حدود صلاحیّت مأمور در تنظیم سند:
سند رسمی نه تنها باید توسط مأمور رسمی تنظیم شود، بلکه مأمور باید در محدوده‌ی صلاحیّت ذاتی و نسبی خود مبادرت به تنظیم سند کرده باشد. بنابراین مأمور باید در نوع امری که سند آن را تنظیم نموده صالح باشد، یعنی صلاحیّت ذاتی داشته باشد. در نتیجه، برای مثال، مأموری که برای ثبت و دفتر املاک معیّن شده نمی‌تواند سندی را در دفتر اسناد رسمی ثبت نماید یا سند سجلّی احوال تنظیم کند، زیرا تنظیم آن سند در صلاحیّت سردفتر و این سند در صلاحیّت مأمور ثبت احوال است. افزون بر آن، مأمور تنظیم کننده‌ی سند باید در محدوده‌ی صلاحیّت نسبی خود اقدام کرده باشد. به این معنا که مکان، زمان و وضعیّت حقوقی اشخاصی که سند برای آنان تنظیم می‌گردد را رعایت کرده باشد. برای مثال، مأموری که ثبت متوّفیات بیگانگان حوزه‌ی تهران را عهده‌دار است، صلاحیّت ثبت متوفیّات بیگانگان خارج از حوزه‌ی تهران را ندارد. هرگاه مأمور در تنظیم سند رعایت محدوده‌ی صلاحیّت ذاتی و نسبی خود را نکرده باشد، آن سند رسمی شمرده نمی‌شود.^[۳۵]
۳- رعایت مقرّرات قانونی در تنظیم سند:
مأمور رسمی باید سند را در محدوده‌ی صلاحیّت خود بر طبق مقرّرات قانونی تنظیم کرده باشد (مادّه‌ی ۱۲۸۷) قانون مدنی، تشریفاتی که رعایت آن در تنظیم سند رسمی لازم می‌باشد به دو دسته تقسیم می‌شوند:
نخست تشریفاتی که رعایت نکردن آن‌ها سند را از رسمیّت می‌اندازد، مانند الصاق تمبر که در مادّه‌ی ۱۲۹۴ قانون مدنی به آن تصریح شده است.
دسته‌ی دوم تشریفاتی که عدم رعایت آن‌ها مانع می‌شود که سند رسمی توصیف شود. تمام تشریفاتی که در قانون و آئین‌نامه برای تنظیم سند رسمی پیش بینی شده، باید رعایت شود تا بتوان سند را «رسمی» توصیف کرد.^[۳۶]
گفتار سوم: سند عادّی
یکی دیگر از انواع سند، اسناد عادّی هستند. این اسناد، بدون تشریفات قانونی تنظیم می‌شوند مگر در صورتی که قانون صورت خاصّی برای آن‌ها مقرّر کرده باشد مانند وصیّت‌نامه خود نوشت که تمام به خط موصی نوشته و به امضای او برسد. همچنین در مورد اسناد تجاری از قبیل چک، سفته و برات و دفاتر تجاری، به غیر از این موارد افراد در تحریر سند عادّی آزادی کامل دارند و قانونگذار محدودیتی از نظر تشریفات تنظیم آن‌ها اعمال ننموده است.^[۳۷]
در قانون تعریفی از سند عادّی ارائه نشده است فقط در مادّه‌ی ۱۲۸۹ قانون مدنی گفته شده:
«غیر از اسناد مذکور در مادّه‌ی ۱۲۸۷ سایر اسناد عادّی است.»
بنابراین در تعریف سند عادّی از نظر حقوقدانان آمده است:
«سند عادّی عبارت از نوشته‌ای است که بوسیله‌ی افراد تنظیم شده، بدون آنکه مأمور رسمی طبق مقرّرات قانونی در آن مداخله داشته باشد.»^[۳۸]
به عبارت دیگر، سندی است که بدون دخالت مأمور رسمی به وسیله‌ی اشخاص عادّی تنظیم و امضاء شود.^[۳۹]
اسناد عادّی تابع تشریفات خاصی نمی‌باشند و از نظر قانون مدنی هرگاه سند رسمی فاقد یکی از شرایط تنظیم باشد، آن سند عادّی است. بنابراین سندی که توسط مأمور رسمی و خارج از صلاحیّت او تنظیم شده باشد مثلاً محلّ خدمت مأمور رسمی در یک حوزه‌ی شهرستان می‌باشد و در محلّ دیگری که مأموریت ندارد اقدام به تنظیم سند نماید، آن سند رسمیّت نداشته بلکه عادّی تلقی می‌شود.
شاید برای تسهیل تشریفات تنظیم سند رسمی و شاید به دلیل راحتی و نبود تشریفات در برخی شرایط افراد به تنظیم سند عادّی روی می‌آورند و اسناد خود را به صورت عادّی تنظیم می‌کنند. البتّه در بسیاری از موارد همین اسناد عادّی چه از طریق ضوابط قانونی و یا از طریق تنفیذ محاکم، اعتبار قانونی و رسمی پیدا می‌کنند و از مزایای سند رسمی برخوردار می‌شوند.
اصولاً نوشته‌ی خصوصی اگر بوسیله‌ی طرف امضا شود تابع هیچ گونه شرط دیگر نیست ممکن است به زبان فارسی یا زبان دیگری باشد، با قلم یا ماشین تحریر و با هر وسیله یا مادّه‌ی رنگی دیگر نوشته یا چاپ شود. ممکن است بوسیله‌ی الفبای معمولی نوشته شود یا در نوشتن آن الفبای خاص بکار رود. از طرفی قید تاریخ یا مکان نگارش سند الزامی نیست و سفید مهر هم سند عادّی محسوب می‌شود و تنظیم آن به صورت رسمی جایز نیست. اگر چه عدّه‌ای عقیده دارند اگر سند سفید امضا باشد در واقع امضا کننده یک نوع وکالت در تنظیم به طرف خود داده است که به جای او امور را به انجام برساند.
نگارش سند عادّی در اوراق مخصوص انجام نمی‌گیرد بلکه در کاغذهای معمولی به عمل می‌آید حتّی ممکن است در روی صفحه‌ای غیر از کاغذ، مانند چوب و آهن و غیره نوشته شود.
به طور کلّی شرایط سند عادّی امضای آن بوسیله‌ی طرف است و تا نوشته‌ای امضا نشود اعتبار ندارد و سند محسوب نمی‌شود. امضا شرط لازم یک سند عادّی است در نتیجه وقتی که صاحب سند نتواند اصل آن را ارائه دهد رونوشت سند نمی‌تواند هیچ گونه اعتباری داشته باشد و بجای آن بکار رود.^[۴۰]
۳-۱- انواع سند عادّی
با تعریفی که قانون مدنی از سند نموده، می‌توان آن را از چند جهت عادّی فرض نمود:
أ: تنظیم سند توسط مأمورین رسمی بدون رعایت مقرّرات:
در مادّه‌ی ۱۲۸۷ قانون مدنی مأمور رسمی مکلّف گردیده اسناد را مطابق مقرّرات قانونی تنظیم نماید و به همین دلیل از واژه‌ی «طبق قوانین» استفاده نموده است.
منظور از قوانین و مقرّرات تشریفاتی است که در این موارد برای هر سندی پیش بینی شده است. بنابراین هرگاه سند رسمی بدون رعایت تشریفات مصرّح در قانون تنظیم شود باعث می‌گردد این سند به یک سند عادّی تبدیل شود و از اعتبار سند رسمی محروم گردد. به عنوان مثال یک سر دفتر ثبت سند را بجای ثبت در دفتر سردفتر در دفتر دیگری به ثبت برساند یا از اوراق دیگری بجای اوراق مخصوص آن سند استفاده نماید، این‌ها مواردی است که سند را از رسمیّت خارج می‌کند.^[۴۱]
البتّه در مواردی نیز عدم رعایت یک سری تشریفات باعث نمی‌شود که سند از رسمیّت خارج شود. مثل عدم الصاق تمبر و مقرّرات راجع به آن فقط ممکن است از نظر انتظامی و اداری برای مأمور موجب مسئولیّت می‌شود.
در این خصوص مادّه‌ی ۱۲۹۳ قانون مدنی مقرّر می‌دارد:
«هرگاه سند به وسیله‌ی یکی از مأمورین رسمی تنظیم اسناد تهیّه شود لیکن مأمور صلاحیّت تنظیم آن سند را نداشته یا رعایت ترتیبات مقرّره‌ی قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد سند مزبور در صورتی که دارای مهر و امضای طرف باشد عادّی است.»
همچنین مادّه‌ی ۱۲۹۴ قانون فوق الذکر مقرر می‌دارد:
«عدم رعایت مقرّرات راجع به حق تمبر که به اسناد تعلق می‌گیرد، سند را از رسمیّت خارج نمی‌کند.»
ب: اسنادی که مأمور رسمی خارج از حدود صلاحیّت خود تنظیم کند:
هرگاه مأمور رسمی بخواهد سند رسمی تنظیم نماید طبق مادّه‌ی ۱۲۸۷ قانون مدنی باید در حدود صلاحیّت خود مبادرت به تنظیم و ثبت سند نماید. در غیر این صورت سند رسمی که بدون صلاحیّت مأمور تنظیم گردیده باشد، فاقد اعتبار رسمی است و صرفاً یک سند عادّی محسوب می‌شود، مانند سند معامله که نزد پلیس تنظیم شود و یا ثبت ازدواج و طلاق که در دفتر اسناد رسمی ثبت گردد، این گونه اسناد در صورتی که دارای امضا یا مهر یا اثر انگشت باشد عادّی است یا آنکه سردفتر اسناد رسمی بر خلاف مادّه‌ی ۵۳ قانون ثبت، اسنادی را که منفعت خود یا کسانی که تحت ولایت یا وصایت یا قیّومیّت او واقع‌اند یا با او قرابت نسبی تا درجه‌ی چهارم یا سببی تا درجه‌ی سوم دارند و یا در خدمت او هستند ثبت کند.^[۴۲]
همچنین مادّه‌ی ۳۱ قانون دفاتر اسناد رسمی در این رابطه مقرّر می‌دارد:
«سردفتران و دفتر یاران نباید اسنادی را که مربوط به خود یا کسانی که تحت ولایت یا وصایت یا قیّومیت آن‌ها هستند یا با آن‌ها قرابت نسبی یا سببی تا درجه‌ی چهارم از طبقه‌ی سوم را دارند یا در خدمت آن‌ها هستند، ثبت نمایند و در صورتی که در محل، دفترخانه‌ی دیگری نباشد، سند با حضور دادستان شهرستان محلّی که دفترخانه در حوزه‌ی آن واقع است یا رئیس دادگاه بخش یا نماینده‌ی آن‌ها با توضیح مراتب در ذیل آن، در همان دفترخانه، تنظیم و ثبت خواهد شد.»
ج: اسنادی که به وسیله‌ی افراد تنظیم می‌شوند:

از یک طرف مظهر قدرت و جفت زرنشان است. زرد طلایی، جوهر الهی است. از طرف دیگر رنگ زرد وقتی بر زمین، این میان راه اعلی علیین و اسفلالسافلین متوقف شود چیزی جز انحراف فضیلتها، انحراف در ایمان، هوش و زندگی جاوید رخ نخواهد داد. وقتی عشق الهی فراموش شود، زرد گوگردی شیطانی فرامیرسدکه تصویر غرور، تفرع و هوشی است که فقط میخواهد خود را به پرواز درآورد. زرد وابسته به زنا است، اگر پیوندهای مقدس ازدواج گسیخته شود (شوالیه،۱۳۸۸،ج۳: ۴۵۱).
علاوهبر این امر، روان‌شناسان در روان‌شناسی رنگ، رنگ زرد را نوعی نشانه‌ی رهایی و امید به سعادت می‌دانند. این سمت‌گیری به سوی آینده در همه‌ی زمینه‌های زندگی انسان دیده می‌شود. پس رنگ زرد
نشانهی رهایی و امید یا انتظار خوشبختی بزرگتری را داشتن است و معنای ضمنی آن برخی تضادهای کوچک و بزرگ است که نیاز به رهایی از آنها وجود دارد. این امید به سعادت، در تمام شکلهای بیشمار آن (از شهوت جنسی گرفته تا فلسفههایی که روشنگری و کمال را عرضه میکنند) همواره سمتگیری آن به سوی آینده است؛ زرد نشانگر پیشرفت به جلو، به سوی چیزهای تازه، تحول و ترقی است (لوشر،۱۳۷۳: ۹۱).
در واقع میتوان گفت که خواهر در این قصه ناخودآگاهی است که به دنبال سعادت است؛ اما مسیر را اشتباه رفته و اسیر نفسانیات میشود. این ناخودآگاه لجامگسیخته مدتی بر خودآگاه غلبه میکند و او را وادار میکند تا بعد مثبت وجودش را که در قصه با رنگ سیاه و سفید مشخص کرده و در قسمت موجودات اساطیری آنها را نماد دانشازلی و بعد نورانی وجود آدمی دانستیم، از بین ببرد؛ اما خوداگاه به تدریج قوی شده که در قصه به شکل بزرگ شدن آلتین توپ نمود یافته است، خودآگاه قوی شده خود را از شر ناخودآگاه پلید نجات داده و به کوه میرود؛ یعنی به مبدأ بازمیگردد. آنگاه کم کم راه زندگی دوباره را یافته و با پیدا کردن جنبهی مثبت ناخودآگاه که در قصه در وجود دختران پادشاه نمود یافته، دوباره زندگی خود را از نو میسازد.
■ باورهای عامیانه و خرافی
_______________
■ سایر عناصر
___________
۳-۳۲- آلمانجیر
* خلاصهی قصه
مردی به نام آلمانجیر بود. او هر شب یک زن میگرفت و همان شب هم دماغ و گوش او را می‌برید و کناری میانداخت. روزی دختر وزیر به زنهای آلمانجیر گفت:«شما به آلمانجیر بگویید بیاید مرا به زنی بگیرد تا به او نشان دهم گوش بریدن یعنی چه!» آلمانجیر به خواستگاری دختر وزیر رفت و او را عقد کرد. موقع خواب دختر به آلمانجیر گفت:«قصهای برای تو میگویم، اگر خوابمان برد و قصه تمام نشدهبود، بقیهاش را فردا شب میگویم». دختر چند شب قصه را کش داد. شبی دختر وزیر شنید که زن همسایهشان در حال زایمان است. بچه که به دنیا آمد، دختر، نوزاد را گرفت و به خانه آورد. آلمانجیر خواب بود. دختر آهسته شلوار آلمانجیر را پایین کشید و بچه را میان دو پای آلمانجیر گذاشت. آلمانجیر که از گریهی نوزاد بیدار شدهبود، وحشتزده دختر وزیر را صدا کرد. دختر گفت:«من بچه را پنهان میکنم. تو هم صدایش را در نیاور. آخر کی تا به حال دیده که مرد هم بزاید؟!» به این ترتیب آلمانجیر از ترس رسوایی سه ماه از آن‌جا رفت. بعد از سه ماه که آلمانجیر بازگشت، دختر وزیر به بچههای ده یاد داد که پشت سر آلمانجیر راه بیفتند و بخوانند:«آلمانجیر پسر زائیده، قدمش مبارک باشد!» آلمانجیر تا این شعر را شنید چادری به سر کرد و از راه بیابان فرار کرد و دیگر بازنگشت.

■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
___________
¨ کنشهای عناصری
___________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
_____________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه مشابه خط اصلی قصهی هزار و یکشب است که قهرمان اصلی آن با بهره گرفتن از سحر کلام و جادوی قصه، مرد را در انتظار نگه میدارد و سرانجام بر او پیروز میشود. در این قصه قهرمان علاوهبر سحر کلام از اقدامات دیگری نیز استفاده میکند و طنز ظریفی نیز بر فضای قصه به ویژه انتهای آن حاکم است. در این قصه، آلمانجیر شبیه پادشاه هزار و یکشب است که هر روز زنی میگیرد و فردا صبح او را میکشد؛ اما آلمانجیر در این قصه فقط گوش و بینی زنان را میبرد. از دیگر شباهتهای این دو قصه اقدام دختر وزیر است که خود خواسته به ازدواج چنین مردانی درمیآید با این تفاوت که هدف شهرزاد حل مشکل پادشاه است ولی هدف دختر وزیر در قصهی آلمانجیر تأدیب مرد به خاطر رفتاری که با دیگر زنانش داشته است و در نهایت با اقدامی زیرکانه، موجب فرار همیشگی مرد میشود.
شیوهای که شهرزاد و دختر وزیر به کار میگیرند، شبیه به هم و این روش خاص هندیان است. «نقل داستانهای پیدرپی برای بهدستکردن مهلت و مانع شدن از کاری شتابزده و ناسنجیده یا قصهگویی برای پس انداختن مرگ و نیز شیوهی درج کردن قصهیی در قصهی دیگر، روش خاص هندیان است» (ستاری،۱۳۶۸: ۱۳). این امر نشانگر تأثیر فرهنگ و باورهای هندی بر قصههای ایرانی است، حتی قصههایی که از لحاظ جغرافیایی فاصلهی زیادی با این سرزمین دارد. آلمانجیر قصهای از دیار آذربایجان است.
¨ آداب و رسوم
________
¨ وضعیت اقتصادی ورابطه با قدرت وثروت
__________
■ عناصر روانشناسی
با توجه به بافت قصه می‌توان چنین دریافت که آلمانجیر نماد مردانی است که با تعدد همسر و آزار و اذیت زنان، همواره بر زنان ظلم می‌کردند. این قصه به نوعی نشانگر آرزویی زنانه است در تسلط بر مردان و تنبیه آنان به خاطر ظلمهایی که در جوامع مردسالار بر زنان می‌کرده‌اند.
■ باورهای عامیانه وخرافی
______________
■ سایر عناصر
استفاده از هوش و کمک گرفتن از امکانات پیرامون حتی اگر قدرت چندانی نداشته باشند؛ مانند بچه ها از نکاتی است که ضمن قصه به آن اشاره میکند.
۳-۳۳- آنخودک
* خلاصهی قصه
زن و شوهری بودند که بچهدار نمیشدند. روزی زن به درگاه خدا دعا کرد: « خدایا حالا که بچهدار نمیشویم. پس کاری کن تا یک مقدار نخود بزایم برای نخودچی شب عید». دعای زن مستجاب شد. زن نخودها را برداشت تا از آنها نخودچی درست کند. یکی از نخودها از دست زن افتاد. وقتی نخودچیها حاضر شد، زن آرزو کرد فرزندی داشت تا برای پدرش غذا ببرد. ناگهان نخودی که روی زمین افتاده بود، گفت: «من برایش میبرم». نخودک به نزد پدرش رفت. همینکه خواست به پدرش کمک کند، تپالهی گاوی روی او افتاد. نخودک داد و فریاد کرد. مرد به خیال اینکه گاو نخودک را خورده، شکم گاوهایش را درید. سرانجام تپاله را کنار زد و نخودک بیرون آمد. پدر که از کشتن گاو پشیمان شده بود به نخودک گفت که پادشاه مقداری پول از او به زور گرفتهاست. اگر پادشاه آن پولها را پس دهد. وی میتواند دوباره گاو بخرد. نخودک تصمیم گرفت به قصر پادشاه رود و پول پدرش را پس بگیرد. در راه آب یک رودخانه را در شکمش کشید، شیر و شغال نیز با او همراه شدند و در شکمش مخفی گشتند. نخودک وارد قصر پادشاه شد و به کمک شیر، شغال و آبی که در شکم داشت، حیلههای شاه را خنثی و تمام خزانهی شاه را نیز خالی کرد. آنگاه به خانه آمد و زندگی زن ومرد فقیر را سامان بخشید.
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
____________
¨ کنشهای اساطیری
____________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
_____________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، روایت دیگری از قصهی ۳ است، با این تفاوت که قهرمان در اینجا نخودی متولد شده از زنی است. شخصیتهای این قصه زن و مرد کشاورز و فقیری هستند که بچه ندارند و در اثر دعای زن، خدا به آنها مقداری نخود میدهد. یکی از نخودها، فرزند آنها می‌شود و با کمک قدرت فوقالعادهای که دارد و همراهی حیوانات دیگری چون شیر و شغال موفق میشود با پادشاه ظالم مقابله کند. در این قصه شاهد تقابل طبقهی حاکم و فرودست جامعه و ظلم و ستم طبقه‌ی حاکم بر طبقه‌ی فرودست هستیم.
¨ آداب و رسوم
از دیرباز در میان ایرانیان رسم بر این بوده که برای شب عید و به ویژه چهارشنبه سوری نخودچی تهیه میکردند. (رجوع شود به قصهی ۲)
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
_______________
■ عناصر روانشناسی
ظلم طبقهی حاکم بر مردم جامعه به ویژه طبقهی فرودست آنها را بر آن میداشته که در قصهها و افسانههایشان به یاری موجودات عجیب که قدرتهای فوقالعاده دارند، انتقام خویش را از ظالمان و حاکمان بگیرند. اینکه در قصهها موجودی ضعیف و کوچک بر پادشاهی ظالم پیروز میشود، نمایانگر آرزوی مردمان است. علاوهبر آن کمک شیر و شغال در قصه میتواند به معنای نیروهای خشم و غضب در آدم باشد که با کمک گرفتن از آنها در جای خود میتوان خود را از قید ظلم برهاند.
■ باورهای عامیانه وخرافی
____________
■ سایر عناصر
____________
۳-۳۴- آوچی محمد
* خلاصهی قصه