مفهوم کیفیت سود

سود به عنوان یکی از مهم ترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه های اقتصادی است. به دلیل وجود محدودیت های ذاتی در حسابداری ممکن است سود گزارش شده در صورت های مالی منطبق برسود واقعی بنگاه نباشد. برای حل این مشکل از مفهوم کیفیت سود کمک گرفته شده است.

برنستاین (1993) معتقد است، بحث کیفیت سود ناشی از نیاز به یک مبنا برای مقایسه سود واحدهای تجاری مختلف و همچنین نیاز به تشخیص اختلافات موجود در سود واحدهای تجاری مختلف به منظور اهداف ارزشیابی می باشد.

تعریف واحدی از کیفیت سود به نحوی که مورد قبول همگان ویا اکثریت باشد ارائه نگردیده است. به عبارت دیگر، کیفیت سود مفهومی نسبی است وبه دیدگاه ها و نگرش های افراد بستگی دارد. کرشنهیتر و ملومد  معتقدند یکی از دلایل تعدد تعاریف کیفیت سود، احتمالا این است که استفاده کنندگان مختلف، از اطلاعات در تصمیمات مختلفی استفاده می کنند.

“برخی کیفیت سود را به ثبات سودآوری مربوط دانسته اند (ویژگی های سری های زمانی سود). ثبات به معنی توانایی واحد تجاری به حفظ سطح سودآوری فعلی در بلند مدت است، به عبارت دیگر سطح سودآوری فعلی نمایشگرخوبی از سود های آتی باشد. برخی کیفیت سود را به ارائه صحیح وقایع و معاملات اقتصادی تعبیر نموده اند و برخی دیگر سعی در تعریف کیفیت سود از طریق بررسی روابط بین اقلام تعهدی و جریان وجوه نقد داشته اند."(هرمنز،2006)

دراین قسمت تعدادی از تعاریف ارائه شده از مفهوم کیفیت سود بصورت اجمالی مورد اشاره قرار می گیرد:

شیپر و وینسنت (2003) کیفیت سود را براساس سود هیکسی تعریف نموده اند، به عبارت دقیق تر از نظر آن ها هر چقدر سود ارائه شده به سود هیکسی نزدیکتر باشد، سود مذکور با کیفیت تر است. هاج نیز در همین حوزه فکری حرکت نموده و کیفیت سود را براساس میزان نزدیک بودن سود گزارش شده به سود واقعی تعریف نموده است. ولک (1989) نیز سودی را باکیفیت می داند که منطبق برسود واقعی شرکت باشد. چن وهمکاران (2004) کیفیت سودرا براساس توانایی سود گزارش شده در انعکاس توانایی های عملیاتی واحد تجاری تعریف نموده اند.

میکیل و همکاران کیفیت سود را براساس میزان توانایی سود های گذشته در پیش بینی جریان های نقدی آتی تعریف نموده اند. ریچاردسون و همکاران (2001) کیفیت سود را براساس میزان پایداری سودهای فعلی در دوره های آتی تعریف نموده اند.

روسین وهمکاران نیز اظهار می دارند، سودی که با ثبات تر باشد، باکیفیت تر است. بودی وهمکاران کیفیت سود را بدین صورت تعریف می نمایند: آن اندازه ای که انتظار داریم  سطح سود گزارش شده فعلی دردوره های آتی، استمراریابد. ویلیامز، ثبات و پایداری (به منبع ایجاد سود مستمر و غیرمستمر اشاره دارد) ومدیریت سود را به عنوان عوامل تعیین کننده کیفیت سود معرفی نموده است .

کرشنهیتر و ملومد سودی را با کیفیت دانسته اند که به ارزش شرکت در بلندمدت نزدیکتر باشد.

وایت و همکاران کیفیت سود را براساس میزان محافظه کاری بکار رفته در محاسبه سود تعریف نموده اند (محافظه کاری به معنی استفاده از آن دسته از روش های حسابداری است که مانع بیش از واقع گزارش شدن سود می گردد) و معتقدند، استفاده از روش های حسابداری محافظه کارانه منجر به ایجاد سود با کیفیت تر می شود (احتمالا به علت جلوگیری از بیش از واقع نشان دادن سطح سود آوری).

برنستاین (1993) سه عامل احتیاط مدیریت و حسابداران درانتخاب اصول حسابداری، منظور کردن ذخیره کافی برای حفظ و افزایش سطح سودآوری فعلی و در نهایت چرخه های اقتصادی را مؤثر برکیفیت سود می داند.

درسال های اخیر اقلام تعهدی بعنوان یکی از مهم ترین نشانگرهای کیفیت سود مورد توجه قرارگرفته است.

اسلوئن (1996) اثبات کرد شرکت هایی که سودی بیش از وجوه نقد عملیاتی گزارش کرده اند (حجم بالای اقلام تعهدی )، در سالهای آتی با کاهش در سود عملیاتی مواجه خواهند شد. بنابراین حجم اقلام تعهدی یک شاخص خوب برای بیان کیفیت سود است.

. “Earnings” quality

. Kirschenheiter, M. & N. Melumad,

. Persistence

. Accruals

. Cash flows

. Sustainability

تعاریف رهبری

قدمت واژه رهبری بنا بر تحقیقات انجام شده به 1300 سال قبل از میلاد مسیح بر می‏گردد و سابقه ای دیرینه دارد. در طول سالیان دراز، رهبری در شکل های مختلف تعریف و خلاصه شده است. تعاریفی که از رهبری ارائه شده است به تعداد کسانی است که در صدد ارائه تعریفی از آن بر آمده اند. در این قسمت از میان تعاریف متعدد رهبری به اختصار به برخی از آنها اشاره می‏گردد:

- رهبری نوعی فرایند نفوذ است که به وسیله آن کردار یک فرد سبب تغییر رفتار و نظرات دیگران می شود که این نفوذ باید مشروعیت داشته باشد و تغییر، همسون با اهداف فرد پدید آید.

-رهبری را به عنوان یکی از وظایف مدیر، فرایند تاثیرگذاری و هدایت فعالیت های مربوط به کار اعضای گروه‌ها تعریف می کنند.

مروری بر تعاریف ارائه شده توسط نویسندگان روشن می‏کند که بسیاری از نویسندگان مدیریت بر این مساله توافق دارند که رهبری عبارتست از: فرایند نفوذ در فعالیت های فرد یا گروه به منظور کوشش برای رسیدن به هدفی در موقعیتی مشخص. از این تعریف رهبری به این نکته می‏رسیم که فرایند رهبری تابعی از متغیرهای رهبر، پیرو و موقعیت است L = f(L, f, s)  رهبری یعنی رسیدن به اهداف با کمک و به وسیله

دیگران (موسی خانی و محمد نیا،1385).

2-4-2 ویژگیهای شخصیتی رهبر

در نظریه خصوصیات شخصیتی رهبری گفته می‌شود که رهبران موفق دارای صفات شخصیتی، اجتماعی و ویژگی‌های بدنی خاص می‌باشند. هدف از ارائه این نظریه شناخت بهتر فرایند رهبری، توصیف رهبری مؤثر و صفات شخصیتی مؤثر در رهبری بوده است. اما به طور کلی ، چهار ویژگی است که عبارتند از :

1- رهبر باید جاه طلب بوده و انرژی زیادی در راه تامین و ارضاء جاه طلبی خود داشته باشد.

2- رهبر باید پیشرو بوده و میل بسیار زیادی به رهبری داشته باشد.

3- رفتار رهبر باید توام با صداقت و درستی باشد.

4- رهبر باید دارای اعتماد به نفس بالایی باشد.

مهم ترین ویژگی رهبران، داشتن بینش است که به مدد آن ویژگی ، آنچه را که در گروه سازمان و جامعه روی می دهد می بیند و راهی که باید طی شود تشخیص می دهند و هوشیاری و داشتن اشراف به اطلاعات موجود محیطی از ویژگیهای خاص شخصیتی یک رهبر می باشد.

روند تغییر نگرش ها به رهبری که شامل 2 مرحله است :

مرحله اول : نهضت مدیریت علمی

بنیانگذار این نهضت فردریک تیلور است. در این نگرش در لوای مدیریت علمی (تئوری کلاسیک) به طور وضوح وظیفه رهبر برقرار کردن و اجرای معیارهای عملکرد برای رسیدن به اهداف سازمان است و در آن توجهی خاص به نیازهای سازمان و نه نیازهای افراد شده است.

مرحله دوم- نهضت روابط انسانی

التون مایو بانی این نگرش است . در این دیدگاه وظیفه رهبر تسهیل دستیابی به اهداف مشترک در میان پیروان ضمن فراهم کردن فرصت هایی برای رشد و پیشرفت شخصی آنان است. (حقیقتی فرد و موسوی، 1389) .

مدلهای رهبری

به پنج مدل اصلی در خصوص رهبری می پردازیم این مدلها عبارتند از :

1-زنجیره رفتار رهبری

روش دموکراتیک: این روش قدرت رهبر را ناشی از مردمی می دانه که باید رهبری شوند در این نگرش مردم در اصل خود انگیخته اند و اگر درست هدایت شوند در کار خود خلاقیت به خرج خواهند داد و چهار صورت است که رهبر به زیر دست اجازه می دهد در چارچوب تعیین شده توسط رهبری حرکت کند و رهبر حدود را شرح می دهد و از گروه ها می خواهد تا تصمیم بگیرند رهبر مشکل را معرفی و کسب نظر می کند و نهایتا تصمیم می گیرد و رهبر تصمیم تردید آمیز ارائه می کند که دستخوش تغییرات است (کلانتری و همکاران ، 1390 ).

2- مدل مشروط فیدلی

در این مدل سه متغیر مساعد و نامساعد بودن موقعیت موجود را برای رهبران تعیین می کند که عبارتنداز :

1- مناسبات شخصی رهبر با اعضا گروه تحت عنوان رابطه رهبر-عضو

2- میزان ساختار اولیه کار تعیین شده برای گروه

3- قدرت و اقتداری که مقام به آنها می دهد.

مساعد ترین وضع رهبران برای نفوذ در گروه خویش؛ موقعیتی است که اعضا آن را کاملا دوست داشته باشند. مقام قدرتمندی داشته باشند و تکلیف کاملا مشخص را هدایت کنند و در عین حال نامساعد ترین موقعیت آن است که رهبر مورد علاقه نبوده، مقام قدرتمندی نداشته و با کاری بودن ساختار اولیه مواجه باشد( کلانتری و همکاران ، 1390 ).

3- نظریه مسیر- هدف

این نظریه اعتقاد دارد که رفتار رهبر  به حدی انگیزاننده یا راضی کننده است که میل رسیدن به هدف را در زیر دست بالا می برد و مسیرها را برای حرکت به اهداف روشن می کند و انتخاب مسیر هدف بدلیل توجه عمده بر تاثیر گذاری رهبر بر تصور زیر دستان از هدف های کاری؛ هدفهای شخصی و مسیر رسیدن به آن هدف است( موسی خانی و محمد نیا ، 1385 ).

4- مدل شرطی

سهم فعالیت های یک رهبر در اثر بخشی سازمان بدون در نظر گرفتن ماهیت موقعی که در آن رفتار واقع می شود نمی تواند تعیین گردد لذا چیزی به عنوان بهترین روش وجود ندارد و رهبران موفق کسانی هستند که بتوانند شیوه های رهبری خود را با شرایط لازم با توجه به محیط پیرامونی تطبیق دهند.

5- مدل اثر بخشی رهبری

بنا برگفته هرسی و بلانچارد  در کتاب مدیریت رفتار سازمانی هر وقت که سبک رهبری با موقعیت موجود تطابق داشته باشد .آن را اصطلاحا موثر می نامیم و هر گاه که سبک رهبری مناسب موقعیت موجود نباشد آن را غیر موثر می گوییم. در نظریه هرسی و بلانچارد ، عامل تعیین کننده ، بلوغ سازمانی آمادگی رهبری شوندگان ملاک انتخاب سبک رهبری اثر بخش معرفی شده است. به این تعبیر که هر چه درجه بلوغ و آمادگی افراد بیشتر باشد. امکان استفاده از سبک رهبری دموکراتیک بیشتر و اثر بخشی آن بالاتر خواهد بود

( اجتهادی و شاه طالبی ، 1387 ) .

دو مدل جدیدتر هم وجود دارد که عبارتند از :

1-مدل اوج عملکرد

آنچه که این مدل بیان می کند. این است که کوشش نافذ رهبر به تنهایی کافی نیست و سازمان را در دستیابی به هدف یاری نمی رساند بلکه جهت دستیابی به اهداف ، علاوه بر تلاش رهبر ؛ به کشش یک تصور جذاب نیازمندیم.

2- مدل از تصور تا نتیجه

این مدل شامل 4 چالش رهبری است که عبارتند از :

1- مراقبت ، پالایش و مشخص کردن تصویر؛ ماموریت و ایده های تجاری با توجه به ماموریت سازمانی

2- انرژی بخشیدن ، تنظیم عنوان و میزان کردن نوآوری راهبری و فرهنگ

3- ارتباط دادن، متحد کردن و متمرکز کردن گروه ها در جهت اهدافشان

4- قدرت بخشیدن ، شرکت دادن و قادر ساختن افراد برای تکالیفشان ( اجتهادی و شاه طالبی ، 1387 ) .

 ثبات سود

گاها"مفهوم ثبات سود را با مفهوم عدم تغییر پذیری یکی دانسته اند و به سودی با کیفیت اطلاق گردیده که تغییر پذیری نداشته است . ” پایداری یا ثبات به این مساله می پردازد که تا چه حد یک نوآوری (تغییر) خاص در تحقق سودهای آتی باقی می ماند.

لایپ، پایداری را به عنوان خود همبستگی در سود چنین تعریف می کند:

بدون در نظر گرفتن بزرگی و نشانه های نوآوری سود، ثبات به این مساله می پردازد که نوآوری های دوره جدید، تاچه حد بخش دائمی سری زمانی سود می شوند؟

سرمایه گذاران می توانند از سری های سود باثبات در ارزیابی های خود استفاده کنند. ازنظرآن ها سودهای  با ثبات اهمیت زیادی دارند و بادوام تلقی می شوند، به عبارت دیگر، این سودها زودگذر و موقتی نبوده و حالتی پایدار دارند. هرچه پایداری سود بیشتر باشد ، شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می شود کیفیت سود بالاتر است. برای ارائه نمونه هایی از سودهای با کیفیت پایین می توان به کم منظور کردن ذخیره برای حساب های مشکوک الوصول یا برای   موجودی های ناباب و شناسایی درآمدهای مربوط به سال های آتی در سال جاری اشاره کرد.(رحیمیان، جعفری،1385)

2-13-1-2) قابلیت پیش بینی

برخی محققان (لایپ،1990) قابلیت پیش بینی را به طور خاص توانایی سودهای قبلی برای پیش بینی سودهای آتی تلقی می کنند. بنابراین توانایی پیش بینی بعبارتی با کاهش انحرافات تغییرات سود در ارتباط  می باشد( تغییرات بیشتر سود بدون در نظر گرفتن علامت آن موجب کاهش توانایی پیش بینی می گردد). محققان، توانایی پیش بینی را نیز مانند ثبات، تابعی ازمدل تجاری واحدگزارشگر، عوامل اقتصادی وروش های گزارشگری می دانند.

هرچند ثبات و قابلیت پیش بینی از نظر مفهومی با ویژگی های خاص و مناسب به خوبی تعریف شده اند، اما برای اینکه در عمل قابل اجرا باشند، باید با صراحت بیشتری بیان شوند. دومین مساله تجربی، انتخاب دوره زمانی است. اگر یک نوآوری در سود، برای همیشه در سری زمانی سود باقی بماند، کاملا با ثبات و پایداراست، ولی اگر در طول زمان کاهشی روی دهد، درجه ثبات کمتراست. به همین نحو، توانایی پیش بینی نیز، به یک دوره زمانی دلالت دارد. محققان اغلب از پیش بینی های یک ساله استفاده می کنند، اما هیچ مبنای نظری برای این انتخاب وجود ندارد. سومین مساله تجربی، انتخاب چیزی است که باید پیش بینی شود. گزینه های ممکن شامل سود خالص گزارش شده، جریان های نقدی و زیر مجموعه های متفاوت سود خالص است. ارزیابی توانایی پیش بینی، بااین حقیقت پیچیده ترمی شود که برای افق های کوتاه مدت، توانایی سود برای پیش بینی سودهای آتی، یا توانایی برخی از زیرمجموعه های آن از قبیل سود عملیاتی، برای پیش بینی ، ممکن است با هموارسازی سود افزایش یابد.

درباره همواره سازی سود باید گفت که اقدامی آگاهانه و عامدانه برای کاهش نوسانات سود گزارش شده در طول دوره های متوالی در سطحی معین از سود است که سطح عادی شرکت محسوب می شود. هموارسازی سود در واقع روشی است که مدیریت با بهره گرفتن از گزینه های حسابداری می تواند درچارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری نسبت به تغییر اقلام سود اقدام کند. مدیران با اطلاعات زیادی که درمورد سود دارند، برای انجام این کار در موقعیت بسیار مناسبی هستند. این اقدام مدیران را مدیریت سود می نامند. با علم به این مطلب این سوال مطرح است که آیا می توان چنین نتیجه گرفت که اگر مدیریت سود، باعث افزایش در توانایی پیش بینی شود، کیفیت سود افزایش می یابد؟ ” (رحیمیان، جعفری،1385)

. Income Smoothing

. Income Management

تغییرپذیری

“یک روش برای ارزیابی کیفیت سود، بررسی یکنواختی سود است. زیرا یکنواختی یا عدم تغییر پذیری به معنای وجود سود با کیفیت است. مدیریت با مواردی ازقبیل فعالیت های هموارسازی می تواند یکنواختی سودرا تحت تاثیر قرار دهد.

لوز و همکاران دو معیار هموارسازی را ارزیابی کردند:

یکی نسبت انحراف استاندارد وجه نقد حاصل از عملیات (نسبت های کوچکتر بیانگر یکنواختی بیشتراست) و دیگری همبستگی بین تغییرات در اقلام تعهدی و جریان های نقدی (همبستگی منفی گواه بر یکنواختی سوداست). به اعتقاد آن ها ، سود یکنواخت شده حاصل از دخالت های مدیریت، بار اطلاعاتی کمی دارد.

تحقیقات دیگر(هند و هانت و همکاران) شواهدی را نشان می دهند که هموارسازی سود توسط مدیریت برای رسیدن به برخی اهداف صورت می گیرد.

آرتور لویت رئیس سابق کمیسیون بورس اوراق بهادار نیویورک، اعتقاد دارد مدیران سودها را یکنواخت می کنند، زیرا به اعتقاد آن ها، سرمایه گذاران، سودی را ترجیح می دهند که به طور یکنواخت افزایش یابد، مدیران ممکن است اجزای ناپایداری را به سری های سود اضافه کنند تا ازاین طریق تغییر پذیری سری های زمانی را کاهش داده و قابلیت پیش بینی را افزایش دهند. ولی این اجزای ناپایدار، کیفیت سود را کاهش می دهند. به علاوه، سودی که به طریق مصنوعی یکنواخت شده، در ارائه مدل تجاری واحد گزارشگر و محیط اقتصادی آن  فاقد صداقت درارائه است."(رحیمیان، جعفری، 1385)

2-13-2) اندازه گیری کیفیت سود براساس رابطه بین سود، اقلام تعهدی و وجه نقد

اگر چه هدف جدید گزارشگری مالی،ارائه اطلاعات در مورد جریان های نقدی آتی است که در ارزیابی قیمت وتعیین ارزش ذاتی سهام مورد استفاده قرار می گیرد، ولی این بدان مفهوم نمی باشد که روش حسابداری نقدی بهتر از روش تعهدی، این هدف را برآورده می سازد.

FASB دراین باره چنین می گوید:

“اطلاعات درباره سود شرکت براساس حسابداری تعهدی، معمولا توانایی فعلی و مداوم شرکت رادر کسب جریان های نقدی، نسبت به اطلاعاتی که به جنبه های مالی دریافت و پرداخت محدود می شود، بهتر مشخص می نماید."(1978) به عبارت دیگر، تأکید اصلی گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات درباره سود و اجزای آن است.

هیأت استانداردهای حسابداری مالی ماهیت و علت استفاده از حسابداری تعهدی را اینگونه بیان می کند:

“حسابداری تعهدی ازاقلام تعهدی، انتقالی و رویه های تخصیص استفاده می کند وهدفش این است که درآمدها، هزینه ها، سودها و زیان ها را به یک دوره خاص مربوط کند تا بتواند انعکاس صحیحی از عملکرد موسسه در آن دوره داشته باشد، به جای آنکه صرفا یکسری دریافت ها و پرداخت های نقدی را لیست نماید. بنابراین شناسایی درآمدها، هزینه ها، سودها و زیان ها و افزایش و کاهش در دارایی ها و بدهی ها (شامل تطابق درآمدها و هزینه ها، تخصیص و استهلاک) از لازمه های وجودی استفاده از حسابداری تعهدی برای اندازه گیری عملکرد واحد تجاری هستند.” FASB)  ،1985)

“حسابداری تعهدی تلاش می کند که تاثیرات مالی معاملات، وقایع و شرایطی را که دارای پیامدهای نقدی هستند در دوره هایی ثبت کند که آن معاملات،  وقایع و شرایط رخ داده اند، نه دردوره هایی که وجه نقد مربوط به آنها توسط موسسه دریافت یا پرداخت شده است.” FASB) ، 1985)

براساس دلایلی نظیر موارد فوق دی چاو و اسکینر نتیجه گیری می نمایند که هدف اصلی حسابداری تعهدی کمک به سرمایه گذاران در جهت ارزیابی عملکرد اقتصادی واحد تجاری در طول یک دوره خاص با بهره گرفتن از یکسری اصول حسابداری پایه مانند شناسایی درآمد و تطابق هزینه است. مدارکی وجود دارد که به عنوان نتیجه فرایند تعهدی، سودها اطلاعات بهتری در مورد عملکرد اقتصادی موسسه نسبت به جریان های نقدی ارائه می کنند.

بنابر دلایل فوق الذکر، حسابداری تعهدی به عنوان مفیدترین وسیله برای ارائه وضعیت مالی و نتایج عملیات واحد تجاری شناخته شده و مورد استفاده قرارمی گیرد.

بین سود خالص تعهدی و جریانهای نقدی عملیاتی به دلیل تاثیر عوامل زیر اختلاف وجوددارد:

1-عامل اول مربوط به هزینه های غیر نقدی (مانند هزینه استهلاک) است که سود خالص را کاهش می دهد ولی موجب کاهش وجه نقد شرکت نمی شود،

Leuz,

1. 1. Dechow, P. & D. Skinner