چکیده :
در این تحقیق به بررسی ارتباط بین حجم نقدینگی و بازده سهام در اقتصاد ایران برای داده های فصلی در بازه زمانی 1392-1380 بر اساس مدل اقتصاد سنجی VAR و OLS پرداخته ایم. متغیرهای حجم نقدینگی، بازده سهام، نرخ ارز، تورم، رشد تولید ناخالص داخلی و درجه باز بودن اقتصاد به صورت فصلی وارد مدل شده اند.پس از بررسی مانایی متغیرها و اثبات وجود ارتباط بلند مدت در داده ها،وقفه بهینه جهت تخمین الگوی VAR تعیین گردید.سپس ارتباط علی بین متغیرها با بهره گرفتن از آزمون علیت گرنجر انجام شد و ارتباط علی بین متغیرهای مستقل و بازده سهام مورد تایید قرار گرفت.پس از اطمینان از وجود ارتباط علی بین متغیر ها با بهره گرفتن از الگوی OLS میزان اثرگذاری متغیر مستقل بر وابسته شناسایی شد . همچنین در این تحقیق نشان داده شد که ارتباط معنادار بین حجم نقدینگی و شاخص بازده سهام وجود دارد.
کلمات کلیدی: حجم نقدینگی ، بازده سهام
مقدمه
چالش تورم هواره یکی از دغدغه های سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی به عنوان بخش فعال اقتصاد بوده به طوریکه تغییرات در شاخص تورم به طور مستقیم و غیر مستقیم بر سودآوری و بازده سهام اثر میگذارد.
در سالهای اخیر علاوه بر تورم واقعی و قابل پیش بینی در اقتصاد بحران ارز و تحریم های اقتصادی غرب به طور مستقیم بر تورم و در نتیجه نقدینگی در بخش های های مختلف اقتصادی از جمله تحریک نقدینگی در بازار بورس اوراق بهادار تاثیر گذاشته است.به طوری که نا اطمینانی و تهدید سرمایه گذاری در مقطعی به عنوان یک اسیب خارجی در بخش های مختلف اقتصادی قلمداد می شد.
در همین راستا و با توجه به نوسانات شدید نقدینگی در بخش بازار سرمایه و اثر مستقیم و غیر مستقیم ان بر بازده سهام در این پژوهش به دنبال تبیین ارتباط بین این دو متغیر می باشیم.
بیان مسئله
سرمایهگذاران به عنوان تامینکنندگان منابع مالی مورد نیاز واحدهای اقتصادی با انگیزه های مختلفی سرمایهگذاری می کنند که می تواند شامل بهرهگیری از سود و مزایای نقدی و نیز مالکیت در این واحدها باشد. از طرف دیگر واحدهای اقتصادی نیز به دلایل مختلفی به منابع مالی نیازمند هستند، ولی آنچه بیش از همه برای سرمایهگذاران و واحدهای اختصاصی مهم به نظر میرسد، افزایش ثروت سهامداران است.
با توجه به موضوع تحقیق حاضر، یکی از مهمترین تصمیمات مدیران یک شرکت، اخذ تصمیم در مورد افزایش سرمایه و استفاده از موثرترین روش های افزایش سرمایه است؛ زیرا این اقدام علاوه بر تاثیر سریع خود بر قیمت سهام و بازده سهامداران ممکن است بر سایر فعالیت های شرکت نیز اثرگذار باشد. البته بایستی اذعان داشت که افزایش سرمایه، یکی از بهترین روش های کسب نقدینگی در جهت توسعه فعالیتها و اجرای طرحهای آتی هم به لحاظ هزینه سرمایه و هم سهولت انجام آن است. لیکن پس از افزایش سرمایه، سهامداران از لحاظ روانی کاهش قیمت سهامشان را کاهش ثروت خود تلقی می کنند و مدیران شرکت را مسئول این امر می دانند
بازده سهام یکی از فاکتور های مهم در انتخاب بهترین سرمایه گذاری است. سرمایه گذاران علاوه بر اینکه بسیاری از عوامل درون و برون شرکتی را برای پیش بینی و تصمیم گیری در نظر می گیرند، با آگاهی از عوامل مؤثر بر بازده سهام می توانند با کیفیت ودقت بیشتری سرمایه گذاری کنند. یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر بازده سهام، نقدینگی شرکت است. نقدینگی وجه نقد می تواند به ادامه حیات شرکت ها در زمان پریشانی های اقتصادی یا شوک غیرمنتظره کسب و کار کمک کند و کمبود نقدینگی یا ناکافی بودن وجه نقد منجر به حرکت شرکت به سمت ورشکستگی می شود و البته اگر شرکت ها به منظور مواجه نشدن با کمبودوجه نقد و جلوگیری از خسارت های احتمالی ناشی از آن اقدام به نگهداری بیش از حد وجه نقد بنمایند؛ به دلیل راکد ماندن وجه نقد متضرر می شوند. به طور معمول، مدیران به دنبال سطحی از نقدینگی هستند که با توجه به مزایا و معایب نگهداری موجودیهای نقدی حالت بهینه داشته باشد. بنابراین تحقیق حاضر در جهت فراهم آوردن شواهدی در خصوص بررسی رابطه بین میزان نقدینگی با بازده سهام به عنوان یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی عملکرد آینده شرکت می باشد.
اهداف پژوهش
اهداف این تحقیق عبارت است از:
اهداف علمی: هدف اصلی تحقیق بررسی رابطه بین نقدینگی و بازده سهام می باشد.
هدف نهایی شناسایی محرک های نقدینگی و تاثیر غیر مستقیم بر بازده سهام
هداف کاربردی: شناسایی چگونگی اثر گذاری نقدینگی بر بازده سهام و کانال های اثر گذار نقدینگی بر بازده
پرسشهای پژوهش
آیا بین حجم نقدینگی و شاخص بازده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟
آیا بین تغییرات نرخ ارز و شاخص بازده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟
آیا بین شاخص تورم و شاخص بارده سهام ارتباط معنادار وجود دارد؟
آیا بین رشد تولید ناخالص داخلی واقعی و بازده سهام ارتباط معناداری وجود دارد؟
آیا بین درجه باز بودن اقتصاد و بازده سهام ارتباط معناداری وجود دارد؟
تعاریف مفهومی و عملیاتی پژوهش
شاخص بازده سهام:
بازده کل و یا بازده دوره نگهداری، قابل مقایسه ترین معیار سنجش نتیجه یک سرمایهگذاری، صرف نظر از نوع دارائیهای مورد سرمایه گذاری است.
بازده سهام از دو قسمت تشکیل می شود:
بازده ناشی از دریافت سود سهام( سود نقدی)
بازده ناشی از تغییرات قیمت سهام(سود سرمایهای)
نرخ بازده هم برای دورههای گذشته و هم برای دوره های آینده قابل محاسبه است. چنانچه شما سهمی را درابتدای یک دوره زمانی خریداری نمائید، بازده دوره نگهداری یا بازده کل از فرمول زیر استخراج می گردد.
اگر Dt سود نقدی سهم در یک دوره مالی و Pt و Pt-1 قیمت سهم در ابتدا و انتهای دوره مالی یادشده باشد آنگاه درامد سهم(E) برابر است با:
Et = Dt + (Pt – Pt-1)
با تقسیم این معادله بر Pt-1 ، بازده سهم(Y) در طول دوره به دست میآید:
Yt = (Dt/ Pt-١) + (Pt – Pt-١) / Pt-١
چنانکه پیداست، بازدهی سهم همیشه مثبت نیست؛ و بسته به میزان تغییرات قیمتی در دوره
نگهداری و میزان پرداخت سودنقدی در پایان دوره مالی ممکن است مثبت، صفر یا حتی منفی شود.
حجم نقدینگی:
به مجموعه پول (سپردههای دیداری بخش غیردولتی نزد بانکها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص) و شبه پول (سپردههای سرمایهگذاری مدتدار، سپردههای قرضالحسنه پسانداز و سپردههای متفرقه) نقدینگی گفته میشود.(ر.ک : تعاریف و مفاهیم استاندارد ، مرکز آمار ایران) در یک تعریف ساده، مجموع اسکناس و مسکوکات و منابع اعتبارات بانکی، مهم ترین اجزای تشکیل دهنده نقدینگی هستند. و یا به عبارت بهتر نقدینگی عبارت است از مجموع اسکناس و مسکوکات در دست مردم به علاوه سپرده های کوتاه مدت (پول) و سپرده های بلند مدت (شبه پول).
متغیرهای تحقیق
که در آن:
Rit:بازده سهام
Liquidityit:حجم نقدینگی
Fundamentalsit:متغیرهای کنترل که شامل متغیرهای کلان اقتصادی از جمله نرخ ارز حقیقی،نرخ رشد واقعی سرانه،تورم،درجه باز بودن اقتصاد،سهم تجارت از بازار سرمایه،سهم تجارت از تولید ناخالص داخلی می باشد.
مراحل و طرح کار
روش کلی تحقیق
روش به کاررفته در تحقیق حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی می باشد که به منظور تطبیق تئوری های مالی با واقعیت جوامع ، روابط علی بین متغیرها با بهره گرفتن از آمار و ارقام مورد بررسی قرار میگیرد و پس از تطبیق با تئوری ها با بهره گرفتن از آمار استنتاجی و روش های اقتصادسنجی رد یا اثبات فرضیه های ارائه شده مورد آزمون قرار میگیرد.
روش گردآوری داده ها و اطلاعات
اطلاعات موردنیاز در این تحقیق از طریق منابع مختلف گردآوری شده است.داده های موردنیاز از وب سایت های مختلف (سازمان بورس اوراق بهادار تهران ) و صورت های مالی شرکت های مورد مطالعه گردآوری شده است و همچنین کتابها و مقالات مختلف مرتبط با این موضوع مورد استفاده قرار گرفته است.
جامعه آماری
جامعه اماری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های 1380 الی 1392 می باشد.وبا استفاده از روش نمونهگیری تصادفی ساده، تعداد عناصر مورد نیاز از هر گروه انتخاب خواهد شد. در زیر فرمول تعیین نمونه آورده شده است .
= تعداد نمونه، = تعداد کل جامعه آماری، p= نسبت موفقیت در جامعه و از آنجایی که میخواهیم n یعنی تعداد نمونه حداکثرباشد p معادل یک دوم است.، = دقت برآورد، = مقدار متغیر نرمال متناظر با سطح اطمینان درصد
روشها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها
در این تحقیق این تحقیق از نوع کاربردی است و در این تحقیق از روش اقتصاد سنجی پانل دیتا یا داده های تابلویی استفاده خواهد شد که توضیح مختصر ان به شرح ذیل است:
روش پنل دیتا:
انواع داده هایی که عموماً برای تحلیل های تجربی به کار برده می شوند، در سه گروه مورد بحث و بررسی قرار می گیرند:
داده های سری زمانی
داده های مقطعی
داده های تلفیقی سری زمانی و مقطعی
در داده های سری زمانی مقادیر یک یا چند متغیر را طی یک دوره زمانی مشاهده می کنیم (برای مثال GDP طی چند فصل یا چند سال) در داده های مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چند واحد یا مورد نمونه ای در یک زمان یکسان جمع¬¬آوری می شود (برای مثال نرخ های جرم و جنایت برای سی استان ایران در در یک سال معین).
داده های تابلویی ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی می باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده های مقطعی در طول زمان مشاهده می شود. بدین صورت که چنین داده هایی دارای دو بعد می باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می باشد. برای براورد مدل هایی که از این متغیر ها در انها استفاده می شود از روش پنل دیتا استفاده می شود.
به طور کلی میتوان گفت مزیت استفاده از دادههای تلفیقی نسبت به سریهای زمانی و دادههای مقطعی آن است که دادههای تلفیقی، با ترکیبی از سریهای زمانی و مقطعی، اطلاعات بیشتر، تنوع یا تغییرپذیری بیشتر، همخطی کمتر بین متغیرها، درجات آزادی و کارآیی بیشتر را فراهم می کند. سریهای زمانی معمولاً دچار همخطی هستند در حالیکه در دادههای تلفیقی، بعد مقطعی داده ها موجب افزایش تغییرپذیری یا تنوع بسیار زیادی میشود که با در دست داشتن این اطلاعات میتوان برآوردهای معتبرتری انجام داد. در ضمن این روش امکان بیشتری برای شناسایی و اندازه گیری اثراتی را فراهم می کند که به وسیله فقط آمارهای مقطعی و یا فقط سری زمانی به سادگی قابل شناسایی نیست. برای آشنایی بیشتر مدل پانل دیتای زیر را در نظر بگیرید:
Yit = αi + βit Xit + Uit
که در آن:
αi عرض از مبدأ،
β = (β1, β2, ,βk) بردار ضرایب یا پارامترها،
Xit شامل k متغیر توضیحی است،
Uit جمله اخلال مدل می باشد که از فروض کلاسیک رگرسیون خطی پیروی می کند،
i = 1, 2, ,N تعداد مقاطع و
t = 1, 2, ,T دوره زمانی است.
در این صورت تخمین معادله فوق به فروض ما درباره عرض از مبدأ، ضریب شیب و جمله خطای Uit بستگی دارد. روشهای متداول برای تخمین معادله فوق با بهره گرفتن از دادههای ترکیبی عبارتند از:
1- روش مدل اثرات مشترک[1]
2- روش مدل اثرات ثابت[1]
3- روش مدل اثرات تصادفی[1]
برای انتخاب هر یک از این روش ها از ازمون های تشخیصی بصورت ذیل استفاده خواهد شد.
برای تعیین نوع مدل مورد استفاده در دادههای ترکیبی از آزمونهای مختلفی استفاده میشود. رایجترین آنها آزمون چاو[1] برای استفاده از مدل اثرات ثابت در مقابل مدل برآوردی دادههای تلفیق شده(Pooled) است. آزمون هاسمن[1] برای استفاده از مدل اثر ثابت در مقابل مدل اثر تصادفی است.
1-2-مقدمه
جریان های نقدی در بسیاری از تصمیمات مالی، مدل های ارزش گذاری اوراق بهادار، روش های ارزیابی طرحهای سرمایه ای و غیره، نقش محوری دارند. اطلاعات مربوط به جریان های نقدی همچنین از لحاظ درون سازمانی نیز اداره امور را در کاراترین شکل خود امکان پذیر می سازد و منجربه اتخاذ تصمیمات بهینه در زمینه های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی می شود.
در چارچوب نظری حسابداری مالی که تأمین کننده ی هدف های گزارشگری مالی است توجه خاصی به جریان های نقدی و امکان پیش بینی ان مبذور شده است. شرکت باید بتواند وجوه نقد کافی برای ایفای تعهداتش به هنگام سررسید و سایر عملیات نقدی و از جمله سود نقدی سهام ایجاد نماید.
جریان نقد عملیاتی[1] (CFO)، وجه نقدی است که از فعالیت های عملیاتی واحد تجاری جاصل می شود. اما جریان های نقد آزاد[2] (FCF) وجوهی است که بعد از تعدیلاتی بر روی جریان نقد عملیاتی به دست می آید. نظریه ی جریانهای نقد آزاد که در سال 1986 برای اولین بار توسط جنسن[3] مطرح شد و به تدریج توسعه یافت. یکی از مباحث جدید در ادبیات مالی اتسک ه رفتار شرکتهایی را توصیف می کند که با نظریه های قبلی اقتصادی قابل توجیه نبود.
جریان های نقد آزاد یکی از معیارهای اندازه گیری عملکرد واحد تجاری است و وجه نقدی را نشان می دهد که شرکمت پس از انجام مخارج لازم برای نگهداری یا