دخانیات موجب مرگ بیش از نیمی از مصرف کنندگان آن می شود. وابستگی به محصولات تنباکو از جمله سیگار همانند وابستگی به سایر مواد اعتیاد آور، تدریجی، مزمن و خطرناک است، عوارض جدی بسیاری دارد، قطع آن با علایم ترک همراه است و دروازه اعتیاد محسوب می شود، با این حال در بیشتر جوامع ممنوعیتی برای مصرف آن وجود ندارد و برخی کشورها تنها به منع تبلیغات و ایجاد محدودیت سنتی جهت خرید و یا منع مصرف آن در مکان های خاص بسنده کرده اند در حال حاضر رایج ترین شیوه مصرف دخانیات در کشور ما سیگار و قلیان است(نوری زاده،1387: 1).

 

بر اساس نتایج تحقیقات اوقات فراغت از مهمترین مسائلی است که قویترین همبستگی ها را با قلیان و مصرف تنباکو نوجوانان و جوانان دارد چرا که بیشتر افراد از روی تفنن و سرگرمی و پر کردن اوقات فراغتشان قلیان می کشند. گذران مطلوب اوقات فراغت می تواند اراده فرد را برای ادامه یک زندگی همراه با موفقیت تقویت و نشاط روحی و روانی در راستای کنترل و پیشگیری نوجوانان و جوانان از کجروی ها، آسیب ها و انحرفات اجتماعی تقویت نماید. اوقات فراغت و نحوه گذراندن آن، از مباحث تازه ای است که پس از انقلاب صنعتی و رشد صنایع و فناوری، توجه جامعه شناسان را برانگیخته و به موضوعی مهم در جامعه شناسی بدل شده است. (فکوهی و انصاری مهابادی،1382: 62). بر اساس پژوهش های انجام شده از میان دختران و پسران 16 تا 25 سال، که توسط خبر گزاری مهر اعلام شد80درصد جوانان برای سرگرمی و تفریح قلیان می کشند.

 

در مطالعه مقدماتی، مشخص گردید که تحقیقات زیادی در مورد اعتیاد به مواد مخدر ازجمله سیگار، تریاک و داروهای روان گردان انجام شده اما در خصوص تنباکو وعلت گرایش بیش از حد به آن و پایین آمدن سن مصرف از افراد میانسال ومسن به گروه سنی نوجوانان و جوانان و بی تفاوت بودن خانواده ها از بابت این معضل وتبدیل شدن آن به یکی از اوقات فراغت نوجوانان و جوانان تحقیقات زیادی در داخل کشور و حتی خارج از کشور انجام نشده است. بنابراین در این پایان نامه سعی بر آن است تا مسئله مصرف قلیان به عنوان یکی از مهمترین معضلاتی که نسل امروز گریبان گیر آن شده است را از دیدگاه و منظر نگرشی و در ارتباط با عوامل جامعه شناختی و روان شناختی در سطح شهر با هدف آشنایی بیشتر با پیامدهای زیانبار مصرف قلیان و پیشگیری و کاهش مصرف آن ، مورد تحقیق و برسی قرار دهیم و به سوالات و فرضیه ها مطرح شده پاسخ داده شود.

 

1ـ1ـ بیان مسئله

 

از ابتدای تاریخ مردم به دنبال ماده ای بودند که آنان را آرام بخشیده و موجب شادمانی، وجد و احساسات عجیب شود و بر سیستم عصبی آنان برای تولید احساسات مطلوب تأثیرداشته باشد. نوجوانان و جوانان با مصرف داروهای مخدر به دنبال کاهش تنشها، تسکین خستگی ها، فراموشی ناکامی ها، فرار از واقعیتها، خوش گذارانی وکسب لذت می باشد. توهمات درباره سودمند بودن مواد مخدر نظیر کمک به بیدار ماندن برای مطالعه ودرس خواندن وانرژی زا بودن در فعالیت های ورزشی و تسکین درد و رنج، جوانان را به مصرف مواد مخدر تشویق می کند که اغلب جوانان به وسیله ی گزارش های احساساتی رسانه ها فریفته می شوند(احمدی،1384: 146).

 

در این میان نسبت به مصرف تنباکو نیز به نوبه خود در بین استعمال کنندگان آن همچنین گرایشی وجود دارد. چرا که با توجه به بررسی های اولیه که در بین مصرف کنندگان تنباکو صورت گرفت بیشتر افراد از قلیان برای آرامش اعصاب، تسکین درد و تفریح وتفنن استفاده می کنند، با وجود اینکه بیشتر افراد از مضرات آن خبر دارند ولی با این وجود باز هم قلیان می کشند و ضررآن را برچند لحظه تفریح و سرگرمی ترجیح می دهند. در بسیاری از موارد انتظار می رود زمانی که افراد از مضررات یک معضل اطلاع داشته باشند؛ در مصرف و گرایش نسبت به آن تغییراتی ایجاد گردد اما قلیان از این امر تبعیت نمی کند چرا که بیشتر افراد از مضررات تنباکو از طریق رسانه ها و مطبوعات مطلع شده اند اما با این وجود بازهم تنباکو مصرف می کنند. شاید از دلایلی که باعث می شود افراد به مصرف تنباکو ادامه دهند گرایش مثبت نسبت به آن باشد چرا که بیشتر افراد معتقدند که قلیان مضرات کمتری نسبت به سیگار دارد، یا از قلیان جهت ترک سیگار استفاده می کنند ویا این که اگر مصرف کنندگان دود قلیان را به داخل انتقال ندهند از مضرات آن در امان خواهند بود.

 

دود حاصل از سوختن تنباکو حاوى مقدار زیادى مواد سمى است و مصرف این مواد عامل مهمى در بروز سرطان ریه و بیمارى هاى قلبى و عروقى است.  در هر بار مصرف مصرف قلیان دود بسیار زیادى در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار وارد بدن مى شود و میزان نیکوتین دریافتى به اندازه اى است که ایجاد اعتیاد مى کند  خطر انتقال بیمارى هاى عفونى و بیمارى هاى واگیر و هپاتیت ب از طریق دهان و دستان آلوده همچون سل به دلیل استفاده مشترک افراد از قلیان، وجود دارد. بر اساس بررسى هاى انجام شده توسط معاونت سلامت و دبیر خانه  کشورى کنترل دخانیات، هرفرد مصرف کننده قلیان از نظر مواجهه و استنشاق دود در هروعده ، معادل 100 نخ سیگار یا بیشتر، دود دریافت مى کند. مواد سمى قلیان نه تنها کمتر از سیگار نیست بلکه بعضى مواد خطرناک ازجمله قیر یا دوده(سرطان زا)، مونواکسید کربن( آلاینده) و نیکوتین ( ایجادکننده وابستگى) موجود در دوده آن از سیگار بیشتر است. با مصرف قلیان بیش از 600 ماده سمى و مهلک وارد ریه فرد مصرف کننده و اطرافیان خواهد شد. در مقایسه با یک نخ سیگار دود قلیان مقدار بیشترى ارسنیک، سرب و نیکل دارد. 36 بار بیشتر از سیگار حاوى تار و 15 بار بیشتر از سیگار حاوى منو اکسید کربن است. دود حاصل از تنباکوى حاوى مواد شیمیایى خطرناکى است که مسبب انواع سرطان است. این مواد توسط آب تصفیه نمى شوند. (نوری زاده،1387: 1)

 

مطالعات انجام شده در مورد مضرات قلیان، ارتباط مصرف آن را در افزایش خطر ابتلا دهان، معده، مری، ریه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسی، وکاهش باروری نشان داده اند. همچنین مصرف کنندگان قلیان در مقایسه با غیر مصرف کنندگان میزان بیشتری از کربوکسی هموگلوبین را در خود نشان داده اند. (انصاری ، خسروی، مختاری، 1386 به نقل از رقیه علایی خرایم،پروین کدیور،شهرام محمد خانی ، غلام رضا صرامی و سارا علایی خرامی)

 

عوارض آشکار مصرف تنباکو شامل افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، سرطان، بیماری های قلبی و کاهش عملکرد شش ها را به همراه دارد که عوارض آن شبیه به عوارض مصرف سیگار است. مصرف تنباکو تاثیر بسیار زیادی بر روی پوسیدگی دندان ها و لثه ها دارد. نوزادانی که مادرشان در زمان بارداری تنباکو مصرف می کنند با خطرات و مشکلات جسمانی، تنفسی و کاهش وزن مواجه می شوند(maziak,2008:2)

 

در مطالعه مقدماتی که انجام گرفت مشخص شد که درمورد تنباکو مطالعات بسیار محدود است و تحقیقی که بتواند این مسئله را به صورت جامع، کامل و همه جانبه بررسی کند نه تنها در ایران وجود ندارد بلکه در خارج هم صورت نگرفته است. به طوریکه تحقیقات انجام گرفته هر کدام بر روی بعد خاصی کار کرده اند و هیچ کدام مسئله را به صورت کامل بررسی نکرده اند.تحقیقات موجود هم عمدتا مصرف قلیان را در بین دانشجویان و دانش آموزان بررسی کرده اند وتحقیقات محدودی در سطح کلی و در بین دیگر قشر ها انجام گرفته است.

 

لذا با توجه به مطالب ذکر شده بر آن شدیم که این مسئله را در قالب پایان نامه با هدف بررسی نگرش افراد نسبت به مصرف تنباکو و عومل اجتماعی موثر بر آن انجام دهیم تا مشخص شودکه آیا بین نگرش نسبت به مصرف تنباکو و عوامل اجتماعی متناسب با آن رابطه وجود دارد یا خیر؟

 

1-  2-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

مصرف تنباکو سالانه مسئول 440000 مورد مر گ و 5/6 میلیون سال از دست رفته بالقوه از عمر ساکنین ایالات متحده است. هر چند که مصرف دخانیات با ایجاد بیمار یهای شرایین کرونر، سکته مغزی و بیمار یهای ریوی ارتباط علیتی دارد اما  بسیاری از افراد به دلیل ماهیت اعتیادآور نیکوتین همچنان به مصرف دخانیات ادامه می دهند. هر چند که تصور عمومی این  است که مصرف قلیان زیان کمتری نسبت به سیگار کشیدن دارد اما شواهد نشان می دهند که قلیان هم مواد مضر و احتمال اعتیادآوری مشابهی با سیگار دارد. بر خلاف سیگار، کشیدن قلیان با ایجاد بیمار یهای عفونی و احتمالا ایجاد زمینه برای مصرف مواد روان گردان همراهی دارد. اغلب مطالعاتی که عواقب سلامتی مصرف قلیان را نشان می دهند، از ناحیه مدیترانه شرقی به دست آمده اند یعنی جایی که کشیدن قلیان بسیار رایج است. برخلاف باور عمومی، مصرف قلیان و سیگار مواد سمی مشابهی را ایجاد می کند و به دلیل استنشاق پکهای طولانی تر که برای ایجاد دود در هنگام مصرف قلیان لازم است، به نظر می رسد که تا 100 برابر دود بیشتری استنشاق می شود، بنابراین فرد را در معرض مقادیر زیادی نیکوتین، مونواکسیدکربن و هیدروکرب نهای پلی آروماتیک قرار  می دهد(بابایی،1390: 1).

 

بر اساس آمار رسمی اتحادیه ها و مجمع امور صنفی شهر بوکان تعداد قهوه خانه و مکان هایی که قلیان عرضه می کنند بین 300-250 مغازه می رسد که این رقم برای یک شهر 254هزار نفری رقم بسیار بالایی به حساب می آید.

 

باورهایی که در بین مردم رایج است این است که دود قلیان بواسطه آب این وسیله تصفیه می شود، استنشاق دود قلیان مشکلات ریوی ایجاد نمی کند، قلیان کشیدن از سیگار کشیدن سالم تر است، دود قلیان به اندازه دود سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نکوتین ندارد و تنباکوهای میوه ای سالم تر از تنباکوهای معمولی اند. اما بر اساس کتاب آشنایی با عوراض مصرف قلیان و سیگار دود حاصل از تنباکو حاوی مواد شیمیایی خطرناکی است که مسبب انواع سرطان اند. این مواد توسط آب تصفیه نمی شود. دود با وجود سرد شدن، همچنان حاوی مواد شیمیایی تولید کننده سرطان و ناسالم است. دود ناشی ار قلیان اگر از سیگار خطرناک تر نباشد، بی ضررتر نیست. تنباکوهای رایج، همگی نکوتین دارند، پس مصرف تنباکو بوسیله قلیان نیز نکوتین را وارد بدن می کند. و در آخر نیز تنباکوهای میوه ایی حاوی تار و مولد انواع سرطان اند(نوری زاده،1390: 5).

 

قلیان کشیدن در حال حاضر به یک معضل پنهان اجتماعی تبدیل شده است زیرا متأسفانه نزد برخی از افراد چهره ی منفوری به خود نگرفته است وآن را بی ضرر ویا کم ضررتر از سیگار قلمداد می کنند و دربین نوجوانان و جوانان که بسیاری از آنها ازعوارض و مضرات آن تاحدودی خبر دارند و سرمایه های این کشور به حساب می آیندبسیار بیشتر رایج است. با توجه به اینکه مصرف توتون و تنباکو اعتیادآوراست و باعث می شود که فرد در ساعت خاصی آن را استعمال کند نتیجه می گیریم که قلیان هم به نوعی هم خانواده مواد اعتیاد آور به حساب آید و فرد مصرف کننده هم به نوعی معتاد محسوب شود. براساس کتاب آشنایی با عوارض مصرف سیگار و دخانیات تنباکوهای رایج همگی نیکوتین دارند، پس مصرف تنباکو بوسیله قلیان نیز نیکوتین را وارد بدن می کند و اینکه قلیان هم اعتیادآور است(نوری زاده ،1387: 5).

 

در نتیجه قلیان علاوه بر اینکه پیامد اقتصادی به همراه دارد به این معنی که فرد هزینه متحمل شده جهت تهیه این ماده را در نظر نگیرد پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مانند داشتن دید بد جامعه به افراد قلیانی ومعاشرت نکردن دوستان مخالف با این پدیده را به دنبال دارد. پیشگیری، آگاهی دادن به نوجوانان وجوانان ومبارزه انقلابی با این قاتل تدریجی انسانیت، وظیفه انسانی هر فردمعتقدی به حساب می آید، اگر ما قادر باشیم حتی یک فرد را از این بلای قرن بیست و یک نجات دهیم، گام بزرگی در راستای پیشرفت توسعه بشری برداشته ایم.پی بردن به علت گرایش عده ای مصرف تنباکو ومصرف نکردن عده ای دیگر در شرایط مشابه و همچنین شناسایی موانع موجود برای کم رنگ کردن این امر، زمینه رابرای آگاهی رساندن به نوجوانان وجوانان وپیشگیری در سطح جامعه فراهم می آورد. و این از وظایف و ملزومات اصلی حوزه علوم انسانی است که به نظر می رسد، انجام چنین تحقیقی بتواند، خلأهای موجود ناشـی از عدم پیشینه ی غنی و قابل استنادی در این زمینه را پرنماید. بنابراین این پژوهش هم از بعد علمی با افزایش دانش نسبت به شناخت عوامل موثر بر گرایش به مصرف تنباکو و قلیان اثرگذار است وهم در بعد کاربردی شناخت به ارائه پیشنهاد و راهکار منجر خواهد شد.

 

1-3- 1- اهداف تحقیق

 

هر تحقیق دارای اهداف مشخصی است که این اهداف باید به طور مشخص، روشن و صریح عنوان گردند. در حقیقت اهداف تحقیق راهنمای محقق است که او را از ابهام و سردرگمی خارج می کند و مشخص می کند که باید دقیقا به دنبال چه چیزی باشد. نباید تصور شود که با یک تحقیق تمامی مسائل جامعه مطرح و تحلیل و در نهایت حل خواهند شد. هر تحقیق باید در اعتبار، زمان، نیروی انسانی و سایر امکانات باشد(ساروخانی، 1385: 147). مرسوم است که اهداف پژوهش را در دو دسته اهداف کلی یا عمومی و یا اهداف جزئی یا اختصاصی بیان می کنند. اهداف باید مستقیما با عنوان تحقیق همخوانی داشته باشد یا ازآن مشتق شوند. با توجه به رابطه اهداف با مسئله تحقیق، اگر بیان مسئله با دقت نوشته شده باشدتنظیم اهداف آسانتر خواهد بود(رفیعی، 1387: 106)

 

1-3-1-1- هدف کلی تحقیق

 

بررسی گرایش نسبت به مصرف تنباکو و عوامل موثر برآن

 

1-3-1-2- اهداف جزئی

 

1ـ علت تبدیل شدن مصرف تنباکو به یکی از راه های گذران اوقات فراغت در بین افراد

 

2ـ بررسی عوامل خانوادگی و گرایش به مصرف تنباکو

 

3ـ بررسی معاشرت با دوستان و گرایش به مصرف تنباکو

 

4ـ بررسی محرومیت نسبی و گرایش به مصرف تنباکو

 

5 ـ بررسی نگرش مثبت نسبت به قلیان وگرایش به مصرف تنباکو

 

6ـ بررسی ارزانی وگرایش به مصرف تنباکو

 

7ـ بررسی در دسترس بودن وگرایش به مصرف تنباکو

 

8ـ بررسی پایگاه اجتماعی و اقتصادی وگرایش به مصرف تنباکو

 

9ـ بررسی وضعیت اشتغال وگرایش به مصرف تنباکو

 

10ـ بررسی سن وگرایش به مصرف تنباکو

 

11ـ بررسی جنس وگرایش به مصرف تنباکو

 

12ـ بررسی وضعیت تأهل وگرایش به مصرف تنباکو

 

13ـ ارائه راهکارها و پیشنهادات درجهت کم رنگ تر شدن این معضل

 

مقدمه

 

در این فصل ابتدا به تعریف و بررسی مفاهیم اساسی در این پایان نامه می پردازیم و سپس به مبانی نظری تحقیق و پیشینه های تحقیقاتی حول موضوع در داخل و خارج از کشور اشاره می کنیم و چارچوب نظری تحقیق را بر اساس نظریات بر گرفته طراحی می کنیم و در نهایت به ارائه مدل تحلیلی پیرامون موضوع پرداخته و فرضیات مورد نظر را بیان می کنیم.

 

بررسی دقیق و عمیق ادبیات باعث می شود که بتوان برای تحقیقی که درون تحقیقات سنتی و بر پایه محتوای پژوهش ذی ربط قرار دارد یک چهارچوپ معقول و منطقی ارائه کرد. مروری بر ادبیات تحقیق باعث می شود که چهار هدف کلی یا جامع تامین کرد: نخست آنکه نشان دهنده ی مفروضات اصلی است که پرسش های عمومی تحقیق بر پایه ی آنها گذاشته شده است و در صورت امکان باید نشان دهنده الگوی تحقیق باشد که موجب استحکام بخشیدن به تحقیق می گردد. و فرضیه ها و ارزش هایی را شرح می دهد که پژوهشگر آنها را به دنیای تحقیق وارد می کند. دوم آنکه نشان دهد پژوهشگر در باره موضوع تحقیق دانشی وسیع و ژرف دارد و از روش های ذهنی که تحقیق را احاطه و حمایت می کنند بهره کافی برده است. سوم آنکه نشان دهدپژوهشگر با مراجعه به زمینه تحقیق متوجه نوعی کسر و کمبود در ادبیات تحقیق شده است و اینکه تحقیق مورد نظر می تواند نیاز خاصی را تامین کند. سرانجام مرور بر ادبیات موجب می شود که پرسشهای تحقیق و فرضیه های اثبات نشده آزمایشی پالایش شده، صیقل زده شوند تا بتوان این پرسشها را در بستر تحقیقات تجربی گسترده تر مطرح کرد(مارشال،1381:42).

 

1- تاریخچه قلیان در جهان
از حدود 6 هزار سال قبل از میلاد مسیح گیاه تنباکو در امریکا فعلی شناخته شده ومورد استفاده قرار می گرفته است. بعد از کشف قاره امریکا توسط کریستف کلمب، اولین محموله برگ و دانه تنباکو در سال 1492 به اروپا برده شد. کریستف کلمب و همراهانش استفاده از تنباکو و نحوه کشیدن آن را از بومیان سرخپوست امریکا آموخته بودند. به تدریج تنباکو به خاورمیانه، چین، هند و افریقا و استرالیا راه پیدا کرد. مصارف اولیه تنباکو به شکل کشیدن پیپ، انفیه زدن و یا جویدن تنباکو بوده است. ( بی نام،1388: 2)

 

در سال 1492 میلادی وقتی که کاشف بزرگ ، کریستف کلمب، پس از ماه ها تلاش و کوشش، در کنار جزیره‌ای که امروز به کوبا مشهور است لنگر انداخت، با جهانی روبرو شد که تازگی‌های فراوانی برای او داشت. او و همراهانش در این جزیره ناشناس دیدنیهای جدیدی مشاهده کردند. آنها دیدند بومیها لوله ای از برگ خشک گیاهی که به هم پیچیده اند در دست دارند، شبیه به لوله آتش بازی که اطفال در عید بازی می کنند. یک سر آنرا آتش زده، و سر دیگر را می مکند، و دود آنرا با هوا استنشاق می کنند. این استنشاق دود، یک نوع مستی و رخوت ایجاد می کرد، و انسان خستگی را حس نمی نمود. این لوله‌ها را بومیان تاباکوس می نامیدند. به این ترتیب دریانوردان اسپانیایی اولین بار توتون را شناخته و به تقلید از بومیان به کشیدن آن پرداختند. کریستف کلمب هرگز فکر نمی کرد، این لوله های شبیه به اسباب بازی کودکان، روزی هم‌نشین و همدم گروه بسیار زیادی از مردم جهان خواهد گردید. (سمسار،1384: 2)

 

استعمال توتون و تنباکو، از قرن شانزدهم میلادی در ممالک و بلاد اروپا رواج یافت و در سالهای 1623و 1691 میلادی اوربن هشتم و اینوسان دوازدهم پاپ های رم استعمال توتون را تحریم کردند و استفاده کنندگان آن را کافر دانستند(هیدجی، 1385: 8).

 

کریستف کلمب نمی توانست ، در مغز خود مجسم سازد، که قرن ها بعد، این هدیه دنیای جدید، پول و سلامت مردم متمدن را بصورت دود به آسمان خواهد فرستاد. و باز او فکر نمی کرد که، قرنها پس از او نهضتی عظیم برای جلوگیری از استعمال این هیولای سیاه برپا خواهد گردید. و این لوله شبیه به اسباب بازی کودکان «میخ تابوت» لقب خواهد گرفت. برای اولین بار اسپانیولی‌ها، در جزیره کوبا با توتون و تنباکو آشنا شدند. بومیان امریکا، با این گیاه بومی سرزمین خود از دیر باز آشنا بودند، و از آن بعنوان وسیله دود کردن استفاده می کردند . طرز استفاده آنها از توتون بدین قرار بود که، مقداری از آن را در برگ های ذرت می ریختند و نوعی سیگار، شبیه به سیگار برگ می ساختند. روش دیگری نیز برای کشیدن توتون به کار می بردند، و آن بدین طریق بوده که، مقداری توتون در نی یا استخوان ریخته آن را آتش می‌زدند و می‌کشیدند، و این روشی است که بعدها سبب ایجاد پیپ در غرب و چپق در شرق گردید. در اعیاد و یا مراسم دیگر نیز، بومیان بوته های تنباکو را، با برگ و ساقه روی هم انباشته و آتش می زدند، و در اطراف آن بدست افشانی می پرداختند. احتمالاً تنباکو بعنوان دارو نیز مورد مصرف داشته است. بومیان آمریکا، زهری نیز از تنباکو می گرفتند که نوک نیزه های خود را با آن زهر آلود می ساختند. این ارمغان دنیای جدید در قرن 16 به اسپانیا برده شد و پس از آن در سایر کشورهای اروپا پراکنده گردید. در سال 1586 سر والتر رالی مشهور به «پدر آمریکای انگلیس»در زمان سلطنت الیزابت اول، کشیدن پیپ را که در آمریکا با آن آشنا شده بود به انگلستان آورد، و دود کشی با سرعت سرسام آوری در انگلستان و سایر نقاط جهان در قرن 16 رواج یافت. حیرت آور آنکه سر والتر رالی، آنچنان به کشیدن پیپ معتاد شد، که هنگامی که در سال 1618 او را به جرم خیانت و شرکت در توطئه اعدام می‌کردند، پیپ در گوشه دهان داشت. کشیدن توتون مانند همه چیز جدید دیگر، با مخالفت شدید عده‌ای روبرو گردید. در رأس مخالفین دودکشی در اروپا، کشیشان قرار داشتند که دودکشان را به بی‌دینی و زندقه متهم ساختند. اما این تهمت نتوانست از توسعه دودکشی جلوگیری کند. به زودی دودکشی چون مرضی همه‌گیر از اروپا به آسیا و آفریقا سرایت کرد، و در قرن 17 میلادی کشیدن توتون در سراسر مشرق گسترش یافت. اما در شرق نیز دودکشی مواجه با مخالفتهای شدید مواجه شد. سلطان مراد خان چهارم، به فتوای ملایان، هزاران بیگناه را به جرم کشیدن توتون به دیار نیستی فرستاد. دودکشان در سلک مرتدین به حساب آمدند، و در ریختن خون آنها مباح گردید. در مدت سلطنت سلطان مراد خان (1033 ـ 1048) با قساوت هرچه بیشتر، دود کشان امپراتوری اسلامی به زیر تیغ جلاد رفتند. اما نتیجه ای حاصل نشد. پس از مرگ او کشیدن چپق با شدت هرچه تمام‌تر توسعه یافت و تجارت پر سود توتون رونق گرفت. به این ترتیب مبارزه خونین به سود توتون خاتمه یافت. دولت عثمانی ناچار کشیدن توتون را آزاد کرد و بر تجارت آن مالیات بست. در روسیه نیز وضع به همین منوال بود و مدتی دودکشی با مخالفت روبرو شد(سمسار،1384: 2).

 

2-2- تاریخچه قلیان در ایران

 

تاریخ قطعی ورود تنباکو به ایران را نمی توان تعیین کرد. ولی بی شک توتون و تنباکو همراه با دست اندازی پرتقالی‌ها به خلیج فارس (913 هجری قمری) به ایران وارد گردیده است. اما طرز استفاده توتون و تنباکو در ایران تغییر یافت و ایرانیان لوازمی برابر ذوق خود برای دودکشی ایجاد کردند. (www.wikipedia.org)

 

کشت تنباکو از راه اروپا به کشورهای آسیایی من جمله ایران وارد شد و در زمان صفویه به ویژه شاه عباس در ایران رایج گردید، و احتمالا بی ارتباط با آمدن سیاحان و جهان گردان اروپایی به ایران نبوده است. هر چند شاه عباس حکم تحریم آن را صادر کرد، اما این امر موجب جلوگیری از کشت و داد و ستد این کالای تجاری نگردید و از همین زمان ایرانیان طرز استفاده از تنباکو را در قلیان یاد گرفتند. آدام اولئاریوس، در سفرنامه خود از کشت تنباکو دز گیلان سخن رانده است(هیدجی، 1385: 8).

 

بنا بر دانشنامه ایرانیکا، تاریخ دقیق اولین استفاده از قلیان مشخص نیست. اولین تصویری که از قلیان به وسیله هنرمندان ایرانی کشیده شده، احتمالاً تصویر نشمی کماندار کار رضا عباسی، نقاش مشهور دربار شاه عباس بزرگ است، که تا اواخر نیمه اول قرن یازدهم هجری زنده بوده‌است. (www.wikipedia.org)

 

قدیم‌ترین ذکری که از قلیان در ادبیات فارسی شده، این رباعی‌ها از اهلی شیرازی است که در سال 942 هجری قمری در گذشته است. «قلیان ز لب تو بهره ور می

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1. مقدمه     2

 

1-2. بیان مسئله    3

 

1-3. تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم      4

 

1-3-1. شکاف­دیجیتالی                                     4

 

1-3-2. کتابخانه های عمومی    5

 

1-4. اهمیت و ضرورت پژوهش 6

 

1-5. اهداف پژوهش         8

 

1-5-1. اهداف اصلی     8

 

1-5-2. اهداف فرعی   8

 

1-6. پرسش های پژوهش            8

 

1-6-1. پرسش اصلی         8

 

1-6-2. پرسش های فرعی    9

 

1-7. فرضیه های پژوهش    9

 

1-8. متغیرهای پژوهش 10

 

1-8-1. متغیر مستقل  10

 

1-8-2. متغیر وابسته 10

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

2-1. مقدمه     12

 

2-2. کتابخانه های عمومی 12

 

2-2-1. تعریف کتابخانه عمومی  12

 

2-2-2. تاریخچه کتابخانه های عمومی 13

 

2-2-3. اهداف کتابخانه عمومی  16

 

2-2-4. وظایف کتابخانه­ عمومی  17

 

2-2-5. خدمات کتابخانه­ عمومی  17

 

2-2-6. جامعه استفاده کننده کتابخانه­ عمومی   17

 

2-2-7. نیروی انسانی کتابخانه­ عمومی     17

 

2-2-8. انواع کتابخانه های عمومی   19

 

2-2-9. درجه بندی  کتابخانه­های عمومی    20

 

2-3. شکاف­دیجیتالی  21   2-3-1. مقدمه   21   2-3-2. تعریف شکاف­دیجیتالی    24

 

2-3-3. شکاف­دیجیتالی و نابرابری های آموزشی  26

 

2-3-4. مفاهیم مرتبط با شکاف­دیجیتالی    28

 

2-3-5. ابعاد شکاف­دیجیتالی    31

 

2-3-6. شاخص های شکاف­دیجیتالی 33

 

2-3-7. دلایل وجود شکاف­دیجیتالی     34

 

2-3-8. پیامدهای شکاف­دیجیتالی     35

 

2-3-9. راهکارهای برطرف کردن شکاف­دیجیتالی   35

 

2-4. کتابخانه ها و شکاف­دیجیتالی   37

 

2-5. راهکارهای کتابخانه های در گذر از شکاف­دیجیتالی   39

 

2-6. خلاصه مبانی نظری    41

 

2-7. پیشینه پژوهش 42

 

2-7-1. پیشینه پژوهش در داخل 43

 

2-7-2. پیشینه پژوهش در خارج  46

 

2-7-3. خلاصه پیشینه پژوهش     49

 

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

 

3-1. مقدمه     51

 

3-2. روش اجرای پژوهش    51

 

3-3. جامعه مورد پژوهش   51

 

3-4. نمونه و روش نمونه گیری 52

 

3-5. ابزار اندازه گیری یا روش های عملی جمع آوری داده­های پژوهش  52

 

3-6. روایی ابزار گردآوری داده های پژوهش    53

 

3-7. پایایی ابزار گردآوری داده های پژوهش   53

 

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده ها    54

 

 

 

فصل چهارم: یافته های پژوهش

 

4-1. مقدمه     56

 

4-2. یافته های توصیفی   56

 

4-2-1. جنسیت   56

 

4-2-2. سن      57

 

4-2-3. تحصیلات  58

 

4-2-4. درآمد   59

 

4-3. یافته های مربوط به پرسش های  پژوهش    59

 

4-3-1. پاسخ به پرسش اول پژوهش     59

 

4-3-1-1. امکانات سخت افزاری و ارتباطی  60

 

4-3-1-2. امکانات نرم افزاری 63

 

4-3-1-3. منابع الکترونیکی    64

 

4-3-2. پاسخ به پرسش دوم پژوهش    65

 

4-3-2-1. یافته های مربوط به مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات      66

 

4-3-2-1-1. یافته های میزان آشنایی با فناوری اطلاعات و ارتباطات  66

 

4-3-2-1-2. یافته های میزان استفاده از رایانه و برنامه های رایانه ای 67

 

4-3-2-1-3. یافته های الویت استفاده از (نیاز به) رایانه و برنامه های رایانه ای   69

 

4-3-2-1-4. یافته های میزان استفاده از  فناوری اطلاعات و ارتباطات برای اهداف ویژه و شخصی   71

 

4-3-2-1-5. یافته های الویت استفاده از (نیاز به) خدمات اینترنت برای اهداف ویژه و شخصی   73

 

4-3-2-1-6. یافته های میزان استفاده از خدمات کتابخانه ای   74

 

4-3-3. پاسخ به پرسش سوم پژوهش     75

 

4-3-3-1. یافته های عوامل عدم استفاده از رایانه و برنامه های رایانه ای در کتابخانه  76

 

4-3-3-2. یافته های مهمترین عوامل عدم استفاده از رایانه و برنامه های رایانه ای در منزل    78

 

4-3-3-3. یافته های اهمیت عوامل ایجاد شکاف­دیجیتالی در کتابخانه های عمومی شهر همدان     80

 

4-4. آزمون فرضیه های پژوهش   81

 

4-4-1. آزمون فرضیه اول پژوهش 81

 

4-4-2. آزمون فرضیه دوم پژوهش 84

 

4-4-3. آزمون فرضیه سوم پژوهش 87

 

4-4-4. آزمون فرضیه چهارم پژوهش    90

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

 

5-1. مقدمه     95

 

5-2. خلاصه پژوهش    95

 

5-3. بحث در مورد پرسش های پژوهش   96

 

5-3-1. بحث در مورد پرسش اول  96

 

5-3-2. بحث در مورد یافته های پرسش دو   101

 

5-3-3. بحث در مورد یافته های پرسش سوم  104

 

5-4. بحث در مورد فرضیه های پژوهش  107

 

4-5-1. بحث در مورد فرضیه اول 107

 

5-4-2. بحث در مورد فرضیه دوم 108

 

5-4-3. بحث در مورد فرضیه سوم 109

 

5-4-4. بحث در مورد فرضیه چهارم    110

 

5-5. نتیجه گیری    111

 

5-6. پیشنهادهای پژوهش   112

 

5-6-1. پیشنهادهای کاربردی    112

 

5-6-2. پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده     114

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                           صفحه

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1مقدمه 3

 

2-1 بیان مسئله . 7

 

3-1 اهمیت و ضرورت پژوهش 11

 

4-1 اهداف پژوهش. 14

 

5-1  فرضیه‌های پژوهش. 15

 

6-1 تعاریف مفاهیم نظری و عملیاتی 15

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

1-2  دیابت. 19

 

1-1-2  تاریخچه دیابت. 19

 

2-1-2  انسولین چگونه در بدن عمل می‌کند؟. 20

 

3-1-2  چرا قند خون باید تنظیم شود؟ 21

 

4-1-2  مفهوم دیابت  23

 

5-1-2  انواع دیابت 25

 

6-1-2  عوامل خطر و غربالگری دیابت 29

 

1-6-1-2  عوامل خطر دیابت نوع 1. 30

 

2-6-1-2  عوامل خطر دیابت نوع 2 30

 

7-1-2   علائم دیابت 34

 

8-1-2   معیارهای تشخیص دیابت 34

 

9-1-2   عوارض بیماری دیابت. 36

 

1-9-1-2  عوارض حاد (زودرس) دیابت. 36

 

2-9-1-2  عوارض مزمن (دیررس) دیابت . 38

 

10-1-2   زخم‌های دیابتی 41

 

11-1-2   ورزش و دیابت. 42

 

12-1-2   رژیم غذایی و دیابت. 43

 

13-1-2  درمان دیابت. 44

 

2-2   عوارض چشمی بیماری دیابت. 44

 

1-2-2   آسیب‌های شبکیه چشم (رتینوپاتی). 45

 

2-2-2   بیماری‌های چشم دیابتی (رتینوپاتی) 48

 

3-2-2   درمان رتینوپاتی دیابتی 48

 

3-2 مفهوم بهزیستی روانشناختی 49

 

4-2 مفهوم تاب‌آوری .54

 

1-4-2  عوامل مؤثر بر تاب‌آوری . 56

 

2-4-2  مدل‌های تاب آوری . 58

 

5-2 مفهوم امید به زندگی. 62

 

6-2  مروری بر پژوهش‌های انجام شده . 69

 

1-6-2 پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و تاب‌آوری 69

 

2-6-2  پژوهش‌های انجام شده در رابطه با ارتباط بهزیستی روانشناختی و امید به زندگی. 70

 

7-2  خلاصه و جمع بندی . 71

 

فصل سوم: روش تحقیق

 

1-3 روش پژوهش. 74

 

2-3  جامعه آماری. 74

 

3-3  نمونه آماری و روش نمونه گیری 74

 

4-3  اطلاعات جمعیت شناختی . 74

 

5-3 ابزارهای پژوهش 77

 

1-5-3  مقیاس بهزیستی روانشناختی. 77

 

2-5-3  پرسشنامه تاب‌آوری. 78

 

3-5-3  پرسشنامه امید به زندگی. 79

 

6-3  ملاحظات اخلاقی. 79

 

7-3  روش اجرا. 80

 

8-3  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 80

 

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

 

1-4  مقدمه 82

 

2-4 یافته‌های توصیفی 82

 

3-4  یافته‌های استنباطی 86

 

1-3-4  بررسی فرضیه1 87

 

2-3-4 بررسی فرضیه  2 88

 

3-3-4  بررسی فرضیه فرعی 89

 

4-4  خلاصه فصل. 91

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

 

1-5 خلاصه پژوهش 94

 

2-5 بحث و نتیجه گیری پیرامون فرضیه‌های پژوهش. 95

 

3-5  نتیجه گیری. 104

 

4-5 محدودیت‌ها و موانع پژوهش. 105

 

5-5  پیشنهادات پژوهشی. 106

 

6-5  پیشنهادات کاربردی 107

 

پیوست‌ها

 

پیوست شماره (1) پرسشنامه بهزیستی روانشناختی. 109

 

پیوست شماره (2) پرسشنامه تاب‌آوری 111

 

پیوست شماره (3) مقیاس امید به زندگی. 113

 

منابع

 

الف) منابع فارسی 116

 

ب) منابع لاتین. 119

 

 

 

فهرست جداول

 

عنوان                                                                                                           صفحه

 

جدول 1 – 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب رده سنی و رده شغلی بیماران. 75

 

جدول 2 – 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر سطح تحصیلات و وضعیت مسکن بیماران. 76

 

جدول 3- 3  اطلاعات جمعیت‌شناختی بر حسب وضعیت تأهل و داشتن بیماری غیر از دیابت بیماران دیابتی 76

 

جدول 1-4  مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی  و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی ها به تفکیک جنسیت. 83

 

جدول 2-4  مقادیر جمع نمرات ، میانگین ، انحراف استاندارد ، حداقل و حداکثر متغیرهای امید به زندگی ، تاب آوری ، بهزیستی روان شناختی  و خرده مقیاسهای مربوطه جهت کل آزمودنی‌ها. 84

 

جدول 3-4  ماتریس همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش 85

 

جدول 4-4   آزمون رگرسیون خطی  به روش همزمان ( inter ) 87

 

جدول 5 – 4  آزمون رگرسیون خطی  به روش همزمان ( inter ) 88

 

جدول 6 – 4  اثر پیلایی ، لامبدای ویلکز ، اثر هتلینگ و بزرگترین ریشه روی 89

 

جدول 7- 4  تحلیل واریانس چند متغیره برای بررسی تفاوت بهزیستی روان شناختی در مردان و زنان بیمار دیابتی با آسیب شبکیه چشم 90

 

 

 

پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی

 

در بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم

 

 

 

نگارش: ندا شیبانی

 

 

 

چکیده:

 

پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی بر اساس تاب‌آوری و امید به زندگی در بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم صورت گرفت. جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل کلیه‌ی بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم شهر شیراز در سال 93 که به بیمارستان چشم پزشکی دکتر خدادوست مراجعه کرده‌اند، بود که از بین آنها تعداد 100 نفر (46 مرد و 54 زن) از بیماران دیابتی با آسیب شبکیه با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و با کمک همراهان‌شان یا محقق (به دلیل آسیب بینایی و عدم توانایی نوشتن) به تکمیل پرسشنامه بهزیستی روانشناختی، پرسشنامه تاب‌آوری و پرسشنامه امید به زندگی پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد که متغیر تاب‌آوری می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی نماید. متغیر امید به زندگی نیز می‌تواند بخشی از بهزیستی روانشناختی را در بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم به صورت مثبت پیش‌بینی کند. همچنین نمرات بهزیستی روانشناختی و ابعاد آن در مردان و زنان، تفاوت معنی‌داری نداشتند.

 

واژه‌های کلیدی: بهزیستی روانشناختی، تاب‌آوری، امید به زندگی، بیماران دیابتی با آسیب شبکیه چشم.

 

1-1- مقدمه

 

دیابت نه تنها به عنوان یک بیماری شایع بلکه یک مشکل بزرگ بهداشتی است که در دنیای معاصر پراکندگی گسترده‌ای پیدا کرده است. دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت

 

چکیده

 

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر انشانویسی در کودکان با اختلال نارسا توجه/ فزون­کنشی انجام شد. از یک طرح شبه آزمایشی دو گروهی با پیش آزمون-پس آزمون استفاده شد. دو دبستان ابتدایی شهر سمنان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. سپس پرسشنامه­های SNAP-IV (فرم معلم) و اختلال رفتاری راتر (فرم معلم)، و آزمون هوشی وکسلر اجرا شد. آزمون انشا به عنوان پیش آزمون بر روی دانش آموزانی که نمره­­ی برش اختلال نارسا توجه / فزون­کنشی را کسب کرده بودند اجرا شد. تعداد 30 دانش آموز که طول انشا آنها کمتر از 100 کلمه بود وارد مطالعه شدند و در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند. مدت هشت جلسه 60 دقیقه­ای راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، به گروه آزمایش آموزش داده شد، اما گروه گواه مداخله­ای دریافت نکردند. نمرات پس آزمون، و پیگیری یک ماهه جمع­آوری شد و داده­ ها با روش آماری تحلیل واریانس اندازه­های تکراری تحلیل شدند. یافته­ها نشان داد که عملکرد دانش آموزان در تمام مولفه­ها­ی پژوهش از جمله زمان برنامه ­ریزی، زمان نوشتن، طول متن نوشتاری، واژه­ها­ی پیوندی، عناصر اصلی انشا، و کیفیت کلی انشا به طور معناداری بهبود یافته و پیگیری پس از گذشت یک ماه تایید کننده پایداری آموخته­ها بود. بنابراین، آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی می ­تواند منجر به بهبود مولفه­های انشا و کیفیت کلی آن شود.

 

واژگان کلیدی: راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، انشای متقاعد­کننده، اختلال نارسا توجه/ فزون­کنشی    

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                  صفحه

 

فصل یکم. 1

 

1-1 مقدمه. 2

 

2-1- بیان مسئله. 4

 

3-1- اهمیت و ضرورت پژوهش. 10

 

4-1- هدف های پژوهش. 11

 

1-4-1-هدف کلی. 11

 

2-4-1-هدف های جزئی. 11

 

5-1- سوال های پژوهش. 12

 

6-1-تعریف مفهومی متغیرها. 13

 

7-1- تعریف عملیاتی متغیر ها. 13

 

فصل دوم. 17

 

1-2- نوشتن. 18

 

2-1-2- مولفه های نوشتن. 19

 

1-2-1-2- انشا. 19

 

2-2-1-2- املا یا هجی کردن. 19

 

3-2-1-2- دستخط. 20

 

3-1-2- عناصر انشا. 20

 

1-3-1-2- عنصر شناختی. 20

 

2-3-1-2- عنصر زبان شناختی. 20

 

3-3-1-2- عنصر سبک شناختی. 21

 

4-1-2- انشای متقاعدکننده و عناصر آن. 21

 

5-1-2- نارسایی در بیان نوشتاری. 21

 

6-1-2- سبب شناسی نارسایی در بیان نوشتاری. 22

 

7-1-2- روش های آموزش و ترمیم مشکلات انشا. 24

 

1-7-1-2- مدل شناختی انگلرت و همکاران. 24

 

2-7-1-2- روش تجربه-زبان. 26

 

3-7-1-2- روش رابطه ها. 26

 

4-7-1-2- روش جهان شمولی (همه جانبه نگری). 27

 

8-1-2- راهبردهای لرنر در مورد آموزش انشا. 27

 

2-2- اختلال نارسا توجه / فزون کنشی. 28

 

1-2-2- زیر ریختهای اختلال نارسا توجه / فزون کنشی. 28

 

1-1-2-2- نارسا توجهی. 28

 

2-1-2-2- فزون کنشی. 29

 

3-1-2-2- تکانشگری. 30

 

2-2-2- سبب شناسی اختلال نارسا توجه / فزون کنشی. 30

 

1-2-2-2- ژنتیک. 30

 

2-2-2-2- ویژگی های خانوادگی. 32

 

3-2-2-2- عوامل عصبی- زیست شناختی. 32

 

4-2-2-2- سم های محیطی. 33

 

5-2-2-2- عوامل مربوط به تغذیه. 33

 

3-2-2- اختلال نارسا توجه/ فزون کنشی و اختلال های همبود. 34

 

4-2-2- سبب شناسی نارسایی نوشتن در کودکان با اختلال نارسا توجه/ فزون کنشی  35

 

3-2- خودتنظیمی. 36

 

1-3-2- نظریهی خودتنظیمی بندورا. 37

 

2-3-2- ابعاد راهبردهای یادگیری خودتنظیمی. 38

 

1-2-3-2- راهبردهای رفتاری. 39

 

2-2-3-2- راهبردهای انگیزشی. 39

 

3-2-3-2- راهبردهای شناختی. 40

 

1-3-2-3-2- راهبردهای تکرار یا مرور ذهنی. 40

 

2-3-2-3-2- راهبردهای بسط دهی. 41

 

3-3-2-3-2- راهبردهای سازماندهی. 41

 

4-2-3-2- راهبردهای فراشناختی. 42

 

1-4-2-3-2- راهبرد تعیین هدف و برنامه ریزی. 42

 

2-4-2-3-2- راهبرد نظارت و کنترل. 45

 

3-4-2-3-2- راهبرد نظم دهی. 47

 

3-3-2- ویژگیهای یادگیرندگان خودتنظیم. 47

 

4-3-2- خلاصه ی دانش موجود. 50

 

فصل سوم. 51

 

1-3- طرح پژوهش. 52

 

2-3- جامعه آماری. 52

 

3-3- حجم نمونه و روش نمونه گیری. 52

 

4-3- ابزارهای پژوهش. 53

 

5-3- روش اجرا. 55

 

6-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها. 57

 

فصل چهارم. 58

 

1-4- توصیف نمونه. 59

 

2-4- یافته های توصیفی. 60

 

3-4- یافته های استنباطی. 60

 

فصل پنجم. 68

 

1-5- بحث در مورد فرضیه های پژوهش. 69

 

2-5- نتیجه گیری. 73

 

3-5- محدودیت های پژوهش. 74

 

4-5- پیشنهادهای پژوهش. 74

 

فهرست منابع. 76

 

منابع داخلی. 77

 

منابع خارجی. 85

 

پیوست ها. 96

 

پیوست 1- پروتکل آموزشی. 97

 

پیوست2- عناصر راهبرد برنامه ریزی (STOP). 102

 

پیوست3- عناصر انشای متقاعد کننده (DARE). 103

 

پیوست 4- پرسشنامه SNAP-IV 104

 

فهرست5- پرسشنامه ی  ارزیابی رفتاری راتر (فرم معلم). 105

 

پیوست 6- فهرست واژه های انتقالی/ پیوندی. 107

 

مقدمه

 

اختلال نارسا توجه / فزون­کنشی[1] از جمله اختلال­های رشدی است که از دیرباز توجه روانشناسان و روان­پزشکان را به خود مشغول کرده است. این اختلال که در DSM-IV به صورت دوره نامناسب رفتار تکانشی، بی­توجهی، و فزون­کنشی تعریف شده­است (هارت[2]، راجوا، ماتکس، و روبیا، 2012) یکی از ناتوان کننده­ترین اختلال­های دوران کودکی می­باشد و در 65% موارد تا بزرگسالی تداوم می­یابد (روبیا[3]، 2011؛ ویلکات، دایل، نیگ، فاراون، پنینگتون[4]، 2005). مروری بر تاریخچه­ی درمانگری­های این اختلال، نشان می­دهد که تا سال 1960 اقدام­های جدی در مورد آن انجام نشده بود و تنها بعد از این سال است که تلاش­های درمانی در حوزه­ مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان، روبه فزونی گذاشته است. در دهه­ی 1960 با شروع درمان این اختلال با داروهای روان­گردان، بررسی­های بیشتری در خصوص این گروه از کودکان به عمل آمد. علیرغم این تلاش­ها، هنوز امیدواری زیادی در خصوص اثر بخشی پایدار درمان­های دارویی به وجود نیامده است. بر همین اساس، این اختلال به عنوان معضلی حل نشدنی برای روانشناسان، والدین، و معلمان در­آمده است. زیرا ویژگی­های اصلی این اختلال، یعنی ناتوانی در مهار رفتار حرکتی، نارسایی توجه، ناتوانی یادگیری، و پرخاشگری برای والدین، معلمان، و همسالان، تحمل­پذیر نیست؛ از طرفی این اختلال موجب آسیب دیدن فرایندهای شناختی، مهارت­های اجتماعی و هیجانی کودکان می­شود، به نحوی که فراوانی مشکلات تحصیلی، هوشی، رفتاری، شخصیتی، و شغلی در این گروه از افراد، بیش از جمعیت عادی است (وندر[5]، 1981، به نقل از هاشمی نصرت­آباد، مرادی، فرزاد، کاویانی، 1386). دانش آموزان دچار این اختلال در حوزه­های پیشرفت تحصیلی از جمله خواندن، ریاضی و نوشتن مشکل دارند. در واقع، یک همبودی بین این اختلال و ناتوانی­ های یادگیری؛ به ویژه ناتوانی در نوشتن؛ وجود دارد (دبونو، حسینی، کاریو، گلانی، تنوک و همکاران [6]، 2012). پژوهش­های موجود نشان می­ دهند که نوشتن مانند بسیاری از مهارت­های تحصیلی می ­تواند برای این دانش آموزان مشکل باشد (مایس، کالهون، کراول[7]، 2000؛ ری، پدرون، کارنولدی[8]، 2007). افزون بر آن، این دانش آموزان در خود­نظارتی مورد نیاز فرایند نوشتن از جمله مداومت بر تکلیف، و نظارت بر هدف مشکل دارند (بارکلی[9]، 2006). طی چند سال گذشته برنامه ­های پژوهشی مختلفی مورد بررسی قرار گرفته که به دانش آموزان ناتوان در یادگیری کمک کنند تا از روش­های پیچیده­تری برای نوشتن استفاده کنند. ازجمله: روش­ها و راهبردهای خودتنظیمی[10]، که بیشتر نوسندگان ماهر از آنها استفاده می­ کنند. بین این برنامه­ها، الگوی توسعه­ی راهبرد خود­تنظیمی[11] (SRSD) توسط گراهام، هاریس، و همکارشان مک آرثور[12] (1991) توسعه یافت.  با بهره گرفتن از الگوی توسعه راهبرد خود­تنظیمی، دانش آموزان راهبرد­های خاص انجام تکالیف، همچنین روش­های هدف­گزینی[13]، استفاده از خودآموزی­ها[14] و خود­نظارتی[15] را یاد می­گیرند. تاثیر این راهبرد­ها در بهبود کمی و کیفی نوشته­ی دانش آموزان و خود­تنظیمی عملکردشان تایید شده است (دانوف، هاریس، و گراهام[16]، 1993؛ دلاپاز[17]، 1997؛ مک آرتور، شوارتز، گراهام، ملای و هاریس[18]، 1996).

 

دهد، از مصادیق معاونت در قتل می­باشند که از نظر حقوقی به دلیل نظریه استعاره مجرمیت معاونت از جرم اصلی، جرم و قابل مجازات هستند و همچنین از نظر فقهی مصداق قاعده «حرمت اعانت بر اثم» بوده و طبق قاعده «التعزیر لکل امر محرم» قابل مجازات می­باشند.

 

کیفر ممسک با استناد به تبصره دو ماده 43 ق.م.ا مجازات شرعی حبس­ابد می­باشد که فقها با استناد به روایات به آن فتوی داده­اند. جرم امساک به تبع جرم اصلی (قتل) قابل گذشت بوده و مجازات آن از نوع تعزیرات منصوص می­باشد که این مجازات اگرچه توسط قاضی قابل تغییر و تبدیل نمی­باشد اما به این دلیل که از احکام حکومتی محسوب می­شود، حاکم جامعه اسلامی می ­تواند آن را به هر نحو تغییردهد.

 

کیفر دیده­بان همان کیفر عام معاونت در قتل، مذکور در مواد 207 و 208 ق.م.ا می­باشد و از نظر شرعی مجازات نابینا کردن وی مسلم نمی­باشد و با تردیدهای جدی مواجه است. کیفر دیده­بان از سنخ مجازاتهای تعزیریِ قابل گذشت است و با گذشت اولیاء­دم تبدیل به مجازات بازدارنده غیر قابل گذشت می­شود.

 

واژگان کلیدی:

 

معاونت در قتل، ممسک، دیده­بان، حبس­ابد.

 

 

 

فهرست مطالب

 

چکیده 1

 

مقدمه 1

 

1- بیان مسئله 1

 

2- هدف تحقیق 2

 

3- سوالات تحقیق 2

 

4- فرضیات تحقیق 2

 

5- پیشینه تحقیق 3

 

6- نوآوریهای تحقیق 3

 

7- روش تحقیق 4

 

8- سازماندهی تحقیق 4

 

فصل اول: مفاهیم و پیشینه تقنینی 6

 

مبحث اول: مفهوم معاونت در جرم و اعانت بر اثم 7

 

گفتار اول: تعریف لغوی معاونت و اعانت 7

 

گفتار دوم: تعریف اصطلاحی معاونت در جرم 8

 

بند اول: تعریف معاونت در جرم از دیدگاه حقوقی 8

 

بند دوم: تعریف معاونت در جرم از دیدگاه فقهی 9

 

گفتار سوم: مقایسه معاونت در جرم با نهادهای نزدیک 10

 

بند اول: معاونت و شرکت 11

 

الف) تفاوت اصلی 11

 

ب) تفاوتهای فرعی 11

 

بند دوم: معاونت، سبب و شرط 12

 

الف) شیوه های دخالت در وقوع فعل 13

 

ب) معاونت و تسببیت 14

 

ج) معاونت و شرط 15

 

گفتار چهارم: مقایسه جرم و اثم 15

 

بند اول: مفهوم  جرم و اثم 16

 

بند دوم: رابطه جرم و اثم 17

 

مبحث دوم: مفهوم امساک و دیده بانی 17

 

گفتار اول: امساک 18

 

گفتار دوم: دیده‌بانی 19

 

مبحث سوم: پیشینه تقنینی امساک و دیده‌بانی 19

 

گفتار اول: مقررات قبل از انقلاب اسلامی 20

 

گفتار دوم: مقررات بعد از انقلاب اسلامی 22

 

گفتار سوم: لایحه قانون مجازات اسلامی 25

 

فصل دوم:  جرم انگاری امساک و دیده‌بانی و تحلیل ارکان آنها 29

 

مبحث اول: جرم انگاری امساک و دیده‌بانی 30

 

گفتار اول:  جرمانگاری در پرتو نظریه معاونت در جرم 30

 

بند اول: مجرمیت عاریهای 30

 

بند دوم: مجرمیت مستقل 31

 

بند سوم: ارزیابی 32

 

گفتار دوم: جرمانگاری در پرتو قواعد فقهی 33

 

بند اول: قاعده حرمت اعانت بر اثم 34

 

بند دوم: قاعده التعزیر لکل امر محرم 35

 

مبحث دوم: تحلیل ارکان امساک و دیده‌بانی 36

 

گفتار اول: رکن قانونی 36

 

بند اول: وضعیت خاص رکن قانونی معاونت در جرم 36

 

بند دوم: شرائط تحقق رکن قانونی امساک و دیده‌بانی 37

 

الف) جرم بودن قتل عمدی 37

 

ب) عمدی بودن قتل 37

 

گفتار دوم: رکن مادی 39

 

بند اول: رفتار فیزیکی 39

 

الف) امساک 39

 

ب) دیده‌بانی 41

 

بند دوم: شرایط و اوضاع و احوال لازم 43

 

الف) تقدم یا اقتران زمانی 43

 

ب) رابطه سببیت 43

 

ج) نتیجه حاصله 44

 

گفتار سوم: رکن روانی 45

 

بند اول: وجود قصد 45

 

بند دوم: وحدت قصد 50

 

الف) ابعاد و شرائط وحدت قصد 50

 

ب) وحدت شخصی یا نوعی 54

 

فصل سوم: کیفر ممسک و دیده بان از نظر فقهی 55

 

مبحث اول: کیفر ممسک 56

 

گفتار اول: بیان و ارزیابی دلایل 57

 

بند اول: بیان دلایل 57

 

بند دوم: ارزیابی دلایل 59

 

گفتار دوم: ماهیت کیفر 62

 

بند اول: حق‌الله یا حق‌الناس 62

 

الف) نظریه حق‌الناس  بودن 62

 

ب) نظریه حق الله بودن 65

 

بند دوم: حد یا قصاص یا تعزیر 66

 

الف) نظریه قصاص بودن 66

 

ب) نظریه حد بودن 68

 

ج) نظریه تعزیر بودن 69

 

بند سوم: نظریه مختار 69

 

الف) روش کشف نوع مجازات 69

 

1) تصریح شارع مقدس 69

 

2) خصوصیات مجازاتها 70

 

ب) تمیز جرائم حدی از جرائم تعزیری 71

 

1) تعداد جرایم حدی 71

 

2) فایده تمییز جرایم حدی از جرایم تعزیری 72

 

بند چهارم: نظریات مختلف در مورد مجازاتهای مقدر 73

 

بند پنجم: نتیجه بحث 78

 

مبحث دوم: کیفر دیدهبان 84

 

گفتار اول: موافقان مجازات نابینا کردن 84

 

بند اول: دلیل روایی 84

 

بند دوم: اجماع 85

 

گفتار دوم:  مخالفان مجازات نابینا کردن 85

 

بند اول: نقد دلیل روایی 86

 

بند دوم: نقد اجماع 88

 

بند سوم: دلیل عقل 89

 

فصل چهارم: کیفر ممسک و دیده‌بان از نظر حقوقی 90

 

مبحث اول: نظریه اول- کیفر عام معاونت برای ممسک و دیده‌بان 91

 

گفتار اول: بیان دیدگاه و دلایل 91

 

بند اول:  تبیین دیدگاه 91