چکیده 1
 
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه. 3
1-2- بیان مسأله. 4
1-3- ضرورت انجام تحقیق. 6
1-4- ادبیات تحقیق. 6
1-5- جنبه نوآوری تحقیق. 11
1-6- اهداف تحقیق. 11
1-7- سؤالات تحقیق. 11
1-7-1- سؤال اصلی. 11
1-7-2- سؤالات فرعی. 11
1-8- فرضیه ها تحقیق. 12
1-8-1- فرضیه اصلی. 12
1-8-2- فرضیه‌های فرعی. 12
1-9- تعریف مفاهیم 12
1-10- روش تحقیق. 14
1-11- متغیرها 14
1-12- ابزار گردآوری اطلاعات 14
1-13- سازماندهی پژوهش 14
 
فصل دوم: چارچوب نظری
2-1- مقدمه. 16
2-2- نو واقع گرایی. 16
2-3- مفروضه‌های نظریه نوواقع‌گرایی. 18
2-3-1- امنیت ‌طلبی. 18
2-3-2- الگو و فرایند تصمیم‌گیری 19
2-3-3- منافع و اهداف ملی. 20
2-3-4- ساختار نظام بین الملل. 20
2-3-5- نوواقع گرایی و همکاری بین المللی. 23
2-3-6- نوواقع گرایی و سیاست خارجی. 25
2-4- لیبرالیسم 25
2-5- نئولیبرالیسم 27
2-6- نهادگرایی نئولیبرال. 29
2-7- ریشه ها 30
2-8- اصول. 31
2-9- نهادگرایی نئولیبرال و همکاری بین المللی. 35
2-10- مقایسه نئورئالیسم و نئولیبرالیسم 37
2-11- نوواقع گرایی و نئولیبرالیسم؛ تعامل و تقابل با ایران. 39
2-12- نتیجه گیری 41
 
فصل سوم: تعامل ایران و هند در سایه تحریم‌های بین المللی
3-1- مقدمه. 43
3-2- پیشینه روابط ایران و هند پس از استقلال هندوستان. 43
3-3- روابط ایران و هند پس از انقلاب اسلامی. 46
3-4- زمینه‌های همکاری: 50
3-4-1- انرژی 51
3-4-2- تجارت و تکنولوژی 52
3-4-3- حوزه‌های تکنیکی. 52
3-5- اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی‌ایران. 54
3-6- اهداف سیاست خارحی جمهوری اسلامی‌ایران. 54
3-7- اصول سیاست خارجی هند 55
3-8- سیاست خارجی هند نسبت به ایران. 58
3-9- عرصه‌های تعامل ایران و هند: 61
3-10- همکاری‌های منطقه ای 61
3-11- نفی جهان تک قطبی: تغییر ساختار نظام بین الملل. 63
3-12- همکاری‌های اقتصادی: حوزه‌های انرژی، ترانزیت و فناوری 63
3-13- نتیجه گیری 66
 
فصل چهارم: تقابل ایران و هند در سایه تحریم‌های بین المللی
4-1- مقدمه. 68
4-2- تحریم‌ها علیه ایران. 68
4-3- تحریم‌های بین المللی: 68
4-4- تحریم‌های آمریکا 72
4-5- مناسبات هند و آمریکا 75
4-6- عرصه‌های تقابل ایران و هند 78
4-6-1- تعاملات هند با غرب 78
4-6-2- هند و بازیگران منطقه ای 80
4-7- مسأله هسته ای ایران. 81
4-8- جایگاه ایران و هند در سیاست خارجی یکدیگر. 83
4-9- نتیجه گیری 86
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1- نتیجه‌گیری 88
منابع و مآخذ 93
کتب 93
مقالات 95
منابع اینترنتی. 97

 

 

چکیده
 

روابط ایران و هند در طول قرن‌ها رو به گسترش بوده است. دو کشور سال‌های متمادی، مرزهای مشترکی داشته اند و در عصر کنونی نیز روابط دو کشور بیشتر بر اساس واردات نفت خام ایران پیش می‌رود. در سال‌های بعد از 2000، مؤلفه ای که روابط دو کشو را تحت تأثیر قرار داده، بحث تحریم‌‌هایی  است که به خاطر پرونده هسته ای ایران، علیه این کشور اعمال شده است. در کنار مراودات اقتصادی که هند با ایران دارد،آمریکا نیز یکی از شرکای بزرگ تجاری هند محسوب می‌شود. هند همواره برای حفظ و ارتقای روابطش با آمریکا تلاش می‌کند. لذا سؤالی که به آن پاسخ گفته می‌شود، این است که تحریم‌های بین المللی چه تأثیری بر سیاست خارجی هند در قبال جمهوری اسلامی‌ایران داشته است؟ و در پاسخ گفته می‌شود که تحریم‌های بین المللی باعث اتخاذ سیاست محدودسازی روابط هند با جمهوری اسلامی ‌ایران در حوزه‌های مختلف سیاسی- اقتصادی شده است. علی رغم تعاملات دو کشور، تحریم‌ها علیه ایران، منجر به تقابلاتی نیز در سیاست‌های هند و ایران نسبت به یکدیگر شده است که در تحقیق آورده می‌شود.
واژه‌های کلیدی: هند، ایران، روابط، تحریم ها،آمریکا.  

 

 

 
 

 
 

 
 

فصل اول:
 

 

 
 

کلیات
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

1-1- مقدمه
 

ایرانیان و هندیان هر دو از نژاد آریایی هستند و پیش از دوران مهاجرت بزرگ، دارای پیوندها ی گوناگونی بوده‌اند. پس از مهاجرت به هند و ایران روابط گسترده‌ای میان ایران و هند وجود داشته است. نزدیکی‌های زبانی و فرهنگی و نژادی از آن دوران دو تمدن ایرانی و هندی  را دارای  روابط پردامنه‌ای کرده بود؛ چنان چه گاه قلمرو ایران در دوران‌هایی چون داریوش بزرگ تا آن سوی سند ادامه داشت. این روابط در طول سده‌های بعد نیز ادامه داشته است. در دوران نوین نیز روابط رسمی‌ایران و هند پس از استقلال هند برقرار گردید. نخستین جرقه‌های آغاز روابط سیاسی دو کشور را باید در سال 1947 و حضور هیئت بلندپایه‌ی ایرانی در دهلی نو و اعلام علاقه‌مندی به کشور تازه استقلال‌یافته‌ی هند دانست. به عبارتی، روابط ایران و هند در مارس 1950، در مدت کوتاهی پس از استقلال هند، برقرار شد و دهلی نو و تهران پیمان دوستی‌ای با نام «صلح و دوستی ابدی» امضاء نمودند؛ اما از نظر سیاسی پس از آن و در عمل هر یک از دو کشور وارد ائتلاف‌های متضاد دوران جنگ سرد شدند و گسترش روابط دوجانبه را متوقف نمودند؛ یعنی عملاً ایران از طریق مشارکت در «پیمان بغداد و سنتو» روابط نزدیکی را با آمریکا و پاکستان برقرار نمود و هند هم به رغم خط‌ مشی عدم تعهد، در کنار شوروی قرار گرفت.
 
 
 

 

1-2- بیان مسأله
 

شرایط امروز نظام بین‌‏الملل به‌گونه‏‌ای است که توسعه و بقای کشورهای واقع در هر منطقه، به میزان همکاری، مشارکت و همگرایی آنها بستگی دارد. از سوی دیگر، سطح و کیفیت همکاری‌ها نیز با ویژگی‌های جغرافیایی، ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای واقع در هر بلوک ارتباط مستقیم دارد.در این میان ایران و هند به‌عنوان دو کشور تأثیرگذار و قدرتمند آسیایی، دارای اشتراکات و روابط تاریخی و فرهنگی بسیاری می‌باشند که دو کشور را همواره به گسترش ارتباطات تشویق نموده است (عسگریان 1392 ،17 ).
این در حالی است که در سال‌های اخیر سیاست خارجی هند در قبال ایران با تحولاتی نوین روبرو بوده است و این کشور در روابط خود با ایران تعدیلاتی را به عمل آورده است. تقریبا بعد از جنگ سرد و به طور مشخص تری بعد از سال ۲۰۰۰  سیاست خارجی هند از نهروئیسم به نئولیبرالیسم و حتی نئورئالیسم تغییر جهت داده است. در این بین در گرایش‌های نئولیبرالیسم و نئورئالیسم توجه یک کشور به قدرت‌های بزرگ افزایش می‌یابد. لذا به نظر میرسد که بر اساس این دو نگرش که یکی(نئولیبرالیسم) در حوزه اقتصادی است و دیگری(نئورئالیسم) در حوزه سیاسی- امنیتی هندوستان به سمت قدرت‌های بزرگ پیش رفته است و چون این سیاست را اتخاذ کرده است، سیاست خارجی آن نیز تحت تأثیر دیدگاه ها، برداشت‌ها و سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ هم قرار دارد. در این بین این هندوستان نیست که تعیین کرده که در حوزه انرژی وارد همکاری‌‌هایی  با ایران نشود، چرا که واقعیت‌های استراتژیکی و اقتصادی هند نشان می‌دهد که این کشور برای به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد خود نیازمند انرژی کشور‌های مختلف بویژه ایران است. در واقع آن چه باعث شده تا هند از همکاری با ایران در پروژه‌های انرژی صرف نظر کند فشاری است که برخی کشورهای غربی  به ویژه ایالات متحده آمریکا در قالب تحریم‌های بین المللی به هند وارد می‌کند و دقیقا نیز به همین علت است که بسیاری از محافل استراتژیک هند معتقد هستند که توسعه بیش از حد مناسبات هندوستان بابرخی قدرت‌های غربی بویژه با آمریکا به استقلال هند در عرصه سیاست خارجی آسیب زده و باعث شده است تا بسیاری از واقعیت‌های ژئوپلتیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر و ژئواستراتژیک هند در پرتو سیاست‌های ایالات متحده نادیده گرفته شود.
از سوی دیگر درسیاست خارجی ایران نیز قدرتمند شدن هند را در راستای سیاست دنیای چندقطبی و مخالفت با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا  را در چارچوب منافع ملی خود ارزیابی می‌کند. هند با جمعیتی بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر و وسعت سرزمینی به اندازه بیش از دو برابر ایران با یک دهه رشد اقتصادی 8 درصدی و عضویت در باشگاه هسته‌ای دارای توانایی بالایی در تأثیرگذاری منطقه‌ای و حتی جهانی است. این کشور دارای مؤلفه‌های اصلی قدرت یعنی وسعت، جمعیت و قدرت نظامی‌است و رشد سریع اقتصادی آن، هند را به یکی از قطب‌های اقتصادی جهان در آینده نزدیک تبدیل خواهد کرد. از این لحاظ تقویت روابط اقتصادی ایران و هند به نفع منافع دو کشور است و می‌تواند نقش مهمی‌در ثبات و امنیت منطقه داشته باشد. اما در ‌این میان، موضوعات چالش‌برانگیزی نیز در روابط ایران و هند وجود دارد؛ موقعیت خاص ایران در صحنه بین‌المللی و رقابت استراتژیک ایران و آمریکا باعث حساسیت قدرت‌های غربی و به‌ویژه آمریکا به نزدیکی روابط ایران و هند شده است. به‌طوری‌که ایالات متحده آمریکا بارها از هند خواسته است تا مناسبات خود را با ایران در حوزه‌های استراتژیک مثل انرژی و تسلیحات محدود کند. به عبارتی روابط ایران و هند در حال حاضر به‌شدت تحت تأثیر دو محیط قرار دارد: یکی محیط داخلی ایران و هند است که در متن این محیط دو کشور تمایل به توسعه و گسترش مناسبات دارند؛ اما محیط بیرونی هم وجود دارد به‌ویژه تحریم‌های بین المللی به رهبری ایالات متحده آمریکا که درصدد است این روابط در حد محدود باقی بماند. در این راستا پژوهش حاضر درصدد است با توجه به شرایط جدید بین المللی بویژه  روی کارآ مدن دولت جدید در ایران و هم چنین توافقات اخیر ایران با کشورهای غربی بر سر پرونده هسته ای و گشایش  نسبی در سیاست خارجی،به واکاوی دوباره  حوزه تعاملی وتقابلی  دو کشورایران و هند در حوزه سیاست خارجی با هدف نزدیک کردن دیدگاه‌های دو کشور در مسائل منطقه‌ای و مورد علاقه بپردازد.
 
 
 

 

1-3- ضرورت انجام تحقیق
 

با  توجه به ظهور هند به عنوان یک بازیگر قدرتمند جهانی در سال‌های اخیر و میزان اثر گذاری  آن در ترتیبات  بین المللی ازیک سو و قرار گرفتن این کشور درحوزه پیرامونی  جمهوری اسلامی‌ایران و داشتن  پیشینه روابط  کهن  با این کشور، تأثیر پذیری این کشور از سیاست‌های  مداخله گرایانه ایالات متحده در ارتباط با ایران به ویژه در حوزه  انرژی هسته ای و تحریم‌های بین المللی بر علیه  صنایع نفت و گاز  کشور و همراهی  ضمنی  هند از این سیاست‌ها از عمده  انگیزه‌های انتخاب موضوع می‌باشد.
 

 

1-4- ادبیات تحقیق
 

هر چند پیرامون موضوع تحقیق به صورت مستقیم  پژوهش جامعی صورت نگرفته است اما در رابطه با روابط ایران و هندو مسائل مربوط به تحریم‌های بین المللی مقالات و مطالبی به صورت جسته و گریخته در برخی متون، مقالات و منابع  اینترنتی موجود است که به برخی از آنها  اشاره می‌شود:

 

کتاب آسیا (۸) (ویژه روابط ایران و هند)، نوشته حسین عسگریان، تهران انتشارات ابرار معاصر  تهران،1392
  در این پژوهش نوسینده با بررسی عوامل مختلف مؤثر بر تعیین سطح روابط سیاسی دو کشور در متن بررسی تاریخ روابط آنها، به تبیین چارچوبی نظری برای روابط سیاسی درحال توسعه ایران و هند پرداخته است. در این راستا نویسنده ابتدا با کندوکاوی در نگرش‏های غالب موجود می‏کوشد به فهمی‌کلی از نوع نگاه کشورها به محیط بیرونی و عوامل و دلایل برقراری، حفظ و توسعه روابط سیاسی آن‌ها با یکدیگر براساس منطق روابط خارجی بپردازد. به‌نظر نویسنده در نگاهی کلی به نگرش‏های غالب موجود در زمینه روابط ایران و هند، توسعه روابط این دو کشور از یک سو حاصل هم سویی نگرش‏های سیاسی حاکم در سطح ملی برمبنای ریشه‏های فرهنگی و هویتی مشترک، از سوی دیگر مبتنی‌بر همکاری در سطح منطقه‏ای برمبنای ملاحظات امنیتی و هم چنین حاصل دستیابی به افقی مشترک در نوع نگاه به ساختار نظام بین‏الملل برمبنای انگیزه‏های منفعتی است. در این میان نویسنده بر این مدعااست که با نگاهی اجمالی به پیشینه روابط دو کشور، به وضوح می‏توان دریافت که فرهنگ

 

فصل دوم : مبانی ، مفاهیم و چارچوب نظری پژوهش . . 12
مقدمه . . . . .22
2-1 بررسی مفهوم امنیت ملی . . . 23
2-1-1 ابعاد و ویژگی های امنیت ملی . . . 25
2-1-2 دگرگونی در نظریه های امنیت ملی . . . .26
2-1-2-1 رئالیسم و امنیت: بعد نظامی امنیت 21
2-1-2-2 پسا اثباتگرایی: امنیت در عصر نارویدادها . . . 29
2-1-2-3 مکتب کپنهاگ: تفاسیر گسترده امنیت 31
4
2-2 مفعوم رهبری و سبک های آن: تعاریف و برداشت ها . 33
2-2-1 مفهوم رهبری و تعاریف آن . . 33
2-2-2 نمونه های رهبری . . 31
2-2-3 وظایف رهبری . .35
2-2-1 نظریه های رهبری . .36
2-2-1-1 نظریه مردان بزرگ . 36
2-2-1-2 نظریه صفات و ویژگی های رهبری . 31
2-2-5 سبک های رهبری . . 31
2-2-5-1 طبقه بندی بر اساس میزان اقتدار . 39
2-2-5-2 طبقه بندی بر اساس رابطه رهبر با پیروان . . .39
2-2-5-3 طبقه بندی بر اساس سایر ویژگی ها . .11
2-3 چارچوب نظری پژوهش: با تکیه بر الگوی سبک های رهبری استفان
کوهن . .15
نتیجه گیری فصل دوم 52
فصل سوم:بررسی تاریخی تحولات پرونده هسته ای ایران در پرتو سبک های
رهبری دولتمردان حاکم . 45
مقدمه . . 55
3-1 پیشینه مسایل هسته ای در ایران . .56
3-2 بحران هسته ای در دوران اصلاحات . .59
3-2-1 فضای بحران هسته ای در دوره اصلاحات . . 61
5
3-2-2 گزینه های پیش روی ایران . 62
3-2-3 علل و اهداف همکاری جویی . 61
3-2-1 اقدامات دیپلماسی هسته ای در دولت اصلاحات . 65
3-2-1-1 توافق نامه سعدآباد . . 66
3-2-1-2 توافق نامه بروکسل . . .61
3-2-1-3 توافق نامه پاریس . .61
نتیجه گیری فصل سوم . . .11
فصل چهارم: بررسی مقایسه ای سبک های رهبری سعید جلیلی و محمد
جواد ظریف در دولت های اصولگرا و اعتدال پیرامون مسئله هسته
ای . .67
مقدمه . . .77
4-1 سیاست هسته ای ایران: مناظره هامختلف . .11
4-2 چگونگی ظهورگفتمان اصولگرایی عدالت محور . 18
4-2-1 ویژگی های فردی – شخصیتی محمود احمدی نژاد و کارگزاران
دولت اصولگرا . . .18
4-2-2 بررسی سیاست خارجی ایران در دوره اصولگرایی عدالت محور:
سیاست خارجی آرمانگرا . . .17
4-2-8 اصول رفتاری سیاست خارجی دولت اصولگرای محمود احمدی نژاد
11. . . ییارگلوصا 1-8-2-4
12. . . یهاوخ تلادع 2-8-2-4
6
4-2-4 الگوهای رفتاری سیاست خارجی دولت اصولگرای محمود احمدی
نژاد: با تاکید بر پرونده هسته ای .14
4-2-4-1 باز تعریف روابط با غرب . . 14
4-2-4-2 سیاست نگاه به شرق . 18
4-2-4-8 سیاست جهان سوم گرایی . . 17
4-2-4-4 مسئله هسته ای در دولت اصولگرا: با تاکید بر سبک رهبری
سعید جلیلی . .11
4-8 چگونگی ظهور گفتمان اعتدال گرایی . 107
4-8-1 ویژگی های فردی – شخصیتی حسن روحانی و کارگزاران دولت
اعتدال . 110
4-8-2 بررسی سیاست خارجی ایران در دوره اعتدال گرایی: سیاست
خارجی توسعه گرا . 114
4-8-8 اصول سیاست خارجی دولت حسن روحانی . 118
4-8-4 الگوهای رفتاری سیاست خارجی دولت اعتدالگرای روحانی: با
تاکید بر پرونده هسته ای . . 117
4-8-4-1 تلاش برای خروج از محور امنیتی شدن
4-8-4-2 مذاکره با آمریکا . . 111
4-8-4-8 تلاش برای بهبود روابط با اروپا . . 111
4-8-4-4 بهبود روابط با کشورهای همسایه . . .120
4-8-4-8 مسئله هسته ای در دولت اعتدال گرا: با تاکید بر سبک
رهبری محمد جواد ظریف . . . .121
نتیجه گیری فصل چهارم . .127
7
فصل پنجم: نتیجه گیری پایانی پژوهش .423
فهرست منابع و ماخذ 496
8
چکیده پژوهش :نوشتار حاضر به عنوان رساله کارشناسی ارشد علوم
سیاسی به بررسی مقایسه ای سبک های رهبری تصمیم گیرندگان
دو دولت اصولگرا و اعتدال گرا یعنی سعید جلیلی و محمد
جواد ظریف در قبال پرونده هسته ای پرداخته است . این
پژوهش با تکیه بر الگوی نظری » فیلیپ استانفورد کوهن«
درباره تقسیم بندی سبک های رهبری ،بر دو نوع سبک رهبری
یعنی استعلاگرایانه و مدیریتی تمرکز کرده است. بر مبنای
این تمهید نظری،استدلال پژوهش حاضر به عنوان فرضیه آن
است که سبک رهبری سعید جلیلی در قبال پرونده هسته ای
استعلاگرایانه و ایدئالیستی بوده ؛ در حالیکه محمد جواد
ظریف بر سبک رهبری مدیریتی در موضوع هسته ای تمرکز
نموده است. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که اتخاذ
سبک رهبری استعلاگرای جلیلی مانع از شکل گیری توافق
هسته ای ایران با کشورهای غربی گردیده و حتی در مواقعی
ناامنی های شدیدی را بر کشور تحمیل نمود و ماحصل آن
اعمال تحریم های گسترده علیه ایران بوده است. در حالیکه
سبک رهبری مدیریتی محمد جواد ظریف در قالب گفتمان
اعتدال منجر به حل و فصل منازعه هسته ای ایران با
کشورهای غربی گردیده و تا حد زیادی از فشارهای جامعه
جهانی علیه ایران کاسته شده است.
کلید واژه ها:سبک رهبری- امنیت ملی- اصولگرایی- اعتدال-
پرونده هسته ای- سعید جلیلی- محمد جواد ظریف- کشورهای
غربی- دیپلماسی هسته ای.
9
فصل اول : کلیات پژوهش
10
4-4 طرح مساله
مسئله امنیت ملی یکی از مهم ترین دلمشغولی های بازیگران در
نظام بین الملل مبتنی بر آنارشی است. این مسئله تابعی از عوامل
و متغیرهای مختلفی است که هریک از این عوامل و متغیرها می
توانند نقشی حیاتی در امنیت ملی یک کشور ایفا نمایند. جمهوری
اسلامی ایران نیز به عنوان یک بازیگر در نظام جهانی از این
قاعده مستثنی نیست و رهبران این کشور همواره پیرامون مباحث
امنیت ملی و ابعاد آن حساسیت های ویژه ای داشته اند. در این
میان یکی از مهم ترین موضوعاتی که در بیش از یک دهه گذشته
امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را با مسئله و چالش مواجه ساخته
است، مسئله هسته ای می باشد. مسئله هسته ای ایران بدون شک یکی
از مهم ترین موضوعات سیاست بین الملل در دهه های اخیر بوده
است. اهمیت مسئله هسته ای بیش از آنکه ناشی از افزایش قابلیت
علمی- تکنیکی ایران در تکمیل چرخه سوخت هسته ای باشد، محصول
باز خورد این قابلیت تکنیکی در نظام امنیتی منطقه ای و
بین المللی است. بحران هسته ای ایران و غرب در اواخر دولت
اصلاحات شکل گرفت. گفتمان اصلاحات که دمکراسی خواهی و توسعه
سیاسی در سیاست داخلی و تنش زدایی و تعامل را در سیاست خارجی
به عنوان مبنای کنش خود تعریف نموده بود، در صدد حل و فصل
بحران هسته ای برآمد . براساس این زمینه گفتمانی، دولت اصلاحات
تلاش نمود کنش ها و واکنش های خود در سطح بین المللی را به
عنوان دولتی مسئولیت پذیر تعریف نماید. اما گفتمان هسته ای
11
دولت اصلاحات به شدت از سوی گفتمان رقیب اصولگرایی مورد انتقاد
قرار می گرفت. براین اساس، پیروزی محمود احمدی نژاد در
انتخابات ریاست جمهوری سال 1311 منجر به چرخش گفتمانی در موضوع
هسته ای گردید. عدالت طلبی و استکبار ستیزی مبنای کنش گفتمان
اصولگرایی در سیاست خارجی به شمار می رفت. از این رو گفتمان
اصولگرایی درصدد برجسته سازی مسئله هسته ای بود. چرا که این
گفتمان با تمرکز بر مسئله هسته ای به دنبال هژمونیک کردن
گفتمان خود در سیاست خارجی بود. این برجستگی به خوبی در
سخنرانی های انتخاباتی محمود احمدی نژاد و هم چنین موضع گیری
ها و سیاستهای وی در دوران ریاست جمهوری اش قابل مشاهده است.
اما افزایش تحریم های بین المللی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن
موجب شد، گفتمانهای رقیب اصولگرایی، انتخابات ریاست جمهوری
سال 1392 را فرصتی مناسب برای به حاشیه راندن گفتمان هسته ای
اصولگرایان قلمداد کنند. بنابراین انتخابات ریاست جمهوری 1392
به جدالی گفتمانی بر سر موضوع هسته ای بدل گردید. حسن روحانی
و سعید جلیلی به عنوان حاملان اصلی دو گفتمان رقیب، بر سر موضوع
هسته ای در شعارها و مناظرات انتخاباتی ضمن برجسته سازی دال
مرکزی گفتمان هسته ای خود در پی شالوده شکنی از دال مرکزی
گفتمان رقیب و به حاشیه راندن آن بودند. این کشمکش گفتمانی بر
سر موضوع هسته ای در انتخابات ریاست جمهوری با هژمونیک شدن
گفتمان روحانی خاتمه یافت. در چنین فضایی این پژوهش به دنبال
بررسی مقایسه ای سبک های رهبری تیم هسته ای دولت محمود احمدی
12
نژاد با محوریت سعید جلیلی و تیم هسته ای دولت حسن روحانی با
محوریت محمد جواد ظریف در قبال پرونده هسته ای به عنوان یک
موضوع امنیتی است. در واقع شناخت سبک های رهبری این دو گروه
نسبت به مسئله امنیتی پرونده هسته ای مهم ترین مسئله این پژوهش
محسوب می شود.
2-1 پیشینه و ادبیات موضوع
بررسی مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و سیر تطور آن در
دولتهای مختلف از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون همواره مورد بحث
و بررسی محققان و دانش پژوهان قرار گرفته است و از این حیث
آثار و منابع گسترده ای در این زمینه وجود دارد. اما موضوع
این پژوهش فاقد ادبیات گسترده ای می باشد. جستجوهای اولیه
محقق پیرامون این موضوع نشانگر آن است که تحقیقات زیادی
پیرامون این مسئله صورت نگرفته است و لذا محقق در این زمینه
با فقر ادبیات بحث مواجه است و محقق امیدوار است که ارائه
چنین آثاری بتوانند خلاء پژوهشی این حوزه را مرتفع نمایند. در
ذیل به معرفی برخی از این آثار میپردازیم :
13
1-سید جلال دهقانی فیروز آبادی و مهدی عطائی )1818 (،» گفتمان
هسته ای دولت یازدهم« ، فصلنامه مطالعات راهبردی،سال
هفدهم،شماره 1 .
2-قدرت احمدیان و سعیدسادات احمدی )1818 (، » مناقشه هسته ای
ایران: لیبرالیسم نهادگرا در مقابل نئورئالیسم« ، پژوهشنامه
علوم سیاسی،سال نهم،شماره 8 .
8-حسین ولی پور)1818 (، گفتمانهای امنیت ملی در جمهوری اسلامی
ایر ان، تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
4- هادی آجیلی و علی اسماعیلی)1812 (،» عدالت و امنیت ملی در
روابط بین الملل: رویکردی اسلامی« فصلنامه مطالعات راهبردی،سال
شانزدهم،شماره 8 .
8-رضا خلیلی )1818 ( ،» انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و چشم
انداز برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران« ، فصلنامه مطالعات
راهبردی،سال هفدهم،شماره 1 .
6- سیدجواد طا هایی )1812 (،» نقد نظریه امنیت ملی« ، فصلنامه
روابط خارجی،سال پنجم،شماره 1 .
14
بررسی این آثار نشانگر آن است که موضوع اصلی پژوهش کمتر مورد
توجه نویسندگان قر ار گرفته است و آثار موجود صرفاً به بررسی
امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و مسئله هسته ای بصورت مجزا
پرداخته اند. این در حالی است که نویسنده این پژوهش قصد دارد
با نگاهی ترکیبی مسئله امنیت ملی و نحوه رهبری آن را با مسئله
هسته ای پیوند دهد.
4-9 سوال اصلی پژوهش
مسئله اصلی پژوهش حاضر در این پرسش تجلی یافته است که »
رویکردهای جلیلی و ظریف در دولتهای احمدی نژاد و روحانی در

 

دوران قاجاریه و نهضت مشروطیت ظهور نمودند. در نگاه این اندیشمندان، پاتریمونیالیسم سنتی ایران به طور کلی بر اقتدار و اطاعت مطلقه، پدرسالار سیاسی، قداست دولت و رابطه مستمر آن با خدا رابطه میان حکام و علمای دین و ساختار عمودی یک جانبه غیرمشارکتی و غیر رقابتی تأکید می گذاشت. (بهشتی نیا،1387،41)
در این گفتمان بر اقتدارگرایی، اصلاحات از بالا، عقلانیت مدرنیستی، ناسیونالیسم ایرانی، مرکزیت سیاسی مدرنیسم فرهنگی، سکولاریسم و توسعه صنعتی تأکید می شده و در واقع دولت مطلقه ای که در پرتو این گفتمان ظهور کرد، در پی آن بود تا جامعه و اقتصاد ایران را از صورت بندی سنتی و ماقبل سرمایه­دارانه به صورت بندی مدرن و سیاستمدارانه عبور دهد و از این حیث برخی کارویژه های زیربنایی در حوزه نوسازی اقتصادی و اجتماعی به عمل آورد. البته چون اجزای این گونه سیاست ها نیازمند تمرکز ابزارها و منابع قدرت سیاسی در دست دولت مطلقه بود، از سوی دیگر موجب انقیاد نیروهای اجتماعی و سیاسی شد و در واقع در گفتمان مدرنیسم مطلقه پهلوی چندان جایی برای مشارکت و رقابت سیاسی وجود نداشت. دولت مطلقه پهلوی گرچه در چهارچوب تلاش برای نوسازی اقتصادی و اجتماعی نیازمند تمرکز منابع قدرت و اعمال مستبدانه آن بر جامعه و نیروهای اجتماعی بود. با توجه به همین ویژگی هاست که برخی از نویسندگان حتی در کاربرد عنوان دولت مطلقه مدرن برای دولت نوساز پهلوی با احتیاط بسیار عمل می نمایند. در واقع رضاشاه در فقدان شرایط اقتصادی و اجتماعی مناسب در امر یکپارچگی ملی نمی توانست در انجام کارویژه های ملت سازی موفق باشد و به این خاطر بود که با هدف فائق آمدن بر ضعف های تاریخی و اجتماعی به سرکوب و حذف نیروهای اجتماعی متوسل گردید. عبور ناموفق از دولت – ملت سازی در زمان او و استقرار حکومت مرکزی متمرکز از طریق یکپارچه سازی اجباری موجب باعث شد تا از ظهور گروه های متنوع سیاسی خارج از حاکمیت جلوگیری به عمل آید. در واقع همانطور که دکتر بشیریه متذکر می شود درخواست های عمده انقلاب مشروطه یعنی حکومت قانون و پارلمان و مشارکت آزاد گروه ها در زندگی سیاسی با تکوین ساخت دولت مطلقه غیرقابل اجرا شدند ولی خواسته های دیگر آن به ویژه اصلاحات بروکراتیک و مالی و آموزشی نوسازی فرهنگی و نوعی ناسیونالیسم ایرانی، در نتیجه تکوین ساخت دولت مطلقه مجال تحقق یافتند و در واقع از مجلس ششم به بعد نهادهایی برآمده از مشروطیت نیز در دوران ساخت دولت مطلقه ادغام شدند و در مقابل، قوه مجریه دربار و ارتش به عنوان مراکز اصلی قدرت سیاسی پدیدار گردیدند. (بشیریه،1381،202) 
پس از این بررسی کلی درباره دولت مطلقه پهلوی اول پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال می باشد: که سرکوب جنبشهای قومی گیلان و خوزستان چه تأثیری بر شکل گیری دولت مدرن در ایران داشته است؟ و فرضیه ای که برای این سؤال در نظر گرفته شده عبارت است از : تلاش برای حل بحران هویت و مقابله با جنبش های قومی به شکل اقتدار آمیز موجب شد تا پروسه تکوین هویت ملی و شکل گیری دولت مدرن به صورت ناقص صورت پذیرد.
  بنابرین در فصل اول پس از بیان مسئله و تعریفی کوتاه از موضوع پژوهش کلیتی از تحقیق در اختیار خوانندگان قرار می گیرد و همچنین اهمیت و ضرورت پژوهش ،معرفی متغییرها، سؤال اصلی، فرضیه پژوهش، شیوه یا روش پژوهش، محدودیت­های پژوهش و کلید واژه ها به صورت تعریفی ارائه می شوند. اما فصل دوم طبق قانون تحقیق حاوی چهارچوب نظری می­باشد که پژوهنده پس از ارائه و تعریف چهار گفتمانی که درباره جامعه ایرانی(پاتریمونیال، شیوه تولید آسیایی، دولت تحصیلدار و دولت مطلقه) [1]به کار رفته است با تأکید بر گفتمان دولت مطلقه مسیر پژوهش هموارتر می شود.
در فصل سوم تاریخچه­ای از موضوع پژوهش برای خوانندگان به این صورت ارائه می شود که پژوهنده اوضاع اجتماعی و سیاسی جامعه ایرانی را در آن برهه زمانی به دو قسمت قبل از کودتای رضاخانی و بعد از کودتای رضاخانی تقسیم کرده است تا مطلب بهتر و رساتر خود را نشان دهد و در ادامه چگونگی کودتا را تعریفی کوتاه ارائه می دهد و هم عوامل خارجی و هم عوامل داخلی دخیل در به وجود آمدن کودتا را نیز مورد بررسی قرار می دهد. در فصل چهارم که به عقیده پژوهنده مهمترین فصل پژوهش می باشد زیرا که تجزیه و تحلیل داده های تحقیق است پژوهنده در ابتدا تمایلات متضاد سیاسی در کشور را بر اساس دو جنبش (یکی در گیلان و دیگری در خوزستان) از سر می گیرد و پس از بررسی این دو جنبش که اولی به رهبری میرزا کوچک خان بوده و دومی به رهبری شیخ خزعل صورت گرفت نوسازی در عصر پهلوی و چگونگی ایجاد جامعه ای شبه مدرن بر اساس الگوی دولت مطلقه مورد تحلیل قرار می گیرد و پس از آن نتیجه گیری ارائه می شود و حاوی عصاره ای از آنچه ما خواندیم ، اندیشیدیم و نوشتیم .
در پایان و به حکم ادب بهتر آن است که از بزرگان،استادان، معلمان و دوستانی که در این راه همراه و همیار ما بوده اند تشکر کنیم. در ابتدا از جناب آقای دکتر ادریس بهشتی نیا به عنوان استاد راهنما که با مساعدت هایشان در امر تحقیق بنده را یاری دادند تشکر می کنم و از جناب آقای دکتر سیروس محبی به عنوان استاد مشاور به دلیل مشاوره در موضوع و حتی اصل متن سپاسگزارم و از جناب آقای سعید زین الدینی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و تحقیقات تهران نیز به خاطر جمع آوری برخی منابع و راهنمایی هایشان به خصوص در فصل چهارم تحقیق ممنونم. باشد که به یاری خداوند متعال این پژوهش ذره ای باشد برای سلول توسعه جامعه ی ایرانی. .  
 
 
2-1بیان مسئله
دولت را در دولت- ملت با قوانین اساسی مهار می کنند تا این دولت نتواند حتی با قانون گذاری در پارلمان حقوق گذاری مردم را مخدوش کند. اصل دوم در دولت- ملت این است که دولت نمی تواند استقلال و آزادی عمل جامعه یا جامعه مدنی را خدشه دار کند به بیان دیگر و حقیقت دولت در دولت – ملت متشکل از اجتماع سیاسی شهروندان است و این چنین دولتی سراسر حریم و فضای زندگی افراد در جامعه تحت تأثیر قرار گرفته و تضمین کننده حقوق افراد و جامعه آنها می باشد. (جلالی پور، 115، 1376)
تکوین مدرنیته سیاسی یا نوع خاصی از دولت به عنوان استقرار مجموعه نهادی مردم سالارانه یکی از جنبه های مدرنیته است که تحقق آن را از خواسته های اساسی بسیاری از علاقه مندان و طرفداران ایران برای توسعه و پیشرفت بوده است. از نظر هویت ملی ایران همانند دیگر کشورها کاملاً سیال و رقابتی است با وجود این دلبستگی و وابستگی ایران به ایران زمین و ایران شهر به شکل چشم گیری بدون تغییر مانده است. هویت ایرانیان بر اساس اسلام شیعی و تاریخ پیش از اسلام آنان به ویژه ساسانیان و هخامنشیان و پارت ها تعریف شدنی است. (آبراهامیان،35، 1384) 
ایران زمین کشوری چند قومیتی با فرهنگهای قومی و قبیله گوناگون است.هربار یکی از قبایل یا اقوام بر سایرین مسلط و با حذف و طرد سایر قبایل و اقوام موفق به تشکیل حکومت مقتدری شده است و هیچگاه همگرایی درونی و توافق اجتماعی ما بین قومیتهای ایرانی شکل نگرفته است. همیشه روابط از بیرون و با قدرت و سلطه، امنیت مرزها و همگرایی قومیت ها تأمین شده است. همیشه به جای همگرایی قومیتی، سلطه و انقیاد سیاسی امنیت و وحدت ایران زمین را تأمین کرده است. دیالکتیک سلطه و فروپاشی همیشه بر تاریخ ایران زمین حاکم بوده است یا سلطه مقتدرانه مرکز بدون آزادی قومیتها حاکم بوده است یا با کوچکترین خللی در قدرت حاکم ایران زمین درآستانه­ی فروپاشی قرار گرفته است و هیچگاه تعادلی مابین آزادیهای قومی و قدرت مرکزی ایجاد نشده بود. (احمدی، 32، 1378)
در این باره رجوع می کنیم به قلم حسین بشیریه که معتقد است: «درباره ایران، فرهنگ و نگرش سیاسی گروه های حاکم به دلایل عمیق تاریخی و اجتماعی و روانشناختی، نگرشی پاتریمونیالیستی بوده که در آن ساخت قدرت به عنوان رابطه ای عمودی و آمرانه از بالا به پایین میان حکام و مردم تصور می شده است. شکل نهادی این رابطه قدرت عمودی و پدرسالارانه ممکن است در طی تاریخ -به ویژه در قرن بیستم-  دگرگون شده باشد اما رابطه قدرت، علی رقم ورود عناصر تازه ای در آن، اساساً دگرگون نشده است. چنانچه بپذیریم که ساخت و رابطه قدرت در سطح زندگی سیاسی، تابعی از نوع تصور قدرت در سطح زندگی اجتماعی و خانوادگی است در آن صورت باید تغییر در نگرش ها و ایدئولوژی های گروه حاکم درگرو تغییرات ژرف تر اجتماعی بدانیم. منابع و سرچشمه های ایدئولوژی قدرت ساخت عمودی و یکجانبه در ایران، متنوع و متعددند و این ایدئولوژی علاوه بر ساختار خانواده، با سنن مذهبی این سرزمین و ساختار اجتماعی سنتی و شیوه استبداد شرقی نیز در پیوند بوده است. در همین رابطه قداست از ویژگی های اصلی قدرت سیاسی محسوب می­شود.» (بشیریه،661و662، 1386)
از سوی دیگر برای بحث در این مسئله که آیا ایلات به طور کلی برای حیات اجتماعی و سیاسی کشور مفید فایده بوده و زیانهایی دربرداشته است و برای بحث در جنبه های گوناگون نهضتهای عشایری باید در نظر داشته باشیم که عوامل گوناگونی از قبیل دیانت، زبان، نژاد و لهجه محلی و عقاید وخصوصیات روحی سران عشایر و ایلات، تفاوتهای بارزی میان ایلات و عشایر کشور و هر قسمت از این مردمان را در سرزمینی که از قرنها به این طرف ساکن هستند به صورت خاصی در راه به دست آوردن قدرت و حاکمیت به جنبش و نهضت برانگیخته است و در عین حال که دسته های مختلف ایلات برای توسعه قدرت و حاکمیت خود قرن ها با یکدیگر در کشمکش و ستیز بوده اند گاهی نیز به هم پیوسته و نیروی عظیمی به وجود آورده اند و به فتح ممالک دیگر همت گماشته­اند، و این دو جنبه متضاد که در سراسر تاریخ سیصد ساله اخیر ایران از ایلات و عشایر مشاهده می شود، مسائل مهم و اساسی تاریخ ما را تشکیل می دهد، به خصوص که غالباً در پشت پرده بازیهای سیاسی و نظامی که به دست ایلات و عشایر انجام گرفته حقایقی از دخالت های بیگانگان و تحریکات و زد و بندهای مأمورین سیاسی خارجی با سران ایلات و عشایر نهفته است، که باید آن ها را جزو عوامل مؤثر انحطاط سیاسی و اجتماعی ایران به شمار آورد. قدر مسلم این است که تمرکز قدرت در دست یک یا چند نفر خان و رئیس ایل، با توجه به اینکه منشاء این قدرت عده ی بی شماری افراد ساده و کوه نشین بیسواد و تابع و مطیع محض خان هستند، برای وحدت سیاسی و اجتماعی کشور زیان بخش است و از لحاظ بسط و نفوذ قدرت و حکومت مرکزی مانع بزرگی به شمار می آید و با توجه به این مسئله که سر انحطاط سیاسی و راز جنگها و منازعات داخلی که دریچه و روزنه  نفوذ سیاستهای استعماری بیگانگان درکشور ماست، فاش می ­شود و بدون آنکه بتوانیم افراد یک ایل یا یک عشیره ایرانی یا ترک زبان را به خیانت و وطن فروشی متهم کنیم باید اعتراف کنیم که تنها سران ایلات و خان های جبار و مغرور و خودخواه بوده اند که از نیروهای تابع خود در راه خیانت به کشور و خدمت به بیگانگان استفاده کرده اند و در مواقع لازم برای ضعیف کردن حکومت مرکزی وادار نمودن حکومتها به تسلیم در برابر مطامع و اغراض بیگانگان دست به تجهیز افراد ایل زده و مردمی ساده لوح و بی اراده را به کشتار و خونریزی و ایجاد آشوب و ناامنی برانگیخته اند. (شمیم،م،1384)
انقلاب مشروطه به عنوان تجلی ناسیونالیسم ایرانی با شعار برابری همه ایرانیان سعی در ایجاد دولت دموکراتیک مدرن داشت تا با حفظ ورعایت حق و حقوق اقلیت های قومی و مذهبی حاکمیت ملی و دولت_ ملی را ارائه و ما بین قدرت حکومتی و آزادیهای قومی تعادل برقرار کند. گفتمان مشروطه با دال مرکزی حریت و دالهای شناوری چون دموکراسی، سکولاریسم، مشروطیت، آزادی بیان، رعایت حقوق اقلیتهای مذهبی و قومی سعی در گذر ایران به سمت توسعه و تحقق حاکمیت ملی به جای استبداد سلطنتی را داشت اما مشروطه ناکام از تحقق آرمانهای خویش قادر به ایجاد دولت مقتدر دموکراتیک و حفظ  ثبات و امنیت مرزهای ایران زمین نبود. بحرانهایی مانند ظهور جنبشهای قومی گیلان، کردستان، آذربایجان و خوزستان ترس از شبح تجزیه دخالت خارجی و فروپاشی اقتصادی و عدم امنیت باعث شد تا روشنفکران مرکز نشین تلاش اصلی خود را به جای دموکراسی و حقوق بشر بر روی حفظ وحدت ایران و امنیت سرزمینی آن متمرکز کرده و چشم به راه منجی برای نجات ایران از شر پراکندگی قومی و شبح تجزیه داشته باشند.بنابرین ناسیونالیسم لیبرال ایرانی با دال مرکزی و وحدت ملی تغییر یافت. حفظ مرزهای ایران زمین و ضدیت با پراکندگی قومی بر ایجاد دموکراسی و حریت اولویت یافت. دولت دموکراتیک ملی به دولت مطلقه قومی تغییر ماهیت داد.(احمدی،1378،صص75،76) بشیریه معتقد است : «ایران پس از انقلاب مشروطه در عصر پهلوی وارد دوران مطلقه شد. ویژگی اصلی دولت مطلقه پهلوی، انباشت منابع و تمرکز ابزارهای قدرت بود و این فرآیند مانع عمده ای بر سر راه گسترش تواناییهای جامعه ایجاد کرد.» (بشیریه،691، 1386)
نخستین دولت کودتا به ریاست سیدضیاالدین طباطبایی مدیر و نویسنده روزنامه رعد تشکیل گردید و مدت یک هفته نخست وزیر و دستیار نظامی او رضاخان میرپنجه بدون هیأت وزیران زمام امور را در دست داشتند.
پس از کودتا و جریانات آن رضا خان در سال 1304 شمسی رسماً تاج گذاری کرد و خود را شاه ایران خواند و در صدد تشکیل دولتی مدرن برآمد.رضاخان تنها چیزی را که از مدرنیته و دولت مدرن بدون توجه به مبانی نظری و اجتماعی آن گرفته بود، حکومت مطلقه و متمرکز بود که انحصار منابع و خشونت مشروع را در دست داشته باشد. دولت مدرن رضاشاه نه برآیند خواست و اراده ی سیاسی تمامی ملت، بلکه خواست و ایدئولوژی قوم مرکز در حفظ وحدت ایرانی و از بین بردن فرهنگ و زبان سایر اقوام ایرانی بود.بنابرین دولت مدرن در ایران نه دولت ملت، بلکه دولت تک قومیتی پارس با تحمیل زبان و فرهنگ فارسی بر سایر اقوام ایرانی و حفظ سلطه مرکز بر سایر اقوام ایرانی بود. دولت مدرن با رضاشاه نه تحقق آرمانهای مشروطه در ایجاد حاکمیت ملی، بلکه ابزار سلطه فرهنگی و زبانی یک قوم بر سایر اقوام و تداوم دیالکتیک تضاد سلطه و تجزیه در قالبی دیگر بوده است.این بار نیز حاکمیت نه دموکراتیک با رعایت حقوق سایر اقوام و قبایل، بلکه امنیت با سلطه یک قوم بر سایر اقوام و با قدرت نظامی میسر شد. (احمدی،187و188، 1378)
بنابرین در گفتمان ناسیونالیسم دولتی رضاشاه، ناسیونالیسمی فارس گرا، که غیر آن قومیت های غیرفارس و زبان و فرهنگ آنها شکل می داد، شکل گرفت. ناسیونالیسمی که ایران را محدود به پارس و فرهنگ و زبان فارس می کرد و ترس از شبح تجزیه و پراکندگی قومی، ناسیونالیس ایرانی/ فارسی را به ناسیونالیسمی نگران، که اقوام را نه به عنوان فرصت بلکه به عنوان تهدید می نگرد. اساساً دولت مدرن مطلقه با جنبشهای قومی تکوین یافت و مشروعیت و صلاحیت رضاخان ناشی از سرکوب جنبشهای قومی بود. دولت مدرن و تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی صرفاً به کودتای نظامی شکل نگرفت بلکه حمایت روشنفکران و سایر طبقات اجتماعی باعث تثبیت قدرت رضاشاه و شکل گیری دولت مدرن شد. بنابرین دولت مدرن ایرانی از نظر ساختار تفاوتی با نظام سلطنت پیشین نداشته است به جای تحقق حاکمیت ملی و برابری حقوق اقوام ایرانی، ابزار سلطه فرهنگی قوم مرکز بر سایر اقوام ایرانی شده است و همچنان حاکمیت مرکزی با سلطه بدست آمده است که با کوچکترین خللی در حاکمیت مرکزی دولت مدرن، به مانند خلع رضاشاه از سلطنت سایر اقوام ایرانی با مشاهده ضعف قدرت مرکزی در جهت احقاق حقوق خویش به حاکمیت قومی روی می آورند. (احمدی،191، 1378)
چنان که پیش­تر توضیح دادیم ظهور دولت مطلقه در عصر پهلوی تحت ایدئولوژی مدرنیسم، تنوعات جامعه سنتی و گروه های آن را برنمی­تافت. مدرنیسم پهلوی با خصلت­های وحدت گرایانه، ناسیونالیستی، نوسازانه و اقتدارطلبانه­ی خود فضای جامعه سنتی را فرو می­بست و تمایلاتی به سوی تمرکز و بهنجارسازی ایجاد می­کرد. به طور کلی در پروژه­ی مدرنیسم سنت، مذهب، فرقه ها و گروه­های قومی و حاشیه ای به عنوان اغیار حذف می شدند. وجوه مختلف مدرنیسم، موجب تخریب تنوعات جامعه سنتی می­شد. صنعتی کردن مستلزم حذف یا تضعیف بازار و خرده بروژوازی و اصناف بود، سکولاریسم جایگاه روحانیت و فرقه های مذهبی را تضعیف می کرد، ناسیونالیسم موجب حذف زبان­ها و فرهنگهای محلی و اقلیت های قومی از هویت مرکزی می شد و ایجاد تمرکز سیاسی به سرکوب عشایر و قبایل می انجامید. (بشیریه، 704، 1386)
از سوی دیگر رضاخان برای تصاحب قدرت و یکپارچگی ایران و ایجاد دولت مدرن با بحران های زیادی روبه رو بود از جمله بحرانهایی که حائز اهمیت این پژوهش می باشد جنبشهای قومی بود که از نواحی گیلان و خوزستان ناشی می شد و این جنبشها از جمله موانعی بودند برای تکوین دولت مدرنی که سردار سپه می خواست تأسیس کند. بنابرین پژوهش حاضر به دنبال این سؤال ضروری می باشد که سرکوب جنبش­های قومی گیلان و خوزستان چه تأثیری بر شکل گیری دولت مدرن در ایران داشته است؟پس از طرح این سؤال، فرضیه ای که مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد بدین صورت می باشد : «تلاش برای بحران هویت و مقابله با جنبش های قومی به شکل اقتدارآمیز موجب شد تا پروسه تکوین هویت ملی و شکل گیری دولت مدرن به صورت ناقص صورت پذیرد.»
  3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
هر موضوع پژوهش (البته پژوهشی که دارای چارچوب مطالعه علمی و تحقیقی باشد)حائز اهمیت می باشد به خصوص اگر پژوهش از نوع تاریخی و مربوط به گذشته ی ملتی یا قومی باشد چرا که «گذشته چراغ راه آینده می باشد» و «اگر ملتی تاریخ خود را نخواند یا نداند محکوم به تکرار آن است.» در تاریخ پر فراز و نشیب ایران همیشه نقطه های های عطف و مهمی وجود داشته اند و می توان گفت برهه های زمانی از تحولات تاریخی و سیاسی این مرزوبوم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده ­اند یکی از همین نقطه های عطف تاریخ ایران روی کار آمدن غلام­رضا خان میر­پنج به عنوان پادشاه ایران در سال 1299 شمسی به وسیله کودتا می باشد که شاید آن را مهم ترین تغییر نوع حکومت در ایران دانست این نوع حکومت روی کار آمدن دولتی مدرن و پشت سر گذاشتن نظام های پادشاهی سنتی در ایران بوده است به همین دلیل پژوهش حاضر نیز به نوبه خود دارای اهمیتی از قبیل :
1.بررسی شکل گیری دولت مدرن پهلوی و روی کار آمدن رضاخان به عنوان نقطه عطفی در تاریخ سیاسی ایران.

 

بررسی فرایند تمرکزگرایی قدرت از اواسط قرن نوزدهم به دنبال افول قدرت قاجارها در دوران پر هرج و مرج انقلاب مشروطه و ایجاد فضایی برای یکپارچگی ایران.
3.فرق دولتهای مطلقه مدرن غربی با دولت مطلقه شبه مدرن پهلوی در ایران.

 

دولت مطلقه مدرن پهلوی در برخورد با قومیتهااز حمایت عقلانی که موجب شکل گیری نظام ملت-دولت و حل بحران هویت شد استفاده نکرده است.
4-1 اهداف تحقیق
هدف اصلی این تحقیق تحلیل و بررسی نسبت میان سرکوب جنبش های قومی به خصوص جنبش های گیلان و خوزستان و تأثیر این نحوه تعامل با قومیتها بر تکوین دولت مدرن در ایران در دوره پهلوی اول می باشد.
5-1سوال اصلی
سرکوب جنبشهای قومی گیلان و خوزستان چه تأثیری بر شکل گیری دولت مدرن در ایران داشته است؟
 
 
6-1 فرضیه
تلاش برای حل بحران هویت و مقابله با جنبش های قومی به شکل اقتدار آمیز موجب شد تا پروسه تکوین هویت ملی و شکل گیری دولت مدرن به صورت ناقص صورت پذیرد.
7-1متغییر مستقل
برخورد غیر عقلانی دولت پهلوی  اول با جنبش های قومی در ایران
8-1 متغییر وابسته
عدم تکوین موفقیت آمیز دولت مدرن و عدم حل بحران
9-1 شیوه یا روش تحقیق
این تحقیق مبتنی بر روش تحلیلی- توصیفی است. و برای جمع آوری مطالب از روش کتابخانه ای و فیش برداری و همچنین از روش مکاتبه و مشاوره با پژوهشگران و معلمان و اساتید دانشگاه در این زمینه و در نهایت استفاده از رسانه های گروهی از جمله اینترنت و وبلاگ ها می باشد.
10-1 محدودیتهای تحقیق
برای شروع به کار این پژوهش یک سری اصول، چارچوب و برنامه ریزی ها به عمل آمد اما متأسفانه برخی از محدودیت ها و موانع این چارچوب و اصول را نا متعادل کرد از جمله کمبود منابع جدید و به روز، به خصوص در کتابخانه های شهر کرمانشاه و همچنین کمبود مکانهای عمومی پژوهشی و مطالعه ای در زمینه تحقیق و از سوی دیگر فیلتر بودن بسیاری از سایت های خبری و تحلیلی تاریخی- سیاسی که به گونه ای در افت کیفیت پژوهش تأثیر گذاشت.
 
 
 
11-1 اصطلاحات یا واژگان
1-11-1 دولت ملت (Nation- State)
 نوع خاصی از دولت ویژه ی جهان مدرن است که در آن یک دستگاه سیاسی در قلمروی ارضی معینی دارای حق حاکمیت است و می تواند این حق را با قدرت نظامی پشتیبانی کند. در نوع دولت، جمعیت کشور شهروند محسوب می شوند. ملت- دولت یا ملت کشور شکل خاصی از دولت سازی است که مشروعیت خود را از اعمال حاکمیت به نام یک ملت در واحد سرزمینی دارای حاکمیت کسب می کند. وبر ملت – کشور را «ساختار سیاسی دارای حق انحصار اعمال اقتدار مشروع در سرزمینی مشخص» تعریف کرده است. ملت کشور پدیده ای مدرن است که عقلانی شدن ساختارهای گوناگون اداری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن را از ساختارهای سیاسی پیشین مانند امپراطوری ها و حکومت های قبیله ای متمایز می کند. ملت- دولت یا ملت – کشور مفهومی است که به عنوان یک نمونه آرمانی به حل بحرانهایی نظیر بحران هویت، بحران سرزمینی، بحران دخالت بیگانگان، بحران مشارکت شهروندان، بحران توسعه اقتصادی و آموزشی و. در فرایند پیدایش ملت- کشور اشاره دارد.
در این تحقیق منظور از دولت ملت دولت ملتی مدرنی است که رضا خان تأسیس کرد.
2-11-1 ناسیونالیسم (Nationalism)

 

 
 
 
 
 
 
 
فهرست نقشه ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان
صفحه
نقشه شماره یک – منطقه هارتلند و بیضی استراتژیک انرژی
14
نقشه شماره دو – وضعیت طراحی شده برای کشورهای اسلامی و عرب خاورمیانه و طرح تجزیه آنها
72
نقشه شماره سه – وضعیت راهبردی عراق در خاورمیانه   
86
نقشه شماره چهار – وضعیت پراکندگی قومیتهای مذهبی و فرقه ای عراق 
91
 
فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان
صفحه
جدول شماره یک – مقایسه حجم ذخایر نفت و گاز خلیج فارس با سایر مناطق جهان
27
جدول شماره دو – برآورد موسسه اسپو در باره نفت متعارف جهان
29
جدول شماره سه – برآورد موسسه هوبرت در خصوص نفت متعارف اثبات شده و رسیدن زمان اوج تولید
29
جدول شماره چهار- رتبه بندی  تولید نفت مناطق جهان
31
جدول شماره پنج – ذخایر و میزان تولید گروه های نفتی عمده در جهان در سال 2003
32
جدول شماره شش – ذخایر نفت اثبات شده خاورمیانه
39
جدول شماره هفت – اطلاعات اساسی کشور عراق در سال 2013
83
جدول شماره هشت – اطلاعات اقتصادی و نفتی عراق در سال 2013
89
فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان
صفحه
نمودار شماره یک – فراوانی ذخایر اثبات شده نفت متعارف در مناطق مختلف جهان
30
نمودار شماره دو – نمودار حجم تولید نفت مناطق نفت خیز جهان
31
نمودار شماره سه – ذخایر نفت اثبات شده در کشورهای خاورمیانه
39
 

چکیده
سرزمین عراق در منطقه خاورمیانه و حوزه نفتخیز خلیج فارس قرار دارد ، این منطقه با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز ، کانون تجارت انرژی جهان بوده و نقش فوق العاده ای در اقتصاد و سیاست و روابط بین الملل ایفا می کند . در چهار دهه اخیر این منطقه نا بسامانی های فراوانی را متحمل شده است و اوضاع سیاسی و اقتصادی آن دستخوش تغییرات عدیده ای گردیده است . رقابت بر سر منابع نفت و انرژی این منطقه ، از جمله مسایلی است که در تحولات آینده جهان اثر بسزایی خواهد داشت . علاوه بر آن ، با توجه به رقابت کشورهای قدرتمند پیرامون نفت ، نقش این منطقه در معادلات ژئو پلیتیک و ژئو اکونومیک آینده جهان کلیدی تر خواهد شد . تسلط بر منطقه خاورمیانه و خلیج فارس برای هر بازیگر بزرگ و ابر قدرت جهانی ، امری حیاتی تلقی می شود و امروزه ضعیف ترین کشور این حلقه ، بر حسب اتفاق دومین دارنده ذخایر نفت جهان یعنی عراق است و سلطه بر عراق ، تسلط بر قسمت اعظمی از خاورمیانه و خلیج فارس را به همراه خواهد آورد . ذخایر نفت عراق به علت وضع تحریم های سازمان ملل متحد و جنگ طولانی مدت با ایران ، با عدم سرمایه گذاری لازم برای اکتشاف منابع نفت ، مواجه گردیده ، که در صورت برقراری امنیت و استقرار زیر ساخت های مورد نیاز و با کشف ذخایر جدید ، عراق به رتبه ای هم سنگ با عربستان در زمره ذخیره و تولید نفت با ظرفیتی معادل 220 میلیارد بشکه دست یابد . عراق در سال 2014 با ظرفیت تولید 4/3 میلیون بشکه در روز به دومین کشور صادر کننده نفت اوپک تبدیل شده و قابلیت قرار گرفتن در زمره تولید کنندگان بزرگ جهان را دارد . اما با ظهور داعش در عراق زمینه افزایش تولید نفت با مشکلات فراوانی مواجه شده است و برخی از پروژه های بزرگ عراق که از اهمیت حیاتی برخوردار است با موانع متعددی روبرو گردیده و دستیابی عراق به ظرفیت کامل ، در زمینه صدور نفت را سخت و دشوار نموده است .
برقراری امنیت انرژی و کنترل مراکز حیاتی و استراتژیک جهان و در دست داشتن بازار نفت و کنترل بازیگران اصلی عرصه تولید و مصرف از پایه های اساسی اعمال هژمونی اقتصادی و محدود سازی رقبا است که توسط قدرتهای بزرگ و آمریکا بطور اخص در این منطقه دنبال میشود .
کلید واژگان: ژئوپلیتیک ،ژئواکونومی ،امنیت انرژی ،نفت عراق،هژمونی اقتصادی،استراتژی نفتی قدرت های بزرگ
 
پیشگفتار
نفت خام بعنوان یکی از مهمترین منابع تامین انرژی جهان و یکی از نیازهای اصلی جوامع بشری امروز است و بهیمن دلیل تاثیر شگرفی بر منازعات و روابط بین الملل دارد . با تغییر گرایش جهان پس از وقوع انقلاب صنعتی از مصرف ذغال سنگ به نفت ، حساسیت این کالای اقتصادی در تامین انرژی جهان پررنگ تر شد و به این کالای تجاری و اقتصادی صبغه ای سیاسی داد . به گونه ای که با گذشت زمان و افرایش وابستگی کشورهای توسعه یافته و صنعتی و کشورهای در حال توسعه به تامین نفت و انرژی به یک مساله حیاتی در جهان مبدل گشت . خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس PG5[1] که حدودا نیمی از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند درکانون انرژی جهان قرار گرفتند و از موقعیت استراتژیکی و راهبردی برخوردار شدند . کشور عراق نیز بعنوان دومین دارنده ذخایر عظیم نفتی با داشتن 144 میلیارد بشکه نفت اثبات شده ، مورد توجه قدرت های بزرگ واقع شد .
افزایش مصرف ، همزمان با افول ذخایر نفتی در سایر نقاط جهان بر اهمیت مضاعف کشورهای حوزه خلیج فارس بعنوان مهمترین مرکز تامین انرژی جهان ، افزود و بستری فراهم کرد که طراحان سیاست خارجی آمریکا در تلاش برای تسلط بر منابع نفت وگاز این منطقه بر آیند و از آن بعنوان یک اهرم قدرت برای کنترل رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای (اروپا و چین و ژاپن) استفاده نمایند . رقابت در سلطه بر منابع انرژی این منطقه از جمله مسائلی است که در تحولات آینده جهان نقشی کلیدی و حساس را ایفا خواهد کرد.
آمریکا پس از حادثه 11 سپتامبر ، با خلق دشمن جدیدی بنام تروریسم ، زمینه را برای حضور گسترده نظامی در خلیج فارس و اشغال عراق فراهم کرد تا الگوهای اعمال قدرت خود را پس از فروپاشی کمونیسم ، قوام بخشیده و در پناه آن به اهداف توسعه طلبانه سیاست خارجی خود در قالبی متفاوت ، تحت نظم نوین جهانی در نظام بین الملل دست یابد . اشغال عراق هرچند به بهانه نابودی تروریسم ، حذف سلاح های کشتار جمعی و رهانیدن مردم عراق از سلطه حکومت دیکتاتوری صدام صورت گرفت ، اما پر واضح است که یکی از عوامل مهم و اساسی در حمله و اشغال عراق سلطه بر ذخایر نفت آن بوده است ، چرا که عراق بیشترین ذخایر نفت جهان را پس عربستان در اختیار دارد و این ذخایر به تنهایی بیش از مجموع ذخایر موجود قدرت های بزرگ ایالات متحده و روسیه و چین است و می تواند وابستگی نفتی روز افزون ایالات متحده را در سالهای آتی تامین نماید .
منطقه خاورمیانه در چهار دهه اخیر شاهد تحولات و نابسامانی های فراوان همراه با جنگ و خونریزی بوده است و اوضاع سیاسی و اقتصادی مناسبی ندارد و این موضوع باعث گردیده که آمریکا با شرکای منطقه ای و حکومت های غیر مردمی و حامی خود در این منطقه حضوری فعال و نظامی داشته باشد . بینش ژئو پلیتیک بر انگیزنده سیاست خارجی آمریکا ، در تامین منافع ملی این کشور ، همانا سلطه و برتری کامل بر هر گونه رقیب بالقوه است و ایالات متحده برای رسیدن به این هدف نه تنها باید قادر به اعمال هژمونی سیاسی ، نظامی و اقتصادی در هر نقطه از جهان باشد بلکه باید منابع ثروت جهان را که مهمترین آن نفت و ذخایر انرژی می باشد راتحت کنترل داشته باشد تا بتواند از این شریان حیاتی در جهت منافع خود و کنترل و تحدید رقبا استفاده نماید.
کشور عراق پس از تهاجم نظامی و اشغال آن توسط آمریکا در سال  2003 و حتی پس از خروج نیروهای آمریکایی با نا امنی گسترده ای مواجه گردیده است و این موضوع امکان سرمایه گذاری و توسعه صنعت نفت عراق با مشکل جدی مواجه کرده است . تحرکات گروه افراط گرای داعش و تسلط این گروه بر برخی از  شهرهای عراق و در دست گرفتن میادین نفتی و فروش نفت ارزان قیمت باعث اختلال  در فرایند تولید و توسعه میادین نفتی و همچنین بهم ریختگی مکانیزم در بازار نفت شده است . این گروه با فروش نفت بصورت غیر قانونی و خارج از بازار های شناخته شده بین المللی ، ضمن کسب در آمد و صرف آن در جمع آوری تسلیحات و اقدامات تروریستی خود ، باعث ایجاد نا امنی و ترویج تروریسم در کشورهای منطقه شده است .
در این پایان نامه سعی خواهد شد بر نقش قدرت های بزرگ در دسترسی و تسلط بر منابع نفتی خاورمیانه و عراق ، پرداخته و ارتباط بین منافع ملی آمریکا و امنیت انرژی و تحرکات داعش در عراق که همسو با اهداف استراتژیک آمریکا درتجزیه و تضعیف کشورهای اسلامی و عراق است ، را بررسی نمائیم .  
 
 
 
 
 
فصل اول
کلیات طرح تحقیق
 
 
 
 
 
 
1-1)   بیان مساله
امروزه در میان کارشناسان حوزه انرژی تردیدی در اهمیت ذخایر نفت خاورمیانه وجود ندارد و این منطقه در خلال چند دهه اخیر همواره مورد توجه قدرتهای بزرگ و کشورهای توسعه یافته بوده است . از نیمه دوم قرن بیستم که به تدریج تقاضا و تامین انرژی جهان از منطقه خاورمیانه رو به افزایش گذاشت اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک این منطقه افزایش یافت و طراحان سیاست خارجی قدرتهای بزرگ و به ویژه   آمریکا را برآن داشت که با حضور مستقیم و اعمال سلطه بر این شریان اصلی تامین انرژی جهان تسلط خود را در این منطقه استحکام بخشند. اشغال عراق در سال 2003 توسط آمریکا که بدنبال حادثه 11 سپتامبر 2001 و خلق دشمن جدیدی بنام تروریسم صورت پذیرفت نیز در همین راستا بوده است و پس از خروج نیروهای اشغالگر آمریکا از عراق نیز همواره با اتکاء به این نکته که کشور عراق محل بروز و ظهور تروریسم است ، بر ادامه حضور نیروهای خود در این منطقه اصرار داشته است و این حضور با شکل گیری گروه تروریستی داعش تقویت گردیده و بصورت گسترده تری در این کشور تداوم یافته است . سرعت اتفاقات در عراق در چند ماهه اخیر بسیاری از معادلات در بازرا نفت و میزان عرضه و تقاضای این کالای استراتژیک را دستخوش تغییرات اساسی کرده است . پیشروی سریع گروه تندرو و افراطی دولت اسلامی عراق وشام ، موسوم به گروه داعش در سرزمین عراق و تصرف مناطق سنی نشین در این کشور و اشغال شهر بزرگ موصل و تسلط کامل این گروه بر استان نینوا و قسمتهایی از استان الانبار و صلاح الدین ، منجر به ایجاد نگرانی از اختلال در عرضه نفت عراق را فراهم آورد و این سئوال را ایجاد نموده است که افزایش قدرت داعش با تسلط بر منابع انرژی و نفت عراق چه ابعاد داخلی و بین المللی را در بازار نفت خواهد داشت و آیا این گروه با تکیه به درآمدهای نفتی حاصل از فروش منابع نفت عراق ، تقویت گردیده و با ایجاد بحرانهای سیاسی و نظامی در عراق بهانه ای برای حضور مداوم آمریکا و تامین منافع ملی سلطه گران را فراهم خواهد آورد ؟
دراین تحقیق تلاش شده که با لحاظ نمودن موقعیت استراتژیک کشور عراق و تعریف مفاهیم ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک منطقه خاورمیانه و خلیج فارس به سیاست گذاری قدرت های بزرگ و علی الخصوص آمریکا ، برای حضور در این منطقه و اعمال سلطه بر ذخایر نفت و انرژی تاکید گردد و از این رهگذر ، اشغال عراق توسط آمریکا

 

بخش اول: کلیات تحقیق. 3
1- 1- عنوان تحقیق. 3
1-1-1- عنوان به زبان فارسی. 3
2-1-1- تعداد واحد پایان نامه . 3
3-1-1- بیان مساله اساسی تحقیق. 3
4-1-1- اهمیت و ضرورت تحقیق. 5
5-1-1- ادبیات و سوابق تحقیق. 5
6-1-1- اهداف مشخص پژوهش 7
1-6-1-1- هدف اصلی پژوهش 7
2-6-1-1- اهداف فرعی تحقیق. 7
7-1-1- سئوالات تحقیق. 7
1-7-1-1- سئوال اصلی. 7
2-7-1-1- سئوالات فرعی. 7
8-1-1- فرضیه های تحقیق. 7
1-8-1-1- فرضیه ی اصلی. 7
2-8-1-1- فرضیه ی فرعی. 7
9-1-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی. 7
10-1-1- روش تحقیق. 8
11-1-1- متغیرهای مورد بررسی. 8
12-1-1- سازماندهی تحقیق. 9
بخش دوم: چارچوب نظری تحقیق. 10
1-2-1- چارچوب نظری تحقیق. 10
2-2-1-تاملی در مفهوم دولت 11
3-2-1- تعریف دولت 12
4-2-1- نظریه های دولت 13
1-4-2-1- دیدگاه افلاطون. 13
2-4-2-1- ماهیت دولت از نظر ارسطو. 13
3-4-2-1- ماهیت دولت از دیدگاه لاک 14
4-4-2-1- دیدگاه اپیکور. 15
5-4-2-1- رواقیون. 15
6-4-2-1- اندیشه های سیاسی روم درباره ی دولت 16
7-4-2-1- اندیشه های مسیحی در موضوع دولت 17
8-4-2-1- اندیشه های توماس اکو ئیناس 18
9-4-2-1- اندیشه های ضد پاپ و دولت 19
5-2-1- دولت در اندیشه های عصر جدید 20
1-5-2-1- اندیشه های ماکیاول در مورد دولت 20
2-5-2-1- جنبش های دین زدائی و دولت 21
3-5-2-1- نظر یانژآنبدن در مورد دولت 22
4-5-2-1- دیدگاه هوگو گروسیوس 23
5-5-2-1- نظریات هابز در رابطه با دولت 23
6-5-2-1- مونتسکیو و دولت 24
7-5-2-1- دولت از دیدگاه روسو. 24
8-5-2-1- اگوست کنت ونگاه وی به دولت 25
9-5-2-1- مارکس و دولت 26
6-2-1- اشکال مختلف دولت 27
1-6-2-1- دولت های ملوک الطوایفی. 27
2-6-2-1- دولت پاتریمونیال. 27
3-6-2-1- دولت مطلقه. 29
1-3-6-2-1- ریشه های تاریخی پیدایش و زوال دولت مطلقه. 29
2-3-6-2-1- توجیه نظری پیدایش دولت مطلقه. 29
3-3-6-2-1- عوامل موثر بر پیدایش دولت مطلقه. 30
4-3-6-2-1- ویژگی های دولت مطلقه. 30
7-2-1- مفهوم مدرنیته. 32
1-7-2-1- مدرنیته در اندیشه ی ماکس وبر. 33
2-7-2-1- مفهوم دولت مدرن. 34
3-7-2-1- جامعه شناسی تاریخی دولت مدرن. 34
نتیجه گیری 36
بخش سوم: مبانی نظری هویت 37
مقدمه. 37
3-1- مبانی نظری هویت 37
1-3-1-تعریف هویت 37
2-3-1- فلسفه وجودی هویت 39
3-3-1- مروری بر دیدگاه های نظری هویت 39
1-3-3-1- دیدگاه مدرنیستی. 39
2-3-3-1- دیدگاه جاوید انگاری یا کهن گرائی. 40
3-3-3-1- دیدگاه زیست شناختی. 41
4-3-3-1- دیدگاه مارکسیستی در تبین هویت ها 41
5-3-3-1- دیدگاه های کلاسیک در موضوع هویت 41
4-3-1- رویکردهای مدرن به هویت 42
1-4-3-1- نظریه آنتونی گیدنز. 42
2-4-3-1- نظریه فردریک بارث 43
3-4-3-1- پسا ساخت گرایی و هویت 43
4-4-3-1- مکتب کنش متقابل نمادین و هویت 43
5-3-1- انطباق و سازگاری هویتی. 45
6-3-1- مفهوم هویت ترکیبی. 46
7-3-1- عوامل موثر بر آینده هویت 47
8-3-1- بررسی رابطه ی قدرت و هویت 47
9-3-1- جهانی شدن و هویت 48
10-3-1- هویت قومی. 50
11-3-1- شکل گیری مفهوم دولت – ملت 51
12-3-1- هویت ملی و مفهوم آن. 54
نتیجه گیری 55
فصل دوم:ماهیت دولت در ایران
مقدمه. 56
1-2- فرهنگ سیاسی در ایران و ماهیت دولت در ایران. 56
2-2- فرهنگ سیاسی قبل از اسلام 56
3-2- فرهنگ سیاسی ایران بعد از اسلام 58
4-2- فرهنگ سیاسی ایران در دوره ی معاصر. 59
5-2- پیشینه ی ساخت دولت مدرن در ایران. 61
6-2- ساخت سیاسی دولت ملی در ایران. 62
7-2- نگاه پاتریمونالیستی به ماهیت دولت ایران. 65
فصل سوم: هویت ملی در ایران
مقدمه. 67
1-3- تاسیس هویت ملی در ایران. 67
2-3- هویت ایرانی در پرتو مدرنیسم 67
3-3- هویت ایرانی در پرتو مدرنیسم 68
4-3- فرآیند هویت سازی در ابتدای شکل گیری دولت مدرن. 68
5-3- بنیانهای سیاسی جامعهی سنتی ایران. 69
6-3- ورود اندیشه ناسیونالیسم به ایران. 70
1-6-3- ناسیونالیسم قومی در ایران. 71
7-3- هویت مدرن در پرتومدرنیسم ایرانی. 72
8-3- نقش نخبگان در توجیه هویت مدرن ایران. 73
9-3- نخبگان سیاسی وادبیات قوم مدارانه. 74
10-3- سیاست های قومی و تاثیر آن بر هویت ملی. 80
1-10-3- سیاست قومی دولت ایران در قبال اقوام 84
2-10-3- سیاست های قومی قبل ازدولت مدرن. 84
1-2-10-3- سیاسیت قومی در دوره ی قاجار. 85
2-2-10-3- سیاست های قومی دوران مشروطه. 85
فصل چهارم: نا کارآمدی دولت مدرن در ساخت هویت ملی
1-4- مراحل اولیه تشکیل دولت ملی در ایران. 88
2-4- سیاست قومی رضا شاه در ایران. 88
3-4- مصادیق سیاست های قومی رضا شاه در ایران. 92
4-4-توصیف وضع مناطق قومی در ایران بعد از رضا شاه 92
5-4- سیاست های قومی پهلوی دوّم 94
نتیجه گیری 97
منابع. 99
 
 

 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

چکیده:
 

مفهوم دولت مدرن عبارت است از تغییر و تحولاتی است که نیمه دوم قرن هیجده و اوایل قرن نوزده در اروپا اتفاق افتاد و موج آن به کشورهای دیگر از جمله ایران رسید.  جنبش مشروطیت در ایران  که واکنشی در مقابل این تحولات  بود به دلایل متعددی نتوانست دولت مدرن در ایران  رابه معنای واقعی کلمه تشکیل دهدو به تبع آن هویت ملی راجایگزین هویت­های قومی و قبیله نماید. در عوض نوعی استبداد جایگزین آن گردید. به این دلیل ما شاهد تنوع تعاریف این نوع هویت در یک صد سال اخیر در جامعه ی ایران بودیم بطوری که اغلب در فرهنگ سیاسی ایرانیان به غلط هویت ملی با هویت نژادی و زبانی آمیخته می شود و تصوری صحیحی از آن تا کنون حتی نزد نخبگان سیاسی حاصل نشده است.
 
واژگان کلید: دولت مدرن- هویت ملی
 
 

 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

مقدمه:
 

در معنای جدید آن تقسیم­بندی جهان به واحدهای سیاسی بر اساس مرزبندی جغرافیایی منجر به خلق مفهومی به نام هویت ملی گردید. رفته رفته دولت­های جدید التأسیس با پذیرش هنجارهای سرمایه­داری و قوانین و مقررات اقتصاد جهانی، مطلق­گرایی سیاسی را کنار گذاشته و انعطاف بیشتری در پذیرش ارزش­های ناشی از مدرنیسم و لیبرالیسم در حوزه­های اجتماعی و اخلاقی از خود نشان دادند.
اما این وضع در کشورهای جهان سوم روند فوق­الذکر را طی نکرد و در بازه­های زمانی مختلف بین گشایش سیاسی و استبداد نوسان نمود. در ایران بعد از نهضت مشروطه، همراه با اولین مراحل پیدایش مدرنیته و تشکیل دولت شبه مدرن ملی تقابل بین سنت و مدرنیسم به خشونت گرائید و سطوحی از منازعات قومی و قبیله­ای همراه با تهاجم به کلیه­ی مظاهر سنت­گرایی از طرف دولت نوظهور، موجی از واگرایی قومی و قبیله­ای را در ایران فراهم آورد. ونتوانست مفهوم مدرن هویت ملی را به درستی جایگزین سایر هویت­های مادون، نظیر هویت زبانی، قومی، قبیله­ای، نژادی و مذهبی نماید. بدین ترتیب در همان اوایل پیدایش هویت ملی در ایران، نوعی چالش بین این هویت با سایر هویت­ها آغاز شد. پژوهنده در این تحقیق مدعی است که طرح مسئله­ هویت ملی در ایران و تلاش برای نهادینه کردن آن از سوی دولت شبه مدرن رضا خان، به درستی انجام نگرفت و به جای آن هویت قومی از سوی دولت و نظریه پردازان آن زمان تبلیغ و تثبیت شد. بعدها این برداشت از ظهور مشروطه تا پیدایش انقلاب اسلامی از سوی بسیاری از اندیشمندان، نظریه پردازان و سیاست­مداران مورد تائید قرار گرفت و تا کنون هیچ مصالحه­ای بین نخبگان سیاسی حاکم و سایر اقلیت­های قومی بر سر این مفهوم حاصل نشده است.
از سوی دیگر، به دلیل اینکه در ساخت سیاسی ملت – دولت زندگی می­کنیم، ضروری است که بدانیم چه نسبتی میان هویت­های مختلف با هویت ملی برقرار می­شود و تا چه حد امکان یافتن راه­های گریز برای جلوگیری از اختلاف بین آنها وجود دارد، به گونه­ای گه هیچ سطحی از هویت سطوح دیگر را تحت الشعاع قرار ندهد.