پایه مالیاتی

یک واحد ارزش یا امتیاز مالی که مالیات بر آن بسته و عایدی مالیات روی آن محاسبه می­ شود.” این پایه ممکن است ملک یا درآمدهای ویژه سالانه یا قیمت ماترک متوفی، امتیاز یک موسسه اقتصادی، یک شغل، حجم، شماره و کیفیت و یا دیگر خواص بعضی اجسام باشد.” (فرهنگ،1383،178).

به عبارت دیگر می­توان گفت که هر کالا و یا هرفعالیت اقتصادی را که مالیات به آن تعلق گیرد، پایه مالیاتی می­نامند. می­توان معمولی­ترین پایه­ های مالیاتی را به سه دسته عمده تقسیم کرد:

درآمد، مصرف و ثروت. اینها پایه­ های اقتصادی مالیات­ها می باشند. ممکن است مالیات بر پایه غیر اقتصادی که توسط پرداخت کننده مالیات قابل کنترل است وضع شود. مثلاً مالیات بر حیات یا مالیات سرانه این نوع مالیات، پرداختی است یکجا، که سالانه باید به وسیله هر فرد بالغ در جامعه پرداخت شود.

7-2-2 نرخ مالیاتی و انواع آن

نرخ مالیات تعیین کننده نسبتی از پایه مالیاتی است که بصورت مالیات می­بایست پرداخت شود. به عبارت دیگر “تناسب ارزش پولی یک پایه مالیاتی که دولت بر پایه تعیین ارزش به عنوان مالیات تحصیل می­ کند”

نرخ مالیاتی ممکن است “تناسبی"، “تصاعدی” یا “تنازلی” باشد. مالیات تناسبی مالیاتی است که در آن نرخ مالیات، عنوان درصدی از پایه مالیاتی، با اندازه پایه مالیاتی تغییر پیدا نکند.(شریفی-1388)

در مالیات تصاعدی، نرخ مالیاتی به عنوان درصدی از پایه مالیاتی، متناسب با اندازه پایه مالیاتی افزایش می­یابد. به این ترتیب، هر قدر پایه مالیاتی بیشتر باشد، نرخ مالیاتی نیز بیشتر خواهد بود.

در مالیات تنازلی نرخ مالیات بر حسب درصد پایه مالیاتی، به تدریج با افزایش پایه مالیاتی کاهش پیدا می­ کند. نرخ متوسط مالیاتی، عبارتست از تغییر در کل مالیات پرداختی، تقسیم بر تغییر در پایه مالیاتی.

8-2-2  امتیازات مالیاتی

امتیازات مالیاتی از عدم شمول برخی اقلام که باید درمبنا منظور شود و تخفیف نسبت به برخی دیگر که نباید مشمول تخفیف شود، ناشی می­گردد.امتیازات مالیاتی دارای تبعاتی است. از دلایل ایجاد تبعات می­توان به این نکته اشاره کرد که برآورد دقیقی از مقررات مالیاتی و اینکه از چه مولفه­هایی تشکیل شده است، وجود ندارد. در حقیقت می­توان نبود معیارهای پذیرفته شده در خصوص امتیازات مالیاتی را مطرح کرد. بعضی از صاحبنظران علم مالیه معتقدند که امتیازات مالیاتی نوعی “یارانه” است که به مودیان پرداخت می­گردد. امتیازات مالیاتی در کشورهای روبه رشد تابعی از مولفه­های مختلف به خصوص مولفه سیاست است.

سیاست­های دولتمردان این کشورها بنا به صلاحدید و مقتضیات بعضی از سازمان­ها، وزارتخانه­ها (اشخاص حقوفی) و بعضی از افراد و گروه­ها (اشخاص حقیقی ) را مشمول امتیازات مالیاتی می­ کنند. نکته­ای که باید به آن اشاره کرد این است که امتیازات مالیاتی گاهی منجر به فرار مالیاتی می­ شود و مطالعات کارشناسی گروه­های تخصصی وزارت امور اقتصادی و دارایی باید جامع باشد به گونه­ای که امتیازات مالیاتی سبب توزیع ناعادلانه ثروت و درآمد در جامعه نشود و بی­ عدالتی­ها را با خود همراه نداشته باشد (رنگریزو خورشیدی،1383، 40).

9-2-2  اصول مالیات­ها (شرایط برقراری مالیات)

علیرغم اختیارات گسترده دولت در اخذ مالیات، دولت موظف است چند اصل مهم را به هنگام وصول مالیات مورد عنایت قرار دهد که از آن جمله می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-اصل قانونی بودن مالیات: اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص “قانونی بودن مالیات” مقرر می­دارد: “هیچ نوع مالیاتی وضع نمی­ شود مگر به موجب قانون­، موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می­ شود.”