نمایند. هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی وضعیت سه بازیکن ایران، امریکا و شرکت­های نفتی با بهره گرفتن از نظریه بازی­ها می باشد. بازی بین این سه بازیکن در هر دو حالت ایستا و پویا مورد بررسی قرار می­گیرد. علاوه بر این، بازی بین ایران و امریکا در حالت ایستا به لحاظ کمی تجزیه و تحلیل می­گردد و نتایج حاصل از این قسمت با شواهد در دسترس از رفتار بازیکنان ایران و امریکا در سالهای گذشته مقایسه می­گردد. برای هر کدام از بازیکنان دو استراتژی تعریف می­شود، که استراتژی­های ایران به صورت واگذاری توسعه میادین نفتی به شرکت­های بین ­المللی و شرکت­های داخلی تعریف شده است. هم چنین استراتژی­های امریکا به صورت اعمال فشار بیشتر و اعمال فشار کمتر علیه دولت ایران می­باشد. شرکت­های بین ­المللی نیز باید بین دو استراتژی مشارکت کمتر و مشارکت بیشتر در توسعه میادین نفتی ایران، یکی را انتخاب کنند. در تعادل نش به دست آمده از بازی ایستا، ایران استراتژی واگذاری به شرکت های داخلی، امریکا استراتژی اعمال فشار بیشتر و شرکت­های بین ­المللی نیز استراتژی مشارکت بیشتر را انتخاب می­ کنند. که این شرایط منجر به برداشتی در سطح پایین از میادین نفتی ایران خواهد شد. تعادل به دست آمده در بازی پویا که به تعادل SPE معروف است، تعادلی در سطح برداشت بالاتر خواهد بود.

 

کلید واژه: تحریم­ها، نظریه بازی­ها، تعادل نش، تعادل SPE

 

فهرست مطالب

 

 عنوان                                                                                                                     صفحه فهرست علایم و نشانه­ها . د

 

فهرست جدول­ها و

 

فهرست شکل­ها ز

 

فهرست نمودارها ح

 

فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق

 

1-1 مقدمه  2

 

2-1 اهداف تحقیق 6

 

3-1 سوالات تحقیق 6

 

4-1 فرضیه ­ها 7

 

5-1 ضرورت انجام تحقیق . 7

 

6-1 روش تحقیق 7

 

7-1 جنبه جدیدبودن و نوآوری . 7

 

فصل دوم: بخش انرژی در روابط ایران، امریکا و شرکت­های نفتی بین ­المللی

 

1-2  مقدمه . 9

 

2-2 الزامات توسعه تکنولوژی در صنعت نفت . 9

 

2-3 سطوح قابلیت­های تکنولوژیکی 11

 

2-4 چشم انداز توسعه تکنولوژی در صنایع بالادستی نفت و گاز 14

 

2-5 بازیگران تکنولوژی در عرصه بالادستی . 15

 

2-6 تکنولوژی و بازار نفت و گاز 17

 

2-7 نقش نفت در اقتصاد ایران . 18

 

2-8 انواع قراردادهای بخش نفت و گاز . 18

 

2-8-1 قراردادهای امتیازی . 19

 

2-8-2 قراردادهای مشارکت در تولید . 19

 

2-8-3 قراردادهای مشارکت در سرمایه­گذاری 20

 

2-8-4 قراردادهای خدماتی 21

 

2-9 تحریم­ها . 23

 

2-9-1 ادبیات تحریم . 23

 

2-9-2 روش­های تحریم (انواع تحریم) . 24

 

2-9-3 زمان شروع تحریم­ها و روند شکل­ گیری آنها در مورد ایران 25

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

3-1 مقدمه . 30

 

3-2 تاریخچه مختصری از نظریه بازی­ها 30

 

3-3 مقدمه­ای بر نظریه بازی­ها 33

 

3-4 بازی­های ایستا با اطلاعات کامل 37

 

3-4-1 فرم استراتژیک بازی­ها . 38

 

3-4-2 فرم ماتریسی بازی . 40

 

3-4-3 تعادل نش . 41

 

3-5 بازی­های پویا با اطلاعات کامل 41

 

3-5-1 بازی با اطلاعات تمام و ناتمام 43

 

3-5-2 مجموعه اطلاعاتی 43

 

3-5-3 فرم استراتژیک یک بازی فرم بسط­ یافته 44

 

3-5-4 تعادل SPE در بازی 45

 

3-6 پیشینه تحقیق 47

 

فصل چهارم: نظریه بازی­ها و تحلیل تحریم در بخش انرژی ایران

 

4-1 مقدمه 52

 

4-2 بازی ایستا . 52

 

4-2-1 مجموعه بازیکنان 52

 

4-2-2 استراتری­ها . 55

 

4-2-3 پیامد بازیکنان . 56

 

4-2-4 تعادل نش . 61

 

4-3 بازی پویا 62

 

4-4 معادلات رفتاری بازیکنان 68

 

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهاد . 74

 

منابع . 80

 

1     مقدمه

 

“تحریم­های اقتصادی[1] به عنوان ابزاری برای نیل به اهداف سیاست خارجی استفاده می­شوند. به همین علت دولت امریکا در پیشبرد سیاست خارجی خود به تحریم­های اقتصادی روزافزون متوسل می­شود.” (علیخانی ، 1380)

 

از نظر “باری ای کارتر[2]” تحریم­های اقتصادی به معنی “تدابیر قهرآمیز اقتصادی علیه یک یا چند کشور برای ایجاد تغییر در سیاست­های آن کشور است و یا دست کم بازگوکننده نظر یک کشور درباره این قبیل سیاست هاست.”

 

“بدین ترتیب عبارت “تحریم­های اقتصادی” به معنی اقدامات غیرنظامی است ک بر انتقال کالا، خدمات و یا سرمایه به یک کشور خاص، تأثیر نامطلوبی می­گذارد و هدف از برقراری آن تنبیه یا مجازات و یا وادار ساختن آن کشور به تطبیق خود با اهداف سیاست دولت تحریم­کننده از اقدامات و رفتارهای آن کشور است.” (بهروزی­فر، 1383)

 

تحریم­های اقتصادی در طول قرنها جزئی از مهارتهای دیپلماتیک بوده و هست. اساسأ تحریم­ها برای حصول اهداف متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرند و بعضی مواقع بصورت اقدامات قهری اتخاذ شده سیاست خارجی به جز جنگ، ابزار چندجانبه دیپلماسی بازدارنده، استراتژی برای ایجاد تغییرات سیاسی و اجتماعی در کشور هدف، یا حتی مقدمه­ای بر جنگ می­باشد.

 

تحریم علیه ایران از جانب کشورهای غربی و در جهت توقف در پیشرفت برنامه اتمی ایران شکل گرفت. این تحریم­ها تا کنون نتوانسته بر روی برنامه اتمی ایران تاثیرگذار باشد، بلکه تاثیرات منفی بر روی اقتصاد ایران گذاشته است. این تحریم­ها در زمینه ­های اقتصادی، علمی، سیاسی، فروش سلاح و مهمات می­باشد. این تحریم­ها بخش نفت و گاز ایران را شامل نمی­ شود، اما تحریم­های یک­جانبه امریکا و فشارهای این کشور بر شرکت­های نفتی متقاضی به سرمایه­گذاری در ایران موجب شده آنها تمایلی به انعقاد قرارداد جدید نداشته باشند.

 

نخستین تحریم جامع سراسری علیه ایران در دوران معاصر، تحریم بریتانیا علیه ایران بمنظور واکنش در برابر انتخاب دکتر محمد مصدق به وزارت بود که هدف ملی­سازی صنعت نفت را دنبال می­کرد. اولین قطعنامه شورای امنیت  علیه ایران در زمان نخست­وزیری محمد مصدق و بمنزله واکنش علیه ملی شدن صنعت نفت ایران صادر شد. امریکا نیز در سال 1980تحریم­های اقتصادی وسیعی را در واکنش به تصرف سفارت آمریکا در تهران علیه ایران وضع نمود. در سال ۱۹۹۵، بیل کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا اقدام به وضع تحریم‌هایی نمود که به موجب آن شرکت‌های نفتی آمریکایی از سرمایه‌گذاری در طرح‌های نفت و گاز ایران منع شده بودند. همچنین روابط بازرگانی با ایران نیز یک‌جانبه قطع گردید در سال 1996 کنگره قانون تحریم ایران ـ لیبی را تصویب کرد که مشخصه عمده آن تحریم سرمایه‌گذاری‌ها در پروژه‌های نفت و گاز دو کشور بود.

 

در ژوئن 2010 نیز قانون تحریم‌های یک‌جانبه در کنگره آمریکا علیه سیستم بانکی و انرژی ایران به تصویب رسید. به موجب این قانون، شرکت‌های خارجی که به پیشرفت صنعت نفت ایران کمک کنند و همچنین بانک‌های خارجی که زمینه دسترسی ایران به سیستم مالی بین‌المللی را فراهم کنند، از فعالیت گسترده در ایالات متحده و دریافت امتیاز‌های مالی منع خواهند شد. گفتنی است تاکنون شمار بانک‌های ایرانی جای گرفته در فهرست تحریم‌های آمریکا به 21 بانک رسیده است.

 

بطور کلی دلایل و اهداف وضع تحریم عبارتند از:

 

– تمایل به تأثیرگذاری در سیاست­ها یا حتی ایجاد تغییر در نظام سیاسی یک کشور.

 

– تنبیه و مجازات یک کشور به علت سیاست­های آن کشور و نشان دادن مخالفت خود با سیاست­های هدف تحریم.

 

– ایجاد تغییر در نظام سیاسی کشور هدف تحریم و بوسیله ایجاد بی­ثباتی در آن کشور.

 

– کاهش توان نظامی کشور هدف.

 

–  برحذر داشتن کشور تحریم­شده از تعقیب برخی سیاست­های ناخوشایند در آینده (بازدارندگی).

 

– برای برخی محافل داخلی کشور تحریم­کننده مسجل شود که دولت آن کشور در صورت اقتضا برای تعقیب منافع ملی خود اقدام می­ کند.

 

و اهمیت رابطه با ایران را برای امریکا می­توان اینگونه بیان کرد:

 

–  دارا بودن منابع انرژی عظیم مانند نفت و گاز.

 

–  وجود بازارهای مصرفی و پرسود برای کالاهای خارجی.

 

–  موقعیت جغرافیایی حساس و استراتژیک ایران.

 

–  برخوردار بودن ایران از جایگاه بانفوذ در میان کشور های اسلامی.

 

–  تشویق ایران برای تغییر در تخصیص منابع تا این کشور نتواند از طریق گسترش سلاحهای کلاسیک و فعالیت­های هسته­ای، منافع امریکا و دوستان آنرا تهدید کند. (عرفانی راد، 1380)

 

– تبدیل ایران به پایگاهی در خدمت اهداف و منافع امریکا.

 

هم چنین از میان علل تحریم ایران از سوی امریکا می توان به موارد زیر به طور خلاصه اشاره کرد:

 

– اهداف و منافع امریکا در خلیج فارس و تهدیدی که از طرف ایران متوجه آنهاست.

 

– تلاش ایران باری دستیابی به تسلیحات هسته ای و سایر انواع تسلیحات کشتار جمعی.

 

– نقض حقوق بشر توسط ایران.

 

– اتخاذ سیاست­های­ خصمانه علیه منافع ایران.

 

تحریم­ها معمولا به دو شکل دوجانبه و چندجانبه (بین المللی) توسط دولت­ها علیه کشورهای رقیب یا دشمن اعمال می­شوند تا از طریق آن دولت یا دولت­های تحریم­کننده به اهداف سیاسی خود دست یابند.

 

در خصوص استفاده ایران از تسلیحات هسته­ای تاکنون بارها قطعنامه­هایی از سوی شورای امنیت مبنی بر تحت فشار قرار دادن ایران از سوی دیگر دولت­ها به ایران صادر شده است. که اولین قطعنامه در این زمینه در دسامبر 2006 و آخرین قطعنامه در تاریخ ژوئن 2010 به تصویب شورای امنیت رسیده است.

 

“لذا چگونگی برخورد و مقابله با نظام حکومتی جدید ایران در سالهای بعد از 1979 همواره یکی از متون سیاست خارجی و مباحث استرتژیک دولت امریکا بوده است. در این مقطع زمانی همواره رفتار مقابله­گرایانه دولت آمریکا به عنوان موضوعی محوری وتعیین­کننده بر سرنوشت سیاسی این کشور تأثیر گذاشته است.” ( عرفانی­راد، 1380 )

 

“از بعد از استقرار نظام حکومتی جدید ایران در زمستان 1979، ایالت متحده امریکا بارها از این ابزار علیه ایران استفاده نموده که مهم ترین آن [3]ILSA می­باشد.

 

ایالت متحده امریکا به عنوان یکی از بزرگترین مصرف­ کنندگان و واردکنندگان و نیز دومین تولیدکننده نفت خام جهان به شمار می­رود. بنابراین سیاست­ها واقدامات این ابرقدرت اقتصادی جهان، تأثیرات قابل توجهی بر بازارهای انرژی ونیز تولیدکنندگان و مصرف­ کنندگان عمده انرژی جهان بر جای خواهد گذاشت.” (بهروزی­فر، 1383)

 

“یکی از اقدامات قابل توجه امریکا تهدید به اعمال مجازات کشورهایی است که در طرحهای توسعه­ای حوزه­های جدید نفتی ایران سرمایه­گذاری نمایند. بطوریکه قانون