ندارند. بیشتر تمایل دارند که تعطیلات را در سفرهای داخلی و مطمئن
بگذارنند. مسافرت برای این گروه توأم با استرس و نگرانی است.

گردشگران رویایی اشتیاق زیادی به سفر و دیدار از مقاصدی دارند که در شرایط عادی
امکان آن وجود ندارد. تمایل دارند از نقشه ها برای سفر استفاده کنند.
گردشگران مقتصد این گروه برای کسب تجربه و آشنایی با اماکن جدید مسافرت نمی کنند،
بلکه از دید آنها سفر روشن برای آرامش و تمدد اعصاب است. آنها تمایلی
به پرداخت هزینه بیشتر برای دریافت تسهیلات و خدمات بهتر در سفر ندارند
گردشگران مرفه عموماُ افرادی ثروتمند که اهمیت زیادی برای تسهیلات و خدمات بیشتر در سفر
قائل اند و هزینه های بیشتر را به راحتی می پذیرند. اینان تمایل دارند که در رفاه
کامل سفر کنند ودر هتلهای پنج ستاره اقامت گزینند.
همان طور که در جدول بالا مشاهده می شود، در این دسته بندی، گردشگران به پنج گروه ماجراجو، محافظه کار، رویایی، مقتصد و مرفه تقسیم شده اند. مبنای تقسیم بندی مذکور ماهیت و تمایل گردشگران بوده و هدف آنها کمتر مد نظر بوده است.
محقق دیگری به نام پلاگ(۱۹۷۴)، تلاش کرد تا بین ویژگی های شخصیتی افراد و گردشگری رابطه برقرار کند. مطالعه پلاگ، مبتنی بر مفاهیم روان شناختی و تحلیل های شخصیت شناختی بود. فرض قبلی او این بود که مولفه های شخصیتی افراد در انتخاب نوع، مقصد و چگونگی مسافرتشان نقش مهمی ایفا می کند. کار اولیه او به عنوان مشاور برای یکی از خطوط هوایی امریکا انجام گرفت، مسافران را از لحاظ شخصیتی روی پیوستاری قرار می داد که یک سوی آن مسافران درون گرا و سوی دیگر مسافران برون گرا و مابین آنها اعتدال گراها قرار داشتند. افراد درون گرا تمایل دارند به مکان های امن، مطمئن و بسته سفر کنند و به شرکت کردن در فعالیت های خانوادگی علاقمندند. این گروه از افراد بسیار محافظه کارند و اهل خطر پذیری و سفر های مخاطره آمیز علاقه بیشتری دارند. مسافران اعتدال گرا نیز بین این دو گروه واقع می شوند. از دیدگاه پلاگ، میزان درآمد افراد، تعیین کننده الگوی رفتاری آن ها در سفر است و فردی که از نظر مالی محدودیت دارد بیشتر درونگرا می شوند و با تعغیر این شرایط، از نظر رفتار در مسافرت، برون گرا خواهد شد. از نظر پلاگ یک مسیر و مقصد کشف نشده در وهله اول توجه مسافران برون گرا را جلب می کند، یعنی افرادی که در جست وجوی تعطیلات اکتشافی و ماجراجویانه هستند. در مقابل، هرگاه یک مقصد کاملا شناسایی و عادی شد، مورد توجه درونگراها قرار می گیرد. اگر نتایج این تحقیق در دهه ۱۹۸۰ طرفدارن زیادی داشت از لحاظ روش شناختی انتقادهای گوناگونی بر آن وارد شده است (کاظمی،۱۳۸۵: ۱۸۶-۱۹۰).
۲-۲- ماهیت و مفاهیم گردشگری
۱-۲-۲- تاریخچه گردشگری مذهبی
تاریخچه گردشگری مذهبی را نیز به مانند تاریخچه گردشگری می توان بررسی کرد
۱٫انقلاب صنعتی
انقلاب صنعتی که از سال ۱۷۵۰ تا ۱۸۵۰ میلادی ادامه یافت، پایه و اساس گردش های دسته جمعی را به وجود آورد. در ابتدا مسافرت های تفریحی یک روزه بودند؛ زیرا همه مردم توان مالی زیادی نداشتند و هم روزهای هفته کاری پنج روز نبود. در پایان سده نوزدهم گارگران تعطیلات سالانه داشتند و برای فرار از مناطق شهری شلوغ و آلوده به حومه شهرها و مکان های معنوی و تاریخی سفر می کردند. مسافرت آنان تا حدی مانند کارهایی بود که گردشگران کنونی انجام می دهند.
۲٫گردشگری نوین
امروزه گردشگری به دلیل دسترسی به امکانات و توانایی های مالی، مسافرت توده ها را امکان پذیر ساخته است. فناوری نوین هم مانند خطوط هواپیمایی ، کامپیوتر و ارتباطات ماهواره ای سبب شده که از سده بیستم شیوه زندگی، کار، تفریح و مسافرت افراد، دگرگون شود (جمالی نژاد، ۱۳۹۱: ۷۴-۸۰).
۲-۲-۲- گردشگری مذهبی
در یک تعریف کلی می توان گردشگری مذهبی را گونه ای از گردشگری دانست که شرکت کنندگان در آن فقط دارای انگیزهای مذهبی و یا به صورت ترکیبی با سایر انگیزه ها هستندکه از اماکن مقدس نظیر معابد،کلیساها، مساجد، مقابر و امام زاده ها بازدید می کنند. باتوجه به تعریف بالا، گردشگران مذهبی دو دسته اند: دسته اول کسانی که از اماکن مقدس دینی خود بازدید می کنند، مانند مسلمانانی که به زیارت اماکن مقدس خود نظیر مکه مکرمه و عتبات عراق می روند و دسته دوم کسانی اند که از اماکن مقدس سایر ادیان دیدن می کنند نظیر افرادی که مسیحی نبوده امااز کلیسا های مختلف بازدید ویا مسیحیانی که به دیدن معابد بودایی ها یا سایر ادیان می روند.
در یک تعریف دیگر می توان گردشگری مذهبی را بخشی از گردشگری فرهنگی دانست که قدرت زیادی برای اتصال احساسات دینی، مراسم آیینی، هنروارزش های روحانی دارد.گفته می شود خاستگاه گردشگری به سفرهای زیارتی برمی گردد که اهل هردین برای زیارت اماکن مذهبی خود انجام می دادند وگردشگری، شکل جدید و پیشرفته از سفرهای زیارتی است. یکی از قدیمی ترین انواع گردشگری که ازجمله بزرگترین بخش های بازار سفر نیز به شمار می رود، گردشگری مذهبی است. درگردشگری مذهبی،مکان های زیارتی ومراسم وشعائرمذهبی مورد بازدید گردشگران قرارمی گیرد.گفتنی است گردشگری مذهبی وزیارتی به لحاظ مفهوم تخصصی تا حدودی متفاوت اند. زائران کسانی اند که انگیزه ان ها از مسافرت فقط انجام امور مذهبی است، ولی گردشگران مذهبی ضمن انجام زیارت وشرکت در مراسم مذهبی، ازمکان های دیگر گردشگری اعم از زیارتی وغیر زیارتی نیز دیدن می کنند. ادیان همواره این باور رادر پیروانشان پرورانده اند که بازدید وزیارت از یک مکان مقدس ومذهبی امری ستودنی است وتا حدودی می تواند گره های اعتقادی و روحانی و یا مشکلات معیشتی وجسمانی آنان رابر طرف کند.
گردشگری با انگیزه مذهبی و زیارتی در عصر حاضر نیز رونق بسیاری یافته است به طوری که عبادتگاه ها، مساجد،آرمگاه ها، امام زاده ها و کلیسا ها هر ساله پذیرای میلیون ها نفر زائر هستند. امروزه گردشگری مذهبی به سبب ویژگی های ساختاری و کارکردی خاص توانسته خود را درمتن گردشگری جهانی جای دهد و بر اساس براوردهای صورت گرفته، ۲۶% از کل جریان های گردشگری به گردشگری مذهبی اختصاص داشته است .
شکل ۱-۲ : جریان های گردشگری مذهبی
به برکت گردشگری مذهبی می توان به مفاهیم حیات، وحدت وجود، اتحاد هستی، راه عشق به عالم وجود و مظاهر و مظاهر آن، دوستی، راه پرورش نفس و تعالی روح دست یافت. برای درک مفاهیم هستی شناختی، پالایش نفس و خودسازی و فراگیری چگونه زیستن، بهترین راه مسافرت و گردشگری است و آن هم گردشگری مذهبی؛ زیرا این نوع از گردشگری، شیوه نگرش اتسان را به جهان هستی ژرفا می بخشد. با توجه به مقاصد افراد، اشکال گوناگونی از گردشگری مذهبی شکل می گیرد. در کشور ما نیز با توجه به وجود پیروان ادیان مختلف توحیدی، انواع مختلفی از گردشگری مذهبی می تواند ایجاد گردد. هر ساله ملت ما سفرهای متعدد مذهبی خارجی مثل، سفر حج در عربستان، عتبات عالیات در عراق و سوریه، همین طور سفرهای مذهبی داخلی نظیر، مشهد، قم، ری و شیراز و نظایر آن ها رفته و اثرات مختلف گردشگری در این مناطق بر جای می گذارند. منظور ما از گردشگری مذهبی، تنها ورود گردشگران خارجی به ایران و یا به شهر مقدس مشهد نیست، بلکه هرگوشه از کشور ما دارای ظرفیتی خاص در این زمینه است و از سوی دیگر رونق گردشگری مذهبی به معنای رونق گردشگری داخلی به بهانه دیدن و زیارت از اماکن مذهبی نیز هست. زیارت بخش مهمی از فعالیت های مربوط به گردشگری مذهبی را در بر می گیرد. اگر به منابع دینی بنگریم می بینیم که در فرهنگ اسلامی هدف اصلی از خلقت، عبادت، قربت الهی، جانشینی خداوند بر روی زمین و رشد ارتقای معنوی است و یکی از راهای تقویت معنوی و ایجاد ارتباط با معبود، عبادت و به تبع آن زیارت است. زائر به افرادی اطلاق می گردد که فقط با انگیزه های مذهبی سفر می کنند. این افراد مومنان و معتقدان مذهبی هستند که برای انجام فرایض دینی و مذهبی، قرب به خدا زیارت قبور امامان و رهبران مذهبی، طلب شفاعت، ادای نذر، ثواب، شفا، پاک شدن از گناه و نظایر آنها به اماکن مقدسه سفر می کنند، اما گردشگری مذهبی، دیدارکنندگانی هستند که در مراسم و زیارت قبور پیامبران، امامان و رهبران دینی مذهبی، فعالیت های مذهبی و نظیر آنها شرکت می جویند و نیز از دیگر مکان های گردشگری هم دیدن می کنند. به عبارت دیگر، گردشگران مذهبی مسافران و دیدارکنندگانی که همزمان با انگیزه های مذهبی اولیه، انگیزه های مربوط به گردشگری عادی را نیز دارند و اهداف سفر آن ها چند منظوره و چند نقشی یا چند کارکردی با اولویت مذهبی است. در طول تاریخ و حتی در جامعه کنونی، ضرورت روابط نیکو بین مناطق و مردم مختلف را نمی توان نادیده گرفت. برای تسهیل و پیشبرد تجارت، مسافرت، مبادلات فرهنگی، رشد تمدن ها، یگانگی و گفتگوی بین ادیان مختلف باید یک نظام کاری موثر از دیپلماسی و روابط وجود داشته باشد و گردشگری دینی می تواند نقش عمده ای در ساختن چنین شالوده ای داشته باشد (جمالی نژاد،۱۳۹۱: ۴۷-۴۹).
۳-۲-۲- تعاریف گردشگری مذهبی
گردشگری مذهبی در زمره قدیمی ترین و پرونق ترین گردشگری های گذشته و حال سراسر جهان قرار دارد که دشواری های اقلیمی و بدی آب و هوا نیز مانع آن نمی شود (منشی زاده،۱۳۸۴: ۱۳۹). در این نوع گردشگری انگیزه اصلی، زیارت اماکن مقدسه و زیارتگاه هاست که اقامتگاه ها و نوع امکانات آن به هر حال در طول مدت اقامت تاثیر می نهد. ولی درآمد خانوار نقش چندانی در انگیزه اصلی زیارت از این اماکن ندارد (فاطمی، ۱۳۸۰: ۱۱).
در یک تعریف کلی می توان گردشگری مذهبی را گونه ای از گردشگری دانست که شرکت کنندگان درآن دارای انگیز های مذهبی( منحصرا و یا به صورت ترکیب با سایر انگیزه ها) هستند که از اماکن مقدس نظیر کلیساها، مساجد، مقابر امام زاده ها و نظایر آنها بازدید می کنند.^[۱۰]
گردشگری مذهبی: عبارتند از بازدید گردشگران (با تعریف ویژه جهانگردی) از اماکن مقدس نظیر زیارتگاه ها ؛ مقابر امامزاده ها و نظایر آنها .
گردشگری مذهبی: گردشگرانی فرهنگی هستند که برای زیارت اماکن، آثار، یادمان های مذهبی، انجام اعمال مذهبی و دینی، ترویج و آموزش و گذران اوقات فراغت در مکان ها و مراکز مذهبی جهان سفر می کنند.در اینجا با دو دسته مختلف از جهانگردان روبرو می شویم، دسته اول کسانی که از اماکن مقدسه در دین خود بازدید می نمایند و گروه دوم کسانی که از اماکن مقدسه سایر ادیان دیدن می کنند (حسینی و رحیم پور، ۱۳۷۹: ۱۶).
۴-۲-۲- اهمیت گردشگری مذهبی
در دنیای ماشینی امروز، انسان بیش از گذشته به استراحت و گردش نیازمند است تا آثار ناشی از فشار های روحی و روانی را تا حد ممکن خنثی کند. از این منظر، گردشگری و سیاحت یک تجربه درونگرایانه است. بشر می خواهد لحظاتی را بدست آورد که جان و روح خسته اش به آسایش و زیبایی ماورایی برساند و نیز می خواهد از این راه معنویت زندگی اش را تامین کند.
گردشگری مذهبی یکی از قدیمی ترین و پرونق ترین گردشگری های گذشته و حال حاضر در سراسر جهان است که قدمت آن به فرهنگ دینی می رسد. گردشگری و گذران اوقات فراغت به شیوه ای جدید، پدیده جدایی ناپذیر جامعه صنعتی و حلقه مهم در بازار تولید است؛ اما زیارت و گردشگری مذهبی که ریشه در باورها و اعتقادات دینی و مذهبی دارد، به مفهوم تخصصی خود فراتر از وابستگی به زمان و اوقات فراغت، عامل مهم جغرافیای انسانی در شکل گیری مسافرت، ایجاد تمرکز و چشم اندازهای فرهنگی است. با وجود این امروزه گردشگری مذهبی با همه اجزاء و گونه های مختلف آن، به سبب ویژگی های ساختاری و کارکردی خاص، توانسته حوزه نفوذ خود در سراسر جهان را افزایش دهد. سازمان جهانی گردشگری نیز با توجه به رشد سریع گردشگری، برگزاری کنفرانس های را که ارتباط گردشگری و مذهب را بررسی کنند لازم می داند. از این نظر این سازمان، مذهب به عنوان یکی از اصلی ترین انگیزه های سفر شناخته شده است.
البته با توجه به این که در جهان به ویژه در منطقه خاور میانه به لحاظ موقعیت فرهنگی و مذهبی خاص در میان سایر مناطق دنیا، گردشگری مذهبی جای رشد و توسعه بسیار دارد ولی هنوز فاقد سازماندهی تخصصی و متمرکز می باشد و جریان سرمایه گذاری مشخصی از نظر زیر ساخت های گردشگری اعم از هتل و وسایل نقلیه در آن، تعریف نشده است. در آمار سازمان گردشگری جهانی برآورد شده است که هر ساله ۳۰۰ الی ۳۳۰ میلیون زائر از مناطق مذهبی جهان بازدید می کنند که این تعداد از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ با افزایش ۳۰ درصدی مواجه شده است. با توجه به آمار سازمان گردشگری ۱/۳۹ میلیون سفر بین المللی به منطقه خاورمیانه در سال ۲۰۰۵ انحام شده که پیش بینی می شود این تعداد به ۱۵۹ میلیون سفر در سال ۲۰۳۰برسد. این منطقه به علت مرکزیت برای سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت، کانون گردشگری مذهبی دنیا شده است. گردشگری در خاورمیانه درآمدی بالغ بر ۲۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ ایجاد کرده است.
از لحاظ درآمد گردشگری در منطقه خاورمیانه، مصر با درآمدی معادل ۷ میلیارد دلار در سطح اول و پس از آن کشورهای عربستان سعودی و لبنان، فلسطین، ایران و اردن قرار دارند. تفریح و استفاده از تعطیلات، اولین انگیزه گردشگری، ملاقات دوستان و آشنایان دومین، و انگیزه مذهبی سومین هدف گردشگری در این مناطق می باشد.
در سال ۴۳،۲۰۰۴ درصد از سفر های بین المللی به عربستان با هدف مذهبی انجام شده و یا به عبارتی تنها دلیل رفتن این تعداد مسافر به این کشور زیارت بوده است. بخش تازه شکوفا شده گردشگری مذهبی با احتساب مسافرت های مربوط به زیارت خانه خدا (سفر حج) و اماکن متبرکه موجود در مراکز مورد توجه در منطقه خاورمیانه، بالغ بر۱۸ میلیارد دلار در سال درآمدزایی دارد (جمالی نژاد، ۱۳۹۱: ۸۵).
۵-۲-۲- اقسام گردشگری مذهبی
۱- گردشگری زیارتی
این گردشگری مربوط به مراسم و زیارت های مذهبی است. افزون بر مراسم حج که بزرگترین مراسم سیاسی عبادی مسلمانان است، می توان به زیارت ائمه(ع) و اماکن امام زادگان و نیز بازدید معنادار از مسجدهای بزرگ و تاریخی کشور های اسلامی اشاره کرد. در اسلام، آیین حج به عنوان یکی از بزرگترین مراسم مذهبی جهان سالانه بیش از ۲ میلیون زائر را در شهر مکه گردهم می آورد. پیش بینی می شود که گردشگری مذهبی عربستان سعودی در دهه آینده، هر ساله از رشد ۲۰ درصدی بهره ببرد و تا سال ۲۰۲۰ میلادی، تعداد ۲/۴۳ میلیون از شهرهای مکه و مدینه دیدن کنند که این امر، مستلزم ۵۰ هزار اتاق اضافی در هتل ها و ۷۴ هزار واحد مبله در این مناطق خواهد بود. مرقد مطهر معصومین(ع) و فرزندان آنان در شهرهای مدینه، کربلا، نجف، مشهد، قم و شیراز نیز از این قسم اند. در ایران ۵۸۰۰ بقعه متبرکه به عنوان آرامگاه های امام زادگان ثبت شده است که از این تعداد، ۱۲۰۰ بقعه به دلیل داشتن شرایط معماری ، فرهنگی و تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند. هم چنین آرامگاه امام رضا(ع) در مشهد و ۲ فرزند بدون واسطه معصوم(ع) یعنی حضرت معصومه(س) فرزند امام کاظم(ع) و موسی مبرقع فرزند امام جواد(ع) در ایران موقعیت ممتازی برای کشورمان بوجود آورده است. همچنین ۳۱۱۹ مکان مذهبی شامل حسینیه، مسجد، مدرسه مذهبی و حوزه علمیه، کلیسا، کنیسه، آتش گاه و نیایش گاه از ادیان مختلف در ایران وجود دارد که می تواند فرصت خوبی برای گردشگری زیارتی باشد.
۲- گردشگری حلال
امروزه گردشگری به علت تاثیر گذاری آن بر فرایند تولید، اشتغال و توسعه اقتصادی در نزد بسیاری از کشورها دارای اهمیت خاصی است. بطوری که بسیاری از کشورها توسعه یافته و در حال توسعه با تعغیر ساختار و اجرای برنامه هایی توجه خود را به این بخش معطوف کرده اند. اهمیت گردشگری در جهان امروز از دید کشورهای اسلامی نیز پنهان نمانده است. سازمان کنفرانس اسلامی (OIC) به عنوان یکی از بزرگترین تشکل- های سیاسی و اقتصادی جهان، در زمینه گسترش همکاری میان کشورهای اسلامی، توسعه صنعت جهانگردی را در دستور کار خود قرار داده است. این سازمان با نامگذاری سال ۲۰۱۰ میلادی، به عنوان سال گردشگری اسلامی، سعی دارد از گردشگری به عنوان عامل موثر در تعامل فرهنگ ها و برقراری انس و الفت و همگرایی عمیق تر میان دولت ها اسلامی بهره گیرد. با توجه به وسعت و جمعیت جهان اسلام و از طرفی اهمیت دین اسلام به مقوله گردشگری، می توان با ترویج گردشگری اسلامی از این فعالیت اقتصادی در راستای تعامل میان مسلمین، توسعه اقتصادی جهان اسلام و ایجاد وحدت پایدار سود جست. با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و مذهبی جهان اسلام بهره وری از گردشگری حلال ابتکاری ارزشمند در جهت توسعه گردشگری در بین مسلمین بحساب می آید. گردشگری حلال به نوعی از گردشگری مذهبی و دینی گفته می شود که، در این نوع از گردشگری همه قوانین، آداب سیر وسفر مطابق با موازین دینی و شرعی بوده ودر طول سفر، عمل و آدابی مخالف با شرع انجام نمی گیرد. از آن جای که مسئله دینی و فرهنگی و واهمه از تاثیرات مخرب گردشگری در حوزه فرهنگ و دین از دغدغه های اساسی مسلمانان و به طور کلی کشور های است که درصدد صیانت از فرهنگ و هویت تاریخی خویش هستنند تمرکز بر گردشگری در میان کشورهای اسلامی و ترویج گردشگری حلال امری مطلوب به نظر میرسد. بانگاهی به قلمرو گسترده کشورهای مسلمان و تراکم جمعیتی مسلمین سرمایه گذاری در ترویج و گسترش گردشگری حلال امری پسندیده و مقبول به نظر می رسد. ایجاد بستر های لازم برای گسترش گردشگری حلال زمینه ساز شکل گیری گردشگری برخاسته از الگوی اسلامی است و در این زمینه کشور ایران با توجه به ماهیت حکومتی و مذهبی خویش از ظرفیت های مناسبی برخوردار است. وجود جاذبه های متعدد، حاکم بودن فرهنگ دینی، توسعه گردشگری حلال را در ایران آسان می نماید نکته که نباید آن را از خاطر برد، این است که نهاد های متولی در امر گردشگری و توریسیم در ایران برای گسترش و اعتلاء گردشگری حلال باید ضمن فراهم ساختن بستر های لازم در جذب گردشگران نیز دقت کنند و در فرستتادن گردشگران داخلی و جذب گردشگران خارجی، باید به کشورهای اسلامی توجه ویژه ای داشته باشد. چرا که نقطه اشتراک این کشورها دین و فرهنگ اسلامی و در راس همه آنها قرآن کریم است. این اشتراک و نزدیکی فرهنگ علاوه بر تسهیل جریان یاد شده، جوامع مسلمان را نیز تا حد زیادی از تاثیرات منفی جهانگردی در امان نگه می دارد.(همان) در گردشگری حلال، گردشگران در صورتی به مسافرت می روند و از سفر خود لذت برده و تجدید روحیه می نمایند، که در این فرایند مسائل اعتقادی و دینی آنها هیچ خدشه ای وارد نمی شود. گسترش گردشگری مبتی بر الگوی اسلامی و گردشگری حلال مستلزم فراهم آوردن زیرساخت های لازم در این زمینه است. از جمله این زیرساخت ها می توان به فراهم ساختن امکانات موجود در محیط جاذبه های گردشگری بر مبنای جنسیت، ایجاد مکان های تفریحی خانوادگی، پیاده کردن طرح های سالم سازی دریا، ایجاد استخرهای روباز ویژه بانوان، تاسیس پارک ها و فضاهای تفریحی خانوادگی و غیره اشاره کرد. لیکن فراهم ساختن زیر ساخت های لازم برای گسترش این نوع از گردشگری مستلزم وقت زیاد، برنامه ریزی صحیح، فضای کافی و مخارج هنگفتی می باشد. با توجه به پتانسیل های بالای بازار گردشگری در کشورهای اسلامی، اهمیت گردشگری در دین اسلام و مسیر روز افزون مساافرت، سرمایه گذاری در امر گردشگری حلال می تواند ضمن سودآوری رضایت خاطر گردشگران مسلمان را فراهم ساخته و به عنوان گردشگری جایگزین در کشورهای اسلامی جانشین انواع مختلف گردشگری شود ((نظری و همکاران،۱۳۹۱).
۳- گردشگری مسیحی
گردشگری مسیحی زیر مجموعه ای از گردشگری مذهبی است. برآورد شده است که به عنوان یکی از بزرگترین شاخه های گردشگری مذهبی، هفت درصد مسیحیان جهان یعنی حدود ۱۵۰ میلیون نفر هر سال به عنوان زائر مسافرت می کنند. گردشگری مسیحی به کل صنعت های مسافرت، گردشگری و مهمان یاری مسیحی اشاره دارد. در سال های اخیر این نوع گردشگری رشد یافته و نه تنها شامل مسافرت ها و زیارت های مذهبی فردی و گروهی می شود بلکه سفر های دریایی مذهبی، تفریحات، نهضت ها، راه پیمایی ها، بازدید های صومعه ای و کمپ های مسیحی و بازدید از جاذبه های گردشگری مسیحی را نیز در بر می گیرد.
۴- گردشگری جنگ
تقریباُ بعد از جنگ جهانی دوم زمزمه های گردشگری جنگ بر زبان ها افتاد. ایده ای که وقتی مطرح شد، هدفی جز رونق مناطق جنگ زده و بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق را نداشت، اما بعد از مدتی وجهه تاریخی آن قوت گرفت. گردشگری جنگ به بازدیدکنندگانش کمک می کند تا با تماشای فجایع انسانی، عواطف بشر دوستانه در آن ها بیدار شود. گردشگری جنگ با تمام بهره ای که نصیب دولت ها می کند، چیز زیادی برای گردشگران ندارد؛ اما همین شاخه گردشگری وقتی به مرزهای ایران اسلامی می رسد، رنگ و بوی دیگری می گیرد. شناخت تاریخ شهادت و ایثار، کسب معنویت و حماسه دستاوردهایی هستند که گردشگران دفاع مقدس در ایران از منطق جنگی نصیب می برند.
۵- گردشگری سیاه
عبارت گردشگری سیاه یا بلا و مصیبت، نوعی از گردشگری است که در آن برخی حوادث و رخدادهای طبیعی مورد بازدید قرار می گیرد. به عنوان مثال شهر بم و آثار تاریخی و مذهبی آن پس از زلزله، در صورت سازماندهی صحیح می توانست خود به عنوان مقصدی برای گردشگری سیاه یا گردشگری مصیبت در ایران باشد.