چکیده
نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکنندهی نفت است. برای کشورهای صادرکنندهی نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین می کنند تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغههای سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است. بورس اوراق بهادار یکی از اصلیترین اجزای بازارهای مالی است که نقش مؤثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. هدف این تحقیق بررسی تاثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از مدل تصحیح خطای برداری ساختاری میباشد؛ بدین منظور با بهره گرفتن از تکنیک غربالگری طی سالهای 1392-1388، تعداد 96 شرکت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران انتخاب گردیده است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است و از بُعد هدف از نوع تحقیقات توصیفی است که به شیوه همبستگی صورت میگیرد. پس از جمعآوری داده ها، متغیرهای پژوهش محاسبه شده اند و سپس با بهره گیری از مدل رگرسیونی دادههای ترکیبی و الگوی اثرات تصادفی به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته شده است. نتایج آزمون فرضیه ها نشان میدهد که نوسانات قیمت نفت با بازده غیرعادی سهام شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری دارد؛ و از این رو، اهمیت بررسی رابطه قیمت نفت و بازده سهام در کشورهای نفتی مانند ایران اثبات میشود.
کلید واژه: نوسانات منفی قیمت نفت، بازده غیرعادی سهام، نوسانات مثبت قیمت نفت، مدل تصحیح خطای برداری ساختاری.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه. 1
فصل اول کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 3
1-2- بیان مسأله تحقیق. 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق. 4
1-4- سؤالات و اهداف تحقیق. 5
1-5- فرضیه های تحقیق. 5
1-6- کاربردهای متصور از تحقیق. 6
1-7- روش انجام تحقیق. 6
1-7-1- روش و ابزار گردآوری اطلاعات 6
1-7-2- روش تجزیه وتحلیل داده‌ها 7
1-7-3- قلمرو تحقیق (موضوعی، مکانی، زمانی) 7
1-8- ساختار تحقیق. 7
فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه. 9
2-2- بخش اول؛ بازده سهام. 9
2-2-1- بازار مالی 9
2-2-1-1- کارکردهای بازار مالی 10
2-2-1-2- طبقه بندی بازارهای مالی 13
2-2-2- بورس اوراق بهادار. 16
2-2-2-1- مزایای بورس اوراق بهادار. 17
2-2-3- تاریخچه بورس اوراق بهادار در جهان. 17
2-2-4- تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران. 18
2-2-5- سرمایهگذاری 20
2-2-5-1- مزایای سرمایهگذاری در بورس. 21
2-2-6- مروری بر شرکتهای سرمایهگذاری 22
2-2-7- دارایی و دارائیهای مالی 22
2-2-8- اوراق بهادار. 23
2-2-9- سهام عادی 23
2-2-10- ارکان اصلی سرمایهگذاری (ریسک و بازده) 24
2-2-11- اجزای بازده 25
2-2-12- انواع بازده 26
2-2-13- بازده غیرعادی 27
2-3- بخش دوم؛ نوسانات قیمت نفت 28
2-3-1- ویژگیهای اقتصادی نفت خام. 29
2-3-2- عوامل مؤثر بر قیمت نفت 31
2-3-3- عوامل اقتصادی تعیین کننده قیمت نفت 32
2-3-4- جایگاه ایران در حوزه نفتی خلیج فارس. 32
2-3-5- بررسی شوکهای نفتی به عنوان مهمترین عامل تغییر درآمدها و هزینه های نفتی 32
2-3-6- تأثیرات شوکهای نفتی بر اقتصاد کلان. 34
2-3-7- تأثیر نوسانات قیمت نفت بر طرف عرضه اقتصاد در کشورهای وارد کننده نفت 36
2-3-8- تأثیر نوسانات قیمت نفت بر طرف تقاضا اقتصاد در کشورهای صادرکننده نفت 37
2-4- پیشینه تحقیق. 39
2-4-1- مطالعات داخلی 39
2-4-2- مطالعات خارجی 41
2-5- خلاصه فصل. 42
فصل سوم روش تحقیق
3-1- مقدمه. 44
3-2- روش تحقیق. 44
3-3- سؤالات تحقیق. 45
3-4- فرضیه های تحقیق. 45
3-5- مدل تصحیح خطای برداری ساختاری 46
3-5-1- تحلیل نااطمینانی برآوردهای واکنشهای آنی 47
3-6- متغیرهای تحقیق. 48
3-6-1- تصریح غیرخطی قیمت نفت 49
3-6-2- بازده غیرعادی سهام. 50
3-7- جامعه آماری 51
3-7-1- اعمال محدودیتهای ساختاری 51
3-8- قلمرو تحقیق. 53
3-8-1- قلمرو موضوعی 53
3-8-2- قلمرو مکانی 53
3-8-3- قلمرو زمانی 53
3-9- روش انجام پژوهش و روش گردآوری داده‌ها 54
3-10- روشهای تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیه ها 54
3-10-1- رگرسیون چند متغیره 55
3-10-2- نبود خود همبستگی 56
3-10-3- ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده 57
3-10-4- آزمون معنیدار بودن در الگوی رگرسیون. 58
3-10-4-1- آزمون معنیدار بودن معادله رگرسیون. 59
3-10-4-2- آزمون معنیدار بودن ضرایب رگرسیونی 59
3-10-5- روش استفاده از داده‌ها 59
3-11- خلاصه فصل. 63
فصل چهارم یافته های تحقیق
4-1- مقدمه. 65
4-2- آمارتوصیفی 66
4-2-1- بررسی پایایی متغیرهای پژوهش. 66
4-2-2- بررسی همخطی 67
4-2-3- آزمون نرمال بودن داده ها 67
4-3- آمار استنباطی 68
4-3-1- آزمون ریشه واحد فیلیپس- برون. 69
4-3-2- تعیین وقفه بهینه. 69
4-3-3- تعیین تعداد بردارهای همجمعی 70
4-3-4- تفسیر مدلهای تصحیح خطای برداری ساختاری 71
4-3-5- توابع عکسالعمل آنی 71
4-3-5-1- نوسان مثبت قیمت نفت 71
4-3-5-2- نوسان منفی قیمت نفت 73
4-3-6- تجزیهی واریانس خطای پیش بینی 75
4-3-6-1- نوسان مثبت قیمت نفت 75
4-3-6-2- نوسان منفی قیمت نفت 75
4-4- آزمون فرضیه ها 76
4-4-1- آزمون فرضیه فرعی اول. 76
4-4-2- آزمون فرضیه فرعی دوم. 77
4-4-3- فرضیه اصلی 78
4-5- خلاصه فصل. 78
فصل پنجم جمعبندی، نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات
5-1- مقدمه. 80
5-2- جمعبندی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها 80
5-2-1- نتیجهی فرضیه اصلی 81
5-2-2- نتایج آزمون فرضیه های فرعی 81
5-3- نتیجهگیری کلی تحقیق. 82
5-4- پیشنهادها 84
5-4-1- پیشنهادهایی مبتنی بر یافته های تحقیق. 84
5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی 85
5-5- محدودیتهای تحقیق. 86
5-6- خلاصه فصل. 86
پیوست 87
فهرست منابع. 89
چکیده انگلیسی 93
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 3-1- نحوه انتخاب نمونه آماری بر اساس محدودیتهای فوق. 53
جدول 4-1- آمار توصیفی متغیرها 66
جدول 4-2- آزمون پایایی متغیرهای پژوهش. 67
جدول 4-3- نتایج حاصل از مقادیر VIF. 67
جدول 4-4- نتایج آزمون جارک برا 68
جدول 4-5- نتایج برآورد الگو با بهره گرفتن از معیار مورک و همیلتون. 68
جدول 4-6- آزمون ریشه واحد فیلیپس- پرون. 69
جدول 4-7- تعیین وقفه بهینه- نوسان مثبت قیمت نفت 70
جدول 4-8- تعیین وقفه بهینه- نوسان منفی قیمت نفت 70
جدول 4-9- در حالت نوسان منفی قیمت نفت- آزمون همجمعی یوهانسون. 71
جدول 4-10- تجزیه واریانس خطای پیش بینی شاخص بازده غیر عادی سهام. 75
جدول 4-11- تجزیه واریانس خطای پیش بینی شاخص بازده غیر عادی سهام. 76
جدول 4-12- نتایج آزمون F لیمر و هاسمن برای فرضیه فرعی اول. 76
جدول 4-13- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی تاثیر نوسانات منفی قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام. 77
جدول 4-14- نتایج آزمون F لیمر و هاسمن برای فرضیه فرعی دوم. 77
جدول 4-15- مدل رگرسیونی ترکیبی اثرات تصادفی تأثیر نوسان مثبت قیمت نفت با بازده غیرعادی سهام. 78
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (2-1): مکانیسم اثر قیمت نفت بر طرف عرضه اقتصاد. 36
نمودار (2-2): اثرات افزایش قیمت نفت بر طرف تقاضای اقتصاد. 38
نمودار 4-1- واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPI. 72
نمودار 4-2- فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPI. 72
نمودار 4-3- فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPI. 72
نمودار 4-4 فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPI. 73
نمودار 4-5- واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPD 73
نمودار 4-6- فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPD 74
نمودار 4-7- فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف معیار از NOPD 74
نمودار 4-8- فواصل اطمینان واکنش آنی لگاریتم شاخص کل بازده غیرعادی سهام به نوسان یک انحراف از NOPD 74
فهرست روابط
عنوان صفحه
رابطه(2-1) ریسک کل. 24
رابطه(2-2) بازده کل. 26
رابطه(2-3) بازده کل سهام عادی 26
رابطه(2-4) بازده مورد انتظار. 27
رابطه(2-5) بازده غیرعادی 27
رابطه(3-1) مدل تصحیح خطای برداری ساختاری 46
رابطه(3-2) رابطه بین خطای پیسبینی و اخلال شاختاری 47
رابطه(3-3) نرخ ارز حقیقی 49
رابطهی(3-4) معیار مورک 50
رابطه(3-5) معیار همیلتون. 50
رابطه(3-6) معیار همیلتون. 50
رابطه(3-7) بازده غیرعادی 50
رابطه(3-8) لگاریتم متغیرهای پژوهش. 52
رابطه(3-9) رگرسیون چند متغیره 55
رابطه(3-10) فرمول دوربین- واتسون. 57
رابطه(3-11) ضریب تعیین 57
رابطه(3-12) ضریب تعیین تعدیل شده 58
رابطه(3-13) مدل دادههای ترکیبی 60
رابطه(3-14) مدل تعدیل شدهی دادههای ترکیبی 60
رابطه(3-15) مدل نهایی دادههای ترکیبی 61
رابطه(3-16) برآورد خطای دادههای ادغام شده 62
مقدمه
امروزه انرژی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در رشد و توسعه نقش مهمی را در امر برنامه ریزی کشورها ایفا می کند. قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و
