1-4 اهداف تحقیق: 7
1-4-1- هدف کلی: 7
1-4-2- اهداف اختصاصی: 7
1-5 فرضیه های تحقیق: 8
1-6 محدودیت های تحقیق: 8
1-7 تعریف مفاهیم و واژه های تحقیق: 9
1-7-1- کمردرد: 9
1-7-2- آب درمانی: 9
1-7-3- تعریف درد: 10
فصل دوم مبانی و پیشینه تحقیق
2-1- اصول فیزیکی آب و تمرین: 14
2-1-1- گالی نسبی (وزن مخصوص): 15
2-1-2- شناوری: 16
2-1-3- فشار هیدرواستاتیک: 16
2-1-4- مقاومت سیال: 18
2-1-5- کشش: 19
2-1-6- شکست یا انکسار: 19
2-1-7- اثرات نیروی شناوری بر تحمل وزن: 21
2-1-8- گرمای ویژه ی آب: 22
2-1-9- فواید تمرین در آب گرم – اثرات فیزیولوژیکی: 23
2-1-9-1- پیشبرد شل شدن عضلانی: 24
2-1-9-2- کاهش میزان حساسیت به درد: 24
2-1-9-3- کاهش اسپاسم عضلانی: 26
2-1-9-4- افزایش دامنه ی حرکت مفصل: 26
2-1-9-5- افزایش قدرت و استقامت عضلانی در عضلات ضعیف: 26
2-1-9-6- بهبود عضلات تنفسی: 27
2-1-9-7- بهبود آگاهی از بدن، تعادل و ثبات تنه: 27
2-1-9-8- بهبود روحیه ی اعتماد به نفس بیمار: 27
2-2- اصول مورد توجه و موارد منع آب درمانی: 28
2-2-1- تعیین موارد منع کاربرد آب درمانی: 28
2-2-2- اصولی که در آب درمانی باید مورد توجه قرار بگیرد: 29
2-3 تجهیزات تمرینی: 29
2-3-1- تیوپ های لاستیکی: 30
2-3-2- کمربند شنای آب عمیق: 30
2-3-3- دمبل های تمرینی در آب : 30
2-3-4- تخته های شناوری: 30
2-3-5- عصا: 31
2-3-6- پاروی مقاومتی: 31
2-3-7- وزنه های مچ دست و پا: 31
2-3-8- Ankle Cuff 31
2-3-9- باندهای کشی: 32
2-3-10- جلیقه های شنا: 32
2-4- آناتومی ستون فقرات کمری: 32
2-4-2- واحد عملکرد ستون فقرات: 33
2-4-3- دیسک بین مهره ای: 33
2-4-2-2- سوراخ بین مهره ای: 35
2-4-2-3- کانال مهره ای: 35
2-4-2-4- لیگامنت های ستون فقرات: 35
2-4-2-5- عضلات: 36
2-4-2-6- اعصاب ناحیه ی کمری: 37
2-4-3- حرکات مهره های ستون فقرات کمری: 38
2-4-4- انحراف ستون مهره ها: 39
2-4-4-1- پشت گرد: 40
2-4-4-2- کیفولورد و تیک پشت (پشت گرد و گود): 41
2-4-4-3- پشت صاف: 41
2-4-4-4- اسکولیوز: 42
2-5- کمردرد: 43
2-5-1- علل کمردرد: 43
2-5-2- کمردردهای مکانیکی: 43
2-5-2-1- کمردرد وضعیتی: 44
2-5-2-2- کمردرد با اختلال عملکردی: 44
علل کمردرد با اختلال عملکرد: 44
2-5-2-3- سندروم بهم ریختگی: 45
2-6- درمان: 45
2-6-1- فواید آب درمانی برای بیماران با مشکلات ستون مهره ها: 45
2-6-2- مراحل برنامه ی آب درمانی: 46
2-6-2-1- فاز اولیه ی توانبخشی: 46
2-6-2-2- فاز میانی: 47
2-6-2-3- فاز پیشرفته ی تمرین: 47
2-6-2-4- مرحله ی نهایی: 48
2-6-3- مراحل برنامه ی آب درمانی برای ستون فقرات و کمردرد: 48
2-6-3-1- فاز حاد (کوتاه مدت): 48
2-6-3-2- حساسیت زدایی نسبت به حرکت در برنامه های آب درمانی: 49
2-6-4- خواص مفید تمرین در آب عمیق: 49
2-7- مراحل یک جلسه ی تمرین آب درمانی: 52
2-7- مروری بر پیشینه ی تحقیق: 53
فصل سوم روش تحقیق
3-1- روش تحقیق : 59
3-2- معیارهای پذیرش نمونه : 59
3-3- جامعه آماری : 60
3- 4- نمونه آماری و نحوه ی نمونه گیری : 60
3- 5- متغیرها : 60
3-6-3- مدت کمر درد : 61
3-6-4- محل درد: 61
3-6-5- درد : 62
3-6-5-1- شدت درد: 62
3-6-5-2- درد در وضعیت های مختلف : 62
3-6-6- انعطاف پذیری ستون فقرات کمری : 63
3-6-8- کوتاهی عضلات اندام تحتانی: 64
3-6-8-1- کوتاهی عضلات همسترینگ : 65
3-7-8-2- کوتاهی عضلات ایلیوپسواس و رکتوس فموریس : 66
3-7- روش گردآوری اطلاعات : 67
3-8- ابزار اندازه گیری اطلاعات: 67
3-9- تعیین اعتبارو روایی ابزار گردآوری داده ها: 68
3-10- روش کار : 68
3-11- روش های آماری و تجزیه و تحلیل داده ها : 70
3-12- ملاحظات اخلاقی : 70
فصل چهارم تجریه و تحلیل داده ها
1-آمار توصیفی و آمار استنباطی: 72
-2-5ویژگیهای فردی آزمودنی ها: 73
4-3-آزمون فرضیات: 75
فصل پنجم بحث و نتیجه گیری
5- 1- نتایج تحقیق: 94
فرضیه ها: 95
5-2-1- تأثیر برنامه آب درمانی بر روی انعطاف پذیری ستون فقرات 95
5-2-2- تأثیر برنامه آب درمانی بر روی انعطاف پذیری عضله ایلیوپسواس. 96
5-2-3- تأثیر برنامه آب درمانی بر روی انعطاف پذیری عضله همسترینگ. 97
5-2-4- تأثیر برنامه آب درمانی بر روی درد. 97
5-3- نتیجه گیری: 98
5-4- پیشنهادات: 99
5-4-1 پیشنهادات برخاسته از تحقیق: 99
5-4-2- پیشنهاد برای سایر محققین: 99
پیوست ها 101
منابع و مأخذ. 104
منابع و مآخذ: 105
منابع لاتین: 107
Islamic Azad University. 110
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1 مقدمه
زندگی ماشینی و صنعتی امروزی، انسانها را از انجام فعالیتهای روزمره زندگی و حرکات مناسب که ضروریات ادامه ی حیات هستند باز داشته است. اتومبیل ها، آسانسورها و سایر وسایل خودکار وظایفی را که زمانی عضلات انسانها آنها را انجام می داده بعهده گرفته اند.
فقدان حرکت، زندگی ماشینی و یکجانشینی همه و همه حاکی از دورنمای نگران کننده برای انسان معاصر است. بطور کلی آمارها نشان می دهد که 40% از کسانی که به بیمارستانها و پزشکان مراجعه می کنند در نتیجهی کمبود وقت دچار اختلالات جسمانی هستند. امروزه ضایعات و بیماری های استخوانی، عضلانی ، با توجه به تغییرات خاصی که در نحوه ی شرایط زندگی انسان شهری بوجود آمده است، یکی از مشکلات اساسی انسان مدرن را تشکیل می دهند. این ضایعات علاوه بر اختلالات عدیده ای که در زندگی فرد ایجاد می کنند منجر به آسیب جدی ادارات، مؤسسات، کارخانجات و . و ضایع شدن ساعت کار فراوان در این مراکز می شود.
یکی از شایع ترین آسیب هایی که سالانه بسیاری از مردم سراسر جهان به آن مبتلا می شوند کمردرد است. گفته می شود که بیش از 80 درصد مردم کشورهای غربی حداقل یکبار درطول عمر خود به کمردرد مبتلا می شوند (اسونسون 1998- وادل جی 1987).
وحتی بعضی از درمان های صورت گرفته و مراقبت های انجام گرفته نیز میزان برگشت پذیری آن در حدود 60 تا 80 درصد ذکر شده است. شیوع گسترده کمردرد، کاهش عملکرد و درد آن مشکلی در سلامت عمومی است.
تأثیر کمردرد در کاهش فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی در جوامع مختلف سبب تحمیل هزینه های زیادی بر اقتصاد آنها شده است. علاوه بر هزینه های اقتصادی، عوارض شخصی مثل درد، افسردگی و محدودیتهایی در شیوه ی زندگی و همین طورهزینه های اجتماعی نیز صرف این امر می شود. واین در حالی است که کمردرد بارزترین دلیل برای نبود فعالیت بدنی در میان افراد زیر 45 سال است (پوستاور، 1994).
1-2 بیان مسئله
کمردرد هزینه های زیادی را در بردارد و در تجارت و صنعت، ناتوانی ناشی از آن بالاترین میزان پرداخت خسارت های شغلی را به خود اختصاص داده است. این بیماری پس از بیماری های تنفسی رتبه ی دوم را از نظر مرخصی های اجباری شغلی ناشی از بیماری داشته است. به نظر می رسد آسیب های کمردرد دشواریهایی از نظر درمان و برگشت به حالت اولیه داشته است.
بسیاری از اوقات ما صرف مراقبت و درمان مشکلات کمردرد شده و از دست می رود. درد و هزینه های کمردرد سرسام آور و اساساً غیرضروری هستند؛ اگرچه در درمان کمردرد یک راه حل آسان یافت نمی شود اما روش مناسب و کم هزینه و درمانی که بتواند به توانایی فرد بیانجامد مهم است (افشین جاه، 1380). در سده ی اخیر دانش بشر در مورد کمردرد پیشرفت زیادی کرده است و تئوری های متعددی برای درمان کمردرد پیشنهاد شده است که هر کدام داعیه ی درمان و پیشگیری از کمردرد را داشته اند (عرب، 1379). توانبخشی بیماری های مبتلا به کمردرد از سالها پیش بصورت درمان های فعال[1] و غیرفعال[2] مطرح بوده است. این درمانها شامل لیزردرمانی، ماساژ درمانی، طب سوزنی[3]، آب درمانی[4]، درمانهای التراسوند[5]، کشش[6] و TENS[7] می باشد (آریوشی، 1991).
معالجه و مداوای با آب موضوعی نیست که صرفاً در روزگار کنونی مورد توجه قرار گرفته باشد، بلکه در تمام نقاط جهان آب درمانی بصورت یک تکنیک توانبخشی در میان درمانگران مطرح بوده است (افشین جاه، 1380). کسانی که به کمردرد مبتلا می شوند در شرایط حاد ناچار به استراحت شده و این کار آنها را به سمت آتروفی عضلات شکمی و پشتی و تنه می کشاند. عضلات شکمی و نواحی مهره ای و عضلات خارجی- خاصره ای در ایجاد راستای صحیح ستون مهره ها دخیل هستند (اثباتی، 1384). لگن نیز نقش مهمی در نگهداشتن راستای ستون فقرات در وضعیت ایستاده دارد. تمایل یا انحراف لگن[8] تأثیر زیادی در فعالیت عضلات، بوسیله ی تحمل بار اضافی وزن بدن روی ستون مهره ها دارد واز آنجا که عضلات شکمی ضعیف و عضلات لگن بعد از استراحت طولانی مدت نمی توانند قوس طبیعی بدن را نگهدارند، در نتیجه باعث بدتر شدن وضعیت کمردرد خواهند شد (لی، 2002).
ما فقط در صورتی می توانیم وزن خود را در کنترل خود قرار دهیم که در داخل آب قرار بگیریم (بیکر و همکاران، 2003). بنابراین تمرینات آب درمانی می تواند برای پیشرفت بهبودی و بازگشت یا حفظ عملکرد طبیعی بیماران با ناراحتی های اسکلتی- عضلانی که تحمل وزن در خشکی برایشان مشکل است، درمان مفید و مؤثری باشد (مانیش و همکاران، 1994).
آب درمانی از اوایل قرن بیستم مورد توجه قرار گرفته است و روز به روز طرفداران بیشتری می یابد. براساس این نوع معالجه بدن هنگام غوطه ور شدن در آب فرصت های درمان بی نظیری را فراهم می کند که در تمرینات خشکی امکان آن وجود ندارد. چون در این حالت فشارهای اضافی روی ستون فقرات به آسانی کنترل می شود (آریوشی، 1991). همچنین مقاومت ناشی از اصطکاک آب بعنوان یک روش درمانی برای تقویت عضلات بکار می رود.
طبق گزارش انجمن جراحی کیورتیسو ژاپن بیشتر از 90 درصد بیماران بعد از شش ماه شرکت دربرنامه ی آب درمانی بهتر شده اند. براساس این گزارش ورزش آب درمانی یکی از مفیدترین درمانها برای بیماران مبتلا به کمردرد می باشد (آریوشی، 1991). این تحقیق به مطالعه ی اثرات آب درمانی روی بیماران مرد مبتلا به کمردرد پرداخته است. محقق در این تحقیق درصدد است با ارائه ی یک برنامه ی منتخب آب درمانی برای بیماران مبتلا به کمردرد میزان اثربخشی این برنامه را بررسی نماید.
1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق
گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع بشری و استفاده از ماشین به جای نیروی عضلانی، منجر به کاهش حرکت در انسان شده است. در اثر فقر حرکتی و کاهش تحرک، از میزان دامنه ی حرکتی مفاصل مختلف بدن کاسته شده و با کاهش انعطاف پذیری و ضعف عضلانی، افراد با کاهش قدرت و استقامت مواجه خواهند شد. مجموعه ی این عوامل باعث شروع ناراحتی ها و بروز انواع دردها در بخشهای مختلف بدن خواهند شد که باید به دنبال یک روش درمانی کم هزینه و درمانی که بتواند فرد را به زندگی روزانه برگرداند بود و آب درمانی یکی از روش های درمانی است که این خواسته را تأمین می کند. آب درمانی و ارزشهای درمانی آن با چنان سرعتی در جوامع پزشکی و ورزشی جا باز کرده که این روش مورد استقبال بیماران و دردمندان قرار گرفته و سال به سال روش های کامل تر و تمرینات جامع تری برای آن ابداع می گردد. همچنین مجامع علمی و کنکره های پزشکی متعددی در سراسر جهان برای معرفی و بسط آب درمانی تشکیل می شود و افراد علاقه مند و متخصص از اقصی نقاط جهان در آن شرکت می کنند. اگرچه مردم از دوران باستان به خواص شفابخش آب اعتقاد داشته اند، ولی استفاده ی عملی آن را در قالب آب درمانی از قرن هیجدهم می توان مشاهده نمود. از آن زمان تاکنون هر روز به ارزش درمانی و ورزشی آب افزوده گردیده و در کشور ما مردم زیادی هستند که هنوز به استخرهای شنا نمی روند و یا شنا نمی دانند و بعلت عدم آگاهی از تأثیرات آب درمانی از آن استفاده نمی کنند و این در حالی است که پزشکان بخوبی از اثرات مفید و مؤثر آب با اطلاع هستند و در مواردی که مشاهده می کنند به بیماران خود توصیه استفاده از آب و استخرهای شنا را می نمایند. آب درمانی دیدگاه تازه ای نسبت به درمان در آب است، چرا که استقلال بیشتری به بیماران می دهد، وقت کمتری را می گیرد و استفاده از استخر را به حداکثر می رساند. برنامه های آب درمانی برای همه سنین مقدور می باشد و اثربخشی و نوع برنامه های درمانی در آب، شدت و مدت اجرای آنها برای همه ی آنها متنوع است. آب درمانی و تمرین درمانی در آب نسبت به برنامه های سنتی مقرون به صرفه است، لذا با توجه به تأثیر بالای آب درمانی و به دلیل خواص و ویژگیهای آب و همچنین به دلیل اینکه تحقیقات کمی در کشور ما در این زمینه صورت