چکیده: 1
فصل اول: کلیات تحقیق 2
1-1مقدمه. 3
2-1 بیان مسئله. 3
1-3 ضرورت تحقیق 6
1-4 اهداف تحقیق 8
1-5 فرضیه‏های تحقیق 8
1-6 روش تحقیق 8
1-7 قلمرو تحقیق 8
1-7-1) قلمرو زمانی: 8
1-7-2) قلمرو مکانی: 8
1-7-3) قلمرو موضوعی: 9
1-8 متغیرهای اصلی تحقیق 9
1-9 ساختار تحقیق 13
1-10 خلاصه فصل 14
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 16
2-1 مقدمه. 17
2-2 مبانی نظری مرتبط با جریان نقد آزاد. 17
2-2-1 نحوه محاسبه جریان‌های وجوه نقد. 19
2-2-2 تعاریف گوناگون جریان های نقد آزاد. 21
2-2-2-1 تعریف جریان‌های نقد آزاد از دیدگاه جنسن (1986 ) 21
2-2-2-2  تعریف جریان های نقد آزاد از دیدگاه لنو پلسن  (1989 ) 21
2-2-2-3 تعریف جریان‌های نقد آزاد از دیدگاه کاپلند(1991 ) 21
2-2-2-4 تعریف جریان‌های نقد آزاد از دیدگاه آرزاک. 22
2-2-3 ماهیت و مفهوم جریان نقد آزاد. 22
2-2-4 اهمیت جریان های نقد آزاد. 23
2-2-5 کاربرد جریان های نقد آزاد. 24
2-2-6 نسبت های جریان نقد آزاد. 25
2-2-6-1 جریان نقد آزاد هر سهم. 25
2-2-6-2 بازده جریان نقد آزاد. 26
2-2-6-3 نسبت قیمت به جریان نقد آزاد. 26
2-2-7  عوامل تعیین کننده وجه نقد از دیدگاه نظریه جریان نقدی آزاد. 27
2-2-7-1 اهرم مالی 27
2-2-7-2 فرصت‌های سرمایه‌گذاری 27
2-2-7-3 اندازه 27
2-2-7-4 روابط بانکی 27
2-2-8 جریان نقد آزاد و مدیریت سود. 28
2-3 مبانی نظری مرتبط با حاکمیت شرکتی 30
2-3-1 مالکیت نهادی 34
2-3-2 اندازه هیئت مدیره 36
2-3-3 درصد مالکیت مدیران. 36
2-3-4  استقلال اعضای هیئت مدیره (مدیران غیر موظف یا غیر اجرایی) 37
2-3-5  تفکیک دو پست رئیس هیئت مدیره و بالاترین مقام اجرائی 40
2-4 مبانی نظری مرتبط با اندازه شرکت. 41
2-5 پیش بینی سود. 42
2-5-1 تکنیک های پیش بینی 44
2-5-2 مدل های پیش‌بینی 45
2-5-3 مدل میانگین متحرک. 45
2-5-4 مدل نمو هموار ساده 45
2-5-5 مدل نمو هموار دوبل 46
2-6 پیشینه تحقیق 46
2-7 خلاصه فصل 60
فصل  سوم: روش  تحقیق 66
3-1 مقدمه. 67
3-2 روش تحقیق 67
3-3 ابزار گردآوری اطلاعات. 68
3 -4 روش گردآوری اطلاعات. 68
3 -5  جامعه آماری، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه. 69
3 -6  فرضیه‌های تحقیق 71
3 – 7  متغیرهای تحقیق و نحوه اندازه‌گیری آن‌ها 72
3– 8 مدل تحقیق 73
3 – 9 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 77
3 – 10 مدل‌های آماری و مراحل عمومی آزمون‌های آماری 77
3 -10-1 مدل رگرسیون. 78
3- 10 -2 آزمون خطی بودن. 79
3 -10-3 آزمون خود همبستگی 79
3 -10-4 آزمون همسانی واریانس‌ها 80
3 -10- 5  آزمون نرمال بودن پسماندها 81
3- 10-6 همبستگی 81
3 -10-7 ضریب همبستگی ® 81
3 –10- 8 ضریب تعیین (2r) 82
3- 11 خلاصه فصل 83
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات. 84
4-1 مقدمه. 85
4-2 مطالعه ی توصیفی داده های تحقیق 86
4-3 آزمون نرمال بودن متغیر وابسته و جمله خطا 88
4-4 نتایج آزمون ها و تخمین های انجام شده 90
4-4-1 آزمون چاو(chow) یا آزمون تغییرات ساختاری مربوط به فرضیه ها 90
4-4-2 آزمون هاسمن مربوط به فرضیه‌ها 91
4-5 ناهمسانی واریانس 91
4-5-1 روش‌های شناسایی ناهمسانی واریانس 92
4-5-2 روش‌های رفع ناهمسانی واریانس 92
4-6 بررسی وجود هم خطی 96
4-6-1 راه های تشخیص هم خطی 96
4-7 آزمون مانایی متغیرهای تحقیق 97
4-8 خلاصه فصل 98
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات. 99
5-1 مقدمه. 100
5-2 فرضیات و نتایج آزمون ها 100
5-3 تحلیل نتایج 100
5-4 پیشنهادهای کاربردی 104
5-5 پیشنهادهایی در ارتباط با تحقیقات آتی 105
5-6 محدودیت‌های تحقیق 105
منابع ومأخذ. 106
پیوست و ضمائم. 111
 
 
 
فهرست جداول
جدول 2-1: محاسبه جریان‌های نقدی حقوق صاحبان سهام. 19
جدول 2-2: محاسبه جریان نقدی آزاد. 20
جدول2-3: خلاصه تحقیقات انجام شده 61
جدول 3 – 1: انتخاب نمونه آماری بر اساس حذف سیستماتیک. 70
جدول 3 – 2: صنعت‌های منتخب نمونه بورس اوراق بهادار. 70
جدول 3-3: نحوه اندازه‌گیری متغیرهای تحقیق 72
جدول 4-1 معرفی و تفکیک نمادهای استفاده شده برای متغیرهای مدل. 86
جدول 4-2 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق قبل از نرمال کردن. 87
جدول 4-3 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق بعد از نرمال کردن. 89
جدول 4-4 نتایج آزمون چاو مربوط به فرضیه ها 90
جدول 4-5 نتایج آزمون هاسمن مربوط به فرضیه های تحقیق 91
جدول 4-6 شناسایی ناهمسانی واریانس در فرضیه های تحقیق 92
جدول 4-7: نتایج بدست آمده از تخمین فرضیه اول. 93
جدول 4-8: نتایج بدست آمده از تخمین فرضیه دوم. 94
جدول 4-9: نتایج بدست آمده از تخمین فرضیه سوم. 95
جدول 4-10 آزمون هم خطی متغیرهای تحقیق 97
جدول 4-11 آزمون مانایی فرضیه ها در طی دوره پژوهش 98
 
 
فهرست نمودارها
نمودار 2-1: رویکرد ارزشی شرکت در کاربرد جریان وجوه نقد تنزیل‌شده 20
نمودار 4-1 آزمون نرمال کردن Johnson Transformation برای متغیر وابسته CFO 88
 
 

چکیده:
 

امروزه سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و مدیران در جستجوی شاخصی به موقع و قابل اتکا برای اندازه‌گیری ثروت سهامداران هستند که از میان آن­ها می‌توان به جریان‌های نقدی آزاد، مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی و اندازه شرکت اشاره کرد. این تحقیق به بررسی تاثیر مازاد جریان نقد آزاد، حاکمیت شرکتی و مکانیسم‌های آن و اندازه شرکت بر قابلیت پیش‌بینی سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. نمونه آماری یژوهش شامل 144 شرکت در طی دوره زمانی 1387 لغایت 1392 می باشد که آن را با بکار‌گیری روش رگرسیون خطی چند متغیره مورد بررسی و آزمون قرار داده ایم. نتایج نشان می‌دهد بین مازاد جریان نقد آزاد و اندازه شرکت با پیش‌بینی سود شرکت­ها رابطه مستقیم و معنا‌داری وجود دارد همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی، بین تعداد کل مدیران در هیأت مدیره و نقش دوگانه مدیرعامل با پیش‌بینی سود شرکتها رابطه معکوس و معناداری وجود دارد، بین نسبت مالکیت سهام مستقیم مدیران اجرایی به کل سهام منتشره و پیش‌بینی سود شرکتها رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. اما بین نسبت تعداد مدیران مستقل به تعداد کل مدیران هیأت مدیره و درصد سهام در مالکیت سهامداران نهادی با پیش‌بینی سود شرکت‌ها رابطه معناداری وجود ندارد.
 
واژگان کلیدی: مازاد جریان نقدی آزاد، حاکمیت شرکتی، اندازه شرکت، قابلیت پیش‌بینی سود

فصل اول
 

کلیات تحقیق
 

 1-1مقدمه
 

یکی از تحولات اخیرحسابداری، ضرورت پیش‌بینی درآمدهای آتی شرکت‌ها به منظور کمک به تصمیم‌گیری مناسب مدیران واحدهای تجاری است. پرسش‌هایی نظیر اینکه «چه عواملی توان پیش‌بینی درآمدهای آتی را دارد؟» سال­هاست که ذهن بسیاری از محققان را به خود مشغول کرده است. بر همین اساس تعدادی از فرضیات و نظریه‌های مختلف به منظور پاسخ به این پرسش‌ها مطرح شده است. این تحقیق با عنوان «بررسی تاثیر مازاد جریان نقد آزاد[1]، حاکمیت شرکتی و مکانیسم‌های آن و اندازه شرکت بر قابلیت پیش‌بینی سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» درصدد بررسی توان عوامل‌ جریان نقد آزاد، مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی و اندازه شرکت برای پیش‌بینی درآمدهای آتی است. بر همین اساس در این فصل به مفاهیمی چون بیان مسئله، اهداف و ضرورت تحقیق پرداخته خواهد شد.

 2-1 بیان مسئله
 

ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلند مدت از جمله مهمترین اهداف شرکت‌‌ها به شمار می‌رود و افزایش ثروت تنها در نتیجه عملکرد مطلوب حاصل خواهد شد. برای ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری تاکنون معیارهای مختلفی ارائه شده است که یکی از جدیدترین این معیارها، جریان‌های نقدی آزاد می­باشد. این معیار اولین بار توسط جنسن(1968) مطرح شد. از نظر وی جریان نقدی آزاد واحد تجاری، باقیمانده جریان‌های نقدی پس از کسر وجوه لازم برای پروژه‌هایی است که خالص ارزش فعلی آن­ها مثبت ارزیابی می‌شود. این پروژه‌ها، طرح‌های سرمایه‌گذاری بلند مدتی هستند که ارزش فعلی جریان‌های نقدی ورودی مورد انتظار بیش از ارزش فعلی جریان‌های نقدی خروجی است (جنسن، 1986). مفهوم جریان نقدی آزاد مثبت[2] نشان می‌دهد که واحد تجاری پس از پرداخت هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، دارای وجوه نقد مازاد است. در مقابل برخی از شرکت‌ها ممکن است که با جریان نقدآزاد منفی[3] مواجه شوند. جریان نقد آزاد منفی همیشه بد و نا مطلوب نیست بلکه علل منفی شدن آن مهم است و باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. اگر جریان نقد آزاد منفی ناشی از سرمایه‌گذاری شرکت در فرصت‌های سودآور موجود باشد، این نوع منفی شدن مقطعی است و به‌ دوره‌های کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری مربوط می‌شود، امری که در بسیاری از شرکتهای نوپا طبیعی است.درصورتی‌که سرمایه گذاری‌های انجام شده بازده بالایی را در پی داشته باشد، راهبرد مزبور توان کسب نتیجه مطلوب در بلند مدت را دارد (یودیانتی[4]، 2008؛ مرادزاده و همکاران، 1388). با توجه به تئوری نمایندگی جریان نقد آزاد، بدیهی است زمانی که جریان نقد آزاد افزایش می‌یابد، مدیران انگیزه‌ای برای شرکت در پروژه‌هایی دارند که بازده آن منفی است (جنسن، 1986). در همین رابطه، چانگ و همکارانش[5] (2005) این استدلال را مطرح کرده‌اند که این پروژه‌ها ممکن است از منافع شخصی مدیران حمایت کند و سطح بالاتری از کنترل بر منابع شرکت را در اختیار آنان قرار دهد. مدیران ممکن است در فعالیتهای نا‌مطلوبی مانند سرمایه‌گذاری‌هایی شرکت نمایند که مخرب ارزش شرکت است و موجب افزایش هزینه‌های نمایندگی و کاهش ارزش شرکت شده و مدیران ارشد را در شرایطی آسیب پذیر قرار می‌دهند. بدترین حالت زمانی است که مدیران می‌توانند از ابزار مدیریت درآمد به صورتی فرصت‌طلبانه برای متورم جلوه دادن درآمدهای گزارش شده استفاده نموده و تاثیر مخرب این گونه سرمایه‌گذاری‌های از بین برنده‌ی ارزش شرکت را پنهان سازند (باکیت و اسکندر[6]، 2009؛ چانگ و همکاران، 2005؛ رحمان و محد صالح[7]، 2008).
در واقع، این نوع گزارش تورمی درآمد که توسط مدیران تهیه می‌شود ممکن است توانایی پیش‌بینی جریان نقد بالقوه بر مبنای درآمدها را تحت تاثیر قرار دهد، زیرا موجب تصورات مثبت کاذب می‌شود (احمد الدهماری و نوراسحاق اسماعیل[8]، 2013). در برخی مطالعات، تاثیر نقش مکانیسم­های حاکمیت بر رسیدگی به مشکلات نمایندگی جریان نقد آزاد بررسی شده است (بروخ و همکاران[9]، 2000؛ باکیت و اسکندر، 2009؛ چانگ و همکاران، 2005؛ وو[10]، 2004).
وو (2004) به این نکته اشاره کرده است که در شرکت‌هایی که دارای هزینه‌های بالای نمایندگی جریان نقد آزاد هستند تعارض منافع میان صاحبان و مدیران در مورد مازاد پول نقد بیشتر است، و بدین ترتیب برای این شرکت‌ها کاهش هزینه‌ها از طریق نقش مالکیت مدیریتی اهمیت بسیاری دارد. پائولیناو رنبوگ[11] (2005) نشان دادند هر چه سهم خودی‌ها بیشتر باشد وابستگی شرکت‌ها به پول نقد تولید شده‌ی داخلی برای تامین مالی سرمایه‌گذاری‌های بی ثمر، کمتر است. علاوه بر این، مدیرانی که دارای سهام مدیریتی بالایی هستند به احتمال بیشتر به‌جای هدر دادن آن در تلاشی غیرمولد، مازاد جریان نقد آزاد را از طریق تحصیل مجدد سهام، توزیع می‌کنند (اسوالدو یانگ[12]، 2008). بنابراین، انتظار داریم مکانیسم حاکمیت، بر تاثیر منفی مازاد جریان نقد آزاد بر قابلیت پیش‌بینی درآمدها تاثیرگذار باشد زیرا مشکل نمایندگی جریان نقدآزاد بوسیله‌ی سیستم سالم حاکمیت شرکتی، کاهش می‌یابد. از نقطه نظر تئوری، این استدلال مطرح می‌شود که مشکل نمایندگی جریان نقد آزاد در میان شرکت­های بزرگ مشهود است و رابطه میان جریان نقد و سرمایه‌گذاری با توجه به اندازه شرکت، متفاوت است (ووگت[13]، 1994). همچنین در عمل، فرض بر این است که شرکت­های بزرگ با نگهداری مقدار قابل توجهی پول نقد مازاد، کنترل بازار و یا آماده شدن برای قانون‌ شکنی و افزایش تسلط بیشتر را کاهش می‌دهند (دیتمارو ماهرت اسمیت[14]، 2007). علاوه بر این، در شرکت‌های بزرگ، مدیران از انگیزه لازم برای استفاده از جریان نقدآزاد جهت گسترش اندازه شرکت که تحقق منافع بیشتر را امکان پذیر می‌سازد، برخوردارند (پائولینا و رنبوگ، 2005). از سوی دیگر، شرکت‌های کوچک به دلیل توانایی کنترل فعالیت مدیران، کمتر