ب) پیشینه تحقیق 4
ج) اهداف تحقیق 4
د) نوآوری تحقیق 5
هـ) سوالات تحقیق 5
و) فرضیه تحقیق 6
ح) روش تحقیق 6
ت) روش گردآوری اطلاعات. 6
ی) ابزار گردآوری اطلاعات. 6
ک) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 7
ل) ساماندهی تحقیق 7
 فصل اول: کلیات و مبانی 8
مبحث اول– مفاهیم 9
گفتار اول- تعریف طبابت. 9
گفتار دوم- مسئولیت پزشک 9
بند اول- تعریف مسئولیت پزشک 10
بند دوم- تعریف: مسئولیت کیفری پزشک 10
الف- معنای لغوی 11
ب-معانی اصطلاحی 12
گفتار سوم – تعریف بیمار. 14
مبحث دوم – مسئولیت کیفری پزشک 15
گفتار اول – مقایسه مسئولیت کیفری پزشک با سایر انواع مسئولیت ها 15
بند اول – مقایسه مسئولیت کیفری با مسئولیت مدنی 15
الف – تفاوت از نظر تعریف: 17
ب – تفاوت از نظر هدف. 17
ج – تفاوت از نظر منبع 17
و – تفاوت از نظر قلمرو. 18
ه – تفاوت از نظر آثار و نتایج عمل ارتکابی 18
ی – تفاوت از نظر آیین دادرسی 18
بند دوم – مقایسه مسئولیت کیفری با مسئولیت اخلاقی 19
الف- تفاوت از نظر تعریف 20
ب- تفاوت از نظر عناصر تشکیل دهنده. 20
ج- تفاوت از نظر ضمانت اجراء. 21
بند سوم – مقایسه مسئولیت کیفری با مسئولیت انتظامی 21
الف- تفاوت از نظر تعریف 23
ب- تفاوت از نظر منبع 23
ج- تفاوت از نظر آیین دادرسی 23
و- تفاوت از نظر ضمانت اجراء. 24
گفتار دوم – سابقه ی تاریخی مسئولیت کیفری پزشک 25
گفتار سوم- شرایط تحقق مسئولیت کیفری پزشک 27
 فصل دوم – مسئولیت کیفری پزشک در حقوق جزای ایران 31
مبحث اول – سابقه تاریخی مسئولیت کیفری پزشک در حقوق جزای ایران 31
گفتار اول – از ایران باستان تا دوران مشروطیت. 32
گفتار دوم – از مشروطیت تا تصویب قانون مجازات عمومی مصوب سال 1304 33
گفتار سوم – از تصویب قانون مجازات عمومی مصوب سال 1304 تا سال 1352 33
گفتار چهارم – از تصویب قانون مجازات عمومی سال 1352 تا سال 1361 33
گفتار پنجم – از تصویب قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب سال 1361تا 1392 34
گفتار ششم – تفاوت مسئولیت پزشک در قوانین 1370 و 1392 35
مبحث دوم – ارکان تحقق مسئولیت کیفری پزشک در حقوق جزای ایران 38
گفتار اول – بی احتیاطی در عمل جراحی یا طبی 41
گفتار دوم – بی مبالاتی در جریان عمل جراحی یا طبی 42
گفتار سوم – عدم مهارت در جریان عمل جراحی یا طبی 43
گفتار چهارم – عدم رعایت نظامات دولتی در جریان عمل جراحی یا طبی 44
گفتار پنجم – فقدان ضرورت درمان جراحی و طبی 46
گفتار ششم – مغایرت عمل جراحی طبی با موازین شرعی 51
گفتار هفتم – عدم رعایت شخص بیمار یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی آنها در عمل جراحی یا طبی 52
گفتار هشتم – عدم رعایت موازین فنی و عملی در جریان عمل جراحی یا طبی 53
 فصل سوم: شرایط فقدان مسئولیت کیفری پزشک 54
مبحث اول – شرایط زوال مسئولیت کیفری پزشک 54
گفتار اول- اجازه قانونی 54
گفتار دوم – قصد معالجه. 57
گفتار سوم – مشروع بودن عملیات پزشک 58
گفتار چهارم- رعایت موازین پزشکی 60
گفتار پنجم – برائت. 60
مبحث دوم – موارد و شرایط توجیه رفتار پزشک 63
گفتار اول– موارد و مصادیق توجیه رفتار پزشک 63
بند اول– موارد توجیه کننده رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1361 64
بند دوم– موارد توجیه کننده رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 64
بند سوم– موارد توجیه کننده ی رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 65
الف– اعمال جراحی پیوند اعضاء. 68
ب – سقط جنین درمانی 71
ج – قتل از روی ترحم (اوتانازی). 74
گفتار دوم – شرایط حاکم بر توجیه رفتار پزشک در حقوق جزای ایران 75
بند اول – شرایط حاکم بر توجیه رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب 1361 75
بند دوم – شرایط حاکم بر توجیه رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 76
بند سوم – شرایط حاکم بر توجیه رفتار پزشک در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 77
الف) مشروع بودن اعمال جراحی یا طبی 77
ب) اخذ برائت از بیمار یا ولی او. 78
ج ) رعایت موازین فنی و علمی در جریان جراحی یا طبی 79
و ) اخذ رضایت از شخص بیمار یا اولیا یا سرپرستان یا نمایندگان قانونی آنها 80
ه ) رعایت نظامات دولتی در جریان عمل جراحی یا طبی 83
مبحث سوم – مسئولیت کیفری پزشک در فقه امامیه. 83
گفتار اول – ضمان طبیب در فقه امامیه. 85
بند اول – قاعده اتلاف. 85
بند دوم- قاعده لا ضرر. 86
گفتار دوم – عدم مهارت پزشک در درمان 86
گفتار سوم- حرمت شرعی عمل ارتکابی 88
گفتار چهارم – ضرورت. 88
گفتار پنجم – قاعده ی احسان 89
گفتار ششم – ابراء ذمه پزشک 89
نتیجه و پیشنهادها 93
الف – نتیجه. 93
ب – پیشنهادها 100
فهرست منابع و مآخذ 102

چکیده
 

پژوهش حاضر با عنوان «بررسی مسئولیت پزشک در حقوق کیفری ایران با نگاهی به قانون مجازات اسلامی مصوب 1392» با هدف مربوط به تغییرات مسئولیت کیفری پزشک و نارسایی های قوانین در مورد مسئولیت و رضایت بیمار به درمان و معالجه، حصول برائت توسط پزشک تا چه اندازه اعمال ارتکابی ناشی از حرفه پزشکی را توجیه می کند، در حقوق جزای ایران پزشکان مسئول تخلفات و صدمات جسمانی، روانی و نقص عضو ناشی از اقدامات خود هستند با توجه به اینکه رسالت عظیم طب و امر طبابت، جایگاه ویژه ای برای آنها در میان تمام جوامع بشری ایجاد نموده است. حفظ قداست علم طب و امر طبابت و سلامت جسمانی و روانی آحاد مردم، مستلزم رعایت اصول اخلاق و حقوق پزشکی از سوی صاحبان حرفه پزشکی است. با توجه به تغییرات مسئولیت کیفری پزشک که طبق قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 بر خلاف قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 مسئولیت پزشک تصریح شده و مواردی که پیش بینی شده قبلا ذکر نشده بود. بنابراین پزشک در صورت اتلاف مسئول است. در مورد تسبیب نیز احراز رابطه میان اقدام پزشک و ورود خسارت کافی است مگر این که پزشک ثابت کند علت ورود ضرر امری خارج از توان او بوده است. حصول برائت پیش از درمان نیز از مصادیق شرط عدم مسئولیت است و در صورتی موثر است که پزشک مرتکب تقصیر نشده باشد و لذا در موارد ضروری که تحصیل برائت ممکن نباشد و پزشک برای نجات مریض، طبق مقررات اقدام به معالجه نماید، کسی ضامن تلف یا صدمات وارده نیست و اخذ برائت به تنهایی رافع مسئولیت نیست بلکه پزشک باید رعایت نظامات و موازین فنی را نیز کرده باشد و همچنین طبیب برای انجام عمل جراحی باید اذن از بیمار یا ولی او دریافت کند مگر در موارد فوری که اجازه گرفتن ممکن نباشد و اگر اقدامات طبیب موجب صدمه بر مریض شود طبیب ضامن خواهد بود هرچند قصور یا تقصیری نداشته باشد مگر این که قبل از شروع به درمان از مریض یا ولی او برائت حاصل کرده باشد و موازین فنی و علمی را رعایت کرده باشد مسئول نیست. همچنین در قانون 1392 حکم مبتنی بر قاعده «سبب و مباشر» می باشد یعنی مریض یا پرستار، مباشر هستند و پزشک سبب محسوب می شود. هر کجا سبب و مباشر در ارتکاب جنایت نقش داشته باشند اصل بر مسئولیت مباشر می باشد مگر این که سبب قوی تر باشد و به عبارتی هرگاه مریض یا پرستار بداند که دستور اشتباه است و موجب تلف و صدمه می شود و با وجود این به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار است و در این تحقیق تفاوت قانون 1392 با قانون 1370 نیز در رابطه با مسئولیت کیفری پزشک مورد بررسی قرار گرفته است.
واژگان کلیدی : مسئولیت پزشک، بیمار، طبیب، برائت.
 مقدمه

الف) بیان مساله
 

دانش پزشکی دارای حوزه های وسیع، پیچیده و گوناگونی است که در دنیای امروز با توجه به پیشرفت های علمی و تکنولوژی به سرعت رو به گسترش است و با تمام دقت نظر و وسواس هایی که پزشکان در کار خود انجام می دهند گاهی اشتباهات و خطاهایی که لازمه طبیعت فعل بشری است در کار آنها حادث می شود. و آیا هر خطا و لغزشی که از سوی پزشکان صورت می گیرد قابلیت کیفری دارد یا شرایط و ارکان خاصی لازم است تا بتوان آنها را تحت تعقیب قرار داده و مسئول شناخت. بدین سبب اشخاصی که به امور پزشکی اشتغال دارند بایستی متعهد و متخصص بوده و تمامی تلاش خود را برای حراست از سلامت بیماران قرار دهند. در برخی مواقع خطای پزشکان سنگین و جبران ناپذیر است. بدین لحاظ در اکثر کشورها حساسیت خاصی در انتخاب دانش آموختگان در رشته های پزشکی وجود دارد و نظارت دقیق و مستمری نیز بر جامعه پزشکی و امر طبابت صورت می پذیرد، نظام کیفری ایران در زمینه مواجهه با این مسأله خصوصیات منحصر به فردی دارد و عمدتاً از پیشینه هایی که بر

1-4- فرضیات تحقیق. 6
1-5-پیشینه تحقیق7
1-6- روش تحقیق. 7
فصل دوم: تعریف اصطلاحات و مباحث عام
2-1- مفهوم مسئولیت. 9
2-1-1- انواع مسئولیت. 9
2-1-1-1- مسئولیت اخلاقی و مسئولیت قانونی. 9
2-1-1-2- مسئولیت قراردادی و مسئولیت خارج از قرارداد 10
2-1-1-3- مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی 11
2-2- سابقه تاریخی مسئولیت کیفری پزشک در ایران. 13
2-2-1- ایران باستان. 13
2-2-2- از پیدایش اسلام تا دوران مشروطیت. 15
2-2-3- ایران معاصر 17
2-2-3-1- از انقلاب مشروطیت تا پیروزی انقلاب اسلامی. 17
2-2-3-2- از پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان حاضر. 18
فصل سوم: مبانی فقهی مسئولیت پزشکان
3-1- حالات و فروض مسئولیت پزشکان. 21
3-1-1- عقدی یا قهری بودن مسئولیت پزشکان21
3-1-1-1- تلقی فقها از قهری یا قراردادی بودن مسئولیت پزشکان.21
3-1-2- نوع عقد میان طبیب، بیمارستان و بیمار.23
3-2- مسئولیت پزشک مباشر24
3-2-1-طبیب جاهل به طبابت25
3-2-2- طبیب حاذق به طبابت27
3-2-2-1- طبیب حاذق مقصر.27
3-2-2-1-1-اثبات ضمان طبیب مقصر با بهره گرفتن از ادله ضمان اجیر27
3-2-2-1-2-تمسک به قواعد کلی ضمان.29
3-2-2-1-2-1-اتلاف.29
3-2-2-1-2-2-لاضرر32
3-2-2-1-3-تمسک به قواعد باب دیات32
3-2-2-1-3-1-آسیب بدنی طبیب حاذق مقصر از روی حق یا ناحق33
3-2-2-1-3-2-آسیب بدنی طبیب داخل در کدام یک از اقسام جنایت است33
3-2-2-1-3-3-روایت فاصله.35
3-2-2-1-3-3-1-حدیث اول روایت سکونی.35
3-2-2-1-3-3-2-حدیث دوم.36
3-2-2-2-طبیب حاذق غیر مقصر ( خطاکار).36
3-2-2-2-1-راه اول : تمسک به قواعد باب اجاره.36
3-2-2-2-2-راه دوم : تنسک به قواعد کلی ضمان .41
3-2-2-2-3-راه سوم : تمسک به قواعد عام باب دیات.44
3-2-2-2-4-راه چهارم : تمسک به روایت فاصله46
3-2-2-2-طبیب حاذق غیر مقصر (خطاکار).46
3-2-3-موانع موجود بر ضمان طبیب حاذق.48
3-2-3-1-مانع اول: اجازه شرعی، قانونی48
3-2-3-2- مانع دوم: قاعده احسان49
3-2-3-3-مانع سوم: اذن بیمار.51
3-2-3-4- مانع چهارم: ضرورت اجتماعی53
3-2-4-ابراء به عنوان مسقط ضمان53
3-2-4-1- ابراء مریض «اسقاط ما لم یجب» 53
3-3- ضمان طبیب غیرمباشر.56
فصل چهارم: مسئولیت کیفری پزشکان در حقوق جزایی ایران
4-1- ارکان مسئولیت پزشک در اعمال پزشکی.61 4-1-1- فعل مجرمانه یا خطای پزشکی61
4-1-1-1- بی احتیاطی6262
4-1-1-2- بی مبالاتی63
4-1-1-3- عدم مهارت66
4-1-1-4- عدم رعایت نظامات دولتی.67
4-1-2- نتیجه مجرمانه.69
4-1-3- رابطه سببیّت. 70
4-2- سقط جنین.76
4-2-1- انواع سقط جنین.77
4-2-1-1- سقط جنین جنایی.77
4-2-1-2- سقط جنین طبی .77
4-2-1-3- سقط جنین خود به خودی یا مرضی80
4-2-1-4- سقط جنین ضربه ای80
4-2-2- ارکان تشکیل دهنده سقط جنین عمدی 80
4-2-2-1- رکن قانونی.81
4-2-2-2- رکن مادی82
4-2-2-3- رکن معنوی84
4-2-3- مجازات سقط جنین عمدی84
4-2-3-1- مجازات سقط جنین عمدی از ناحیه افراد عادی.84
4-2-3-2- مجازات سقط جنین عمدی از ناحیه شاغلین امور پزشکی85
4-3- افشاء اسرار بیماران 87
4-3-1- رکن قانونی. 87
4-3-2- رکن مادی 90
4-3-2-1- شخصیت مرتکب 90
4-3-2-2- وجود سر یا راز 90
4-3-2-3- افشاء نمودن سر. 90
4-3-3- رکن معنوی. 91
4-3-4- مجازات افشاء اسرار 91
4-4- صدور گواهی نامه خلاف واقع 92
4-4-1- عنصر قانونی. 92
4-4-2- رکن مادی 93
4-4-2-1- شخصیت مرتکب 93
4-4-2-2- خلاف واقع بودن گواهی صادره. 94
4-4-3- رکن معنوی. 95
4-4-4- مجازات صدور گواهی نامه خلاف واقع 95
4-5- دخالت غیرمجاز در امور پزشکی. 96
4-5-1- رکن قانونی. 96
4-5-2- رکن مادی 97
4-5-2-1- شخصیت مرتکب 98
4-5-2-2- فعل مرتکب. 99
4-5-2-3- رکن معنوی 100
4-5-2-4- مجازات دخالت غیرمجاز در امور پزشکی. 100
4-6- اغفال بیماران. 101
4-6-1- رکن قانونی. 101
4-6-2- رکن مادی 102
4-6-2-1- شخصیت مرتکب 102
4-6-2-2- فعل مرتکب. 102
4-6-3- رکن معنوی. 103
4-6-4- مجازات اغفال بیماران 103
4-7- خودداری از کمک به مصدومین 104
4-7-1- رکن قانونی. 104
4-7-2- رکن مادی 105
4-7-2-1- قرار داشتن اشخاص در معرض خطر جانی. 106
4-7-2-2- استمداد مصدوم و یا وجود ضرورت کمک. 107
4-7-2-3- عدم توجه به خطر نسبت به کمک کننده و دیگران. 107
4-7-3- رکن معنوی. 108
4-7-4- مجازات خودداری از کمک به مصدومین. 108
4-8- نقد و بررسی مواد قانونی 109
4-8-1- تحلیل مواد 319، 320 و 321 قانون مجازات اسلامی 1375110
4-8-2- نقد قانون مجازات اسلامی 1375 111
4-8-3- مبنای تقصیر در قانون جدید مجازات اسلامی.113
4-8-4-شرط برائت از ضمان114
4-8-4-1- مفهوم و مستند قانونی شرط114
4-8-4-2- اخذ برائت از ضمان و تقصیر پزشک116
فصل پنجم: نتیجه گیری
نتیجه گیری:. 119
پیشنهادات120
منابع و مآخذ: 121
چکیده:
پزشکی حرفه پرخطری است که با جان آدمیان در ارتباط است و حفظ حیات انسانها نیز مهمترین غرض و غایت دانش پزشکی می باشد.نظام های حقوقی،مسئولیت پزشک را در ابعاد مختلف بررسی کرده اند و به راههایی رفته اند؛ برخی آن را از بعد قراردادی بررسی کرده و برخی دیگر مسئولیت پزشک را قهری و تعهد پزشک به درمان را ناشی از حکم قانون و اخلاق می دانند. با این همه باید دید که در حقوق اسلامی،مسئولیت پزشک از کدام بعد قابل دسترسی است. آیا مسئولیت پزشک قراردادی است یا اینکه پزشک به حکم شرع موظف است بیمار را درمان کند و چنانچه در اثر درمان،خسارتی به بار آید به حکم شرع باید آن را جبران سازد و آیا فقها به طرح و ارائه این گونه مباحث پرداخته اند یا می توان چنین مباحثی را با دیدگاه های آنان منطبق ساخت. بررسی مسئولیت پزشک در نظام حقوق اسلام پیشینه چندانی ندارد و فقط می توان با بهره گرفتن از آراء پراکنده فقها در میان کتب فقهی چون دیات و قصاص و.احکامی را بدست آورد. این آراء خود به چند دسته و برداشت تقسیم شده و مبنای مسئولیت پزشک را مشخص می سازند. گروهی کثیر که به ضمان پزشک به طور مطلق قائلند و گروهی دیگر با تمسک به دسته ای از ادله مانند قاعده احسان و برائت پزشک را فاقد مسئولیت فرض می نمایند و گروهی دیگر که قائل به تفصیل میان قصور و غیر آن شده اند. قانون مجازات اسلامی 1392 با تصحیح برخی از مواد قانون مجازات 1375 نظر تعدیل شده ای را ارائه کرده است. این تحقیق ضمن بررسی اقوال فقها مواد قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین مانندقانون آیین دادرسی کیفری و قانون انتظامی پزشکان را مورد شرح و بررسی قرار داده است.
واژگان کلیدی: عمل پزشکان،حقوق کیفری،قانون مجازات اسلامی،نظرات فقهی
مقدمه:
پزشک در برابر بیمار تعهدات مختلفی دارد که برخی از آنها صرفا جنبه اخلاقی دارند(آیین نامه انتظامی) و برخی دیگر که اساسی ترین تعهد پزشک در برابر بیمار است؛ درمان و معالجه اوست. این تعهد پزشک دو جنبه دارد و در نتیجه مسئولیت پزشک از دو جنبه قابل بررسی است:
1- از یک سو پزشک متعهد است تلاش کند بیماری شخص را معالجه کرده تا بیمار بهبودی حاصل نماید و هرگاه به رغم تلاش پزشک،بیماری شخص درمان نشود،مسئولیت پزشک نسبت به عدم بهبودی بیمار مطرح می شود و پزشک ممکن است با وجود شرایط،مسئول باشد.مسئولیت پزشک در این دیدگاه در تمام نظام های حقوقی مبتنی بر تقصیر است. اما از آنجا که هرعمل پزشکی،هرچند ساده ممکن است زیان های شدید بر بیمار به دنبال داشته باشد مثل اینکه شخص برای عمل جراحی ساده ای بیهوش شود و هیچگاه به هوش نیاید؛وقوع این نوع زیان ها به رغم پیشرفت علم پزشکی بسیار متداول است. این به دلیل طبیعت عمل پزشکی است که با بدن انسان که از حساسیت زیادی برخوردار است،مرتبط است. بر این اساس،پزشک متعهد است مراقبت نماید و در جریان معالجه زیان جدیدی به بیمار وارد نشود و غالبا هرگاه بحث از مسئولیت پزشک می شود از این دسته از زیان هاست.
2-در حقوق ایران در خصوص مسئولیت و حقوق پزشکی به جز قانون و آیین نامه انتظامی،قانون خاصی وجود ندارد و در قانون مجازات اسلامی تنها چند ماده وجود داردکه در خصوص حرفه پزشکی سخن گفته مانند سقط جنین و افشای اسرار بیمار و اعطای گواهی خلاف واقع و درباب مسئولیت پزشکی نیز چند ماده به تقصیر و اخذ برائت و رعایت نظامات اداری وفق مواد 319 و 322 قانون مجازات اسلامی 1375 اشاره داشته اند که با انتقادات شدیدی در نحوه اختصاص جرم و مجازات روبرو بوده و در قانون سال 1392 خصوصا ماده 495 که ماده 322 را نسخ نموده تعدیل نظرات به چشم می خورد.در فقه امامیه درباره مسئولیت پزشک که از آن اجکالا ضمان طبیب نام برده می شود که هم مسئولیت مدنی و هم مسئولیت جزایی را در بردارد عمدتا سه دسته نظرات به چشم می خورد. یک دیدگاه این است که هرگاه پزشک با رضایت بیمار یا ولی او به معالجه بپردازد و در نتیجه آن به بیمار زیانی برسد،مسئول خسارت وارد بر اوست هرچند در کارخود ماهر بوده باشد و تقصیری هم نداشته باشد و اگر قبل از معالجه برائت گرفته باشد و مقصر نباشد مسئول نیست.نظر دیگر این است که،هرگاه پزشک با اذن بیمار به معالجه او بپردازد و در کارش ماهر باشد و مرتکب تقصیری نشود مسئول زیان وارده بر بیمار نیست.نظریه سوم بین موردی که پزشک مباشر معالجه است و موردی که به طور غیر مستقیم بیمار را معالجه می کند قائل به تفصیل شده است. در این تحقیق ضمن پرداختن به همه این اقوال به شرح و نقد قوانین نیز می پردازیم.
فصل اول
کلیات تحقیق
بیان مسأله
پزشک در جریان درمان ممکن است به بیمار صدماتی وارد سازد که حیات او را به مخاطره اندازد. طبق قواعد حقوقی و اخلاقی می بایست مسئولیت وقوع این عمل مشخص و نسبت به جبران و کیفر مجرم اقدام گردد و یا اینکه برائت از فاعل صورت گیرد. لذا با توجه به اینکه مسئولیت پزشک حالات و فروض مختلفی دارد لذا پزشک در امر طبابت و درمان یا مباشر است و یا غیرمباشر و در هر یک از دو فرض یا جاهل است یا حاذق؛ در صورتی که حاذق باشد یا مقصر است یا غیرمقصر (خطاکار) و در هر یک از فروض یاد شده یا از سوی مریض یا ولی او اذن دارد و ماذون است یا غیر ماذون. به لحاظ دیگر، یا از مریض و یا از ولی او برائت از ضمان گرفته یا نه و در نهایت اینکه خسارت پزشک به مریض یا جسمی است و یا روحی و . این موارد محور بحث فقها و حقوقدانان قرار دارد در دیدگاه فقها چند نظریه به چشم می خورد و نظریه غالب این است که در صورت تقصیر، پزشک مسئول جبران خسارتی خواهد بود که از ناحیه وی به بیمار وارد خواهد آمد و در صورت برائت مریض و یا اولیای وی این موضوع می تواند منتفی شده و در صورتی که تقاضای برائت قبل از عمل در اثر شتابزدگی و دستپاچگی بوده طرح شکایت و رسیدگی به خسارت پزشک امکان پذیر خواهد بود. در حقوق کیفری مسئولیت پزشک اصولاً مبتنی بر نظریه تقصیر است؛ یعنی پزشک هنگامی مسئول و مکلف به جبران خسارت وارده به بیمار شناخته می شود که تقصیر او به اثبات رسیده باشد. این راه حل علاوه بر هماهنگی با قواعد عمومی مسئولیت کیفری، با مصلحت بیمار و جامعه قابل توجیه است. با وجود این، در قانون

5) سوالات تحقیق. 5
5-1: سوال اصلی : 5
5-2 : سوالات فرعی : 5
6) فرضیه های تحقیق. 5
6-1 : فرضیه اصلی. 5
6-2 : فرضیه های فرعی. 5
7) روش شناسی تحقیق. 6
8) سازماندهی تحقیق. 6
فصل اول : کلیات
مبحث اول : مفهوم مسئولیت کیفری 9
گفتار اول : مفهوم لغوی مسئولیت کیفری 9
بند اول : مفهوم لغوی مسئولیت 9
بند دوم : مفهوم لغوی کیفری 10
گفتار دوم : مفهوم اصطلاحی مسئولیت کیفری 10
مبحث دوم : تاریخچه ی مسئولیت کیفری 12
گفتار اول : مسئولیت کیفری در قدیم الایام. 12
بند اول : فقدان عنصر روانی و موضوعی شمردن مسئولیت 13
بند دوم : تسری مسئولیت به حیوانات، مردگان و اشیاء 13
بند سوم : جمعی بودن مسئولیت 14
گفتار دوم : مسئولیت کیفری در دوران معاصر. 14
بند اول : مسئولیت کیفری در غرب معاصر. 15
بند دوم : مسئولیت کیفری در ایران معاصر. 15
مبحث سوم : شرایط مسئولیت کیفری 16
گفتار اول : ارتکاب عمل مجرمانه. 16
گفتار دوم : اهلیت جزایی مرتکب 17
گفتار سوم : فقدان علل خاص. 18
مبحث چهارم : تفاوت عوامل مانع مسئولیت کیفری با علل موجه جرم. 19
گفتار اول : تفاوت در متعلق. 19
گفتار دوم : تفاوت در مفهوم. 19
گفتار سوم : تفاوت در مسئولیت 19
گفتار چهارم : تفاوت در وضع معاون وشریک 19
گفتار پنجم : تفاوت در مرتکب 20
فصل دوم : شروط بلوغ و عقل از عوامل مانع مسئولیت کیفری
مبحث اول : شرط بلوغ به عنوان عامل مانع مسئولیت کیفری 22
گفتار اول : مفهوم و جایگاه بلوغ. 22
بند اول : معنای لغوی بلوغ. 22
بند دوم : معنای اصطلاحی بلوغ. 22
بند سوم : مفهوم طبیعی بلوغ. 23
گفتار دوم : سیر تاریخی سن مسئولیت کیفری در حقوق ایران. 24
بند اول : سن مسئولیت کیفری پیش از انقلاب اسلامی. 24
1-1 : قانون مجازات عمومی مصوب 1304. 24
1-2: قانون تشکیل دادگاه اطفال مصوب 1338. 25
1-3 : قانون مجازات عمومی مصوب 1352. 26
بند دوم : سن مسئولیت کیفری پس از انقلاب اسلامی. 26
2-1 : قانون تشکیل دادگاه های عمومی مصوب 1358. 27
2-2 : قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1361. 27
2-3 : قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361. 27
2-4 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 27
2-5 : قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378. 28
2-6 : لایحه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان. 28
گفتار سوم : بررسی سن مسئولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 29
بند اول : تحلیل ماده 146 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 29
بند دوم : تحلیل ماده 147 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 30
بند سوم : تحلیل ماده 148 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 30
مبحث دوم : شرط عقل به عنوان عامل مانع مسئولیت کیفری 31
گفتار اول : مفهوم و انواع جنون. 31
بند اول : مفهوم جنون. 31
1-1: مفهوم لغوی جنون. 31
1-2 :مفهوم اصطلاحی جنون. 31
بند دوم : انواع جنون. 34
2-1: انواع جنون از جهت شمول. 34
2-2: انواع جنون از جهت ریشه. 35
2-3: انواع جنون از جهت زمان. 35
گفتار دوم : تاریخچه ی جنون در حقوق ایران. 35
بند اول : جنون در قوانین پیش از انقلاب اسلامی. 36
1-1 : قانون مجازات عمومی مصوب 1304. 36
1-2 : قانون اقدامات تأمینی مصوب 1339. 36
1-3 : قانون مجازات عمومی 1352. 36
بند دوم : جنون در قوانین پس از انقلاب اسلامی. 37
1-2 : قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361. 37
2-2 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 38
گفتار سوم : بررسی جنون در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 38
بند اول : تحلیل ماده 149 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 39
بند دوم : تحلیل ماده 150 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 39
فصل سوم : شرط اختیار از عوامل مانع مسئولیت کیفری
مبحث اول : اضطرار از عوامل مانع مسئولیت کیفری 44
گفتار اول : تعریف ، شرایط و ماهیت اضطرار. 44
بند اول : تعریف اضطرار. 44
1-1: تعریف لغوی اضطرار. 44
2-1 : تعریف اصطلاحی اضطرار. 44
بند دوم : شرایط تحقق اضطرار. 45
2-1 : شرایط خطر. 45
2-2: شرایط رفتار مضطر. 48
بند سوم : ماهیت اضطرار. 50
3-1 : اضطرار به عنوان عامل موجه. 50
3-2: اضطرار به عنوان عامل رافع مسئولیت 50
گفتار دوم :رابطه ی ضرورت و اضطرار. 52
بند اول : ترادف ضرورت و اضطرار. 52
بند دوم : تفاوت ضرورت و اضطرار. 52
بند سوم : ضرورت مقدمه ی اضطرار. 53
گفتار سوم :سیر تاریخی اضطرار در قوانین. 54
بند اول : اضطرار در قوانین پیش از انقلاب اسلامی. 55
1-1 : قانون مجازات عمومی مصوب 1304. 55
2-2: قانون مجازات عمومی مصوب 1352. 55
بند دوم : اضطرار در قوانین پس از انقلاب اسلامی. 56
2-1: قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361. 56
2-2 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 56
گفتار چهارم : اضطرار در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392. 57
مبحث دوم : اجبار از عوامل مانع مسئولیت کیفری 58
گفتار اول : تعاریف و انواع اجبار. 59
بند اول : تعریف اجبار. 59
1-1: تعریف لغوی اجبار. 59
2-1 : تعریف اصطلاحی اجبار. 59
بند دوم : انواع اجبار. 60
2-1 : اجبار مادی 60
2-2: اجبار معنوی 61
گفتار دوم : شرایط تحقق اجبار. 62
بند اول : شرایط تحقق اجبار مادی 62
1-1 : غیر قابل تحمل بودن. 62
1-2: فقدان ارتباط اجبار با رفتار مجبور. 63
1-3: سلب اراده ی مجبور. 63
1-4: تناسب جرم با اجبار. 63
بند دوم : شرایط تحقق اجبار معنوی 63
2-1: وجود خطر یا رفتار تهدید آمیز. 63
2-2: غیر قابل تحمل بودن. 63
2-3: بالفعل یا قریب الوقوع بودن خطر. 64
2-4: نامشروع بودن تهدید. 64
2-5 : امکان تحقق خطر. 64
2-6 : استمرار تهدید. 64
گفتار سوم : سیر تاریخی اجبار در قوانین. 64
بند اول : اجبار در قوانین پیش از انقلاب اسلامی. 65
1-1: قانون مجازات عمومی مصوب 1304. 65
1-2: قانون مجازات عممومی مصوب 1352. 65
بند دوم : اجبار در قوانین پس از انقلاب اسلامی. 66
2-1 : قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361. 66
2-2: قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 66
گفتار چهارم : بررسی اجبار در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392. 67
مبحث سوم : اکراه از عوامل مانع مسئولیت کیفری 67
گفتار اول : تعاریف و انواع اکراه 67
بند اول : تعریف اکراه 67
1-1: معنای لغوی اکراه 68
1-2: معنای اصطلاحی اکراه 68
بند دوم : انواع اکراه 69
2-1: از حیث متعلق. 69
2-2 : از حیث شدت 70
گفتار دوم : شرایط تحقق اکراه 71
بند اول : از جهت تهدید. 71
1-1: فعلیت یا قریب الوقوع بودن. 71
1-2: غیر قابل تحمل بودن. 71
1-3: غیر قانونی بودن. 72
1-4: قطعیت در تحقق. 72
1-5: قدرت اکراه کننده بر تحقق. 72
بند دوم : از جهت رفتار مکرَه 72
2-1: غیر قابل اجتناب بودن. 72
2-2: تناسب رفتار با تهدید. 72
گفتار سوم : اکراه در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392. 73
فصل چهارم : شرط قصد از عوامل مانع مسئولیت کیفری
مبحث اول : اشتباه از عوامل مانع مسئولیت کیفری 77
گفتار اول : تعریف و انواع اشتباه 77
بند اول : تعریف اشتباه 77
1-1: معنای لغوی اشتباه 77
1-2 : معنای اصطلاحی اشتباه 77
بند دوم : انواع اشتباه 78
2-1: اشتباه حکمی. 78
2-2 : اشتباه موضوعی. 79
گفتار دوم : اشتباه در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392. 80
مبحث دوم : مستی از عوامل مانع مسئولیت کیفری 81
گفتار اول : انواع مستی و رابطه آن با انواع جرم و جنایت 82
بند اول : انواع مستی. 82
1-1: مستی ارادی 82
1-2: مستی غیر ارادی 82
1-3 : مستی مزمن. 83
بند دوم : رابطه ی ا نواع مستی با نوع جرم و مجازات 83
2-1 : عدم تأثیر مستی در مسئولیت 83
2-2: تأثیر مستی در مسئولیت 83
2-3 : احتمال تأثیر مستی در مسئولیت 84
گفتار دوم : سیر قانون موضوع مستی در حقوق ایران. 84
بند اول : مستی در قوانین پیش از انقلاب اسلامی. 85
1-1: قانون مجازات عمومی مصوب 1304. 85
1-2: قانون مجازات عمومی مصوب 1352. 85
بند دوم : مستی در قوانین پس از انقلاب اسلامی. 86
2-1: قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361. 86
2-2 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 86
گفتار سوم :قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. 87
مبحث سوم : خواب و بیهوشی از عوامل مانع مسئولیت کیفری 89
گفتار اول : خواب 89
بند اول : انواع خواب 89
1-1:خواب طبیعی. 89
1-2 : خواب مصنوعی. 90
بند اول : مسئولیت نائم در قوانین پیش از انقلاب اسلامی. 90
بند دوم : مسئولیت نائم در قوانین پس از انقلاب سالامی. 90
2-1 : قانون حدود و قصاص و قانون دیات مصوب 1361. 90
2-2 : قانون مجازات اسلامی مصوب 1370. 91
گفتار دوم : بیهوشی. 91
گفتار سوم : قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392. 92
فصل پنجم : دفاع مشروع و امر آمر قانونی از عوامل مانع مسئولیت کیفری
مبحث اول : دفاع مشروع از عوامل مانع مسئولیت کیفری 94
گفتار اول : تعریف و شرایط دفاع مشروع. 94
بند اول : تعریف دفاع مشروع. 95
بند دوم :شرایط لازم در دفاع مشروع. 95
2-1 : فعلیت داشتن یا قریب‌الوقوع بودن آن. 95

هیچ گونه مخلی در صمیمیت زوجین و خوش رفتاری بین زوجین محسوب نمی‌شود بلکه تأکیدی در روابط مناسب و درست میان زوجین می‌باشد.
نتیجه‌گیری: طبق یافته‌های پژوهش صمیمیت و خوش‌رفتاری میان زوجین از مهمترین مسائل مربوط به روابط بین زوجین در دین اسلام می‌باشد، پیشنهاد می‌شود که به توسعه و آموزش هر چه بیشتر این موضوع در بین خانواده‌ها اقدام شود.
کلیدواژه ها: صمیمیت، زوجین، اسلام، روابط
فهرست مطالب
فصل اول 1
کلیات پژوهش. 1
مقدمه. 2
۱-1- بیان مساله. 4
۱-2- ضرورت انجام تحقیق. 6
۱-3-  اهداف تحقیق. 7
۱-4- سوالات پژوهش. 8
۱-4-۱- سوال اصلی 8
۱-4-۲- سوال فرعی 8
۱-5- فرضیه های تحقیق. 8
۱-6- پیشینه تحقیق. 8
1-7- روش تحقیق. 10
1-7-1 روش ها و ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات 11
1-7-2- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 11
1-7-3- سازماندهی تحقیق. 11
1-8- تعاریف عملیاتی 12
فصل دوم. 13
صمیمیت بین زوجین و شیوه‌های ابراز آن 13
مقدمه. 14
2- 1- ضرورت محبت و ابراز علاقه در روابط زوجین. 15
۲-2- جلوه‌های کلامی 16
۲-2- 1-گفتگو و تعامل همراه با درک و محبت 16
۲-2- 2- بیان نمودن علاقه و محبت 18
۲-2- 3- توجه به ویژگی‌های مثبت همسر و تکریم او. 19
۲-2-4- نام آوری دلنشین در خطاب همسر. 19
۲-2-5- در نظر گرفتن حساسیت‌های همسر. 20
۲-2-6- پاسخ دادن به محبت همسر. 21
2-3- جلوه‌های رفتاری 21
2-3-1-  هدیه دادن. 21
2-3-2-  غذا خوردن با خانواده و به میل آنان. 22
2-3-3-  استقبال از همسر. 22
2-3-4- درک شرایط روحی همسر. 23
2-3-5- اختصاص وقت معین به همسر. 24
2-4- تامین نیازهای زیبایی دوستی 24
2-4-1- آراستگی زن و مرد در محیط خانه. 25
2-4-2- توجه به علایق همسر. 26
2-5- توجه به اقتضائات جنسیتی 28
2-5-1-  نقش متناسب با جنسیت در عین یگانگی وظیفه. 28
2-5-2- بستر گرم زناشویی 30
2-6- همکاری زن و مرد در منزل. 32
2-7- همراهی زن و شوهر در مسائل اقتصادی 34
2-9- روابط عاطفی و جنسی 35
2-9- اهداف قرآن از طرح روابط عاطفی و جنسی زوجین. 36
2-9-1-  ارضاء مشروع نیازهای عاطفی و جنسی زوجین. 36
2-9-2- آرامش روانی زوجین. 36
2-9-3-  سلامت یابی زوجین. 37
2-9-4- رشد و تکامل شخصیت زوجین. 39
2-9-5- تربیت فرزند. 39
2-10- روابط عاطفی و جنسی و نقش آن در استحکام خانواده 40
2-11- قرآن و شیوه های درمانی 41
2-12- قرآن و درمان نشوز زن و مرد. 43
فصل سوم. 48
حسن معاشرت از منظر قرآن، فقه و حقوق 48
مقدمه. 49
3-1- حوزه معنایی عرف 49
3-2- مفهوم حسن معاشرت به معروف 52
3-3- نگاهی به اصل معروف در سیره نبوی 53
3-4- جایگاه حسن معاشرت در روابط زناشویى در قرآن کریم. 55
3-5- معیارهای مؤثر در حسن معاشرت زوجین از منظر قرآن. 56
3-5-۱-  خدا محوری 56
3-5-۲-  دست یافتن به تقوا 58
3-5-۳-  دستیابی به حیات طیبه. 59
3-6- جلوه‌های رفتاری همسران اسوه‌ی قرآنی 62
3-6-۱-  بیان زیبا 62
3-6-۲-  برخورد با تنگناهای زندگی 63
3-6-۳-  برخورد با خطاهای همسر. 65
3-6-۴-  ایثار و گذشت 66
3-6-۵-  اتحاد و همبستگی 67
3-7- نمودهای حسن معاشرت 68
3-7-۱- خوش خلقی 68
3-7-2- پرهیز از آزردن شوهر. 69
3-7-3- مهربانی و محبت 69
3-8- مرز میان حسن‌معاشرت و سوءمعاشرت 73
3-9- مبنای حسن معاشرت در نظام حقوقی خانواده 74
3-10- حقوق متقابل زوجین در اسلام. 77
3-11-  روابط مالی زن و شوهر. 79
3-11-1- وظایف اختصاصی مرد در خانواده (حقوق زن بر شوهر) 84
3-11-2- ریاست خانواده (قوامیت) 86
3-11-3- فلسفه ریاست شوهر بر خانواده 86
3-11-4- حدود ریاست شوهر. 90
3-11-5-  از دیگر وظایف اختصاصی مرد در قبال همسرش «مضاجعت، بیتوته یا قسم» است. 92
3-11-6- وظایف اختصاصی زن در خانواده (حقوق شوهر بر زن) 92
3-12- حسن معاشرت از منظر حقوقی مدنی (وظایف مشترک زوجین) 95
فصل چهارم. 99
نتیجه‌گیری و پیشنهادات 99
4-۱- فرضیه اول. 100
4-2- فرضیه دوم. 101
4-2-1- حسن سلوک با همسر. 101
4-2-2- استقبال از پیشنهاد همسر. 101
4-2-3- سازگاری با همسر. 102
4-2-4- تواضع در برابر همسر. 103
4-2-5- تشویق همسر به اتیان خیرات 103
4-2-6- حفظ مراتب حجاب 104
4-2-7- حمایت از همسر. 104
4-2-8- ابراز محبت به همسر. 105
4-2-9- آراستن ظاهر و باطن برای همسر. 107
4-2-10- صبر و بردباری 108
4-3- فرضیه سوم. 108
4-4- محدودیت‌های پژوهشی 110
4-5-پیشنهادات پژوهش. 110
4-6- پیشنهادات کاربردی 110
منابع. 112

کلیات پژوهش
 

مقدمه
 

ابراز علاقه در ارتباطات زن و شوهر مهم‌ترین مهارت  مؤثر برای حفظ و استحکام بنیان خانواده است‌.  با توجه به اینکه خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که مورد توجه ویژه اسلام قرار دارد‌، و مسئله  عشق به خانواده عطیه‌ای الهی است  که تجلی مهر مهربانترین مهربانان در وجود فرد است در نگرش اسلامی، فرد ظرف وجود خویش را مالامال از هدیه الهی و عشق به خانواده می کند و در رفتار متناسب با توصیه‌های شریعت با خانواده خوشرفتاری می کند. قرآن کریم [1] از رابطه میان زوجین با کلمه مودت و رحمت یاد می‌کند که این مسئله اشاره به جنبه انسانی و فوق حیوانی زندگی زناشویی دارد. زیرا عامل شهوت تنها رابطه طبیعی زندگی زناشویی نیست، بلکه رابطه اصلی، صفا و صمیمیت  و اتحاد دو روح است. (مطهری، 1377) عبارت «وَ جَعَلَ بَینَکُم مَودهٌ وَ رَحمَه» بیانگر رابطه‌ی دوستی و مهربانی است. بدین معنا که هم یکدیگر را دوست بدارند و به هم عشق بورزند، و هم با یکدیگر مهربان باشند. (خامنه‌ای،1381).
از سویی خداوند[2] متعال  پیامبر اکرم (ص) را رحمتی برای عالم معرفی کرده است که به برکت وجود ایشان بسیاری از بلاها  و مصیبت‌ها از عالمیان برداشته شده است.
شاید بتوان بین رَحْمَهً لِلْعالَمینَ بودن پیامبر و وجود مودت و رحمت بین زوجین، این ارتباط مفهومی را برقرار ساخت که دوستی و محبت بین زن و شوهر علاوه بر اینکه  آرامش و رحمت الهی را به ارمغان  می‌آورد‌، دژ محکمی در برابر بلایا و آسیب‌هایی است که  می‌تواند بنیان خانواده را متزلزل سازد‌.  
با توجه به اینکه همسران نمونه، امانتدار خوبی برای این هدیه الهی هستند در دعاهایشان از درگاه خدا مى‏خواهند که همسران و فرزندان آنان را از  کسانى قرار دهد که مایه روشنى چشم آنان گردد.[3]
معناى جمله «قرت عینه» این است که:خدا به او چیزى داد که چشمش آرامش یافت، و دیگر چشمش به دست این و آن نمى‏افتد. همچنین به کسى که مایه مسرت آدمى است نور چشم گفته مى‏شود، خداوند این اوصاف را برای گروه ممتاز مؤمنان که در صف مقدم قرار دارند تحت عنوان «عباد الرحمن» شرح مى‏دهد،  و همانگونه که رحمت عام خدا همگان را فرا مى‏گیرد، رحمت این بندگان خدا نیز از جهاتى عام است، و علم و فکر و بیان و قلم و مال و قدرتشان پیوسته در مسیر هدایت خلق خدا کار مى‏کند. )مکارم شیرازی،1374)، در نتیجه دیگران که دوستدار تقوایند از آنان می‌آموزند و پیروى می‌کنند، بدون تردید اهل بیت‌(ع) از روشنترین مصداق‌هاى این آیه هستند، اما این مانع از گسترش مفهوم آیه نخواهد بود که مؤمنان دیگر نیز هر کدام در شعاع‌هاى مختلف، امام و پیشواى دیگران باشند. (مکارم شیرازی، 1374).
صمیمیت یکی از ویژگی‌های رابطه زوجین است. رابطه‌ای که با خودافشایی واقعی و درک شخص دیگر در مشارکتی برابر تعریف می‌شود. صمیمیت میزان نزدیکی و حمایتی است که هر عضو احساس و بیان می‌کند (یانگ، ۱۹۹۸). این عامل خود باعث افزایش سلامت عمومی در زوجین و خانواده می‌گردد. از نظر آدلر نیز فردی دارای سلامت روان است که روابط خانوادگی صمیمی و مطلوب داشته باشد (منصوری و مهرابی زاده، ۱۳۸۹). زوج‌ها به طور زبانی یا غیر زبانی در حالی که به یکدیگر اعتماد دارند و به احساسات همدیگر حساس هستند چیزهایی را در مورد خود بیان می‌کنند. ایجاد و حفظ روابط صمیمانه و ارضای نیازهای عاطفی و روانی در امر ازدواج یک مهارت و هنر است و علاوه بر سلامت روانی و تجارب سالم نیازمند کسب مهارت‌ها و انجام وظایف خاصی است (کارنیو بردبوری، ۱۹۵۵).
بیشتر افراد ازدواج را به عنوان صمیمانه‌ترین رابطه که بزرگسالان تجربه می‌کنند می‌شناسند رابطه‌ای که به عنوان صمیمیت و عاطفه به کار می‌رود. صمیمیت یعنی دو نفر درون خود را به روی یکدیگر باز کنند. صمیمیت[4] یعنی ورود عاطفی، فکری، اجتماعی، فیزیکی و معنوی به زندگی یکدیگر. نیاز به برقراری و نگهداری روابط نزدیک و ارتباط با دیگران به عنوان یک انگیزه انسانی و مرکزی شناسایی گردیده است (لوینگر  و هوستون، ۱۹۹۰).
ایجاد صمیمیت یک فرآیند است نه یک رویداد مجزا، صمیمیت چیزی نیست که ما ناگهان «به دست بیاوریم» و آن را تا آخر عمر مثل یک گنج حفظ کنیم. صمیمیت سیال است نه ایستا در واقع صمیمیت را باید محصول یک جریان رشد دانست، فرآیندی که قبل از ازدواج شروع می‌شود و بعد از آن هم ادامه می‌یابد و حتی جاودان می‌گردد (آماتاد و براون، ۲۰۰۰).
هنگامی که افراد برای برآوردن نیاز صمیمیت در رابطه ی زناشویی تلاش می‌کنند ممکن است وارد یک جریان مداوم شوند که در آن نیازهای هر دو نفر برای صمیمیت باید مورد بحث و گفتگو قرار گیرد. به ناچار زمان‌هایی وجود دارد که نیاز صمیمیت فردی فوراً توسط دیگران برآورده نمی‌شود. در چنین زمان هایی، احتمالاً او هم واکنش درونی و هم واکنش بیرونی به برآورده نشدن نیاز صمیمیتش نشان می‌دهد. این پاسخ‌ها احتمالاً در سطح وسیع‌تر بر اینکه آیا این نیازها به طور متوالی برآورده خواهد شد یا نه و شاید بر کارکرد رابطه تأثیری گذارد. تعداد قابل توجهی از تحقیقات مربوط به ازدواج نشان داده است که عکس‌العمل‌های لحظه‌به‌لحظه زوجین می‌تواند کل رضایت از رابطه طولانی مدت را پیش‌بینی کند. (گاتمن و کروکوف، ۱۹۸۹).

۱-1- بیان مساله
 

خانواده کانون مقدسی است که بر عالی‌ترین عواطف بنا شده است و مهم‌ترین نقش را در سعادت و شقاوت جوامع ایفاء می‌کند، لذا تلاش در راستای حفظ و استواری آن، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. (توجهی، ۱۳۸۹).
صمیمیت شامل احساسات نزدیکی، عاطفه، ارتباط، پیوستگی عمیق، خودافشایی و وابستگی بین فردی است. با توجه به ویژگی‌های‌ منحصر به فرد خانواده، ضمانت اجراهای کیفری اصولاً در این کانون جایگاهی‌ ندارند، با این وجود ضوابط و معیارهایی برای حسن سلوک زوجین در فقه اسلام و حقوق وجود دارد که بعضاً دارای ضمانت اجرای قانونی و اخلاقی هستند و اگر سوءمعاشرت به مرحله‏ی نشوز زوجین برسد ضمانت اجرای مدنی و کیفری پیش‏بینی شده است (جمالی، ۱۳۸۲).
قرآن کریم در 39 آیه در قرآن لفظ معروف را که نماد معاشرت زوجین در کانون خانواده است، استفاده می‌کند. (پناهی، ۱۳۹۱). در حقوق ایران معنای آیه 19 سوره نساء (عاشروهن بالمعروف) در ماده 1103 ق.م در فصل مربوط به (حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر) وارد شده است. مطابق این ماده «زن و شوهر مکلف به حُسن معاشرت با یکدیگر هستند» به عقیده‏ی حقوقدانان منظور ماده‏ی فوق از حُسن معاشرت زوجین در حدود عرف و عادت زمان و مکان می‏باشد. (امامی، ۱۳۷۲).
قانون مدنی، مواد 1102 تا 1119 را به حقوق و تکالیف زوجین اختصاص داده و وظایف آنان را در برابر یکدیگر برشمرده است. ماده‌ی 1102 قانون مدنی واقع‌شدن

بند چهارم: ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل و مسئولیت متصدی آن. 19
فصل دوم – حمل و نقل هوایی: 25
گفتار اول: اهمیت حمل و نقل هوایی 26
بند اول: اهمیت اجتماعی 27
بند دوم: اهمیت اقتصادی 28
گفتار دوم: لزوم برنامه‌ریزی استراتژیک در مدیریت صنعت حمل و نقل هوایی 29
گفتار سوم: نقش حمل و نقل هوایی در توسعه صنعت توریسم. 32
گفتار چهارم: حقوق و تکالیف حمل و نقل هوایی بین‌المللی 35
فصل سوم – یاتا (انجمن بین‌الملل حمل و نقل هوایی): 39
گفتار اول: تاریخچه‌ی یاتا و دلایل تشکیل آن. 40
بند اول: اهداف یاتا 41
بند دوم: اعضاء یاتا 42
بند سوم: ساختار اساسی یاتا 42
بند چهارم: دلایل جایگزینی یاتا با اتحادیه ترافیک هوایی. 43
گفتار دوم: کمیته­های یاتا. 43
بند اول: زیرمجموعه­های قاره­ای یاتا. 45
گفتار سوم: نقش یاتا در مبادله حقوق و آزادی­های هوائی 45
فصل چهارم: نقش و جایگاه یاتا در توسعه حقوق حمل و نقل هوایی. 49
گفتار اول: حقوق مسافر هوایی 50
بند اول: احتیاط­های لازم در مسافرتهای هوایی و دستورالعمل­های یاتا 50
بند دوم: نقش یاتا و ایکائو. 52
گفتار دوم: حقوق حمل و نقل هوایی. 53
بند اول: بررسی حقوق حمل و نقل هوایی و سیر تحول آن. 53
بند دوم: معاهدات بین ­المللی در حمل و نقل بین ­المللی هوایی. 54
بند سوم: نقش تقصیر یا عمد در مسئولیت و معافیت متصدی حمل و نقل بین ­المللی هوایی 55
بند چهارم: مفهوم حادثه در حقوق حمل و نقل هوایی 56
بند پنجم: بررسی تطبیقی معافیتهای غیرقراردادی متصدی حمل و نقل هوایی در مقررات بین ­المللی 57
الف: موارد معافیت متصدی حمل و نقل هوایی از مسئولیت 57
ب: مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل هوایی 59
گفتار سوم: نقش و جایگاه یاتا در توسعه حقوق حمل و نقل هوایی. 59
بند اول: تأثیرات یاتا در توسعه حقوق حمل و نقل هوایی. 59
بند دوم: تسهیلات یاتا برای گسترش توریسم 60
بند سوم: بررسی کنوانسیونهای منعقده یاتا 61
فصل پنجم: ایران و یاتا. 62
بند اول: جایگاه یاتا در سلسله مراتب قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی ایران 63
بند دوم: کیفیت همکاری ایران با یاتا 64
بند سوم: ارزیابی موارد ضعف زیرساختی، اجرایی و مقرراتی صنعت حمل و نقل هوایی ایران در مقایسه با قواعد و مقررات یاتا 65
بند چهارم: معایب و مزایای تبعیت از تعرفه‌ها و مقررات یاتا برای صنعت حمل و نقل هوایی ایران 68
بند پنجم: ارزیابی نقش مزیت نسبی سوخت ارزان هواپیما در ایران بعنوان برگ برنده صنعت حمل و نقل هوایی ایران 69
نتیجه گیری و پیشنهادات 71
الف: نتیجه گیری 72
ب: پیشنهادات 73
ج: منابع و مأخذ 74
چکیده :
اندیشه پرواز به آسمان و رهایی از زمین از دیرباز در مخیله بشر وجود داشته و تلاشهای عدیده ای جهت دست یابی به این هدف نموده است .نخستین کسی که عملا در این راه کوشش کرد لئوناردو داوینچی بود و بعد از وی افرادی چون ونو فرانسوی ، هنسون آلمانی طرح وی را دنبال کردند و در نهایت اولین اختراع در سال 1903 توسط برادران رایت بود ، با اختراع هواپیما ، موضوع بهره برداری از هوا و حقوق ناشی از آن برای کشورها مطرح گردیده و از آنجا که سیستم حمل و نقل هوایی و توسعه آن بسیار پر اهمیت است و گسترش روز افزون توسعه صنعت حمل و نقل هوایی در دهه اخیر در جهان به عنوان یکی از مهمترین محورهای توسعه و رشد کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مطرح شده و از جایگاه ویژه ای در برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و تکنولوژیکی کشورهای مذکور برخوردار است و از آنجا که حفظ حریم هرکشور از منظر امنیتی و سیاسی و حقوقی دارای اهمیت ویژه میباشد دولتها بر آن گشتند تا به تاسیس سازمانهای حقوق هوایی جهانی هم چون یاتا نمایند .در رساله مذکور به بررسی نقش و جایگاه یاتا در توسعه حقوق حمل و نقل هوایی پرداخته میشود و محقق سعی دارد در پنج فصل به بررسی موضوع بپردازد و در ابتدا در فصل اول سعی میکند به کلیات بپردازد و در این فصل موضوع حمل و نقل بین الملل و اقسام آن را بررسی میکند ، در فصل دوم به بررسی جزیی‌تر موضوع میپردازد و به تحلیل دقیق تر در باب حمل و نقل هوایی توجه کرده و حقوق و تکالیف حمل و نقل هوایی بین المللی را مطرح میکند ، در فصل سوم به بررسی دقیق اتحادیه یاتا ، شرایط ، ارکان و اعضاو سایر موارد مرتبط با آن میپردازد سپس محقق در فصل چهارم موضوعات را باهم مرتبط ساخته و به بررسی نقش و جایگاه یاتا در توسعه حقوق حمل و نقل هوای میپردازد و در نهایت در فصل پنجم جایگاه یاتا را در سلسله مراتب قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی با عنوان فصلی ایران و یاتامطرح میکند و در این فصل کوشش میکند نحوه ارتباطی ایران با یاتا را تحلیل کند و در انتهای فصل هم به نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته و سعی میکند در موضوع مورد نظر پیشنهادات کاربردی داشته باشد و در نهایت با یک نتیجه گیری مناسب و ذکر منابع و ماخذ تحیل و بررسی موضوع را به پایان برساند .
واژگان کلیدی :یاتا /حقوق هوایی
مقدمه :
اهمیت و نقش حمل و نقل هوایی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی بسیار زیاد است بنابر این جهت ارتقاءاین موارد ضروری است که به توسعه حقوق حمل و نقل هوایی توجه شایانی شود و از طرفی هم حمل و نقل هوایی در رقابت فراملیتی بین شرکتها ، جذب سرمایه گذاری خارجی هم نقش بسیار مهمی را ایفا میکند لذا به مقوله صنعت حمل و نقل هوایی نه تنها به عنوان یک پشتیبان تجاری بلکه به عنوان یک فرصت ساز در حوزه تولید، کسب و کار و توسعه هم میتوان نگاه کرد .لذا در این بین در جهت ارتقای این موارد نمیتوان از نقش یاتا غافل ماند و بررسی نقش و جایگاه این اتحادیه در توسعه حمل و نقل هوایی بحث شایان توجهی است ، یاتا سازمانی است بین المللی ، مرکب از بسیاری از شرکتها و خطوط هواپیمایی که در آوریل سال 1945 بعد از جنگ جهانی دوم و شکست کنفرانس 1944 شیکاگو در پاسخگویی به حل مشکلات اقتصادی ، تعیین تعرفه‌ها ، ظرفیت هواپیماها و گرایش کشورها به انعقاد معاهدات دو جانبه میان خود جهت تعیین تعرفه‌ها و بنیان نهاده است و در اموری چون تعیین تعرفه های هواپیمایی ، قانونمند کردن پروازها ، شرایط حمل مسافر و بار ، امور مربوط به خلبانان ، خدمه هواپیما ، امور هندلینگ ، استاندارد سازی فرودگاهی و هواپیماها ، کدگذاری فرودگاهها و ایرلاینهای هواپیمایی فعالیت دارد .پس از بررسی یاتا در خاتمه به این نتیجه خواهیم رسید که بدون نظارت سازمانهای بین المللی هوایی مانند یاتا امکان قانونمند کردن پروازهاو رعایت آزادی‌ها ی هوایی و مواردی مانند این میسر نمیباشد لذا برای بررسی نقش این اتحادیه در جهت توسعه حمل و نقل هوایی خالی از لطف به نظر نمیرسد .
فصل اول :
حمل و نقل بین المللی
گفتار اول :تعریف حمل و نقل بین المللی
به طور کلی حمل و نقل یعنی انتقال اشخاص و کالاها از نقطه ای به نقطه ای دیگر ، صنعتی که به تجهیز ملزومات حمل و نقل اشخاص و کالاها میپردازد ، بخش مهمی از اقتصاد ملی را تشکیل میدهد که به صنعت حمل و نقل شهرت یافته است [1] .و در خصوص حمل و نقل بین المللی نیز باید گفت که این مقوله عبارت است از جابه جایی و حمل از نقطه ای در داخل کشور به نقطه ای در داخل کشور دیگر با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر آن .[2] و به طور کلی یاید بگوییم که ترابری و یا حمل و نقل به جابه جایی یا انتقال انسان ، حیوان و یا کالا ، از جایی به جای دیگر گفته میشود این واژه از پیشوند پارسی ترا.به معنی فراسو و آن سو و واژه بری از فعل بردن ساخته شده است ، پیشوند ترا .از پیشوندهای کهن زبان پارسی است که در پارسی است که در پارسی باستان نیز همین گونه کاربرد داشته است و هم معنی و هم ریشه با trans در انگلیسی است ، ترابری از دید واژگانی به معنی بردن به آن سوی دیگر است .[3]
رشته حمل و نقل دارای جنبه­ های گوناگونی است : در یک طبقه بندی کلی می توان آن را به سه بخش زیر ساخت، وسایل نقلیه و بهره برداری تقسیم نمود. زیر ساخت شامل شبکه های حمل و نقل» جاده‌ها، خطوط راه آهن، راه های هوایی، راه های آبی، خطوط لوله حمل مواد، غیره مورد استفاده و همچنین گره‌ها یا پایانه هامانند فرودگاهها، ایستگاههای راه آهن، ایستگاه اتوبوس، بنادر. وسایل نقلیه عموماً در شبکه‌ها حرکت می کنند، مانند اتومبیل‌ها، قطارها وهواپیماها.
بهره برداری، شامل فعالیتهایی است که کنترل سیستم را انجام می دهند. مانند: چراغهای راهنمایی و شیب سنج‌ها، سوئیچهای راه آهن، کنترل ترافیک هوایی، غیره و همچنین سیاستهایی مثل چگونگی اداره امور مالی حمل و نقل مانند استفاده از عوارض جاده ای یا مالیات سوخت در حمل و نقل بزرگراهی در حالت کلی، طراحی شبکه در حوزه مهندسی عمران و برنامه ریزی شهری، طراحی وسایل نقلیه، در حوزه مهندسی مکانیک و زیر شاخه های تخصصی آن مانند مهندسی دریایی و مهندسی هوا-فضا و بهره برداری‌ها نیز معمولاً تخصصی شده اند. هرچند که ممکن است متعلق به پژوهش بهره بردای یا مهندسی سیستم‌ها باشد.[4]
[1] :برهانی ,اعظم السادات , قهرمانی , الهه ,1391,مقاله , حمل و نقل چند وجهی مرکب کالا
[2] :محمدی , علی ,اقتصاد حمل و نقل ,1376 ,مقاله ,نشر اقتصاد نو ,موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
[3] :دهخدا ,علی اکبر,فرهنگ لغت نامه ی دهخدا ,1377,جلد اول ,انتشارات دانشگاه تهران ,ص27
[4] :مجموعه گزارشهای تدوین برنامه حمل و نقل جاده ای شماره 5 ,سازمان حمل و نقل و پایانههای کشوری,1377