جدول ۴ – ۵) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر نهادهای تربیتی و میزان مراجعه ۹۵

جدول ۴ – ۶) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر دوری و نزدیکی به کتابخانه و میزان مراجعه ۹۶

جدول ۴ – ۷) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر موقعیت مکانی کتابخانه و میزان مراجعه ۹۷

جدول ۴ – ۸) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر مدیریت کتابخانه و میزان مراجعه ۹۸

جدول ۴ – ۹) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر خانواده و میزان مراجعه ۹۹

جدول ۴ – ۱۰) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر آگاهی کتابداران و میزان مراجعه ۱۰۰

جدول ۴ – ۱۱) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر شرایط اقتصادی و میزان مراجعه ۱۰۱

جدول ۴ – ۱۲) تحلیل رگرسیون بین میزان مراجعه و سطح تحصیلات- شرایط اقتصادی ۱۰۲

جدول ۴ – ۱۳) آزمون تفاوت بین عوامل مورد نظر و جنسیت ۱۰۳

جدول ۴ – ۱۴) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر جنسیت و میزان مراجعه ۱۰۳

جدول ۴ – ۱۵) آزمون تفاوت بین عوامل مورد نظر و سطح تحصیلات ۱۰۴

جدول ۴ – ۱۶) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر سطح تحصیلات و میزان مراجعه ۱۰۴

جدول ۴ – ۱۷) آزمون تفاوت بین عوامل مورد نظر و سطح درآمد ۱۰۵

جدول ۴ – ۱۸) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر سطح درآمد و میزان مراجعه ۱۰۵

جدول ۴ – ۱۹) آزمون تفاوت بین عوامل مورد نظر و سن مراجعین ۱۰۶

جدول ۴ – ۲۰) آزمون همبستگی اسپیرمن دو متغیر سن افراد و میزان مراجعه ۱۰۶

فصل اول:

کلیات پژوهش

فصل ۱

کلیات پژوهش

۱ – ۱ مقدمه

امروزه، یکی از شاخص‌های توسعه در هر کشوری بر مبنای تولید، اشاعه و مصرف اطلاعات ارزیابی می‌شود. در جوامع دانش­بنیان، مراکز اشاعه اطلاعات از جمله کتابخانه‌ها، به ویژه کتابخانه‌های عمومی، از جایگاه بسیار مهمی برخوردار هستند، چرا که جوامعی که «دسترسی آزاد» به اطلاعات را برای تمامی شهروندان خود به خوبی فراهم می‌آورند؛ از رشد و تولید اطلاعاتیِ بالاتری برخوردار خواهند بود (بیگدلی، ۱۳۸۸، ص ۲۹۸).

تا قبل از ظهور کتابخانه‌های عمومی، استفاده از کتابخانه و مطالعه محدود به طبقه اشراف و دانشمند بود (مزینانی،۱۳۸۲). همچنین، با توجه به محدودیت‌های موجود، همه افراد جامعه نمی‌توانستند از کتابخانه استفاده کنند. چرا که هدف کتابخانه عمومی، ارائه خدمات به تمامی گروه‌های سِنی یک جامعه است (کوبل^[۱]،۲۰۱۰، ص ۲۹)؛ ‌بنابرین‏، افراد آگاه و باسواد جامعه اندک بود و به تبع آن، جامعه از لحاظ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و…پیشرفت همه‌جانبه­ای نداشت.

رشد اقتصادی ژاپن، درگروِ خدمات‌رسانی کتابخانه‌های عمومی به صنایع کوچک و تقویت فرهنگ کارآفرینی از طریق خدمات ارائه شده توسط کتابخانه‌های عمومی است (زوارقی،۱۳۹۱، ص۹۸). اگرچه امروزه میزان استفاده از کتابخانه‌های عمومی نسبت به گذشته بهبود یافته است و در مقایسه با گذشته، افراد بیشتری از کتابخانه‌های عمومی استفاده می‌کنند؛ اما با توجه به افزایش جمعیت، این میزان استفاده نیز بسیار اندک است، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کمتر از ۳ درصد از ایرانی‌ها عضو کتابخانه‌های عمومی می‌باشند (محبوب، ۱۳۹۱، ص۱۲۱). در واقع، کتابخانه‌های عمومی باید در کانون توجه سیاست‌گذاری به عنوان وسیله‌ای برای تضمین دسترسی عادلانه به اطلاعات مورد توجه قرار گیرند؛ چرا که دولت، بودجه را برای دسترسی آزادانه و بدون محدودیت تمامی افراد جامعه، در اختیار کتابخانه­ های عمومی قرارمی دهد (جو^[۲]،۱۹۹۹، ص۳۰۱).

مراکز ارتباطات به طور کلی و کتابخانه­ ها به طور اخص، می‌بایست با نیازهای رو به افزایش مردم هماهنگ باشند؛ پژوهش‌ها نشان داده است که بحران اقتصادی اخیر آمریکا، عاملی برای استفاده هر چه بیشتر از رایانه، برای رفع مشکلات اقتصادی شهروندان آمریکایی بوده است (دماجد^[۳]،۲۰۱۳، ص۱۱۲). پژوهش دیگری نشان‌دهنده این امر است که مجموعه‌سازی بر اساس نیازهای اطلاعاتی مراجعین صورت نمی‌گیرد و مراجعین از روند فعلی مجموعه‌سازی رضایت ندارند (بیگدلی، ۱۳۸۱، ص ۲۰۴)؛ ‌بنابرین‏، کتابخانه‌های عمومی خدماتی را که ارائه می‌دهند باید مناسب با نیازهای هر دوره و هر منطقه خاصی باشد که کتابخانه به آن تعلق دارد.

نخستین کتابخانه عمومی کشور در سال ۱۳۰۰ شمسی تأسیس شد (رجبی،۱۳۷۲، ص ۷۲). برای اینکه کتابخانه‌های عمومی در رسالت اصلی خویش (خدمات اطلاع‌رسانی) با مشکلی مواجه نشوند، از سال ۱۳۴۴ شهرداری‌ها موظف به پرداخت ۵/۱درصد از درآمد خود به کتابخانه‌های عمومی شدند.

بررسی اجمالی انواع هدف‌های ضبط‌شده در متون کتابداری نشان می‌دهد که هدف کتابخانه‌های عمومی بر اساس دو طرز فکر بنیان نهاده شده است:

الف) هرچه کتاب، مجله و نشریات بیشتر، کتابخانه بهتر

ب) هرچه رضایت خواننده بیشتر، کتابخانه بهتر (دیانی،۱۳۶۱، ص ۱۵).

بسیاری از کتابخانه‌ها در ابتدا راه اول را در پیش گرفتند. ولی بزودی این نکته آشکار شد کتابخانه‌ها هر اندازه که از لحاظ منابع غنی باشند، بدون داشتن مراجعان زیاد، چندان جای تحسین ندارد.

مطالعات انجام‌شده در کتابخانه‌های عمومی کشور آمریکا نشان‌دهنده این ‌امر می باشد که چالش‌هایی که کتابخانه‌های عمومی این کشور با آن مواجه هستند عبارت است از: دستیابی به پهنای باند و ارتقاء تجهیزات و افزایش تقاضای خدمات اینترنتی (مندل^[۴]،۲۰۱۰، ص۲۸۲). ترکیب مجموعه کتابخانه‌های عمومی در سال‌های اخیر به طور چشمگیری تغییر ‌کرده‌است، به طوری که بازدیدکنندگان در سال ۲۰۱۰، ۱/۱درصد نسبت به سال قبل کمتر شده است (دماجد،۲۰۱۳، ص۱۱۲). ‌بنابرین‏ لازم است که اقداماتی صورت گیرد تا کتابخانه‌ها در انجام فعالیت‌های خود بازنگری کرده و ارائه خدمات خود را در چارچوب کتابخانه محدود نکنند.

در این فصل با توجه به موضوع پژوهش که کتابخانه‌های عمومی است، بعد از مقدمه‌ای کوتاه، به مسئله پژوهش که موانع پیش روی کاربران در استفاده از کتابخانه‌های عمومی می‌باشد، پرداخته­ایم. سپس به اهمیتی که انجام این پژوهش می‌تواند داشته باشد پرداخته‌ایم. سپس تعاریف نظری و عملیاتی و کلیدواژه‌های پژوهش را آورده و هدف خود از انجام این پژوهش را نوشته‌ایم. نهایتاًً سؤالات و فرضیه‌های پژوهش را آورده‌ایم.

۱ – ۲ بیان مسئله